________________
૧૩
સાથે પવિત્ર પ્રેમ ધારણ કરતી નથી, તેમ ક્ષમારૂપ રમણી શમ સિવાય બીજા કાષ્ઠની સર્વ પ્રીતિ કરતી નથી. કહેવાના આશય એવા છે કે જ્યાં રામ ગુણ હૈાય, ત્યાંજ ક્ષમાગુણ હૈય છે. તેથી દરેક પ્રાણીએ ક્ષમાગુણને ધારણ કરવા, જેથી શમતા ગુણુ પણ સાથેજ આવે છે, ક્ષમા અને શમ—ઉપશમ પરસ્પર એક બીજાના આલંબનરૂપ છે. ૩૬
ક્ષમાથી ક્લેશ વિનાનું સુખ ઉત્પન્ન થાય છે. कारणानुगतं कार्यमिति निश्चिनु मानस । निरायासा सुखं सूते यन्निः क्लेशमसौ क्षमा ॥ ३७ ॥
અક્ષરાર્થ— હું મન ! “ કારણને અનુસરતુ કાર્ય ઢાય છે, ” એમ તું નિશ્ચય કર, જેથી ક્ષમા પ્રયત્ન વિના ક્લેશ વિનાનું મુખ ઉત્પન્ન કરે
જી.
૩૭
·
વિવેચન—ગ્રંથકાર આ શ્લાકથી ક્ષમાને બીજો ગુણ વર્ણન કરતાં મનને સંબધન કરે છે. હું મન ! તું નિશ્ચય કરજે કે કારણને અનુસરતું કાર્ય હાય છે, જે કલેશ વિનાનુ સુખ ઉત્પન્ન થાય છે, તેનું કારણુ ક્ષમા છે. Éમારૂપ કારણને અનુસરતું ક્લેશ રહિત સુખરૂપ કાર્ય ઉત્પન્ન થાય છે, તેવા ફ્લેશ વિનાના સુખને ઉત્પન્ન કરવામાં ઘણા પ્રયત્ન કરવા જોઈએ; પણ આ ક્ષમા તા પ્રયત્ન વિના કલેશ વિનાના સુખને ઉત્પન્ન કરે છે, તેથી સર્વ મનુષ્યેએ કલેશ રહિત સુખને ઉત્પન્ન કરવા, એ ઉપદેશ છે, ३७
૫
