________________
आगम
“आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:) अध्ययनं [-1, मूलं [- /गाथा-], नियुक्ति: [७७], भाष्यं [-]
(४०)
॥४९॥
प्रत
सुत्रांक
आवश्यक
एण्यमतीतं वा कालं जानाति, भावतस्तु मनोद्रव्यपर्यायान् अनन्तानिति, तत्र साक्षान्मनोद्रव्यपर्यायानेव पश्यति, हारिभद्री
बाह्याँस्तु तद्विषयभावापन्नाननुमानतो विजानाति, कुतः, मनसो मूर्त्तामूलद्रव्यालम्बनत्वात् , छमस्थस्य चामूर्तदर्शन- यवृत्तिः दाविरोधादिति । सत्पदप्ररूपणादयस्तु अवधिज्ञानवदवगन्तव्याः । नानात्वं चानाहारकापर्याप्तको प्रतिपद्यमानी नविभागः१ भवतः, नापीतरौ । उक्त मनःपर्यायज्ञानं, इदानीमवसरमाप्तं केवलज्ञानं प्रतिपादयनाह
अह सव्ववपरिणामभावविपणत्तिकारणमणतं । सासयमपहिवाइ एगविहं केवलंन्नाणं ॥७७॥ व्याख्या-इह मनःपर्यायज्ञानानन्तरं सूत्रक्रमोद्देशतः शुद्धितो लाभतश्च प्राक केवलज्ञानमुपन्यस्तं, अतस्तदर्थोपदर्शनार्थमथशब्द इति, उक्तं च-“अथ प्रक्रियाप्रश्नानन्तर्यमङ्गलोपन्यासप्रतिवचनसमुच्चयेषु"। सर्वाणि च तानि द्रव्याणि
च सर्वद्रव्याणि-जीवादिलक्षणानि तेषां परिणामाः-प्रयोगविनसोभयजन्या उत्पादादयः सर्वद्रव्यपरिणामाः तेषां भावः ही सत्ता स्वलक्षणमित्यनान्तरं तस्य विशेषेण शेपनं विज्ञप्तिः, विज्ञानं वा विज्ञप्तिः-परिच्छित्तिः, तत्र भेदोपचारात्,
तस्या विज्ञप्तेः कारणं विज्ञप्तिकारणं, अत एव सर्वद्रव्यक्षेत्रकालभावविषयं तत् , क्षेत्रादीनामपि द्रव्यत्वात्, तच ज्ञेयानन्तत्वादनन्त, शश्वद्भयतीति शाश्वत, तच्च व्यवहारनयादेशादुपचारतः प्रतिपात्यपि भवति, अत आह-प्रतिपतनशीलं ।
॥४९॥ पूप्रतिपाति न प्रतिपाति अप्रतिपाति, सदाऽवस्थितमित्यर्थः । आइ-अप्रतिपात्येतावदेवास्तु, शाश्वतमित्येतदयुक्त, न,
दीप
अनुक्रम
मततदर्थोऽयमयघाब्दः * केवलं नाणं. + ज्ञापनं.
Brajaniorary.org
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..........आगमसूत्र - [४०], मूलसूत्र - [१] "आवश्यक" मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचित वृत्ति: अथ केवलज्ञान प्रतिपादयते
~ 101~
