________________
आगम
(४०)
प्रत
सूत्रांक
[-]
दीप
अनुक्रम
[-]
“आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (मूलं+निर्युक्तिः+वृत्तिः)
अध्ययन [ - ], मूलं [- /गाथा - ], निर्युक्तिः [७५१], भाष्यं [ १२३ ...]
णूनां परस्परतो भिन्नता, अन्यद्रव्यनानाता परमाणो णुकादिभेदभिन्नता, एवमेकादिप्रदेशावगाढैकादिसमयस्थित्येकादिगुणशुक्कानां तदतन्नानाता वाच्या, इदं च लक्षणं पदार्थस्वरूपावस्थापकत्वात् 'निमित्तं' ति लक्ष्यते शुभाशुभमनेनेति लक्षणं निमित्तमेव लक्षणं निमित्तलक्षणं तच्चाष्टधा, उक्तं च- "भोमसुमिणंतरिक्खं दिवं अंगसर लक्खणं तहय । वंजणमडविहं खलु निमित्तमेवं मुणेयवं ॥ १ ॥” स्वरूपमस्य ग्रन्थान्तरादव सेयम् ॥ 'उप्पाद' त्ति यतो नानुत्पन्नं वस्तु लक्ष्यते अत उत्पादोऽपि वस्तुलक्षणं, 'विगमोय' त्ति विगमश्च विनाशश्च वस्तुलक्षणं, तमन्तरेणोत्पादाभावात्, न हि वक्रतयाऽविनष्टमङ्गुलिद्रव्यं ऋजुतयोत्पद्यत इति भावनेति गाथार्थः ॥
वीरियभावे तहा लक्खणमेयं समासओ भणियं । अह्वावि भावलक्खण चउव्विहं सद्दहणमाई ॥ ७५२ ॥
व्याख्या -' वीरियं' ति वीर्य सामर्थ्यं यद्यस्य वस्तुनः तदेव लक्षणं वीर्यलक्षणम्, आह च भाष्यकारः- “विरिति बलं जीवस्स लक्खणं जं च जस्स सामत्थं । दवस्स चित्तरूवं जह विरिय महोसहादीणं ||१||” तथा भावानाम्-औदयिकादीनां लक्षणं पुद्गलविपाकादिरूपं भावलक्षणं, यथोदयलक्षणः औदयिकः, उपशमलक्षणस्त्वोपशमिकः, तथानुत्पत्तिलक्षणः क्षायिको, मिश्रलक्षणः क्षायोपशमिकः, परिणामलक्षणः पारिणामिकः, संयोगलक्षणः सान्निपातिक इति । अथवा भावाश्च ते लक्षणं चात्मन इति भावलक्षणं, तत्र सामायिकस्य जीवगुणत्वात् क्षयोपशमोपशमक्षय स्वभावत्वाद् भावलक्षणता, अमु१ भौमं स्वाममान्तरीक्षं दिव्यमानं स्वरगतं लक्षणगतं तथा च व्यञ्जनमष्टविधं खलु निमित्तमेतद् मुणितव्यम् ॥ १ ॥ २ वीर्यमिति वज्रं जीवस्य लक्षणं यच्च यस्य सामर्थ्यम् । द्रव्यस्य चित्ररूपं यया वीर्यं महोपचादीनाम् ॥ १ ॥
For Funny
incibrary.org
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित आगमसूत्र [४०], मूलसूत्र - [०१] "आवश्यक मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचित वृत्तिः
~ 566~
