Page Text
________________
૨૨૯
વ્યાખ્યાન ૨૬૫] જ્ઞાનાચારનો સાતમો ભેદ–અર્થાનિલવ
કુંડલીક શ્રાવકનું દ્રષ્ટાંત કોઈ એક નગરમાં સકલશાસ્ત્રનિપુણ અને સ્વપર શાસ્ત્રના રહસ્યને જાણનાર શ્રી “રત્નાકરસૂરિ રહેતા હતા. તે નિરંતર રાજસભામાં જતા હતા. ત્યાં સાહિત્ય, ન્યાય, છંદ, વ્યાકરણ અને અંતર્લીપિકા વગેરેમાં કુશળ અનેક વિદ્વાનોને તેમણે જીત્યા હતા, તેથી તે વિદ્વાનો રત્નાકરસૂરિનું નામ સાંભળીને મૌન ઘારણ કરી જતા હતા. આચાર્ય પણ એક પદ લઈને તેના અનેક અર્થ કરતા હતા. તેથી રાજસભામાં રાજાએ તેમને “અનેકાર્થવાદી' એવું બિરુદ આપ્યું હતું. તે સૂરિ હંમેશાં પાલખીમાં બેસીને રાજસભામાં જતા હતા. એ પ્રમાણે થવાથી અનુક્રમે તેઓ ચારિત્રગુણથી હીયમાન થતા ગયા અને રાજા, મંત્રી તથા સામંત વગેરેનું આપેલું અન્ન, વસ્ત્ર વગેરે પણ લેવા લાગ્યા. એમ કરતાં કરતાં તેમણે રાજાદિકને પ્રસન્ન કરીને મણિ, માણિક્ય, મુક્તાફળ વગેરે પણ લેવા માંડ્યું એટલે તે ત્રણ ગારવ વડે યુક્ત થઈ ગયા; તો પણ તે કદાચિત્ પણ વિતરાગના વચનની અપેક્ષા છોડતા નહીં, અને પ્રમાદ વગેરેના કારણથી પણ શ્રી તીર્થકર ભગવંતે યથાર્થ અવલોકન કરીને પ્રરૂપણ કરેલા તત્ત્વને કોઈ વખત દૂષણ લગાડતા નહીં. તેમનો પ્રરૂપણા પક્ષ અતિ નિર્મળ હતો.
એકદા કોઈ અન્ય ગામનો રહેનાર જીવાજીવાદિ તત્ત્વને જાણનાર અને સાધુઓને પિતા તથા ભાઈ સમાન માનનાર એક શ્રાવક ઘી વેચવા માટે તે નગરમાં આવ્યો. તે ઘીનાં ભરેલાં અનેક કુડલાં વેચવા લાગ્યો, તેથી લોકમાં તેને સૌ કુડલીઓ કહેવા લાગ્યા. એક વખત તેણે માર્ગમાં અનેક વાદી બ્રાહ્મણોથી પરિવૃત્ત થયેલા અને પાલખીમાં બેઠેલા તથા રાજસેવકોથી સેવાતા 'રત્નાકરસૂરિને જોઈને વિચાર્યું કે-“અહો! આ શાસનના પ્રભાવક અને ગુણી એવા સૂરિ પ્રમાદમગ્ન થઈ ગયા લાગે છે. તેની પાસે મારે કાંઈ પણ બોલવું યોગ્ય નથી, કેમકે બ્રહ્માને ભણવાનો વિધિ કોણ શીખવી શકે? તો પણ જોઉં તો ખરો કે આ આચાર્ય સર્વથી ભ્રષ્ટ થયા છે કે દેશથી ભ્રષ્ટ થયા છે?” એમ વિચારીને રાજમાર્ગમાં જ વિધિપૂર્વક તેમને નમીને સ્તુતિ કરવા લાગ્યો કે
गोयम सोहम जंबू पभवो, सिज्झंभवो अ आयरिआ ।।
अन्नेवि जुगप्पहाणा, तुह दिठू सब्वेवि ते दिठ्ठा ॥१॥ ભાવાર્થ-“આપને જોવાથી ગૌતમસ્વામી, સૌઘર્મસ્વામી, જંબૂસ્વામી, પ્રભવસ્વામી અને શäભવસ્વામી તથા બીજા પણ યુગપ્રઘાન એવા સર્વ આચાર્યોને મેં જોયા એમ હું માનું છું.”
આ પ્રમાણે સાંભળીને ગુરુએ નીચું મુખ કરીને તેને કહ્યું કે “કાગડાને હંસની ઉપમા શોભતી નથી, કેમકે તે મહાગુણી આચાર્યોના અધ્યવસાયમાંથી માત્ર એક સમય પૂરતો શુદ્ધ અધ્યવસાય પણ જો મારા આખા ભવને વિષે થાય તો તેથી હું નિર્મળ થઈ જાઉં.” એ પ્રમાણે સાંભળીને તે શ્રાવકે વિચાર્યું કે “અહો! આ સૂરિને ઘન્ય છે. અનેક મિથ્યાત્વીઓનો સંબંઘ છતાં પણ શ્રી તીર્થકરના વચનની સ્વલ્પ અપેક્ષા પણ તજતા નથી, માટે તે સર્વથા ભ્રષ્ટ થયેલા નથી.” પછી
જ્યારે ગુરુ ઉપાશ્રયે આવ્યા ત્યારે તે શ્રાવકે ત્યાં આવીને વિધિપૂર્વક વંદના કરીને તેમની દેશના સાંભળી. પછી તે શ્રાવકે “
વોયમૂત્રના.” આ ઉપદેશમાલામાંથી શ્રી વીરસ્વામીના શિષ્ય જિનદાસ ગણિએ રચેલી ગાથાનો અર્થ પૂછ્યો, ત્યારે સૂરિએ પોતાની બુદ્ધિથી વ્યાકરણ, નામમાળા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002173 |
| Book Title | Updeshprasad Part 4 |
| Original Sutra Author | Vijaylakshmisuri |
| Author | |
| Publisher | Jain Book Depo Ahmedabad |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 320 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 19 MB |