________________
आगम (४१/२)
“पिण्डनियुक्ति”- मूलसूत्र-२/१ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:)
मूलं [५०] .→ “नियुक्ति: [३९] + भाष्यं [११...] + प्रक्षेपं . मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [४१/२], मूलसूत्र - [०२/२] "पिण्डनियुक्ति" मूलं एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्ति:
पिण्डनियु
प्रत गाथांक नि/भा/प्र ||३९||
सवलय घणतणुवाया अइहिम अइदुहिणे य निच्छयओ। वबहार पाइणाई अताई य अचित्तो ॥३९॥ पिण्डनिक्षेपे केमेलयगि-1
वातकायः रीयावृत्तिः
व्याख्या-सह वलयैर्वर्तन्ते इति सवलया ये 'पणतणुवाय 'त्ति वातशब्दः प्रत्येकमभिसम्बध्यते, घनवातास्तनुवाताच, किमुक्तं || भवति ?-ये नरकपृथिवीनां पार्थेषु घनवातास्तनुवाता वा वलयाकारेण व्यवस्थिता वलपशब्दयापा, ये च नरकधियीनामेवाधस्ताद् || ॥१७॥
धनवातास्तनुवाताच, तथा ' अइहिम अइदुदिणे अति अतिशयेन हिमे निपतति अतिशयेन च 'दुर्दिने मेघतिमिरे मेधैर्गगनमण्डलस्याऽsच्छादने ये वायवः, एष सर्वोऽपि वायुकायो निश्चयतः सचित्तः, अतिहिमातिदुर्दिनाभावे तु या 'प्राचीनादिवातः ' पूर्वादिदिग्वातः स. व्यवहारतः सचित्ता, यस्तु 'आक्रान्तदिकः' आक्रान्तपनादिसमुत्थमभृतिकः पञ्चप्रकारो वक्ष्यमाणस्वरुपः सोऽचित इति ।। आक्रान्तादिस्वरुपमेवाह
अकंतर्धतघाणे देहाणुगए य पीलियाइसु य । अच्चित्त वाउकाओ भणिओ कम्मट्टमहणेहिं ॥ ४० ॥
व्याख्या-आक्रान्ते-पादेनाकान्ते कर्दमादी यो बातश्चिदिति शब्दं कुर्वन् समुच्छलति, यश्चाध्माते मुखबातभृते इत्यादौ वर्तते यो वा 'घाणे' तिलपीडनयन्त्रे तिलपीडनवशात्सशब्दं विनिर्गच्छन्नुपलभ्यते, यश्च 'देहानुगतः' शरीराश्रितः, उच्छासनिःश्वासबातनि-|| सगरूपः,' पीलितं' सजलं निश्चोत्यमानं वस्त्रादि, आदिशब्दात्तालसन्तादिपरिग्रहः, तेषु च यः सम्भवति वातः एष पञ्चपकारोऽपि वातः कर्माष्टकमधनैरचित्ता प्रतिपादितः ।। सम्पति मिश्रं वायुकार्य प्रतिपिपादयिषुटत्यादिस्थस्याचित्तवातकायस्प जले स्थितस्य क्षेत्रमाश्रित्य स्थलस्थितस्य (च) कालमाश्रित्याचित्तादिविभागमाह
दीप अनुक्रम [५०]
~37~
