Book Title: Vicharkanika
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249181/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [30] gujarAtamAM zrI. kizoralAlabhAIne na jANe e samajadAra kAI bhAgye ja heya. gujarAta bahAra paNa badhA ja prAntomAM temanuM nAma che. vatte aMze jANItuM che. enuM mULa kAraNa temanA aneka bhASAomAM lakhAyelAM ane anuvAdita thayelAM lakhANonuM vAcana che ane keTalAke karela temane pratyakSa samAgama paNa che. pU. nAthajIne jANanAra varga pramANamAM nAno che, kAraNa ke temaNe bahu ochuM lakhyuM che ane lakhyuM hoya te paNa pUrepUruM prasiddhimAM AvyuM nathI. chatAM je varga temane jANe che te paNa kAMI nAnosUno ke sAdhAraNa kaTine nathI. pU. nAthajInA pratyakSa paricayamAM je Avyo na hoya tene emanA sUma, spaSTa, sayutika ane mAnavatApUrNa vicAronI kalpanA ja AvI na zake. tattvanuM talasparzI ciMtana, jIvananuM sva-paralakSI zeAdhana ane mAnavatAnI sevA evA eka ja raMgathI raMgAyela guruziSyanI A joDI je kAMI lakhe ne bele che te anubhavasiddha hAI pratyakSa keTinuM che. AnI pratIti A saMgrahamAMnA lekhe vAMcanArane thayA vinA kadI nahi rahe. meM prastuta lekhene ekathI vadhAre vAra ekAgratAthI sAMbhaLyA che ane ghaNuM anya suprasiddha bhAratIya tatvaciMtakanAM lakhANe paNa sAMbhaLyAM che. huM jyAre taTasthabhAve AvAM ciMtanapradhAna lakhANonI tulanA karuM chuM tyAre mane niHzaMkapaNe ema lAge che ke ATale ane AvA krAntikArI, saceTa ane maulika vicAra karanAra kadAca bhAratamAM virala ja che. A saMgraha sAMbhaLatAM ane te upara judI judI daSTie vicAra karatAM mane AnI anekavidha upayogitA samajAI che. jyAM juo tyAM sAMpradAyika-asAMpradAyika bhAnasavALA badhA ja samajadAra lekenI evI mAgaNI che ke UgatI prajAne tatva ane dharmanA sAcA ane sArA saMskAro maLe evuM kaI pustaka zikSaNakramamAM hovuM joIe, je navayuganA ghaDatarane spezatuM hAya ane sAthe sAthe prAcIna praNAlikAonuM rahasya paNa samajAvatuM heya. huM jANuM chuM tyAM lagI mAtra gujarAtamAM ja nahi paNa gujarAta bahAra paNa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [ 20' A mAgaNIne yathAvat sAthe evuM AnA jevuM kAI pustaka nathI. kAI paNa saMpradAyanuM vidyAlaya hoya ke chAtrAlaya hoya agara asAMpradAyika kahI zakAya evA Azrame hAya, sarakArI ke gaeNsarakArI zikSaNasaMsthAe hoya tyAM satra uccakakSAnA vidyArthIone temanI yAgyatA dhyAnamAM rAkhI A saMgraha paikI te te lekha samajAvavAmAM Ave te huM mAnuM chuM ke temanI ja mAtRbhASAmAM tattva ane dharma vizenI sAcI vyApaka samajaNu maLI rahe ane vArasAgata jamAnAnUnI pranthine bheda paNa thavA pAme. vidyArthIo uparAMta zikSakA ane adhyApakA mATe paNa A saMgrahamAM eTalI badhI vicArapreraka ane jIvanaprada sAmagrI che ke te A pustaka vAMcIne petAnA sAkSarajvananI mAtra kRtArthatA ja nahi anubhave paNa vyAvahArika, dhArmika ane tAttvika aneka prazno paratve te navesara vicAra karatA thaze, tema ja sAkSarajIvananI pelI pAra paNa kAMIka prajJAgamya vizva che evI pratItithI vadhAre vinamra ane vadhAre zeAdhaka thavA mathaze. vidyArthI ane adhyApaka sivAya paNa evA bahu meTA vaga che, ke je hamaNAM tattva ane dharmanA prazno samajavAnA UMDA rasa dharAvate hAya che. AvA le!ko tattva ane dharmane nAme maLatA bhaLatA ja rUDhigata zikSaNa ane pravAhamAM taNAtA rahe che ane teTalA mAtrathI saMtoSa anubhavI potAnI samajaNamAM karyAM bhUla che, kAM kAM gUMca che ane kayAM kayAM vahemanu rAjya che te samajavA pAmatA nathI. tevAne to A lekhe netrAMjanazalAkAnu kAma Apo . ema huM cekasa mAnu .... judI judI bhASAomAM eka tema ja aneka dharmonu ane eka saMpradAya ke aneka sapradAyanA tattvajJAnanuM zikSaNa ApavAmAM madada kare evAM aneka pustakA che, paNa moTe bhAge te badhAM praNAlikA ane mAnyatAnu varNana karatAM hAya che. evuM bhAgye ja keAI pustaka jovAmAM Avaze, jemAM ATalAM UMDANa ane ATalI nirbhayatA tema ja satyaniyAthI tattva ane dharmanAM prazno vize AvuM parIkSaNa ane sazodhana thayuM hoya. jemAM eka kAI paNa patha, kAI paNa paraMparA ke kAI paNa zAstravizeSa vize avicArI Agraha nathI ane jemAM khIjI bAjuthI jUnA ke navA AcAravicAranA pravAheAmAMthI vanasparzI satya tAravavAmAM AvyuM heAya evuM mArI jANa pramANe A paheluM ja pustaka che. tethI game kSetranA yogya adhikArIne huM A pustaka vAravAra vAMcI javA bhalAmaNa karuM rasa dharAvanArAone sUcavuM chu ke teo game AmAM khatAvelI vicArasaNIne samajI potAnI parIkSaNa kare. te te chuM, tema ja zikSaNakAryamAM sapradAya ke paMcanA hoya teya mAnyatA ane saMskAronu Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202] darzana ane ciMtana ema te A saMgrahamAna pratyeka lekha gahana che. paNa keTalAka lekhe to evA che ke bhAremAM bhAre vidvAna ke vicArakanI buddhi ane samajaNanI pUrepUrI kasoTI kare. viSaye vividha che. daSTibiMduo anekavidha che. samalecanA mUlagAmI che. tethI AkhA pustakanuM rahasya to te lekha vAMcIvicArIne ja pAmI zakAya. chatAMye baMne lekhakenA pratyakSa paricaya ane A pustakanA. vAcanathI huM temanI je vicArasaraNI samajyo chuM ane jeNe mArA mana upara UMDI chApa pADI che tene lagatA keTalAka muddAnI mArI samaja pramANe ahIM carcA karuM chuM. A muddAo temanAM lakhANomAM paNa eka athavA bIjI rIte carcAyelA ja che. te muddA A cheH 1. dharma ane tatvaciMtananI dizA eka heya to ja baMne sArthaka bane. - 2. karma ane tenA kulane niyama mAtra vaiyaktika na hoI sAmUhika paNa che. 3. mukti, karmanA vicchedamAM ke cittanA vilayamAM nathI, paNa baMnenI uttarotara zuddhimAM che. 4. mAnavatAnA saguNonI rakSA, puSTi ane vRddhi e ja parama dhyeya che. 1. tatvajJAna eTale satyazodhananA prayatnamAMthI phalita thayelA ane phalita thatA siddhAMta. dharma eTale evA siddhatine anusarIne ja nirmANa thayela. vaiyaktika tema ja sAmUhika jIvanavyavahAra. e kharuM che ke eka ja vyakti ke samUhanI gyatA tema ja zakti sadA ekasarakhI nathI hotI. tethI bhUmikA ane adhikArabheda pramANe dharmamAM aMtara hevAnuM. eTaluM ja nahi, paNa. dharmAcaraNuM vadhAre puruSArthanI apekSA rAkhatuM hovAthI te gatimAM tatvajJAnathI pAchaLa paNa rahevAnuM. chatAM jo A baMnenI dizA ja mULamAM judI hoya che. tatvajJAna game teTaluM UMDuM ane game tevuM sAcuM hoya chatAM dharma enA prakAzathI vaMcita ja rahe ane pariNAme mAnavatAne vikAsa aTake. taravajJAnanI zuddhi, vRddhi ane paripAka jIvanamAM dharmane utAryA sivAya saMbhavI ja na zake. e ja rIte tattvajJAnanA AlaMbana vinAne dharma, jaDatA tema ja vahemathI mukata thaIna zake. eTalA mATe baMnemAM dizAbheda hai ghAtaka che. A vastune ekAda aitihAsika dAkhalAthI samajavI sahelI paDaze. bhAratIya tatvajJAnanA traNa yuga spaSTa che. pahele yuga AtmavaiSamyanA siddhAntane, bIje AtmasamAnatAnA siddhAMtane ane trIje AtmAdvaitanA siddhAntane. pahelA siddhAnta pramANe ema manAtuM ke dareka jIva mULamAM samAna nathI, Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [ 203 pratyeka svakarmAMdhIna che ane darekanA karma viSama ane dhaNIvAra viruddha hoI te pramANe ja jIvanI sthiti ane tene vikAsa hAI zake. AvI mAnyatAne lIdhe brAhmaNukALanA janmasiddha dhamma ane saMskArA nakkI thayelA che, emAM kAI eka vargonA adhikArI pAtAnI kakSAmAM rahIne ja vikAsa karI zake, paNa te kakSA bahAra jaI varNAzramadharmanuM AcaraNa karI na zake. indrapada ke rAjyapada meLavavA mATe amuka dhama Aca joI e, paNa te dhama harakA AcarI na zake ane harakAI tene AcarAvI paNa na zake. Ano artha e ja thayA ke kakRta vaiSamya svAbhAvika che ane vagata samAnatA hAya tAya te vyavahAM te nathI ja. AtmasamAnatAnA khIjA siddhAnta pramANe dhaDAyelA AcAra AyI sAva UlaTA che. emAM game te adhikArI ane jijJAsune game tevA karmAMsaskAra dvArA vikAsa karavAnI chUTa che. emAM AtmaupamyamUlaka ahiMsApradhAna yamaniyamonA AcaraNa upara ja bhAra apAya che. emAM kakRta vaiSamyanI avagaNanA nathI, paNa samAnatAsiddhinA prayatnathI tene nivAravA upara ja bhAra apAya che. AtmAdvaitanA siddhAnta te samAnatAnA siddhAntathI paNa AgaLa jAya che, temAM vyakti-vyakti vacce kAI vAstavika bheda che ja nahi. te advaitamAM te samAnatAnA vyaktibheda paNa gaLI jAya che. eTale te siddhAntamAM kramsa'skArajanya vaiSamya mAtra nivAravA yogya ja nathI manAtuM, paNa te taddana kAlpanika manAya che. paNa ApaNe joI e chIe ke AtmasamAnatA ane AtmAdvaitanA siddhAntane kaTTarapaNe mAnanArA sudhdhAM jIvanamAM pharmavedhamyane ja sAhajika ane anivAya mAnI vate che. tethI ja to AtmasamAnatAnA ananya pakSapAta dharAvanAra jaina ke tevA bIjA paMcA jAtigata UMcanIcabhAvane jANe zAzrvata mAnIne ja vatA hoya ema lAge che. tene lIdhe sparzopanuM bharaNAntaka jhera samAjamAM bhramathI mukta nathI thatA. temane siddhAnta eka dizAmAM che jIvanavyavahAranuM gADu khIjI dizAmAM che. e ja sthiti advaita siddhAntane mAnanAranI che. te dUtane jarA paNa namatuM ApyA sivAya vAte advaitanI kare ane AcaraNa tA sanyAsI sudhdhAM paNu dvaita tema ja karma vaiSamya pramANe kare che. pariNAme ApaNe joI e chIe ke tattvajJAnano adbhUta sudhI vikAsa thayA chatAM tenAthI bhAratIya jIvanane kazA lAbha thayeA nathI. UlaTTu te AcaraNanI duniyAmAM kasAI chinnabhinna thaI gayuM che. A eka ja dAkhalo tattvajJAna ane dhanI dizA eka hAvAnI jarUriyAta siddha karavA mATe pUrato che. vyApyA chatAM te ane ma Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] dana ane cittana . * 2. sArInarasI sthiti, caDatIpaDatI kalA ane sukhaduHkhanI sArvatrika viSamatAnA pUrNapaNe khulAsA kevaLa zvaravAda ke dhrahmavAdamAMthI maLI zake tema hatuM ja nahi. eTale svAbhAvika rIte ja parApUrvathI cAlyo AvatA vaiyaktika kamalanA siddhAnta, game te prautazIla vAda svIkAryo chatAM, vadhAre ne vadhAre dRDha thato ja gayo, je kare teja bhAgave, * darekanuM nasIba juduM,' 'vAve te laNe,' ' laNanAra ne phala cAkhanAra eka ane vAvanAra bIje te asaMbhava'--AvA AvA pyAlA kevaLa vaiyaktika kamalanA siphrAnta upara rUDha thayA ane sAmAnya rIte prajAjIvananA ekeeka pAsAmAM eTalAM UMDAM mULa bAlI kheDA che ke kAI eka vyaktinuM rakama mAtra tenAmAM ja phUla ke pariNAma utpanna nathI karatuM paNa tenI asara te karma karanAra vyakti uparAMta sAmUhika jIvanamAM jJAta-ajJAta rIte prasare che ema je kAI kahe te te samajadAra gaNAtA vargone paNa coMkAvI mUke che, ane dareka saMpradAyanA vidvAne ke vicArakA enI viruddha peAtAnA zAstrIya purAvAonA DhagalA rajU kare che. Ane lIdhe ka lA niyama vaiyaktika hovA uparAMta sAmUhika paNa che ke nahi ane na hoya teA kaI kaI jAtatI asati ane anuSa pattie UbhI thAya che ane hoya to te dRSTie ja samagra mAnavajIvanane vyavahAra gAvavA joI e, e bAbata upara AI UMDA vicAra karavA thAbhatuM nathI. sAmUhika kalanA niyamanI dRSTi vinAnA karralanA niyame bhAnavajIvananA ItihAsamAM Aja lagI kaI kaI muzkelIo UbhI karI che ane tenuM nivAraNa kaI daSTie phalanA niyama svIkArI jIvanavyavahAra ghaDavAmAM che, e bAbata upara kAI khIjAe ATalA UMDA vicAra karyo hAya te te huM nathI jANato. koI eka paNa prANI duHkhI hoya na zakuM, jyAM lagI jagata du:khamukta na hoya tyAM ze! lAla ? evA vicAranI mahAyAna bhAvanA khauddha paraMparAmAM udya pAmelI. e ja rIte dareka sauMpradAya sa` jagatanA kSema-kalyANanI prArthanA kare che ane AkhA jagata sAthe maitrI bAMdhavAnI brahmavArtA paNa kare che; paraMtu e mahAyAna bhAvanA ke brahmavArtA chevaTe vaiyaktika kalavAdanA dRDha sarakAra sAthe akaLAI jIvana jIvavAmAM vadhAre upayogI sAbita thaI nathI. pU. nAthajI ane mazarUvALA ane kalanA niyamane sAmUhika jIvananI dRSTie vicAre che. mArA janmagata ane zAstrIya saMskAra vaiyaktika karma-niyamanA hovAthI huM paNa e ja rIte vicAra karatA, paraMtu jema jema te upara UMDA vicAra karatA gayA tema tema mane lAgyuM ke ka*lane niyama sAmUhika jIvananI to huM sukhI saMbhavI ja lagI arasika mekSathI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [ 205 dRSTie ja vicAra ghaTe ane sAmUhika jIvananI javAbadArInA khyAlathI ja jIvanane pratyeka vyavahAra zeThavA tema ja calAvo ghaTe. eka kALe vaiyakitaka dRSTi pradhAnapada bhogavatI hoya tyAre te ja daSTie te kALanA ciMtake amuka niyamo bAMdhe. tethI te niyamomAM arthavistAra saMbhavita ja nathI ema mAnavuM te dezakALanI maryAdAmAM sarvathA jakaDAI javA jevuM che. sAmUhika daSTie. karmaphalana niyama vicArIe ke ghaTAvIe tyAre paNa vaiyaktika daSTine lepa te thatuM ja nathI; UlaTuM sAmUhika jIvanamAM vaiyaktika jIvana pUrNapaNe samAI jatuM hovAthI vaiyaktika dRSTi sAmUhika dRSTi sudhI vistare che ane vadhAre zuddha bane che. karmaphalanA kAyadAne sAcA AtmA te e ja che ke koI paNa kama niSphaLa jatuM nathI ane keI paNa pariNAma kAraNa vinA utpanna thatuM nathI. jenuM pariNAma tevuM ja tenuM kAraNa hovuM joIe. sAruM pariNAma IcchanAra sAruM kAma na kare te te tevuM pariNAma pAmI zake nahi. karmaphala- niyamane A AtmA sAmUhika dRSTie karmaphalane vicAra karatAM leza paNa lopAta nathI. mAtra te vaiyaktika sImAnA baMdhanathI mukta thaI jIvanavyavahAra ghaDavAmAM sahAyaka bane che. AtmasamAnatAnA siddhAnta pramANe ke AtmAdaitanA siddhAnta pramANe game te rIte vicAra karIe toya eka vAta sunizcita che ke koI vyakti samUhathI sAva aLagI che ja nahi, ane rahI zake paNa nahi. eka vyaktinA jIvanaitihAsanA lAMbA paTa upara najara nAkhI vicAra karIe to ApaNane tarata dekhAze ke tenA upara paDela ane paDatA saMskAromAM sIdhI ke ADakatarI rIte bIjI asaMkhya vyakitaonA saMskArane hAtha che, ane te vyakti je saMskAra nirmANa kare che te paNa mAtra tenAmAM ja maryAdita na rahetAM samUhagata anya vyaktiomAM sAkSAta ke paraMparAthI saMkramaNa pApe ja jAya che. kharI rIte samUha yA samaSTi eTale vyakti ke vyaSTino pUrNa saravALe. je pratyeka vyakti pitAnAM karma ane phala mATe pUrNapaNe javAbadAra hoya ane anya vyaktiothI taddana svataMtra heI tenA zreya-azreyano vicAra mAtra tenI ja sAthe saMkaLAte hoya te sAmUhika jIvanane zo artha ? kAraNa ke, sAva nirALa, svataMtra ane paraspara asarathI mukta evI vyakti ene sAmUhika jIvanamAM praveza e te mAtra Akasmika ja hoI zake. je sAmUhika jIvanathI vaiyaktika jIvana sAva alaga rIte chavAtuM nathI, e anubhava thata hoya tattvajJAna paNa e ja anubhavane AdhAre kahe che ke game teTale Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] darzana ane ciMtana vyakti-vyakti vacce bheda dekhAtA hoya chatAM, te dareka vyakti kaI evA eka jIvanasUtrathI otaprota che ke te dvArA te badhI vyaktie AsapAsa saMkaLAyelI ja che. je Ama hoya te karmaphaLane niyama paNa A daSTie ja vicAra ane ghaTAvavo joIe. atyAra lagI AdhyAtmika zreya vicAra paNa dareka saMpradAye vaiyaktika dRSTie ja karyo che. vyAvahArika lAbhAlAbha vicAra paNa e ja daSTi pramANe thayo che. Ane lIdhe je sAmUhika jIvana jIvyA vinA cAlatuM nathI tene lakSI zreya ke preyana mULagata vicAra ke AcAra thavA pAmyo ja nathI. Dagale ne pagale sAmUhika kalyANanI ghaDAtI janAo e ja kAraNane lIdhe kAM te paDI bhAge che ane kAM te nabaLI paDI nirAzAmAM pariName che. vizvazAMtino siddhAMta nakakI thAya che, paNa tenI himAyata karanAra dareka rASTra pAchuM vaiyaktika dRSTie ja vicAre che. tethI nathI vizvazAMti siddha thatI ke nathI rASTrIya AbAdI sthiratA pAmatI. A ja nyAya dareka samAjamAM paNa lAgu paDe che. have je sAmUhika jIvananI vizALa ane akhaMDa dRSTine unmeSa karavAmAM Ave ane te dRSTi pramANe ja pratyeka vyakita pitAnI javAbadArInI maryAdA vikasAve te tenAM hitAhite anyanAM hitAhita sAthe athaDAmaNamAM na Ave, ane jyAM vaiyaktika geralAbha dekhAtuM hoya tyAM paNa sAmUhika jIvananA lAbhanI dRSTi tene satiSa Ape. tenuM kartavya kSetra vistRta bane ane tenA saMbaMdhe vadhAre vyApaka banatAM te pitAmAM eka mUmA nihALe. 3. duHkhathI mukta thavAnA vicAramAMthI ja tenA kAraNa manAyela karmathI mukti pAmavAne vicAra Avyo. ema manAyuM ke karma, pravRti ke jIvanavyavahAranI javAbadArI e pote ja svataH baMdhanarUpa che. enuM astitva hoya tyAM lagI pUrNa mukti saMbhavI ja na zake. A dhAraNAmAMthI karmamAtranI nivRttine vicAre zramaNa paraMparAne anagAramArga ane saMnyAsaparaMparAne varNana karmadharmasaMnyAsa mArga astitvamAM ANyuM. paNa e vicAramAM je doSa hato te dhIre dhIre ja sAmuhika jIvananI nirbaLatA ane bejavAbadArI vATe pragaTa thaye. jeo anagAra thAya ke varNakarmadharma cheDe teone paNa jIvavuM te hatuM ja. banyuM ema ke te jIvana vadhAre pramANamAM parAvalaMbI ane kRtrima thayuM. sAmUhika jIvananI kaDIo tUTavA ane astavyasta thavA lAgI. A anubhave sujhADavuM ke mAtra karma e baMdhana nathI, paNa tenI pAchaLa rahela tRSNAvRtti agara daSTinI saMkucitatA ane cittanI azuddhi ja baMdhanarUpa che. mAtra e ja duHkha Ape che. A ja anubhava anAsakta karmavAda dvArA pratipAdana thaye Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [ ra7 che. A pustakanA lekhakoe emAM saMzodhana karI karmazuddhine uttarottara prakarSa sAdhavA mATe ja bhAra ApyuM che, ane temAM ja muktine anubhava karavAnuM temanuM pratipAdana che. pagamAM seya vAge ane pachI tene keI bahAra kADhI pheMkI de te sAmAnya rIte ene kaI khoTuM na kahe; paNa jyAre ya pheMkanAra pAcho sIvavA ane bIjA kAma mATe navI ya zodhe ane na maLatAM adhIre thaI duHkha anubhave tyAre samajadAra mANasa ene jarUra kahe ke te bhUla karI. pagamAMthI samaya kADhavI e te barAbara che, kemake te asthAne hatI, paNa je tenA vinA jIvana cAlatuM ja nathI to tene pheMkI devAmAM bhUla avazya che. tene yathAvat upaga karavA mATe gya rIte tene saMgraha karavo e ja pagamAMthI seya kADhavAne sAce artha che. je nyAya seya mATe te ja nyAya sAmUhika karma mATe che. mAtra vaiyaktika dRSTie jIvana jIvavuM e sAmUhika jIvananI dRSTimAM seya bhakavA barAbara che. e samayane kADhI tene yathAvata upayoga karavo eTale sAmUhika jIvananI javAbadArI samajapUrvaka svIkArI jIvana jIvavuM che. AvuM jIvana vyaktinI jIvanamukti che. jema jema pratyeka vyakti potAnI vAsanA zuddhi dvArA sAmUhika jIvanane mela ocho karatI jAya tema tema sAmUhika jIvana du:khamukita vizeSa anubhavatuM ja javAnuM. A rIte vicArIe eTale karma e ja dharma banI jAya che. amuka phaLa eTale rasa upalaMta chAla paNa. chAla na hoya te rasa ke kema ? ane rasa vinAnI chAla e paNa phaLa te nahi ja. te ja rIte dharma e te karmane rasa che, ane karma e mAtra dharmanI chAla che. baMne yathAvat saMmizrita hoya te ja e jIvanaphaLa pragaTAve. karmanA AlaMbana vinA vaiyaktika tema ja sAmUhika jIvananI zuddhirUpa dharma rahI ja kyAM zake ? ane evI zuddhi na hoya te te karmanuM chAlathI vadhAre mUlya paNa zuM? A jAtane karmadharmavicAra emanAM lakhANomAM otapreta che. sAthe vizeSatA e che ke muktinI bhAvanA paNa temaNe sAmudAyika jIvananI dRSTie ja vicArI ane vaTAvI che. karma-pravRttio aneka jAtanI che, paNa tenuM mULa cittamAM che. kyAreka yogIoe vicAra karyo ke jyAM lagI citta hoya tyAM lagI vika UThavAnA, vikalpa UThe te zAMti na ja anubhavAya, tethI "jUro kAra:" nyAye cittane vilaya karavA tarapha ja mUkyA, ane ghaNAe mAnI lIdhuM ke cittavilaya e ja mukti che ane e ja parama sAdhya che. mAnavatAnA vikAsano vicAra ja bAju upara rahI gaye. A paNa baMdhana lekhe kama tyAgavAnA vicAranI peThe bhUla ja hatI. e vicAramAM bIjA anubhavIoe sudhAre karyo ke cittavilaya Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] darzana ane ciMtana e mukti nathI, paNa cittazuddhi e ja mukti che. baMne lekhakanuM vaktavya e che ke cittazuddhi e ja zAMtino ekameva mAga hovAthI te mukti avazya che; paNa mAtra vaiyaktika cittanI zuddhimAM pUrNa mukti mAnI levI e vicAra adhUre che. sAmUhika cittanI zuddhi vadhAratA javI e ja vaiyaktika cittazuddhine Adarza hovo joIe ane e hoya che keI sthAnAntaramAM ke lekAntaramAM mukitadhAma mAnavA ke kapavAnI jarAya jarUra nathI. evuM dhAma te sAmuhika cittanI zuddhimAM pitAnI zuddhine phALe Apa e ja che. 4. dareka saMpradAyamAM sarvabhUtahita upara bhAra apAya che, paNa vyavahAramAM mAnavasamAjanA hitane paNa pUrNapaNe amala bhAgye ja jovAmAM Ave che. tethI prazna e che ke prathama mukhya lakSya kaI dizAmAM ane kyA. dhyeya tarapha ApavuM. ane lekhakonI vicArasaraNI spaSTapaNe prathama mAnavatAnA. vikAsa bhaNuM lakSya ApavA ane te anusAra jIvana jIvavA kahe che. mAnavatAne vikAsa eTale teNe Aja sudhI je je saddaguNe jeTalA pramANamAM sAdhyA hoya tenI pUrNapaNe rakSA karavI ane tenI madadathI te ja sadgomAM vadhAre zuddhi keLavavI ane navA saguNa khilavavA, jethI mAnava-mAnava vacce dUdha ane zatrutAnAM tAmasa baLe pragaTavA na pAme. jeTalA pramANamAM A rIte mAnavatA vikAsanuM dhayeya sadhAtuM jaze teTalA pramANamAM samAjajIvana, saMvAdI ane sUrIluM banatuM javAnuM. tenuM prAsaMgika phaLa sarvabhUtahitamAM ja AvavAnuM. tethI dareka sAdhakanA prayatnanI mukhya dizA te mAnavatAnA sa guNanA vikAsanI ja rahevI joIe. A siddhAnta paNa sAmUhika jIvananI dRSTie ja karmaphalane niyama ghaTAvavAnA vicAramAMthI ja phalita thAya che. uparanI vicArasaraNuM gRhasthAzramane kendramAM rAkhIne ja sAmudAyika jIvana sAthe vaiyaktika jIvanane sumeLa rAkhavAnuM sUcana kare che. gRhasthAzramamAM ja bAkInA badhA AzramanA sadgaNo sAdhavAnI taka maLI rahe evuM e sUcana che, kemake temAM gRhasthAzramane Adarza ja evo badalAI jAya che ke te kevaLa bheganuM dhAma na rahetAM bhoga ane eganA sumeLanuM dhAma banI jAya che. ethI gRhasthAzramathI vichinnapaNe anya Azramane vicAra karavApaNuM rahetuM nathI. gRhasthAzrama ja caturAmanA samagra jIvananuM pratIka banI jAya che. te kevaLa naisargika paNa che. zrI. mazarUvALAnuM eka nirALuM vyaktitva emanAM lakhANothI sucita thAya che. e lakhANa vAMcI-vicArIne mArI khAtarI thaI che ke emanAmAM Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [ 29 kaI anta:prajJAnI akhaMDa sera vahyA kare che. cittazuddhinI sAdhanAnI amuka bhUmikAmAM pragaTa thate e satyamukhI praNoya che. emanI keTalIka lAkSaNikatA te AMjI nAkhe tevI che. jyAre teo tattvaciMtananA UMDA pradezamAM UtarI potAnA vakatavyane skuTa karavA keI upamA vApare che tyAre te pUrNapabhAnI keTinI heya che ane te sthaLanuM lakhANa gaMbhIra tatvaciMtanapradhAna hovA chatAM suMdara ane saraLa sAhityika namUna paNa banI jAya che. AnA beeka dAkhalA sUcavuM. pR. 37 para gaMgAnA pravAhane akhaMDa rAkhavA mATe pitAnA jIvananuM balidAna ApanAra jalakaNanuM dRSTAnta, ane cittasthitine 'citAra ApavA prasaMge vAparela jaMgalamAM UgI Avela jhADIjhAMkharAMnuM dRSTAnta (pR. 126) AvAM te aneka daSTAnta vAcakane maLaze ane te ciMtanano bhAra haLa karI cittane prasannatA paNa Apaze. jyAre teo koI padya race che tyAre ema lAge che ke jANe te mArmika kavi heya. Ane dAkhale pR.56mAM maLI Avaze. gayA vInA re vinA" e brahmAnaMdanI kaDInuM kaTAkSapUrvaka rahasya kholatAM je navuM bhajana temaNe racyuM che tene bhAva ane bhASA je jeze te mArA kathananI yathArthatA samajI zakaze. prAcIna bhakti ke prAcIna zAstronA ugAne UMDe mama teo kevI rIte darzAve che ene namUno pR. 35 para maLaze. emAM "haMsale nAno ne devaLa jUnuM te thayuM" e mIrAMnI uktinuM eTaluM badhuM gaMbhIra rahasya pragaTa karyuM che ane tene gItAnA pUrvanAma variSTha " e zlekanA rahasya sAthe saMvAdI banAvyuM che ke vAMcatAM ane vicAratAM tRpti ja thatI nathI. pharI pharI enA saMvAdo raNakAra citta upara UThyA ja kare che. zrI mazarUvALAnAM badhAM lakhANamAM najare caDe evI nIrakSIravikI lAkSaNikatA e che ke teo vArasAgata ke bIjI kaI paNa paraMparAmAMthI sAraasArane bahu khUbIthI tAravI kADhe che ane sAra bhAgane jeTalI saraLatAthI apanAvI le che teTalI kaThoratAthI asAra bhAganA mULa upara kuThArAghAta AvuM to atre ghaNuM darzAvI zakAya, paNa chevaTe te virAma lIdhe 1. zrI. kizoralAla gha. mazarUvALAnA pustaka "saMsAra ane ghama" nI bhUmikA