________________
૧૫૬ ૪
બૃહદ્ ગુજરાત મહિલામાં અન્યાય સામે અવાજ' એટલે સતત ચિંતાશીલ અને જાગૃત રહે છે. આ બાબત માટે
સ્ત્રીઓએ, સ્ત્રી-સંગઠ્ઠનોએ, સ્ત્રી-સંસ્થાઓએ લોકોમાં ઇલાબહેન પાઠક
જાગૃતિ લાવવી જોઈએ તેવું દૃઢપણે માને છે. તેઓ એવું પણ ઇલાબહેનનો જન્મ ૨૩. મે ના રોજ લુણાવાડામાં માને છે કે આ સમસ્યા પેઢી-દર પેઢી ક્રમશઃ હલ થઈ શકે તેવી થયો. તેમના પિતા જયકૃષ્ણ વર્મા મુંબઈ હાઈકોર્ટના બેરિસ્ટર છે અને તેમાં બીજી હરોળના અનુગામીઓ તૈયાર કરવાના છે હતા. ઇલાબહેનનો ઉછેર સુસંસ્કૃત અને શિક્ષિત પરિવારમાં જેથી કરી આ સમસ્યાનો હલ હવે પછીના સમયમાં શક્ય થયો હતો. તેમના પિતાજી ‘ગુણસુંદરી'નામના મહિલા બની શકે. સામાયિકના સ્થાપક તંત્રી હતા. તેઓ “ગુણસુંદરી' થકી
કર્મશીલ - શિક્ષતવિ સમાજસેવા કરતા. ઈલાબહેનને પણ આ જ સ્વરૂપની પ્રવૃત્તિ કરવાનો વિચાર નાનપણથી જ રહેલો હતો. તેમાંથી જન્મ
ઉષાબહેન જાની થયો એક એવી સ્ત્રીનો કે જેણે “અવાજ બની દેશમાં સમાન
ઉષાબહેન જાની સંસ્કૃતના પ્રકાંડ પંડિત ડી. પી. જોશી સ્ત્રી હક્કના મુદ્દે લોકજાગૃતિ આણી છે.
અને કલાના ઉપાસક રમાબેનનાં સંતાન. તેઓ સ્કૂલ અને ઈલાબહેન સ્ત્રીઓના અધિકારો માટે વર્ષોનાં વર્ષો સુધી કોલેજ કક્ષામાં જ અનેક વષ્નત્વ સ્પર્ધામાં ભાગ લઈને નંબર ઝઝૂમ્યાં છે. સ્ત્રી હક્કો માટે કોર્ટનાં ચક્કરો કાપ્યાં છે. તેમને મેળવી, અનેકવિધ સાહિત્યિક પ્રવૃત્તિમાં સક્રીય રહ્યાં. આ ફોન પર અનેક પ્રકારની ધમકીઓ મળતી રહી છે. ઇલાબહેને ઉપરાંત તેઓ બેડમિન્ટનની રમતમાં પણ ચેમ્પિયન રહેલાં. સ્ત્રીઓના અધિકાર માટે ક્યારેય પાછીપાની નથી કરી, બલકે તેઓ વિદ્યાર્થી કાર્યકર તરીકે પણ અગ્રેસર રહ્યાં હતાં. વધુ જોમ અને જુસ્સા સાથે તેઓ નારી પ્રશ્ન ઝઝૂમ્યાં છે અને આકાશવાણી પરથી તેમના વાર્તાલાપો પ્રસારિત થયેલા છે. હક્કો મેળવ્યા છે. ઇલાબહેનની વિશિષ્ટતા એ રહી છે કે તેઓ
ભાવનગરમાં શિક્ષણક્ષેત્રે સમર્પિત કેળવણીકાર મૃદુભાષી છે, પરંતુ પ્રશ્નોની રજૂઆત સમયે એ એટલા જ
હરભાઈ ત્રિવેદી અને બાળભક્ત દંપતિ નરેન્દ્રભાઈ-વિમુબહેન મક્કમ અને દઢ, પછી તેમની સામે ગમે તે શ્રેણીની વ્યક્તિ
ક્ત બધેકાના પરિચયમાં આવેલાં. પૂર્વ પ્રાથમિક શિક્ષણક્ષેત્રે ઉપસ્થિત હોય.
પ્રવૃત્તિ કરવાના વિચારનાં બીજ ત્યારથી જ રોપાયાં. સ્ત્રી દેહનાં પ્રદર્શન માટે તેમને સખત નફરત, ફિલ્મ, ધર્મેન્દ્રસિંહજી કોલેજમાં અભ્યાસ કરતાં હતાં ત્યારે ગુલાબભાઈ નાટક કે જાહેરાતમાં ક્યારેય સ્ત્રીને અપમાનજનક રીતે રજૂ જાનીના સંપર્કમાં આવ્યા અને તેનાં જીવનસાથી બન્યાં. કરનારને તેઓ માફ ન કરે, પહેલાં સમજૂતીથી કામ લે ને જો
બી. એ. (સમજશાસ્ત્ર) એમ. એ. (અર્થશાસ્ત્ર) થયેલાં ન સમજે તો સુપ્રીમકોર્ટના દ્વારે લઈ જતા ઇલાબહેન ક્યારેય
ઉષાબેને બે વર્ષ અલિયાબાડામાં દરબાર ગોપાળદાસ ખચકાતાં નથી. ઇલાબહેને પોતાના પી. એચ. ડી. માટે
મહાવિદ્યાલયમાં અર્થશાસ્ત્રના અધ્યાપિકા તરીકે સેવાઓ વિષય “ઈમેજ ઓફ ઇન્ડિયન વુમન ઇન ઇન્ડિયન ફિલ્મ”
આપી. રામકૃષ્ણ આશ્રમના સ્વામી આત્મસ્થાનંદે જાની પસંદ કર્યો છે.
દંપતિને પ્રાથમિક સ્કૂલ કરવાની પ્રેરણા આપી અને સિસ્ટર | ‘અવાજ' ને તેમણે સતત સપ્ત પરિશ્રમ દ્વારા પોપ્યું છે. નિવેદીતાના પવિત્ર નામ સાથે સ્કૂલનો પ્રારંભ થયો. અવાજનો અવાજ જનસામાન્ય સુધી પહોંચાડવા તેઓ સ્ત્રી
ઇ.સ. ૧૯૬૮માં ૧૭ બાળકોની સંખ્યા સાથે સિસ્ટર પ્રશ્નોના સંદર્ભમાં શેરી નાટકો તેમજ જાગૃતીકરણ-શિબિર અને
નિવેદીતા સ્કૂલનો પ્રારંભ કર્યો. ત્યારબાદ માધ્યમિક શાળાનો સંમેલનનું આયોજન કરે છે. આ પ્રકારના કાર્યક્રમોમાં તેઓ
પ્રારંભ કર્યો. ૧૯૯૧માં ગુજરાત રાજ્યની શ્રેષ્ઠ શાળાનો સવિશેષ અભણ અને નિરક્ષર બહેનોને સાંકળવાનો પ્રયાસ કરે
પ્રથમ એવોર્ડ મેળવ્યો. એન. સી. ઇ. આર. ટી. એ સંસ્થાની છે. નારીને નારી તરીકે નહિ પરંતુ તેનું મૂલ્યાંકન એક વ્યક્તિ
શિક્ષણ પ્રવૃત્તિને ભારતભરમાં નમૂનારૂપ ગણાવી. ‘સિસ્ટર તરીકે થાય તેવા પ્રયત્નો કરે છે.
નિવેદીતા' “સ્કૂલ ઓન વ્હિલ્સ'નો નવતર પ્રયોગ ઈલાબહેન સ્ત્રીના વ્યક્તિત્વ અને ચરિત્ર બાબતમાં ગુજરાતમાં સર્વપ્રથમ કર્યો. આ ઉપરાંત સંસ્થામાં અનેકવિધ
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org