________________
અધ્યાત્મ પંથની યાત્રા નિરંતર આત્મવિચારે કરી મુનિ તો જાગૃત રહે;
' (દોહરો) કર્મ મોહનીય ભેદ બે, દર્શન ચારિત્ર નામ
હણે બોધ વીતરાગતા અચૂક ઉપાય આમ." વસ્તુસ્વરૂપને જેનાથી અયથાર્થપણે શ્રદ્ધે તેને દર્શનમોહનીય કહે છે અને આત્મસ્થિરતાને બાધક મોહક્ષોભનાં પરિણામોને આધીન થઈને જેનાથી વર્તે તેને ચારિત્રમોહનીય કહે છે. પ્રમાદને આધીન થઈ, આ બે પ્રકારમાંથી કોઈ પણ પ્રકારને જે ભજે તે મુનિ થઈ શક્તો નથી એટલે કે તે અમુનિ છે.
મુનિપણું એ ખરેખર અભુત દશા છે. આત્મજ્ઞાન સહિત જેણે સકળ સંયમને ધારણ કર્યો છે અથવા તેનો અભ્યાસ કરે છે અને જીવનના દરેક કાર્યમાં જે આત્મજાગૃતિ સહિત-વિચારવિવેકપૂર્વક વર્તે છે તેવા મહાપુરુષ મુનિ હોય છે. જોકે પરમાગમમાં શુભોપયોગી અને શુદ્ધોપયોગી એવા બન્ને પ્રકારના મુનિઓને સ્પષ્ટપણે માન્ય કરવામાં આવ્યા છે, છતાં મુનિસંધમાં અગ્રેસરપણું તો શુદ્ધભાવયુક્ત મુનિઓનું કહ્યું છે. મુનિના સ્વરૂપનું વર્ણન શાસ્ત્રોમાં નીચે પ્રમાણે કર્યું છે.
- (હરિગીત) આગમ વિષે કૌશલ્ય છે ને મોહદષ્ટિ વિનષ્ટ છે વીતરાગ ચરિતારૂઢ છે તે મુનિ મહાત્મા ધર્મ છે.
(મનહર છંદ) શાંતિ કે સાગર અરુ નીતિકે નાગર નેક, દયા કે આગર જ્ઞાન, ધ્યાનકે નિધાન હો, શુદ્ધબુદ્ધિ બ્રહ્મચારી મુખબાની પૂર્ણપ્યારી, સબનકે હિતકારી ધર્મ કે ઉદ્યાન હો, રાગઢે ષસે ૨હિત પરમ પુનિત નિત્ય,
શ્રી આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્ર-ગાથા ૧૦૩. ૨. શ્રીપ્રવચનસાર ગાથા-૯૨.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
