________________ વીરશિરોમણી વસ્તુપાળ. તેમ મારામાં પણ છે. પણ મને દિલગીરી એજ થાય છે કે તમે રખડતી સાધુડી જેવી જણાતી સ્ત્રીના મેહમાં શું જોઈને ફસાયા છે ! તેનામાં મારા કરતાં શી વિશેષતા રહેલી છે કે તમે તેના ઉપર મોહિત થયાછે !" જયદેવ શી રીતે કહી શકે કે કમળામાં મેનકા કરતાં ઘણી વિશેષતા સમાયેલી હતી, મેનકા અવશ્ય રૂપવતી હતી, પણ તેનું રૂ૫ અગ્નિની પ્રચંડ જ્વાળા સમાન હતું, જ્યારે કમળાનું રૂપ શીતળ ચંદન સમાન હતું. મેનકાની આંખ ચંચળ હતી અને તેમાંથી અભિમાન ઝરતું હતું, જ્યારે કમળાની આંખો શાંત હતી અને તેમાંથી શુદ્ધ પ્રેમની જ્યોતિ જળહળતી હતી. અને મેનકાનું સમસ્ત શરીર સ્કૂલ મદભર્યું હતું અને તેના પ્રત્યેક અવયવમાંથી કામદેવના બાણે નીકળતાં હતાં, જ્યારે કમળાનું સમસ્ત શરીર કેમળ હતું અને તેના પ્રત્યેક ભાગમાંથી અમૃત વર્ષતું હતું. ઢંકામાં મેનકાના રૂપદર્શનથી માણસનું મન ઉત્તેજક બનતું હતું, જ્યારે કમળાનાં રૂપદર્શનથી માણસનું મન નિરવધિ આનંદમાં ડુબી જતું હતું. પણ આ સત્યને સ્પષ્ટ કરવાની જયદેવમાં હિંમત નહતી. મેનકાના પાશમાં તે એ સપડાઈ ગયેલું હતું કે તેને સ્પષ્ટ કહી નાંખીને તેને ત્યાગ કરી શકે તેમ નહતું. જયદેવે જરા હસીને કહ્યું. “વહાલી મેનકા ! તારું કથન કેટલેક અંશે સત્ય છે અને કેટલેક અંશે અસત્ય છે. કમળા ગાયનકળામાં કુશળ હોવાથી હું હંમેશા તેના ઉતારે તેનું ગાન સાંભળવાને જાઉં છું, પરંતુ હું તેના મોહમાં ફસાયો નથી. તું જાણે છે કે મને ગાનતાનને ઘણો શોખ છે અને તેથી તેની મજા માણવાને માટે હું ગમે ત્યાં જવાને પણ અચકાતું નથી. બાકી મારો જે પ્રેમ તારા ઉપર છે, તે કઈ રીતે જુન થવાને નથી, એ નિશ્ચયથી માનજે.” પણ તમારે ગાન સાંભળવું હોય તે હું ક્યાં નથી ! " મેનકાએ કહ્યું. “હું ગાયનકળા જાણું છું, અને તે માટે આખું ધૂળકા મારી પાછળ ગાંડુ થયેલ છે, એ તમે જાણે છે, તેમ છતાં મારું ગાન સાંભળવું ૫ડયું મૂકીને એક અજાણી અને ગાયનકળાથી અજ્ઞાત સ્ત્રીનું ગાન સાંભળવા હંમેશાં જાઓ છો, એજ બતાવી આપે છે કે તમે એ સ્ત્રીના મેહમાં ફસાયા છે, " મેનકાનું બોલવું સાંભળીને જયદેવ અવનત મુખે મૌન બેસી રહ્યો હતો. મેનકાએ આગળ કહ્યું. “અને તમે તેના મોહમાં ફસાયા છો, એનું બીજું પણ કારણ છે અને તમારાથી તેની ના પાડી શકાશે નહિ.”