________________
आगम
(०३)
“स्थान" - अंगसूत्र-३ (मूलं+वृत्ति:)
स्थान [२], उद्देशक [४], मूलं [९९] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [०३], अंग सूत्र - [०३] "स्थान" मूलं एवं अभयदेवसूरि-रचित वृत्ति:
प्रत सूत्रांक [९९] गाथांक ||१-३||
ASNA
जो कालो । सो कालो बोम्बो, उधमा एगस्स पल्लस्स ॥२॥ एएसि पाहाणं कोडाकोडी हवेज दसगुणिता । तं सागरोवमस्स उ एगस्स भवे परीमाणं ॥३॥ (सू० ९९) उपमा-औपम्यं, तया निवृत्तमौपमिक अद्धा-कालस्तद्विषयमोपमिकमद्धीपमिकम् , उपमानमन्तरेण यस्कालप्रमाणमनतिशयिना ग्रहीतुं न शक्यते तदद्धीपमिकमिति भावः, तच द्विधा-पल्योपमं चैव सागरोपमं चैव, तत्र पल्यवत्पल्यस्तेनोपमा यस्मिंस्तत्सल्योपमम् , तथा सागरेणोपमा यस्मिंस्तत्सागरोपमं, सागरवन्महापरिमाणमित्यर्थः, इदं च पल्योपमसागरोपमरूपमौपमिक सामान्यत उद्धाराद्धाक्षेत्रभेदात् त्रिधा, पुनरेंकैकं संव्यवहारसूक्ष्मभेदात् द्विधा, तत्र संव्यवहारपल्योपमं नाम यावता कालेन योजनायामविष्कम्भोच्चत्वः पल्यो मुण्डनानन्तरमेकादिसप्तान्ताहो
रात्रप्ररूढानां वालाग्राणां भृतः प्रतिसमयं वालाग्रोद्धारे सति निलेपो भवति स कालो व्यावहारिकमुद्धारपल्योपममुटीच्यते, तेषां दशभिः कोटीकोटीभिः व्यावहारिकमुद्धारसागरोपममुच्यते, तेषामेव वालाग्राणां दृष्टिगोचरातिसूक्ष्मद्रव्या
सङ्ख्येयभागमात्रसूक्ष्मपनकावगाहनाऽसङ्ख्यातगुणरूपखण्डीकृतानां भृतः पल्यो येन कालेन निलेपो भवति तथैवोद्धारे तत्सूक्ष्ममुद्धारपल्योपमं, तथैव च सूक्ष्ममुद्धारसागरोपमम् , अनेन च द्वीपसमुद्राः परिसञ्चायन्ते, आह च-"उद्धारसागराणं अहाइजाण जत्तिया समया । दुगुणादुगुणपवित्थर दीवोदहि रजु एवइया ॥ १ ॥” इति, अद्धापल्योपम
सागरोपमे अपि सूक्ष्मबादरभेदे एवमेव, नवरं वर्षशते २ वालस्य वालासयेयखण्डस्य चोद्धार इति, अनेन नारकादिस्थिस्था०१६
१ उद्धारसागरोपमयोः साबद्वयोः यावन्तः समयाः एतापन्तो द्वीपोदधयो द्विगुणद्विगुणप्रविस्तरा रजः॥१॥
दीप
अनुक्रम [१०३-१०६]
~ 184~
