________________
યોગી પિતાના જ્ઞાનના પ્રકાશથી માયારૂપી
રાત્રિને નાશ કરે છે. ' अनादिमायारजनी जननी तमसा पलात् । स्वज्ञानभास्वदालोकादंतं नयति योगवित् ॥८३॥
અક્ષરાર્થ-યાગ વિધાને જાણનાર ગી પુરૂષ અંધકારને ઉત્પન્ન કરનારી અનાદિ માયારૂપી રાત્રિને પિતાના જ્ઞાનરૂપ સૂર્યના પ્રકાશથી બળાત્કારે નાશ કરે છે. ૮૩
વિવેચન-સૂર્યથી રાત્રિને નાશ થાય છે, એ વાત લોક પ્રસિદ્ધ છે. અહીં તે વાત સંથકાર ઘાવી વર્ણન કરે છે. ગિી પુરૂષ માયારૂપી અનાદિ ત્રિને પિતાના જ્ઞાનરૂપ સૂર્યના પ્રકાશથી નાશ કરે છે. રાત્રિ જેમ અંધકારને ઉત્પન્ન કરનારી છે, તેમ માયારૂપી રાત્રિ “તમ” એટલે અજ્ઞાનરૂ૫ અંધકારને અથવા તમે ગુણને ઉત્પન્ન કરનારી છે, તેવી અનાદિ માયારૂપી રાત્રિને સ્વજ્ઞાન એટલે આત્મજ્ઞાન અથવા આત્માનું જ્ઞાન, તેના પ્રકાશથી એટલે તેને ફેરવવાથી નાશ કરે છે. કહેવાને ભાવાર્થ એ છે કે માયાને નાશ સ્વજ્ઞાનથી–આત્મજ્ઞાનથી થાય છે, અને તે માયાને નાશ પાગી પુરૂષથી થઈ શકે છે. કારણ કે
ગવેત્તા પુરૂષને આત્મજ્ઞાન સુલભ છે, તેથી જેણે તમ–અજ્ઞાનને નાશ કરનારી માયાને નાશ કરવું હોય, તેણે યોગ વિદ્યા દ્વારા આત્મજ્ઞાન સંપાદન કરવું જોઈએ. ૮૩
