________________
आगम
“आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:) अध्ययनं [-], मूलं [- /गाथा-], नियुक्ति: [८८], भाष्यं [-]
(४०)
६७॥
प्रत
सुत्रांक
व्याख्यातुं सूत्रपरिपाटीमिति, व्याख्या च नियुक्तिरिति, अतः पुनर्योजनमित्थमदोषायैवेति, अलं विस्तरेण, गमनिका- हारिभद्रीमात्रमेवैतदिति गाथार्थः ॥ ८८ ॥ यदुकं 'अर्थपृथक्त्वस्य तैः कथितस्येति तीर्थकरगणधरैः, इदानीं तेषामेव शीलादिसं- यवृत्तिः पत्समन्वितत्वप्रतिपादनायाह
विभागः१ 'तवनियमनाणरुक्खं आरूढो केवली अमियनाणी । तो मुयह नाणवुहि भवियजणविवोहणहाए॥८९॥ तं बुद्धिमएण पडेण गणहरा गिण्हितं निरवसेसं । तित्थयरभासियाई गंथंति तओ पवयणट्ठा ॥९॥
प्रथमगाथाव्याख्या-रूपकमिदं द्रष्टव्यं, तत्र वृक्षो द्विधा-द्रव्यतो भावतश्च, द्रब्यवृक्षः कल्पतरुः, यथा तमारुह्य कश्चित् तस्कुसुमानां गन्धादिगुणसमन्वितानां संचयं कृत्वा तदधोभागसेविनां पुरुषाणां तदारोहणासमर्थानां अनुकम्पया*
कुसुमानि विसृजति, तेऽपिच भूपातरजोगुण्डनभयात् विमलविस्तीर्णपटेषु प्रतीच्छन्ति, पुनर्यधोपयोगमुपभुञ्जानाः सुखदमामुवन्ति, एवं भाववृक्षेऽप्यायोज्यं । तपश्च नियमश्च ज्ञानं च तपोनियमज्ञानानि तान्येव वृक्षस्त, तत्र अनशनादिवाद्या-13
भ्यन्तरभेदभिन्नं तपः, नियमस्तु इन्द्रियनोइन्द्रियभेदभिन्नः, तत्र श्रोत्रादीनां संयमनमिन्द्रियनियमः क्रोधादीनां तु | नोइन्द्रियनियम इति, ज्ञान-केवलं संपूर्ण गृह्यते, इत्थरूपं वृक्षं आरूढः, तत्र ज्ञानस्य संपूर्णासंपूर्णरूपत्वात् संपूर्णता-12 ख्यापनायाह-संपूर्ण केवलं अस्यास्तीति केवली, असावपि चतुर्विधः-श्रुतसम्यक्त्वचारित्रक्षायिकज्ञानभेदात्, अथवा ॥६ ॥ श्रुतावधिमनःपर्यायकेवलज्ञानभेदात्, अतः श्रुतादिकेवलब्यवच्छित्तये सर्वज्ञावरोधार्थमाह-अमितज्ञानी, 'ततो' वृक्षात |
* इत्थंभूतं. + ०योधा.
दीप
अनुक्रम
SkcksCSCASSCOG
Hiranatarary.om
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [४०], मूलसूत्र - [१] “आवश्यक मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचित वृत्ति:
~ 137~
