________________
आगम
(०३)
“स्थान" - अंगसूत्र-३ (मूलं+वृत्ति:)
स्थान [४], उद्देशक [१], मूलं [२६६] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [०३], अंग सूत्र - [०३] "स्थान" मूलं एवं अभयदेवसूरि-रचित वृत्ति:
श्रीस्थाना- लसूत्रवृत्तिः
प्रत सूत्रांक [२६६]
॥२०१
वत्तह जो जचिरं जेणं ॥१॥" इति, मरणस्य-मृत्योः कालः-समयो' मरणकालः, अयमप्यद्धासमयविशेष एव, मरण- विशिष्टो मरणमेव वा कालो, मरणपर्यायत्वादिति, उक्तं च-"कालोति मयं मरणं जहेह मरणं गओत्ति कालगओ। तम्हा स कालकालो जो जस्स मओ मरणकालो॥१॥" इति, तथा अद्धैव कालः अद्धाकालः, कालशब्दो हि वर्णप्रमाणकालादिष्वपि वर्तते, ततोऽद्धाशब्देन विशिष्यत इति, अयं च सूर्यक्रियाविशिष्टो मनुष्यक्षेत्रान्तर्वती समयादिरूपोऽवसेयः, उक्तं च-"सूरकिरियाविसिट्टो गोदोहाइकिरियासु निरवेक्खो । अद्धाकालो भन्नइ समयक्खेत्तंमि समयाइ ॥१॥ समयावलियमुहुत्ता दिवसमहोरत्तपक्खमासा य । संवच्छरजुगपलिया सागरओसप्पिपरियट्टा ॥२॥” इति । द्रव्यपयायभूतस्य कालस्य चतुःस्थानकमुक्तम्, इदानीं पर्यायाधिकारात् पुद्गलानां पर्यायभूतस्य परिणामस्य तदाह- 'चउविहे' इत्यादि, परिणामः-अवस्थातोऽवस्थान्तरगमनम्, उक्तं च-"परिणामो ह्यान्तरगमनं न तु सर्वथा व्यवस्थानम् । न च सर्वथा विनाशः परिणामस्तद्विदामिष्टः ॥१॥” इति, तत्र वर्णस्य-कालादेः परिणामः-अन्यथा भवन वर्णेन वा कालादिनेतरत्यागेन पुद्गलस्य परिणामो वर्णपरिणामः, एवमन्येऽपि । अजीवद्रव्यपरिणाम उक्तोऽधुना तु जीवद्रव्यस्य परिणामा विचित्रा सूत्रप्रपश्येनाभिधीयन्ते-तत्र च "भरते त्यादिसूत्रद्वयं व्यक्तमेव, किन्तु पूर्वपश्चिमवजों,
वर्तते यो यचिर येन ॥१॥ काल इति मतं मरणं यह मरणं गत इति कालगतः । तस्मात् स कालकालो यो यस्य मतो मरणकालः ॥२॥ सूर्यक्रियाविशिष्टो गोदोहादिक्रियासु निरपेक्षः । अहाकालो भण्पते समयादिः समवक्षेत्रे ॥१॥ समय आवलिका मुहूर्तः दिवसोऽहोरात्रः पक्षः मासः संवत्सरं युगं पस्यः सागरः उत्सर्पिणी परावतः ॥२॥
स्थाना० | उद्देशः१ प्रमाणकालादिः परिणामः यामा: सू०२१४२६५.
दीप
अनुक्रम [२८०]
~ 405~
