________________ કળાવતી મેનકા. 69 જયદેવે જીજ્ઞાસાથી પૂછયું. “તે કારણ શું છે?” . એજ કે તમે પ્રથમની જેમ હવે મારી પાસે આવતા નથી; પહેલા હંમેશાં આવતા હતા અને હવે ચાર કે છ દિવસે આવે છે. તમે મારી ઉપેક્ષા કરે છે, એનું આ સ્પષ્ટ ઉદાહરણ છે.” મેનકાએ કારણને સ્પષ્ટ કરતાં કહ્યું. જયદેવ મેનકાને રીઝવવાની વિચારમાળા મનમાં ગોઠવતો જતો. હતો. તેણે કહ્યું. “મેનકા ! પણ તે દર્શાવેલાં કારણનો મારી પાસે બચાવ છે, હવે હું તારી પાસે હંમેશાં આવતા નથી, એનું કારણ તું કહે છે તેથી બીજું જ છે. હમણાં મહામાત્યની સ્વારી અહીં આવેલી છે અને તેથી મારે ઘણો સમય તેમની પાસે રહેવું પડે છે તથા રાજ્યનાં કામમાં ગુંથાઈ રહેવું પડે છે. આ કારણથી હું, તારી પાસે દરરોજ આવી શકતો નથી.” બરોબર છે.” કળાવતી મેનકાએ લંગમાં કહ્યું. “અને તેમ છતાં કમળાની પાસે તે હંમેશાં જઈ શકે છે.” - જયદેવથી હવે કાંઈ કહી શકાય તેમ નહોતું. તેણે સહજ દિલગીરીને ભાવ દર્શાવતાં કહ્યું. “વ્હાલી મેનકા, આજે તારા મનમાં શું ભૂત ભરાયું છે કે હંમેશાંની મોજમજાને મૂકી નિરર્થક વાદવિવાદમાં સમયને વ્યતિત કરે છે ? મેં જે કારણ દર્શાવ્યું, તે સત્યજ છે અને તે માનવું કે નહિ, એ તારી ઈચ્છાની વાત છે. બાકી જ્યાંસુધી મહામાત્યનો મુકામ અહીં રહેશે, ત્યાં સુધી મારાથી તારી પાસે નિયમિત આવી શકાશે નહિ; કારણકે મને તેમની તરફને ભય પણ રહ્યા કરે છે કે જે તારાં આગમનની તેમને ખબર પડશે તો વળી મને બીજા સ્થળે મેકલી દેશે અને એ રીતે ફરીને આપણે વિયોગ થશે.' “ઠીક છે.” મેનકાએ ગંભીરતાથી કહ્યું. “તમને મહામાત્યનો જે ભય છે, તે દૂર થાય તે પછી તમે પ્રથમની જેમ નિયમિત આવશે ખરાને?” “અવશ્ય” જયદેવે ટુંકમાંજ ઉત્તર આપ્યો. એ પછી મેનકાએ કાંઈ કહ્યું નહિ અને જયદેવ મેનકાની રજા લઈ સ્વસ્થાનકે ગયો. પાછળ મેનકા પોતાના વિચારમાં પડી ગઈ. - મેનકા ધોળકાની પ્રસિદ્ધ ગુણિકા હતી. તેને પિતાની કળાનું અભિમાન હતું. શેખીન લોકમાં તેનાં રૂપ અને કળાના ગુણાનુવાદ