________________
आगम
आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:) अध्ययन [-], मूलं [१/गाथा-], नियुक्ति: [९५३], भाष्यं [१५१...]
(४०)
प्रत
सुत्रांक
आवश्यक-दीर्घकालरयं, सन्तानोपभोग्यत्वादिति भावनां, यदव्यकर्म 'सेसित' मिति श्लेषितमिति संश्लिष्टं लेश्यानुभावात् अष्टधा। नमस्कार हारिभ- सितमित्यादि पूर्ववत्, अथवाऽन्यथा व्याख्यायते-दीर्घकालरज इति, तत्र रज इव रजः सूक्ष्मतया स्नेहबन्धनयोग्यत्वाद्वा।
वि०१ द्रीया
रज इत्युच्यते, यशव्यकर्मेति च नैवं व्याख्यायते, साक्षात्कमाभिधानेन सर्वनाम्नो निरर्थकत्वात्, प्रकरणादेव भव्यस्याव॥४३९॥
गम्यमानत्वाद, अभव्यस्य सिद्धत्वानुपपत्तेः, ततश्च जन्तुकर्म इति व्याख्यायते, जन्तुः-जीवस्तस्य कर्म जन्तुकर्म, अनेनाव-I
कर्मव्यवच्छेदमाह, तच्च से' तस्य जन्तोः 'असितम्' असितमिति कृष्णमशुभं संसारानुबन्धित्वात, एवंविधस्यैव च क्षयः श्रेयानिति, न तु शुभस्य स्वरूपस्येति भावना, अष्टधा सितमिति पूर्ववदिति गाथार्थः ॥ प्रथमव्याख्यापक्षमधि-15 कृत्य सम्बन्धमाह-तत्कर्मशेषं तस्य समस्थित्यसमस्थिति वा स्यात्, न तावत् समस्थिति विषमनिबन्धनत्वात् , नाप्यस-14 मस्थिति चरमसमये युगपत् क्षयासम्भवादिति, एतदयुक्तम्, उभयथाऽप्यदोषात्, तथाहि-विषमनिवन्धनत्वे सत्यपि विचित्रक्षयसम्भवात् कालतः समस्थितित्वाविरोध एव, चरमपक्षेऽपि समुद्घातगमनेन समस्थितिकरणभावाददोषः, न चैतत् स्वमनीषिकयैवोच्यते, यत आह नियुक्तिकारःनाऊण वेअणिज्ज अहबहुअं आउअं च थोवागं । गंतूण समुग्धाय खवंति कम्मं निरवसेसं ॥ ९५४॥ व्याख्या-'ज्ञात्वा' केवलेनावगम्य, किं ?-वेदनीय कर्म, किंभूतं ?-'अतिबहु' शेषभवोपग्राहिकर्मापेक्षयाऽतिप्रभूतमि-IX४३९॥ त्यर्थः, तथाऽऽयुष्कं च कर्म 'स्तोकम्' अल्पं, तदपेक्षयैव ज्ञात्वेति वर्तते, अत्रान्तरे गत्वा' प्राप्य 'समुद्घातम्' इति सम्यग्अपुनर्भावेनोत्-प्रावल्येन कर्मणो हननं घात:-प्रलयो यस्मिन् प्रयत्नविशेषेऽसौ समुद्घात इति तम्, 'क्षपयन्ति' विनाश
दीप
अनुक्रम
[१]
wjanatarary.om
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..........आगमसूत्र - [४०], मूलसूत्र - [१] “आवश्यक" मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचित वृत्ति: 'समुद्घातः, तस्य व्याख्या एवं स्वरुपम् इत्यादि
~881~
