Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathAgatanI viziSTatAne marma [ 6 ] tathAgata buddhanI 2500mI parinirvANu jayaMtI ujavAya che ane te bhAratamAM. buddhanA samayathI mAMDI aneka saikAo sudhI bauddha anuyAyIonI saMkhyA uttarottara vadhatI rahelI. emAM evI oTa AvI ke Aje bhAratamAM taLapada bauddho gaNyAgAMDyA ja che; paraMtu bhAratanI bahAra chatAM bhAratanI traNa-uttara, dakSiNa ane pUrva dizAmAM eziyAmAM ja bauddhonI tathA bauddha prabhAvavALA dharmanA anuyAyIonI saMkhyA eTalI badhI vizALa che ke jethI. duniyAmAM te dharmanuM sthAna bahu agatyanuM che. Ama chatAM bhArata bahAranA koI paNa bauddha dezamAM e jayaMtI na javAtAM bhAratamAM ja UjavAya che, ane te paNa rAjya ane prajA banenA sahakArathI. AjanuM bhAratIya prajAtaMtra koI eka dharmane vareluM na hoI asAmpradAyika che, ane bhAratIya prajA to mukhyapaNe bauddha dharma sivAyanA bIjA aneka dharmapathAmAM vaheMcAyelI che. eTale saheje ja prazna thAya che ke rAjya ne prajA buddhajayaMtI Ujave che tenuM preraka baLa zuM che? mArI daSTie Ane sAce ane maulika uttara e che ke bauddha e dharma ane paMtha hevA chatAM tenA sthApaka ne pravartaka tathAgatamAM asAmpradAyika mAnavatAnuM tattva ja pradhAnapaNe hatuM. koI paNa eka dharmapuruSanA anuyAyIo mULa puruSanA maulika ane sarvagrAhI vicArane saMpradAya ane paMthanuM rUpa ApI de che. tene lIdhe te mULa puruSa krame krame sAmpradAyika ja lekhAya che. paraMtu tathAgata buddhanuM mULa kAThuM evuM che ke te vadhAremAM vadhAre asAmpradAyika mAnavatAnI daSTi upara racAyeluM che. eTale buddhane eka mAnavatAvAdI tarIke ja je je ane vicArI zakIe te sAmpradAyikatAnI bhASAmAM, jayaMtInI ujavaNI viruddha prazna Ubho thato ja nathI. bhArata bahAra kaDonI saMkhyAmAM bauddho che; keTalAka deze te AkhA ne AkhA bauddha ja che e kharuM; paNa AvA vizALa bauddha dharmanA sthApaka ane pravartakane janma ApavAnuM, tenI sAdhanAne pilavAnuM ane tenA dharmacakrane 42.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 darzana ane ciMtana gati ApavAnuM sAMskArika tema ja AdhyAtmika baLa te bhAratanuM ja che. je bhAratanuM e mULa satva na heta te na thAta buddha ke na prasarata bhArata bahAra bauddha dharma. bhAratamAM saMkhyAbaMdha dharmapuruSe janmatA AvyA che. adhyAtmanI parAkASThAe pahoMcyA hoya evA paNa puruSonI beTa bhArate kyAreya anubhavI nathI. Ama chatAM sudUra bhUtakALathI Aja sudhIne bhAratane itihAsa eTaluM te kahe ja che ke siddhArtha gautame mAnavatAnA vikAsamAM jeTale ane jevo phALe Apyo che teTale ane te phALa bIjA koI eka dharmapuruSe duniyAnA ItihAsamAM Apyo nathI. je Ama che te bhArata jyAre buddhanI jayaMtI Ujave che tyAre te kaI eka sampradAya ke pathane mahatva Ape che ema na mAnatAM mAtra eTaluM ja mAnavuM paDe che ke bhArata pitAne ane duniyAne maLelA sarvocca mAnavatAne vArasanI jayaMtI UjavI rahyuM che. A eka tAttvika vAta thaI bhArata bahAranA koI paNa eka bauddha deze, dAkhalA tarIke jApAna ke cIna jevA vizALa rASTra, buddhanI A jayaMtI bhArata Ujave che te karatAM paNa vadhAre dabhAmathI ane kuzaLatAthI UjavI hota te zuM bhAratamAM ujavAnAra jayaMtI karatAM emAM vadhAre gaurava Avata? huM mAnuM chuM ke evI koI ujamaNI mAtra mAgela kImatI alaMkAra jevI banata. je dezamAM buddha janmA, jyAM parivrAjaka thaI leke vacce pharyA ane jyAM teo jJAna pAmyA tema ja jIvanakArya pUruM karI vilaya pAmyA, tyAM temanI jayaMtInI ujavaNI kevI sAhajika hoI zake e samajavuM vicAravAne mATe jarAya muzkela nathI. A praznane mAtra sAmpradAyika ke rAjakIya dRSTie na jotAM mAnavIya saMskRtinI dRSTie joIe te ja AvI ujavaNInuM mukhya preraka baLa dhyAnamAM Ave. - gAMdhIjIe pitAnA jIvanakALa daramiyAna ja, ane jIvana pachInAM DAM ja varSomAM, vizvanA mAnavatAvAdI lekenAM hRdayamAM je sthAna prApta karyuM che tenA jevuM sthAna prApta karatAM buddhajIvanane te hajAra varSa lAgyAM. tenuM kAraNa jamAnAnI judAImAM raheluM che. buddhanA jamAnAmAM gAMdhIjI thayA hota te emanA mAnavatAvAdI vicArone prasaratAM, buddhanA vicArone prasaratAM lAge teTale ja samaya lAgata. AjanAM vicAravinimayanAM sAdhano evAM jhaDapI che ke jo te ja buddha A jamAnAmAM thayA hatA te gAMdhIjInI peThe pitAnA jIvanakALa daramiyAna ja pitAnA vicArane dUragAmI paDI sAMbhaLI zakata. buddhane mAnavatAvAdI vicAra lAMbA vakhata pachI paNa eka
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathAgatanI viziSTatAnA mama [ 65Dha ja sAthe AkhA bhAratamAM ane duniyAbharamAM guje e eka navA jamAnAnI apUrva siddhi ja che. je yuddhanuM vyaktitva AvuM che te e jANavAnI AkAMkSA saheje thaI Ave che ke yuddhanI evI kaI vizeSatA che, je temane bIjA mahAna AdhyA tmika puruSothI judA tAravI Ape? buddhanA jIvanamAM, temanA vicAra ane AcAramAM, aneka khAkhatA evI che ke je tar mahAna dharma puruSonA jIvanamAM ane vicAra-AcAramAM paNa jovA maLe che. paNa thoDIka chatAM tarata najare tarI Ave evI vizeSatA te buddhanA jIvamAM ja vacAya che. e vizeSatAone jo barAbara samajI laI e te! khuddanA jIvananuM ane emanA vyaktitvanuM kharuM hArda dhyAnamAM Ave. tethI A sthaLe e bAbata ja thoDAka vicAra darzAvavA dhAryAM che. kSatriyavazamAM janma, zramaNa thaI gRhatyAga karavo, kaThora tapa karyuM, dhyAnanI bhUmikAonA abhyAsa karavA, mAra yA vAsanAne chatI dharmopadeza karavA, sadha racavA, yajJayAgAdimAM thatI hiMsAnA virAdha, leAkabhASAmAM sIdhu samajAya te rIte upadeza karyo ane uccanIcanA bheda bhUlI lekAmAM samAnapaNe haLavuM maLavu', ityAdi bAbatone khuddhanI asAdhAraNa vizeSatA lekhI na zakAya; kema ke evI vizeSatAo teA munA pUrvakAlIna, samakAlIna ane uttarakAlIna aneka dharma pravartaka puruSomAM itihAse noMdhI che. eTalu ja nahi, paNa e vizeSatAo paikI kAI kAI vizeSatA te khudda karatAM paNa vadhAre saceATarUpe anya dharma pravartaka puruSomAM hovAnuM tihAsa kahe che, ane chatAMya bIjA eka dha pravartaka puruSe buddha jevuM vizvavyApI sthAna prApta karyuM nathI. tethI vaLI muhanI asAdhAraNa vizeSatA jANI levAnI vRtti pramaLatama thaI Ave che. AvI vizeSatAo paikI keTalIka A rahI : chellAM traNa hajAra varSanA dhAmi~ka ane AdhyAtmika itihAsane joIe chIe teA jaNAya che ke eTalA dUra bhUtakALamAM yuddha sivAya bIjo kAI eva mahAna puruSa nathI thayA ke jeNe svamukhe potAnI jIvanagAthA ane sAdhanAkathA jude jude prasaMge, judA judA puruSone uddezI, spaSTapaNe kahI hoya ane te ATalI vizvasanIya rIte sacavAI paN haiAya. dIrgha tapasvI mahAvIra hoya ke jJAnI sokreTIsa hAya, kAIsTa hAya ke kRSNa hoya athavA rAma jevA anya kAI mAnya puruSa hoya te badhAnI vanavArto maLe che kharI, paNa khudde je
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 ] darzana ane ciMtA ApavItI ane svAnubhava svamukhathI, bhale chUTe chUTe paNa, kahela che ane te sacavAyela che, (jema ke majhimanikAyanA ariyapatryisana, mahAsaka, sahanAda, mULadukhakhabdha Adi suttomAM tema ja aMguttaranikAya ane suranipAta AdimAM) tevo ane teTale bIjA koInA jIvanamAM varNavAyela jevA nathI maLato. mukhya puruSa vizenI hakIkata ziSya-praziSyo dvArA jANavA maLe, te yathAvat paNa hoya, te tenuM mUlya jAtakathana karatAM ochuM ja che, ane vadhAre te nathI ja. jAtakathana yA svAnubhavavarNanamAM, te kahenAranA AtmAnA tAre je madhuratA ane saMvAdathI jhaNajhaNI UThe che te madhuratA ane saMvAda anya dvArA prApta thayela varNanamAM bhAgye ja saMbhaLAya. e kharuM ke buddhajIvananA aneka prasaMge emanA ziSya-praziSyoe noMdhI rAkhyA che, bhakti ane atizayoktino emAM puSkaLa raMga paNa che; tema chatAM aneka jIvanaprasaMge evA paNa che ke je buddha pite ja kahyA che ane AsapAsano saMdarbha tema ja te 'kathananI sahajatA jotAM emAM jarAya zaMkA nathI rahetI ke te te prasaMgonuM varNana budde pote ja kareluM che. A kaMI jevI tevI vizeSatA nathI. Aje jyAre comera taTasthapaNe lakhAyela AtmakathAnuM mahattva aMkAI rahyuM che tyAre, 2pa00 varSa pahelAMnI evI AtmakathAno zeDo paNa vizvasanIya bhAga maLe te te, e kahenAra puruSanI jevI tevI vizeSatA lekhAvI na joIe, kema ke e svAnubhavanA vizvasanIya ceDAka udgArA uparathI paNa kahenAranA vyaktitvanuM sAcuM mUlyAMkana karavAnI sAmagrI maLI jAya che. * tathAgatanI bIjI ane mahattvanI vizeSatA temanI satyanI adamya zodha ane prANAnta paNa pIchehaTha na karavAnI saMkalpamAM rahelI che. bhAratamAM ane bhArata bahAra paNa aneka sAcA satyazodhake thayA che, temaNe potapotAnI zodha miyAna bahu bahu veThavuM paNa che, paraMtu tathAgatanI tAlAvelI ane bhUmikA e judAM ja tarI Ave che. jayAre emaNe hasate mukhe mAtA, pitA, patnI Adine vilApa karatAM choDI, pravrajita thaI, nIkaLI javAne etihAsika saMkalpa karyo tyAre emanI prAthamika dhAraNa zI hatI ane mAnasika bhUmikA zI hatI e badhuM, temaNe eka pachI eka cheDela cAlu sAdhanAmArgane tema ja chevaTe aMtaramAMthI UgI Avela samAdhAnakAraka mArgane vicAra karIe chIe tyAre, spaSTapaNe samajAya che. AdhyAmika zuddhi siddha karavAne udeza buddhane hato ja, paNa evA uddezathI pratrajita thayelAnI saMkhyA te kALe paNa nAnI na hatI. je buddhane mAtra eTale ja uddeza hota to te svIkArela evA cAlu sAdhanAmArgomAM kyAMya ne kyAMya harI ThAma besata, paraMtu buddhane mahAna uddeza
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathAgatanI viziSTatAnA sama [ 661 e paNa hatA ke kleza ane kakAsamAM cIpacI rahetI. mAnavatAne cAlu jIvanamAM ja sthira sukha Ape evA mArganI zodha karavI. khudda te vakhate atipracalita ane pratiSThita evA dhyAna ane yAgamAga bhaNI prathama vaLe che, emAM te pUrI siddhi paNa meLave che, teAya emanuM mana TharatuM nathI. A zAne lIdhe ? emanA manamAM thAya che ke dhyAnathI ane yogAbhyAsathI ekAgratAnI zakti ane keTalIka siddhio lAdhe che kharI, e sArI paNa che, paraMtu enAthI samagra mAnavatAne zuM lAbha ? A ajape temane te samaye pracalita evA anekavidha kaThora dehadamana tarapha vALe che. te kAratama tapasyAe! dvArA dehane zASavI nAkhe che, paNa temanA mananuM AkharI samAdhAna thatuM nathI. Ama zAthI ? emane ema thayuM ke mAtra AvA kaThora dehadamanathI citta vicAra ane kAryazaktimAM khIlavAne badale UlaTu' karamAI jAya che. emaNe tethI karIne evuM ugra tapa paNa tyajyuM, ane te sAthe ja pAtAnA prathamanA pAMca vizvAsapAtra sahacArI sAdhakAne paNa gumAvyA; buddha sAva ekalA pakSA, emane have kAI sadha, maDa ke sobatIenI krU'krU na hatI; ane chatAM teo potAnA mULa dhyeyanI asiddhinA ajapAne lIdhe navI ja mathAmaNuM anubhavavA lAgyA. paNa khuddhanI mULa bhUmikA ja asAmpradAyika ane pUrvagraha vinAnI hatI. tethI temaNe aneka gurue, aneka sAthIo ane aneka prazasaMkAne jatA karavAmAM jarAya hAni na joI; UlaTu emaNe e pUrva paricita celAe tyajI ekalapaNe rahevA, vicaravA ane vicAravAmAM vizeSa utsAha anubhavyo. gharabAra badhuM cheoDAya, paNa svIkArela pathAnA pUrvagraho cheADavA e kAma adharAmAM adha che. mudde e adharuM kAma karyuM ane temane potAnI mULa dhAraNA pramANe siddhi paNa sAMpaDI. A siddhi e ja yuddhanA vyaktitvane vizvavyApI banAvanAra asAdhAraNa vizeSatA che. nairajarA nadIne kinAre, vizALa cAgAnamAM, suMdara prAkRtika dazyA vacce, pIpaLanA jhADa nIce, yuddha Asanabad thaI U~DA vicAramAM garaka thayela, tyAre emanA manamAM kAma ane tRSNAnA pUrva saMskAronuM dvaM zarU thayuM. e vRtti eTale mAranI senA. khudde mAranI e senAne parAbhava karI je vAsanAvijaya yA AdhyAtmika zuddhi sAdhI tene svAnubhava suttanipAtanA padhAnasuttamAM maLe che, emAM nathI mRtyukti ke nathI kavikalpanA, je sAdhaka A dizAmAM sAcA arthAMmAM gayA ho te khuddanA udgAramAM potAne ja anubhava joraze. kAlidAse kumArasaMbhavamAM mahAdevanA kAmavijayanuM manohara romAMcakArI citra kaLAmaya rIte kavyu che, paNa te kAvyakaLAmAM kavinI kalpanAnA AvaraNa taLe mAnava
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dara 1 darzana ane ciMtana anubhava jarA gauNa thaI jAya che; dIrdhatapasvI mahAvIre saMgama asuranA kaThora upasargo cha mAsa lagI sahyA ane ati ene parAbhava karyo, e rUpakavarNanamAM paNa sIdhesIdhuM mAnavIya manovRttinuM tumula dUdha jevA nathI maLatuM kRSNanI kAliyanAgadamananI vArtA paNa eka paurANika vArtA ja banI jAya che, jyAre buddhanuM kuzaLa-akuzaLa vRttionuM AMtarika tumula dUdha emanA sIdhA svAnubhava varNanamAM sacavAyeluM che, bhale pAchaLathI azvaghoSe ke lalitavistaranA lekhake tene kavikalpanAnA kUvAmAM jhulAvyuM hoya. mAravijayathI buddhanI sAdhanA pUrI thatI nathI, e to AgaLanI sAdhanAnI mAtra pIThikA banI rahe che. buddhano AMtarika prazna e hatuM ke mAnavatAne sAcuM sukha sAMpaDe evo karyo vyavahAru mArga che? A praznanuM nirAkaraNa atyAre jeTaluM sarala lAge che teTaluM temane mATe te kALamAM sarala na hatuM. paNa budhe te evuM nirAkaraNa meLavavA sudhI na jaMpavAne kaThera saMkalpa ja karyo hato. e saMkalpa aMte temane rastA dAkhavyo. - te kALamAM Atmatatvane lagatA ane te vize sAmasAmI carcA-praticarcA karatA aneka paMDyA hatA. temAM eka paMtha brahmavAdane hate. e mAnato ke carAcara vizvanA mULamAM eka akhaMDa brahmatatva che, je saccidAnaMdarUpa che ane jene lIdhe A samagra vizva astitvamAM AvyuM che, TakI rahyuM che ane parivartana pAmI rahyuM che. AvuM brahma e ja sarva devenuM adhiSThAna haiI devAdhideva paNa che. buddhano prazna vyavahAra hatA. emane jagatanA mULamAM zuM che? te kevuM che? -ityAdi bAbatonI bahu paDI na hatI. emane te e zodhavuM hatuM ke bIjA badhAM prANIomAM zreSThatA dharAvatI mAnavajAti ja pramANamAM itara prANajagata karatAM vadhAre kalahaparAyaNa ane vizeSa vairapratiraparAyaNa dekhAya che, te enA e saMtApanivAraNane kaI sarala vyavahAru mArga che ke nahi ? A mathAmaNa temane brahmavihArane bhArga sujhADyo. tapa ane dhyAnanA pUrva saMskAroe temane madada karI haze, paNa brahmavihAranI zodhamAM mukhya preraka baLa te emanA vyavahAru praznanA ukela pAchaLanI laganImAM ja dekhAya che. bezaka, te kALe ane tethI pahelAM paNa, AtmaupajyanA pAyA upara ahiMsAnI pratiSThA thayelI hatI; sarvabhUtahirataH ane maitrInI bhAvanA jyAMtyAM upadezAtI, paraMtu buddhanI vizeSatA brahmatatva yA brahmadevanA sthAnamAM brahmavihAranI pratiSThA karavAmAM che. ApaNe atyAra lagInAM prApta sAdhano dvArA e nathI jANatA ke buddha sivAya bIjA koIe brahmavihAranI vyApaka bhAvanAne eTale surekha ane saceTa pAse nA hoya. bauddhavAlmayamAM jyAM ne tyAM A brahmavihAranuM jevuM vizada
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 66a tathAgatanI viziSTatAne marma ane haidyahArI citra AlekhAyeluM maLe che te buddhanI vizeSatAnuM sUcaka paNa che. jyAre buddhane maitrI, karuNA, muditA ane upekSA e cAra bhAvanAomAM mAnavajAtinA sukhano mArga dekhAya tyAre temane pitAnI bIjI zodha sadhAyAnI daDha pratIti thaI, ane pachI temaNe e ja bhAvanAone brahmavihAra kahI mAnavajAtine sUcavyuM ke tame agamya ane akaLa brahmatattvanI jaTila carcA karazo te chevaTe tamAre sAcI zAMti mATe A brahmavihArane Azraya le paDaze. e ja vyavahAru ane jIvanamAM prayatnazIla sIne sulabha evuM brahma che. jo buddhanA A brahmavihArane ApaNe mAnavajAtinA sthira sukhanA pAyA lekhe vicAra karIe te samajAyA vinA nahi rahe ke e kevI jIvanaprada zodha che. buddha pitAnA AkhA jIvanamAM je navA navA rUpe aneka upadeza karyo che, tenA mULamAM A brahmavihArane vicAra ja taravare che--jema gAMdhIjInI anekavidha pravRttimAM satya ane ahiMsAnI prabaLa vRtti taravare che tema. kahevAya che ke pratItyasamupAda ane cAra Aryasatya e buddhanI vizeSatA che, paNa A kathanamAM maulika vajUda nathI. buddhanA pahelAMthI ja bhAratIya Adhyatmike e nirNaya upara AvelA hatA ke avidyAthI tRSNa ane tRSNAmAMthI ja bIjA dukhe janme che. A vicArane buddha pitAnI rIte pratItyasamupAdanA nAmathI vikasAvyuM ane viratAryo eTaluM ja. e ja rIte cAra Aryasa paNuM buddhanA pahelAMthI sAdhake ane gIomAM jANItAM hatAM eTaluM ja nahi, paNa ghaNuM tAravIe ane tyAgIo e satyane AdhAre jIvana dhaDavA prayatna paNa karatA. jene paraMparAnAM Asava, baMdha, saMvara ane mekSa e cAra to kAMI mahAvIranI prAthamika zodha nathI; enI paraMparA pArzvanAtha sudhI te jAya ja che. e ja cAra to upaniSadomAM paNa jude jude nAme maLe ja che, ane kapilanA prAcIna sAMkhya AdhAra paNa e ja cAra tattva che. pratItyasamutpAda ke cAra Aryasatya e buddhanI maulika vizeSatA nathI, teya ene AdhAre ucca jIvana ghaDavAnI rIta e buddhanI AgavI rIta che. jyAre emaNe nirvANunA upAya lekhe AryaaSTAMgikamArga nirUpe tyAre emaNe vartamAna jIvanamAM AMtarabAhya zuddhi ANavA upara vadhAremAM vadhAre bhAra mUkyo. paraMtu hA, AmAMya buddhanI vizeSatA heAya te cokkasapaNe e che ke temaNe vicAra ane AcAranI sAdhanAmAM madhyamamArgI valaNa svIkAryuM. je temaNe AvuM valaNa svIkAryuM na hatuM te temane bhikSusaMdha bhinna bhinna saMskAravALA dezAMtaramAM jaI zasta ke kAma karI zata nati ane jAtajAtanA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ++4 ] dana ane caitana lokene AkaSI ke jItI zakata nahi. madhyamamAga yuddhane sUjhayo e ja sUcave che ke temanu mana kAI paNa ekAMgI pUrvagrahathI kevuM mukta hatuM ! najare tarI Ave evI muddanI mahattvanI eka vizeSatA e che ke teo potAnI sUkSma ne nirbhaya pratibhAthI keTalAMka tattvonAM svarUponuM talasparzI Akalana karI zakayA ane jyAre jijJAsu tema ja sAdhaka jagata samakSa jo kAI te vize teTalI hiMmatathI na kahetA tyAre mudde pAtAnuM e Akalana siMhanI nirbhaya garjanAthI, kAI rAjI thAya ke nArAja enI paravA karyAM vinA, pragaTa karyuM. te vakhatanA aneka AdhyAtmika AcAryoM yA tI karI vizvanA mULamAM kayuM tattva che ane te kevu che enu kathana, jANe pratyakSa joyu hoya te rIte, karatA, ane nirvANu yA meAkSanA sthAna temaja tenI sthiti vize paNa cokkasa najare nihAkhyuM hoya tevu varNana karatA; tyAre mudde, kadI paNa vAdavivAda zame nahi evI gUDha ane agamya bAbato vize kahI dIdhu ke hu evA praznonuM vyAkaraNa karatA nathI, enAM cUMthaNAM cUMthatA nathI. huM evA ja praznonI chaNAvaTa lokA samakSa karuM' chu' ke je lekAnA anubhavamAM AvI zake tevA hAya ane je vaiyaktika temaja sAmAjika jIvananI zuddhi tema ja zAMtimAM nivivAdapaNe upayogI thaI zake tevA hoya. dezakALanI sImAmAM buddha thayela mANasa peAtAnI pratibhA ke sUkSma buddhine khale dezakALathI para evA praznonI yathAzakti carcA karatA Avye che, paNa evI carcAo ane vAdavivAdone pariNAme kAI aMtima samAnya niya Avyo nathI. e joi vAdavivAdanA akhADAmAMthI sAdhakAne dUra rAkhavA ane tArkika vilAsamAM kharacAtI zakti acAvavA mudde temanI samakSa evI ja vAta kahI, je samAnya heAya ane jenA vinA mAnavatAnA utkarSa sAdhI zakAya tema paNa na heya. buddhanA e upadeza eTale Aya aSTAMgika mArga tema ja brahmavihAranI bhAvanAne upadeza. TUMkamAM kahevu hoya te vaira-prativaranA sthAnamAM prematI vRddhi ane puSTinA upadeza. buddhunI chellI ane sarvokarSIka vizeSatA emanI agUDha vANI tema ja hRdayasoMsarAM UtarI jAya evAM vyavahAru dRSTAMtA ane upamAo mAraphata vaktavyanI spaSTatA e che. duniyAnA vADmayamAM muhUnI dRSTAMta ane upamAraulIne oTA dharAve evA namUnA ahu virala che. ene ja lIdhe muddA pAlibhASAmAM apAyela upadeza duniyAnI suprasiddha badhI bhASAomAM anuvAdita thayA che ne rasapUrvaka vaMcAya che. enI sacATatA, tema ja pratyakSavanamAM ja lAbha anubhavo
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathAgatanI viziSTatAne marma [ 665 zakAya evI bAbate upara ja bhAra, e be tae bauddha dharmanI AkarSakatAmAM vadhAremAM vadhAre bhAga bhajavyo che, ane enI asarane paDo uttarakAlIna vaidika, jaina Adi paraMparAnA sAhitya paNa jhIlyo che. eka vAra vaidika ane paurANike je buddhane avagaNavAmAM kRtArthatA mAnatA te ja vaidika ane paurANikoe buddhane viSNunA eka avatAra lekhe sthAna ApI buddhanA moTA bhAratIya anuyAyIvargane potapotAnI paraMparAmAM samAvI lIdho che, e zuM sUcave che? eka ja vAta ane te e ke tathAgatanI vizeSatA upekSA na karI zakAya evI mahatI che. buddhanI je je vizeSatA para upara sAmAnya sUcana karavAmAM AvyuM che te te vizeSatA spaSTapaNe darzAvatA pAlipiTakamAMnA thoDAka bhAgo nIce sArarUpe TUMkamAM ApuM chuM, jethI vAcakone lekhamAM karelI sAmAnya sUcanAnI daDha pratIti thAya, ane teo pote ja te vize svataMtra abhiprAya bAMdhI zake. eka prasaMge bhikSuone uddezI buddha pitAnA gRhatyAganI vAta karatAM kahe che ke, bhikSuo ! huM pote badhijJAna prApta karyA pahelAM jyAre gharamAM hatA tyAre mane eka vAra vicAra Avyo ke huM pote ja ja, vyAdhi ane zeka svabhAvavALI paristhitimAM baddha chuM, ane chatAMya evI ja paristhiti. vALA kuTuMbIjano ane bIjA padArthonI pAchaLa paDyo chuM, te yogya nathI; tethI have pachI huM ajara, amara, paramapadanI zodha karuM te egya che. AvA vicAramAM keTaleka samaya vI. huM bharajuvAnImAM AvyuM. mArA mAtA-pitA Adi vaDIle mane mArI zodha mATe ghara choDI javAnI koI paNa rIte anumati ApatA nahi. chatAM meM eka vAra e badhAne raDatAM mUkyAM ane ghara choDI, prajita thaI cAlI nIkaLyo." bIje prasaMge eka agissana nAme oLakhAtA succaka nAmanA ninya paMDitane uddezI pravajyA pachInI pitAnI sthiti varNavatAM teo kahe che ke, "he agnivemsana, pravajyA lIdhA pachI zAMtimArganI zodha prAraMbhI. huM pahelAM eka ALAra kAlAma nAmanA yegIne maLyo. meM tenA dhamapaMthamAM dAkhala thavAnI IcchA darzAvI, ane teNe mane svIkAryo. huM tenI pAse rahI, tenA bIjA ziSyanI peke, tenuM keTaluMka tattvajJAna zIkhe. tenA bIjA ziSyanI peThe huM paNa e popaTiyA vAdavivAdanA jJAnamAM praveNu thaze, paNa mane e chevaTe na sacyuM. eka vAra kAlAmane pUchayuM ke tame tattvajJAna meLavyuM che te mAtra zraddhAthI to meLavyuM nahi hoya ! enA sAkSAtakArane tame je mArga Acaryo hoya te ja mane kahe. huM paNa mAtra zraddhA para na cAlatAM te mArga
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana ane ciMtana jIvanamAM utArIza. kalAme mane e bhAga lekhe AcinyAyatana nAmanI samAdhi zIkhavI. meM e siddha te karI, paNa chevaTe temAMya ane samAdhAna na maLyuM. kAlAme mane UMcuM pada ApavAnI ane pitAnA ja paMthamAM rahevAnI lAlaca ApI, paNa he agnivemsana, huM te mArI AgaLanI zodha mATe cAlI nIkaLe. "he agnivemsana, bIjA eka uddaka rAmaputranAmane yogIne bheTe . tenI pAsethI huM nevasaMjJAnAsAyatana nAmanI samAdhi zIkhe. teNe paNa mane pitAnA paMthamAM rAkhavA ane UMcuM pada ApavA lalacAvyo, paNa mArA AMtarika asamAdhAne mane tyAMthI chUTo karyo. mAruM asamAdhAna e hatuM ke dhyAna e ekAgratA mATe upayogI che, paNa nAraM banne saMyojAya-arthAta A dharma sArvatrika jJAna ane sArvatrika sukha nathI. pachI huM evA mArganI zedha mATe AgaLa cAlyo. he agnivemsana, ema pharatAM pharatAM rAjagRhamAM AvyuM. tyAM keTalAya zramaNapa hatA, jeo jAtajAtanI ugra tapasyA karatA. huM paNa rAjagRhathI AgaLa vadhI uvelA (hAlanuM buddhagayA)mAM AvyuM, ane aneka prakAranI kaThora tapasyA karavA lAgyuM. meM kherAkanI mAtrA taddana ochI karI nAkhI ane taddana nIrasa anAja levA lAgyo. sAthe ja meM zvAsozvAsa zekI sthira Asane besI rahevAne paNa sakhata prayatna karyo. parad, he agnivelsana, te ugra tapa ane haThayoganI pra kyA AcaratAM mane evo vicAra Avyo ke huM je atyaMta duHkhakArI vedanA hAla anubhavI rahyo chuM tevI bhAgye ja bIjAe anubhavI haze. chatAM A duSkara karmathI lokottara dharmane mArga lAdhe evuM mane lAgatuM nathI. te have bIjo kayo mArga che, enI UMDI vimAsaNamAM huM paDyo. tevAmAM, he agissana, mane nAnI uMmaranA anubhavanuM smaraNa thaI AvyuM. ' smaraNa e hatuM ke huM kyAreka nAnI uMmare pitAjI sAthe gharanA khetaramAM jAbuDAnA jhADa nIce chAyAmAM besI sahajabhAve ciMtana karate, ane zAtA anubhava. he agnivemsana, mane ema lAgyuM ke e madhyamamAgI raste te sAce na hoya? te e mArge jatAM huM zA mATe DaruM? evA vicArathI meM upavAsa Adi dehadamana choDI, dehapaSaNa pUratuM anna levuM zarU karyuM. A zarUAta jotAM ja mArA najIkanA sAthIo ane paricArake, huM sAdhanAbhraSTa thayo chuM ema samajI, mane choDI gayA. huM ekale paDyo, paNa mAre AgaLanI zedhane saMkalpa to cAlu ja rahyo. yogya ne mita bhojanathI mArAmAM zakti AvI ane huM zAMti anubhavavA lAgyuM."
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathAgatanI viziSTatAnA ma [ 667 te samaye sAmAnya lokavyavahArane anusarIne edhisattva dehadamana AdinA mArgane anusaryo, paNa te vakhate temanA mananeA samarata vicArapravAha te ja dizAmAM vahetA ema nathI mAnavAnuM. sAmAnya mANasane samudra ekasarakhA ja dekhAya che, paraMtu temAM paraspara viruddha dizAmAM vahenArA puSkaLa pravAho hAya che. te pramANe mAdhisattvanA cittamAM paNa virodhI aneka vicArapravAho vahetA hatA. temanuM A mAnasika citra jyAre mudde agnivemsanane uddezI peAtAne sUjhelI traNa upamA kahe che tyAre spaSTa UpasI Ave che. te traNa upamAo A rahI : (1) pANImAM paDeluM bhInuM lAkaDu hAya ne tene khIjA lAkaDAMthI savAmAM Ave te temAMthI Aga na nIkaLe, te rIte jeenAM manamAM vAsanA bharI hoya ane bhAganAM sAdhanemAM jeo racyApacyA hAya teo game teTalu hrayAganuM kaSTa veThe teya manamAM sAcuM jJAna prakaTe nahi. (2 ) khIjuM lAkaDuM pANIthI Adhe hAya, chatAM hAya bhInuM. eneya dhasavAthI emAMthI Aga na nIkaLe. e ja rIte bhAganAM sAdhanAthI Adhe araNyamAM rahela sAdhaka hAya, paNa manamAM vAsanAo saLavaLatI hoya teAya kAI tapa temAM sAcuM jJAna upajAvI zake nahi. ( 3) paraMtu je lAkaDuM pUrepUruM sUkuM hoya te jaLathI vegaLu hAya tene aNuithI dhasavAmAM Ave te! Aga jarUra pragaTe. e ja rIte bhAganAM sAdhanAthI dUra tema ja vAsanAothI mukta evA sAdhaka jAgabhAgane avala sAcu jJAna meLavI zake. vaLI, buddha bhikSuone uddezI sAdhanAnA anubhavanI vAta karatAM jaNAve che ke, hu jyAre sAdhanA karatA tyAre ja mane vicAra ALyA ke manamAM sArA ane narasA ane prakAranA vitarka ke vicAro AvyA kare che. tethI mAre enA e bhAga pADavA H je akuzaLa ke naThArA vitarko che te ekabAju ane je kurALa ke hitakArI vitaryuM che te bIjI bAju. kAma, dveSa ane trAsa ApavAnI vRtti A traNa akuzaLavitarko. tethI UlaTuM niSkAmatA, prema ane kAI ne pIDA na ApavAnI vRtti e traNa kurALa vitarko che. huM vicAra karate esu ane manamAM kAI akuzaLa vitaka AvyA ke tarata ja vicAra karatA ke A vitarka tamAruM ke bIjA kAI nuM hita karanAra teA che ja nahi, ane vadhArAmAM te prattAne rAke che. mana uparanI pAkI cokIdArI ane satata jAgRtithI evA virdhAne huM rokatA, te evI rIte ke jema kAI gAvALiyA, pAkathI UbharAtAM khetarA na bheLAya e mATe, pAka khAvA detI gAyAne sAvadhAnIthI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 1 darzana ane ciMtana khetarethI dUra rAkhe tema. paraMtu jyAre manamAM kuzaLa vitarka Ave tyAre te vita mArA, bIjAnA ane badhAnA hitamAM kevI rIte che ene vicAra karI satata jAgRtithI huM e kuzaLa vitanuM jatana karate. bahu vicAra karatAM besI rahevAthI zarIra thAkI jAya ne zarIra thAke te mana paNa sthira na thAya, ema dhArI huM kuzaLa vitarko Ave tyAre manane mAtra aMdara ja vALa. jevI rIte khetaramAMthI pAka laNAyA pachI zevALa ne khetaromAM TAM mUkI de che, mAtra dUra rahI enA upara dekharekha rAkhe che, tema huM kuzaLa vitarko Ave tyAre enI dekharekha rAkhata, paNa manane nigraha karavAno prayatna na karo.' buddhane A anubhava temaNe sAdhela mAravijaya sUcaka che. ' bauddha dharmamAM brahmavihArane mahimA vedAMtIonA brahmanA mahimA je ja che. tethI brahmavihAra vize thoDuMka vadhAre spaSTIkaraNa Avazyaka che. brahma eTale vaka. temAM vihAra karavo eTale samagra jIvasRSTi sAthe premamUlaka vRttio keLavI saunI sAthe samAnapAguM sAdhavuM. A vRttione maitrI, karuNuM, muditA ane upekSA ema cAra bhAgamAM vaheMcavAmAM AvI che. enuM mahattava zrI. dharmAnanda kasabIe pAligraMthone AdhAre darzAvyuM che te temanA ja zabdomAM TUMkamAM vAMcIe: "mAtA jema dhAvaNa chekarAnuM maitrIthI (premathI ) pAlana kare che, te mAMduM thAya tyAre karuNAthI tenI sevA kare che, pachI vidyAbhyAsAdikamAM te heziyAra thAya eTale mudita aMtaHkaraNathI tene thAbaDe che, ane tyAra pachI jyAre te svataMtrapaNe saMsAra zarU kare, athavA potAnA matathI viruddha rIte vartavA lAge tyAre tenI upekSA kare che; kadI tene deSa karatI nathI, ane tene madada karavA haMmeza taiyAra hoya che, te pramANe ja mahAtmAo A cAra zreSTha manavRttiothI prerita thaIne janasamUhanuM kalyANa karavA tatpara hoya che.' gUDha ane aNaUkalyA praznothI vegaLA rahevAnuM buddhanuM valaNa samajavA mATe temane mAluMkyaputra sAthe vArtAlApa TUMkamAM jANI le ThIka thaze. kyAreka mAlukyaputre buddhane pUchayuM ke, "tame to bIjA AcAryo nirUpe che tema jagatanA Adi, aMta ke mULa kAraNa vize tema ja nirvANa pachInI sthiti Adi vize kAMI kahetA nathI, te huM tamAro ziSya rahI nahi zakuM.' buddha javAba ApatAM kahe che ke, "jyAre meM tane ziSya banAvyuM tyAre zuM vacana ApeluM ke evA avyAkRta praznone huM javAba ApIza ? zuM te paNa ema kaheluM ke je evA praznone javAba nahi Ape to huM ziSya rahI nahi zakuM?" mAluM kathaputre kahyuM, "nA, e kaI karAra hato ja nahi." buddha kahe che, "te
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathAgatanI viziSTatAne marma pachI ziSyapaNuM chAMDavAnI vAta e che?" mAluMkaW: "nA" ATalAthI bhAluMkyane ukaLATa te za, paNa buddha eTalAmAtrathI patAvI de tevA na hatA. AgaLa temaNe evI eka vedhaka upamA ApI je buddhanI valaNa spaSTa kare che. buddha kahe che ke, "kaI jherI bANathI ghavAye heya. tenA hitaciMtake tenA zarIramAMthI e bANa kADhavA tatpara thAya tyAre pele ghavAyela temane kahe ke mane prathama bhArA nIcenA praznano javAba Ape, pachI bANa kADha-. vAnI vAta. mArA prazno e che ke bANa mAranAra kaI nAtane che ? kayA gAmane, kyA nAmane ane kevA kadane che ? ItyAdi. te ja rIte e bANu zemAMthI ane kevI rIte banyuM tathA dhanuSa ane dorI e paNa zenAM ane koNe banAvyAM che? vagere. A praznone javAba na maLe tyAM lagI jo vAgela bANa te puruSa kADhavA na de te zuM e bacI zake?' mAlukyaputra kahe, "nahi ja." buddha kahe, "te pachI je gUDha ne hamezane mATe aNaUkalyA prazno che evA praznonA uttara sAthe brahmacaryavAsa yA saMyamasAdhanA yA havanazuddhinA prayatno zuM saMbaMdha che? bhAluMkyaputra, dhAra ke vizva zAzvata yA azAzvata, nirvANa pachI tathAgata rahe che ke nahi ItyAdi te jANyuM na hoya, tethI tArI saMyamasAdhanAmAM zuM kAMI bAdhA AvavAnI ? vaLI, huM je tRSNA ane tenAthI udbhavatAM duHkhanI vAta kahuM chuM ane tenA nivAraNane upAya darzAvuM chuM te te atyAre ja jANuM ane anubhavI zakAya tevAM che. to enI sAthe AvA akaLA praznone zuM saMbaMdha che? tethI, he mAlukyaputra, meM je praznone avyAkRta kahI bAjue rAkhyA che tenI carcAmAM zakita na veDapha ane meM je prazno vyAta. tarIke AgaLa rajU karyA che tene ja samaja ane anusara" upara lakhelI keTalIka kaMDikAo ja buddhanuM upanAkauzala spaSTa darzAve che. tethI e darzAvavA vadhAre upamAo na ApatAM eka upayogI ane sacoTa manerama upamA ApavI yecuM dhAruM chuM. kyAreka ariSTa nAmane eka bhikSu buddhanA upadezane viparyAsa karI le ne bharamAvate. tyAre ariSTane belAvI bIjA bhikSa samakSa budde upamA dvArA je vastu sUcavI che te jIvananA dareka kSetre, saune mATe, ekasarakhI upayogI che. buddha kahe che ke, "pratiSThita gaNAtAM game teTalAM zAstro bhaNuM jAya, moDhe bolI jAya, paNa ene sAco bhAva prajJAthI na samaje, mAtra eno upayoga khyAti meLavavAmAM ke AjIvikA keLavavAmAM kare, te e popaTiyuM jJAna UlaTuM tene bhAre nukasAna kare. jema koI madArI meTA sApane pakaDe, paNa tenuM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 670] darzana ane ciMtana pUchavuM ke peTa pakaDI moTuM na dabAve te e sApa game tevA baLavAna madArIne paNa Dakhe, ane tenI pakaDa nakAmI nIvaDe. te ja rIte prajJAthI tene khare artha ane bhAva jANyuM na hoya evAM zAstrone lAbha-khyAti mATe upayoga karanAra chevaTe durgati pAme. AthI UlaTuM, je puruSa prajJA ane samajaNathI zAstrone bhAgya rIte grahaNa kare ane tene upaga lAbhakhyAtimAM na kare te puruSa sANasAmAM meTuM dabAvI sApane pakaDanAra kuzaLa madArInI peThe sApanA DaMkhathI mukta rahe. eTaluM ja nahi, paNa te sApane egya rIte upayoga paNa karI zake." buddhanI vizeSatAne sUcavanAra je thoDAka dAkhalA upara ApyA che te ane je ApavAmAM nathI AvyA te badhAyathI caDI jAya te athavA to samasa vizeSatAnA marmane khulAso kare e eka dAkhale aMtamAM na ApuM to buddha vizenuM prastuta citra adhUruM ja rahe. vaLI, bhAratIya tattvacintakonI vicAra-svataMtratAne darzAvatAM . mekasamUlare I. sa. 1894mAM pitAnA vedAMta uparanA trIjA bhASaNamAM buddhanI e ja vizeSatAne nirdeza karyo che, ane satyadhika tema ja svataMtra vicAraka svargavAsI kizoralAlabhAIe "jIvanazodhana'nI prastAvanAnA prAraMbhamAM paNa - buddhanI e ja vizeSatAno nirdeza karyo che. huM jANuM chuM tyAM lagI buddha pahelAM ane buddha pachInAM 2500 varSamAM bIjA koI puruSe buddhanA jeTalI svasthatA, gaMbhIratA ane nibharyatAthI evA uddagAro nathI uccAryo, je vicAra svataMtratAnI sAcI pratIti karAve tevA hoya. te udgAre A rahyA ane e ja emanI sarvoparI vizeSatA : he ke, huM je kAMI kahuM chuM te paraMparAgata che ema jANuM kharuM mAnaze nahi. tamArI pUrva paraMparAne anusarIne che ema jANIne kharuM mAnaze. nahi. AvuM haze ema dhArI kharuM mAnaze nahi. tarkasiddha che ema jANa kharuM mAnaze nahi, laukika nyAya che ema jANuM kharuM mAnazo nahi. suMdara lAge che mATe kharuM mAnaze nahi. tamArI zraddhAne piSanAruM che evuM jANI kharuM mAnaze nahi. huM prasiddha sAdhu chuM, pUjya chuM, evuM jANuM kharuM mAnaze nahi. paNa tamArI pitAnI vivekabuddhithI mAre upadeza khare lAge te ja tame tene svIkAra karaje. tema ja je saunA hitanI vAta che ema lAge che ja tene svIkAra kara."-( kAlAmasutta) -akhaMDa AnaMda, me 1956.