________________
ઉદાસીનપણા–મધ્યસ્થ ભાવને સતેજ કરનાર
પુરૂષને આત્મ તત્વનું દર્શન થાય છે. अध्यात्मोपनिषन्दीजभौदासीन्यममंदयन् । न किंचिदपि यः पयेत्स पश्येत्तत्वमात्मनः ॥४॥
અક્ષરા– અધ્યાત્મ જ્ઞાનના બીજરૂપ ઉદાસીનપણાને સતેજ કરનાર જે પુરૂષ કોઇ પણ તે નથી, તે પણ આત્મ તત્વને જુવે છે. ૮૪
વિવેચન-કાર આત્મ તત્વને એનાર કે પુરૂષય છે? તે વિષે જણાવે છે, જે પુરૂષ ઉદાસીનપણાને સતેજ કરે છે, એટલે જેનામાં સામ્યગુણ છે, તે પુરૂષ બીજું કાંઈ પણ એ નથી; એટલે જે કાંઇ તે જીવે છે તે બધું તેને અનિત્ય લાગે છે, તેથી તેની સાનમય પ્રષ્ટિમાં જોવામાં કોઇ પણ આવતું નથી; અર્થાત સાંસારિક પદાર્થો તરફ તેની ઉદાસીનતા છે, એટલે પછી તેને આત્મ તત્વનું દર્શન થાય છે. વળી તે ઉદાસીનતા કેવી ? કે જે અધ્યાત્મ જ્ઞાનનું બીજરૂપ છે, એટલે અધ્યાત્મ જ્ઞાનનું કારણ ઉદાસીનતા છે. કહેવાનો મતલબ એ છે કે જેનામાં ઉદાસીનતા–મધ્યસ્થપણું અર્થાત સામ્ય હોય, તેને અધ્યાત્મ સાન થાય છે, અને અધ્યાત્મ જાનથી આત્મ હવનું દર્શન થાય છે, માટે ભવ્ય પ્રાણીએ સામ્યગુણ ધારણ કરવો, કે જેથી અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય, અને તે પછી આત્મ તત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે. જ્યારે આત્મ
૧૧
