________________
૫૮ વિવેચન– જેમ ઘડાની ખરીઓ વડે ઉડેલ રજથી દ્રષ્ટિ પી જાય છે, તેમ રજ એટલે રજોગુણથી, તત્વ દ્રષ્ટિ એટલે તત્વજ્ઞાનનું દર્શન વિલય પામી જાય છે. આ રજને ઇંદ્ધિરૂપી ઘોડાઓ ઉડાડે છે, જે ઇંદ્ધિરૂપી ઘડાઓ . છાચારી છે–પિતાની મરજી પ્રમાણે વર્તનારા છે, વળી તેઓનાં પગલાં વિશ્રખલ એટલે સાંકળના બધ વગરના છે, અર્થત ઉદ્ધત છે; આવા સ્વેચ્છાચારી ઈદ્ધિરૂપી ઘોડાઓના છુટા પગના મુકવાથી પ્રસરેલા રજ– ગુણવડ તત્વ દ્રષ્ટિ લોપાય છે. કહેવાની મતલબ એવી છે કે જે મનુષ્યની દ્વિ સ્વેચ્છાચારી અને ઉદ્ધત હોય છે, તે મનુષ્યમાં ગુણ પ્રાપ્ત થાય છે, અને તે રજોગુણને લઈને તેની તત્વ દ્રષ્ટિ લેપાય છે. જ્યારે તત્વ દ્રષ્ટિ નાશ પામી, એટલે તે અંધ બને છે, ઈદ્રિના વિકાસમાં અંધ થએલે પ્રાણ કાર્ય અકાય જોઈ શકતા નથી, તે ગુણ દોષની અપેક્ષા રાખી શક્તા નથી, તેથી કરીને તે તત્વ વિમુખ રહી, દુર્ગતિનું પાત્ર થાય છે, તેથી દરેક ભવ્ય મનુષ્ય ઇંદ્ધિરૂપી ઉદ્ધત ઘડાને તાબે કરવા, કે જેથી રજોગુણ ન થાય, અને તત્વ દ્રષ્ટિનો લેપ પણ ન થાય. ૬૧ કામદેવ કદિયરૂપી બાણથી ત્રણ જગતને
જય કરી, શએની છાતી ઉપર પગ
इंद्रियाण्येव पंचेषुर्विधाय किल सायकान् । जगत्त्रयजयी दत्ते पदं वक्षसि विद्विषाम् ॥ ६२ ॥
