Bruhad Gujarat Pratibha Darshan

SR No.: 005143
Original Sutra Author: N/A
Author: Nandlal B Devluk
Publisher: Arihant Prakashan
Publication Year: 2003
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 40 MB

Page 632

પ૮૦ %
બૃહદ્ ગુજરાત અન્વેષણના આચાર્ય
ટ્યુશન કરીને તથા શિષ્યવૃત્તિ મેળવીને ભણવાનું આગળ વધતું
રહ્યું. મહુવાના આ તેજસ્વી વિદ્યાર્થીને કનૈયાલાલ મુનશીનું શરણું ડો. હરિવલ્લભ. ચૂ. ભાયાણી
હાથવગું થયું અને નોકરી તથા શિષ્યવૃત્તિ બંને અંકે કરી શક્યા અને હરિવલ્લભ ચુનીલાલ ભાયાણી એટલે ગુજરાતી અભ્યાસને આગળ વધારી શક્યા. ભારતીય વિદ્યાભવનમાં સાહિત્યમાં, ભાષામાં, વ્યાકરણમાં અત્યંત મોટા ગજાનું એક નામ. અધ્યાપક તરીકેની કારકિર્દી શરૂ કરી. સાથે એમ.એ.ની તૈયારી પ્રકાંડ પંડિત છતાં વિનમ્ર એટલા જ. કહો કે નખશિખ વિદ્યા પુરુષ. અને પ્રથમ વર્ગમાં પ્રથમ આવ્યા અને પછી પ્રાકૃતમાં પી.એચ.ડી. છતાંય શૈક્ષણિક શિસ્ત - અન્વેષણ શિસ્તના એટલા જ આગ્રહી કરવાનો પ્રારંભ કર્યો અને સહુ પ્રથમ જર્મન ભાષા શીખી લીધી. અને નૈતિક મૂલ્યોના ડૉ. ભાયાણી જબરદસ્ત જાગરૂક શિક્ષક હતા. ઇ. સ. ૧૯૫૧માં તેઓ પી.એચ.ડી. થયા. ઇ. સ. ૧૯૫૪માં સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, જુની ગુજરાતી, અર્ધમાગધી, અંગ્રેજી આ બધી પહેલું પુસ્તક “વા વ્યાપાર' પ્રસિદ્ધ થયું. ત્યારથી આરંભી ભાષાઓમાં પ્રભાવી લેખક અને તે બધી ઉપર અનેરું પ્રભુત્વ, આયુકાળ દરમ્યાન એમના ૭0 ગ્રંથો પ્રગટ થયા છે. સ્વભાવે સાલસ એવા હરિવલ્લભભાઈ જ્ઞાનોપાસનના અગણિત ડૉ. હરિવલ્લભ ભાયાણી એટલે પુરુષાર્થી ઉપાસક, જ્ઞાનપિપાસુ પંખીઓના આશ્રયરૂપ ઘેઘૂર વડલા સમાં હતા. તેઓ અન્વેષક. વિદ્યાર્થીપ્રિય અધ્યાપક અને અધ્યાપક પ્રિય વિદ્યાર્થી, સર્વશક્તિમાન, સર્વવ્યાપી, સર્વજ્ઞ, સક્ષમ, સર્વદૈશિક, સમર્થ, હાડોહાડ વિદ્યાપરુષ, મૌતિક સરીખા દેદીપ્યમાન. સદાય પુસ્તકો સર્વકાલીન વ્યક્તિત્વ ધરાવતા હતા. કહો કે વિરલ વિદ્યાપુરુષ અને અન્વેષકોથી ઘેરાયેલા નિગ્રંથ પુરુષ, જન્મ વૈષ્ણવ, કર્મ હતા. ડૉ. ભાયાણી ગુજરાતના પ્રથમ પંક્તિના ઇન્ડોલોજીસ્ટ હતા. બ્રાહ્મણ, સ્વભાવે મિતભાષી, વ્યવહારે ઔદાર્ય અને લેખનમાં માત્ર ગુજરાતમાં જ નહિ પણ દેશ-પરદેશમાં તેઓ મૂઠી ઊંચેરા સતત વ્યસ્ત એવા ડૉ. ભાયાણી અક્ષરદેહે આપણી વચ્ચે સદાય વિદ્યાવ્યાસંગી તરીકે પ્રખ્યાત હતા. વિદ્વાન કેવો સત્ત્વશીલ હોય, ચિરંજીવ રહેશે. અસ્તુ. (જન્મ ૨૬-૫-૧૯૧૭, અવસાન ૧૧ખુલ્લા મનનો હોય, પ્રસન્ન મુખારવિંદ હોય, સદાચાર અને ૧૧-૨૦00) શિષ્ટતાથી સંપન્ન હોય, અવિદ્યા પરત્વે પ્રચંડ પુણ્યપ્રકોપ ધરાવનાર હોય, અધ્યાપક કેવો. વિદ્યાપ્રેમી અને આજીવન વિદ્યાર્થી હોય
વિચાર-વ્યક્તિ આવા ગુણોથી સભર હોઈ વિદ્યાપુરુષ જોવો હોય તો તે છે
વિમલભાઈ હીરાલાલ શાહ હરિવલ્લભ ભાયણી. જેવા એમનાં સફેદ વસ્ત્રો ડાઘ વિનાના તેવા
ખાદીના સફેદ લેંઘા-ઝભ્ભામાં સજજ, ગોળ મુખારવિંદ તેમના ચારિત્ર્ય ડાઘ વિનાનાં. ડૉ. ભાયાણી મોહક વ્યક્તિત્વ.
ઉપર જાડી ફ્રેમનાં ચશ્મા, માથા ઉપર શ્વેતશ્યામ, હવાથી ઊડતા એમને હસતા જોવા એ પણ એક લ્હાવો ગણાય. અધ્યયન
વાળવાળી કોઈ વ્યક્તિ ગુજરાત વિદ્યાપીઠની ભૂમિ ઉપર ૧૯૬૩ અધ્યાપન-અન્વેષણમાં અડચણોનાં તેઓ વિઘ્નહર્તા. સત્ત્વશીલ,
થી ૧૯૭૦ દરમિયાન કોઈને મળી ગઈ હોય તો તે બીજું કોઈ નહીં વિવેચક, પ્રખર ભાષાશાસ્ત્રી, વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્રના પરમજ્ઞાતા,
પણ હંમેશા હસમુખા વિમલ શાહ (એટલે વિમલભાઈ હીરાભાઈ વિદ્યાર્થીપ્રેમી અધ્યાપક અને અન્વેષણપ્રિય વિદ્યાર્થી એવા
શાહ) જ હોય. હા, ક્યારેક ખાદીના પેન્ટ-બુશકોટમાં પણ હોય. ડૉ. ભાયાણી આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિપ્રાપ્ત અધ્યેતા હતા.
આવા વિમલભાઈ ૧૬-૧૦-૧૯૯૮ થી આપણી વચ્ચે સદેહે | ડૉ. હરિવલ્લભ ભાયાણી સ્વયં સૂર્ય સમાન હતા. પોતાનાં ઉપસ્થિત નથી, પણ એમના પોતાના અને એમના વિશે અન્યના તેજથી પોતે પ્રકાશમાન રહેતા. આથી એમની ઉપસ્થિતિ જયાં હોય અક્ષરદેહે તો તેઓ અવશ્ય ઉપલબ્ધ છે જ. ત્યાં વિચાર, વિદ્યા, વ્યક્તિ, વ્યવસ્થા, વાણી શોભી ઊઠતાં હતાં.
વિમલભાઈ એટલે પારદર્શક વ્યક્તિત્વ, વિકાસકર્મી વિશેષ તો એમના ખડખડાટ હાસ્યથી સભાગૃહ જાણે નવપલ્લવિત
માણસ, વિચાર વિભૂતિ, ક્રિયાશીલ અન્વેષક, ગ્રામ આયોજનના થઈ જતું જોવા પ્રાપ્ત થતું. પ્રત્યેક પરિસ્થિતિને કે પ્રત્યેક પ્રસંગને કે
પુરોહિત, માનવીય સ્પર્શનો આયનો, આયોજનબદ્ધ વિકાસના પ્રત્યેક પુસ્તકને કે પ્રત્યેક પરિસંવાદને ડૉ. ભાયાણી અખિલાઈમાં
પ્રણેતા, ભાતીગળ પ્રતિભા અને મૂલ્યનિષ્ઠાના આગ્રહી. સહકાર અવલોકતા અને વૈશ્વિક્તાથી મૂલવતા. સ્વબળે અને પોતાના
એમનો જીવનમંત્ર, ગ્રામ સુધારણા એમના હૈયે વસેલી. પુરુષાર્થથી તેઓ જીવનને જીવી ગયા છે અને ગૌરવાન્વિત બનાવ્યું
ખાદીકાર્યના અંતેવાસી. વિકાસની સમસ્યાઓ અને વિચારની છે. અને તેથી જ રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સન્માનો એમના
સ્વતંત્રતા પરત્વે બૌદ્ધિકરસ કરતાં જીવંતરસના અનુયાયી. આંગણે આવીને ઊભા રહ્યાં છે.
આયોજનમાં વિલંબનીતિના આક્રોશી ટીકાકાર. આડંબરથી ભાયાણી અભ્યાસમાં પ્રારંભથી હોંશિયાર હતા. બી.એ.માં વિપરીત સાદગીના આચાર્ય, કર્મનિષ્ઠ તો ખરા જ પણ કમઠેય એવા પ્રથમવર્ગમાં ઉત્તીર્ણ થયેલા. કુટુંબની આર્થિક સ્થિતિ નબળી હોવાથી જ. સમયના પાબંધ: ગાંધીવિચારથી પ્રભાવિત, કાર્યશૈલીમાં
Jain Education Intemational