________________
आगम
आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:) अध्ययन [३], मूलं I [गाथा-७...], नियुक्ति: [११७१], भाष्यं [२०४...],
(४०)
आवश्यकहारिभद्रीया
प्रत सूत्रांक
॥५३४॥
||७..||
व्याख्या-आलम्ब्यत इत्यालम्पन-अपततां साधारणस्थानं तेनालम्बनेन 'केनचित्' अव्यवच्छित्यादिना ये प्राणिनः । वन्दनामन्य' इति एवमहं मन्ये 'संयमम्' उक्तलक्षणे 'प्रमादयन्ति' परित्यजन्ति, 'न हु तं होइ पमाण' नैव तदालम्बनमात्रं ध्ययने भवति प्रमाणम्-आदेयं, किन्तु ? 'भूतार्थगवेषणं कुर्यात्' तत्त्वार्थान्वेषणं कुर्यात्-किमिदं पुष्टमालम्बनम् ? आहोस्विन्नेति, सालम्बन
सेवा यद्यपुष्टमविशुद्धचरणा एव ते, अथ पुष्टं विशुद्धचरणा इति गाथार्थः ॥ ११७१ ॥ अपरस्त्वाह-आलम्बनात्को विशेष उप-] जायते । येन विशुद्धचरणा भवन्तीति, अत्र दृष्टान्तमाह
सालंबणो पडतो अप्पाणं दुग्गमेऽवि धारेइ । इय सालंयणसेवा धारेइ जई असढभावं ॥ ११७२॥ व्याख्या-इहालम्बनं द्विविधं भवति-द्रव्यालम्बनं भावालम्बनं च, द्रव्यालम्बनं गादी प्रपतता यदालम्ब्यते द्रव्यं, तदपि द्विविधम्-पुष्टमपुष्टं च, तत्रापुष्टं दुर्बलं कुशवञ्चकादि, पुष्टं तु बलवत्कठिनवल्यादि, भावालम्बनमपि पुष्टापुष्टभेदेन | द्विधैव, तत्रापुष्टं ज्ञानाद्यपकारक, तद्विपरीतं तु पुष्टमिति, तच्छेद-'कहिं अछित्ति अदुवा अहीहं, तबोवहाणेसु य उज्जमिस्स। गणं व णीईइ व हु सारविस्सं, सालंबसेवी समुवेइ मुक्खं ॥१॥" तदेवं व्यवस्थिते सति सहालम्बनेन वर्तत इति सालम्बना, असौ पतन्नपि आरमानं 'दुर्गमेऽपि' गर्तादौ धारयति, पुष्टालम्बनप्रभावादिति, 'इय' एवं सेवन सेवा प्रतिसेवनेत्यर्थः सालम्बना चासौ सेवा च सालम्बनसेवा सा संसारगर्ते प्रपतन्तं धारयति यतिमशउभावं-मातृस्थानरहितमित्येष गुण ॥५३४॥ इति गाथार्थः ॥ ११७२ ॥ साम्प्रतं सिसाधयिषितार्थव्यतिरेकं दर्शयन्नाह
करिष्याम्पत्युञ्छिन्तिमथवाऽभ्येष्ये तपउपधानयोरुषस्यामि । गणं वा नीवैव सारविष्यामि सालम्बसेवी समुपैति मोक्षम् ॥३॥
दीप
अनुक्रम
९..]
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..........आगमसूत्र - [४०], मूलसूत्र - [१] “आवश्यक" मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचित वृत्ति:
~ 1071~
