________________
आगम
(४०)
प्रत
सूत्रांक
[सू...]
दीप
अनुक्रम [२१..]
*%***
आवश्यक”- मूलसूत्र - १ (मूलं + निर्युक्तिः + वृत्ति:)
अध्ययन [४], मूलं [सू.] / [गाथा ], निर्युक्तिः [१२७१...] भाष्यं [ २०४...],
विदेहावस्था जिया ण झाणोवरोहिणी होइ। झाइया तदवस्यो ठिओो मिसण्णो नियण्णो वा ॥ ३९ ॥
व्याख्या - इहैव या काचिद् 'देहावस्था' शरीरावस्था निषण्णादिरूपा, किं ?-'जिता' इत्यभ्यस्ता उचिता वा, तथाऽनुष्ठीयमाना 'न ध्यानोपरोधिनी भवति' नाधिकृत धर्मध्यामपीडाकरी भवतीत्यर्थः, 'ध्यायेत् तदवस्थ' इति सैवावस्था यस्य स तदवस्थः, तामेव विशेषतः प्राह- 'स्थितः' कायोत्सर्गेणेपन्नतादिना 'निषण्णः' उपविष्टो वीरासनादिना 'निर्विण्णः सन्नि विष्टो दण्डायतादिना 'वा' विभाषायामिति गाथार्थः ॥ ३९॥ आह-किं पुनरयं देशकालासनानामनियम इति ?, अत्रोच्यते, • माणा गुण जं देसकालचेद्वासु परकेवढाइला पत्ता बहुसो समिपावा ॥ ४० ॥
व्याख्या- 'सर्वासु' इत्यशेषासु, देशकालचेष्टासु इति योगः, चेष्टा देहावस्था, किं ?- वर्तमानाः' अवस्थिताः, के ?'मुनयः' प्राग्निरूपितशब्दार्थाः 'यद्' यस्मात्कारणात् किं ? -वरः- प्रधानश्वासी केवलादिलाभश्च २ तं प्राप्ता इति, आदिशब्दान्मनः पर्याय ज्ञानादिपरिग्रहः, किं सकृदेव प्राप्ताः १, न केवल वर्ज 'बहुशः' अनेकशः, किंविशिष्टाः :- 'शान्तपापाः' तत्र पातयति नरकादिष्विति पापं शान्तम्-उपशमं नीतं पापं यैस्ते तथाविधा इति गाथार्थः ॥ ४० ॥ तो देसकालचेानियमो झाणस्स नत्थि समर्थमि। जोगाण समाहाणं जह होइ तहा (१) ॥ ७१ ॥
व्याख्या - यस्मादिति पूर्वगाथायामुक्तं तेन सहास्याभिसम्बन्धः, तस्माद्देशकालचेष्टानियमो ध्यानस्य 'नास्ति' न विद्यते, क :-'समये' आगमे, किन्तु 'योगानां' मनःप्रभृतीनां 'समाधान' पूर्वोक्तं यथा भवति तथा (प्र) 'यतितव्यं' (प्र)यतः कार्य इत्यत्र नियम एवेति गाथार्थः ॥ ४१ ॥ गतमासनद्वारम् अधुनाऽऽ लम्बन द्वारावयवार्थप्रतिपादनायाह
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित आगमसूत्र - [४०], मूलसूत्र - [०१] “आवश्यक" मूलं एवं हरिभद्रसूरि रचित वृत्तिः
~ 1190~
