________________
વ્યાખ્યાન ૨૪૭] લોભપિંડનું સ્વરૂપ
૧૪૭ “સિંહકેસરા” શબ્દનો જ ઉચ્ચાર થઈ જતો. એ પ્રમાણે આખો દિવસ નિર્ગમન કર્યો. રાત્રે પણ તે જ રીતે બજારની દુકાનોમાં તથા ચકલે ચકલે ભમવા લાગ્યા. સાંજની પડિલેહણા તથા પ્રતિક્રમણનો સમય પણ સ્મરણમાં રહ્યો નહીં. સૂર્યના કિરણથી વ્યાસ થયેલા સર્વ લોકના જવા-આવવાના માર્ગમાં જીવરક્ષાને માટે અવલોકન કરી રાખવું જોઈએ તે પણ સ્મરણમાં રહ્યું નહીં.
એ પ્રમાણે ભમતાં રાત્રિના બે પ્રહર વ્યતીત થયા. તે વખતે કોઈ શ્રાવકના ગૃહમાં પેઠા અને “ઘર્મલાભને બદલે “સિંહકેસરા' બોલ્યા. તે શ્રાવક પણ વિનયથી અભ્યત્થાન વગેરે કરીને “અયોગ્ય વખતે મુનિનું આગમન કેમ થયું હશે?” તેનો વિચાર કરવા લાગ્યો. તેણે જાણ્યું કે-“આ સાધુ તપસ્વી છે. આજે જ મેં એમને અપ્રમત્ત ભાવવાળા જોયા હતા. સંસારીપણામાં પણ આ સાધુએ ઘન, ઘાન્ય, સુવર્ણ, સ્ત્રી, પુત્ર, દાસ, દાસી વગેરે સંપૂર્ણ વૈભવનો ત્યાગ કરીને વૈરાગ્યથી જ દીક્ષા ગ્રહણ કરી છે. તે સર્વે હું જાણું છું. વળી આ મુનિ ગીતાર્થ પણ છે, તો અકસ્માતું રાત્રિના સમયે અત્રે આવવાનું શું કારણ હશે? જો કદાચ તેમના પ્રત્યક્ષ જણાતા દોષ પ્રગટ કરું તો મારામાં શ્રાવકપણું જ ન કહેવાય. વળી અનેક સિદ્ધાંતના પારગામી એવા આ મુનિની પાસે હું કાંઈ પણ બોલવા યોગ્ય નથી; અથવા મારા જેવા વિષયાસક્ત પુરુષોથી આવા મહાત્માઓનું ચરિત્ર જાણી કે કળી શકાતું નથી. માટે આનો પરમાર્થ તો જ્ઞાની જ જાણી શકે. કેમકે મનનો ભાવ જાણ્યા વિના બહારની વ્યવહાર વિરુદ્ધ ચેષ્ટા જોવાથી ગુણીના ગુણો પણ દોષરૂપે દેખાય છે. તોપણ ગુણગ્રાહી બુદ્ધિથી આની પરીક્ષા અવશ્ય કરવી જોઈએ કે–આ મુનિ સર્વથા પડવાઇ ભાવવાળા થયા છે કે લેશમાત્ર થયા છે?” આ પ્રમાણે વિચારીને વળી તે શ્રાવકે તર્ક કરવા માંડ્યો કે-“આ મુનિની કોઈ પણ ચેષ્ટા વિષયોનુખ દેખાતી નથી, તેમજ પરઘન હરણ કરવાની ચેષ્ટા પણ જણાતી નથી, વળી બોલતી વેળાએ મુખવસ્ત્રિકા મુખ પાસે રાખે છે, અને ચાલતી વેળાએ જયણાપૂર્વક પગલાં ભરે છે, માટે આ મૂળ ગુણનો ઘાત કરનાર તો જણાતા નથી, પરંતુ એમને આહારની તીવ્ર અભિલાષા થઈ જણાય છે.” ઇત્યાદિ વિચારીને તેણે નાના પ્રકારની રસવતી, સાકર, ખાંડ, ખાજાં, ઘેબર, મોતીચૂર, કપૂર મિશ્રિત દૂર (ભાત) તથા વિવિધ પ્રકારની મીઠાઈ તેમની પાસે લાવીને ઘરી અને લેવા જણાવ્યું, પરંતુ મુનિ તો દરેક ચીજ જોઈને “મારે આનો ખપ નથી, મારે આનો ખપ નથી” એમ વારંવાર ધેવા લાગ્યા. તેથી તે શ્રાવકે વિચાર્યું કે-“હજુ સુધી આ મુનિ માર્ગમાં છે કેમકે પોતાના અભિગ્રહ વિનાની બીજી ચીજ ગ્રહણ કરતા નથી. તેમજ જે ચીજની ઇચ્છા છે તેની યાચના પણ કરતા નથી. તો હવે તેમનો અભિગ્રહ શો હશે તે કેવી રીતે જણાય? તો પણ અહીં પ્રવેશ કરતી વેળાએ તે “સિંહકેસરા' બોલ્યા હતા, તે ઉપરથી એમ જણાય છે કે તેને સિંહકેસરીઆ લાડુની ઇચ્છા હશે અને તે કોઈ પણ ઠેકાણેથી તેમને મળ્યા નહીં હોય તેથી તેમનું ચિત્ત ભ્રમિત થયું છે.” એમ ઘારી તે શ્રાવક લાણીમાં આવેલા સિંહકેસરીઆ લાડુથી ભરેલું મોટું પાત્ર તેમની પાસે ઘરીને બોલ્યો કે-“હે પૂજ્ય! આ મોદક ગ્રહણ કરીને મને કૃતાર્થ કરો.” એટલે મુનિએ મોદક વહોર્યા. તેથી તેમનું ચિત્ત સ્વસ્થ થયું.
પછી શ્રાવકે વિચાર્યું કે-“મુનિઓને આહારના ચાર ભાંગા છે–૧. રાત્રે લાવીને રાત્રે જ વાપરવું, ૨. રાત્રે લાવીને દિવસે વાપરવું; ૩. દિવસે લાવીને રાત્રે વાપરવું અને ૪. દિવસે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org