Book Title: Swarajyane Chatthe Varshe
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249176/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjyane chaThuM varSe [25] briTiza amala hatA tyAre svarAjya na hatuM. svarAjya na hatuM ema ApaNe kahetA ane atyAre paNa kahIe chIe, tyAre tene arthaze e samajI levuM joIe. sAmAnya prajA, amadAra varga, rAjya karato ke sattA bhogavata varga ane mUDIdAra varga-e badhAnA avAja karatAM vadhAre prabhAvazALI tema ja dhAryuM kare tevo avAja briTiza sattAne hato. briTiza amala jema jema sthapAte game tema tema teno kaDapa aneka rIte vadhAre ne vadhAre esate gayo. briTiza sAmanItithI kAma letA, dAmathI paNa kAma letA, bhedanIti te temanA lehImAM vaNAyelI rahI che, paNa sattAnI jamAvaTa ane pracAramAM temanI daMDanIti eTalI badhI sakhata hatI ke jyAM koIe saheja vadhAre paDatuM mAthuM UMcakyuM ke e mUo ja paDyo che. zarUAtamAM potAnI svaccheda sattA upara aMkuza mukAyA tethI ghaNuM nAnA meTA rAjAo, sAmati ke jamInadAe mAthuM UMcakaryuM, paNa temane evI rIte bhayabhegA karavAmAM AvyA ke bIjAonI sAna ApoApa ThekANe AvI. zarUAtamAM potAnA dharmavalemAM pAzcAtya prabhAva paDavAnI dhAratIthI keTalAka dharmaguruo ane mahetAe paNa briTiza sattA viruddha hilacAla karI, paNa chevaTe zANA briTizaree temane abhayadAna ApyuM ke dharmakarmanI bAbatamAM rAjya hAtha nahi nAkhe. tethI badhA ja dharmapaMthanA AgevAne nirbhaya banI gayA, tema ja briTiza sattAnI jamAvaTanA eka athavA bIjI rIte piSaka paNa banI gayA. vyApArI tema ja bIjo mUDIdAravarga e mAtra potAnI kamANI iccho. temane paNa videzI mAlanA dalAla thavAnuM navuM dvAra maLI gayuM, ne teone paNa rAjasattA viruddha kahevAnuM kAMI na rahyuM. A rIte AkhA briTiza amala daramyAna joIe chIe ke bhaNela ane vagasaga dharAvanAra A varga jANe harIne DAma beThe. je moTA vargane bahu ghasAvuM paDatuM, sahevuM paDatuM ne AgaLa vadhavAmAM jene mATe dvAra na hatAM athavA nAmamAtranAM hatAM, te vargane asaMtoSane vAcA ApanAra prathama te kaI hatuM nahi; ane jyAre vAcA ApanAra varga Ubhe thayA ane vadhate game tyAre paNa ene avAja bahu dhIra ane aspaSTa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana hatuM. tethI, eka rIte jANe ke, A deza saMteSI ane sukhI hoya e bhAsa thatuM. ane chatAM, te vakhate svarAjya nathI ema sahu mAnatAM. jyAre dezamAM ATalI sArI vyavasthA hAya, vizALa pramANamAM zAnti dekhAtI hoya tyAre paNa leke ema mAne ke svarAjya nathI, paNa meLavavuM che, to ene artha emanA manamAM UMDe UMDe che have joIe e jANavuM ghaTe che. vicAra karIzuM to jaNAze ke "svarAjya nathI--ene artha saunA manamAM e na hato ke vyavasthA nathI, e paNa na hato ke sAmAnya rItanI zAnti nathI, paNa e hato ke AkhI prajAne pitAnuM yathArtha duHkha rajU karavAnI pUrI ane nirbhaya taka nathI. jyAM lagI rAjyakartAo samakSa prajAnA ekeeka varganuM citra nirbhayapaNe rajU karavAnI taka na hoya tyAM lagI taMtravyavasthA ane khAvApIvAnuM sukha hoya te paNa lekene gUMgaLAmaNa thayA sivAya na rahe. mananI vedanA manamAM ja samAvavI ke adhurI ane vikRta rIte rajU karavI e ja svarAjyane abhAva agara te pararAjya. jayAre mAthA upara evA bhaya jhajhUmatA hoya ke garIba agara tavaMgara kharekharI vAta tadana chUTathI amaladAre samakSa kahI na zake agara DaratAM DaratAM ane te paNa kyAreka ja kahevAnIane te paNa parabhASAmAM para dvArA kahevAnI-taka muzkelIthI meLavI zake, tyAre saune svarAjya nathI e bhAsa thayA vinA na ja rahe. A svarAjayanA abhAvanI ke pararAjayanA prabhAvanI UMDI vedanAe ja chevaTe gAMdhIjInI saradArI nIce anekamukhI vAcA meLavI ne aneka rIte te svarAjyanI dizAmAM prayatna karavA lAgI. chevaTe 1947nA ogasTa 15mI tArIkhe gAMdhIjInA premaLa jIvana daramiyAna ja premaLa mArgathI svarAjyaprAptine utsava prajAe Ujavyo. ahIMthI sAva nava yuga zarU thAya che. pahelAM pararAjya hatuM ane have svarAjya : e be sthitinuM aMtara koI eka ja bAbatamAM nathI samAtuM. aneka bAbato evI che ke je dvArA para rAjya ane svarAjya vaccenuM aMtara saraLatAthI samajI zakAya. paNa e aMtara samajavAnI sahelAmAM sahelI cAvI eka ja che ke pahelAM ke pitAnA linuM darada pitAnI jabAnamAM sIdhesIdhuM amaladAro samakSa je nirbhatAthI rajU karI na zakatA te rajU karavAne samaya temane lA. svarAjya maLyA pachI aneka sthApita vargonA cAlu hita upara sakhata tarApa paDI; jemake rAjAo, sAmaMta, jamInadAre vagere. vaLI aneka rUDhicusta mAnasa dharAvanAra dharmapathanA agrasarenI svachaMda nItirIti upara paNa tarApa paDI. e ja rIte Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjyane cha varSe [127 pararAjyanA amala upara nabhatA ane pagadaDe jamAvI beThelA evA aneka amaladArenI amalazAhI upara paNa tarApa paDI. A badhuM chatAM leke te ema ja mAne che ke svarAjya AvyuM che. eka bAjuthI lekenI evI paNa phariyAda che ke briTiza amala daramyAna hatI tevI taMtravyavasthA nathI, zAnti nathI; ane bIjI bAjuthI leke svarAjya AvyuM che, pararAjya nathI ema te mAne ja che. tyAre lokonA manamAM svarAjyane artha je he joIe te spaSTa thAya che ane te artha eTale pitAnAM duHkhadarada sarakAra samakSa rajU karavAnI pUrI ane nirbhaya taka. svarAjyane A artha e te eka prAthamika artha che, paNa temAMthI philita thatA ane temAMthI siddha karavAnA bIjA aneka arthe, je prajAnI duHkhadaradanI kahANa pragaTa thayA pachI kamekrame dhyAna upara Ave che te arthe, paikI eka artha e che ke prajAnI agavaDo pUrepUrI samajavAnI koziza sarakAre karavI. bIjo artha e che ke e koziza ryA pachI tvarita gatie sarakAre evAM saMgIna pagalAM bharavAM ke jethI prajAnI phariyAdo ochI thAya, vadhe nahi. trIjo artha e che ke sarakAre prajAnA saMparkamAM vadhAre ne vadhAre AvI tenAM dila jItavAM ane tene sahayoga meLavo. cothe artha e che ke sarakArI taMtramAM koI paNa jAtane saDo na haya, lAMcaruzvata ne lAgavaganuM pramANa na ja hoya yA nAmamAtranuM heya. pAMca-sauthI mahatvane ane chelle-artha e che ke prajAne ema lAgavuM joIe ke sarakAra amArI che ane amane nicevI amAre mAthe besanAra koI nokarazAhI nathI, paNa pitAnI anivArya jarUriyAta pUrata badale laI amArI ja sevA arthe nIkabela eka samaju ne ApabhogI sevanuM baneluM taMtra che. 1. sarakAra prajAnI agavaDa samajavAnI koziza nathI karatI ema keI paNa kahI zake nahi. alabatta, sarakArI taMtra calAvanAra je saMkhyAbaMdha mANase che e badhA samAna egyatAvALA ne sarakhI dhagazavALA che ema keI kahetuM nathI; evA hovA joIe evI mAgaNI prajAnI rahe ja; sarakAra paNa Iche ja. chatAM e vastu siddha thavAne vAra che. sarakAra prajAnAM duHkhadara jANavAnI koziza kare che e arthamAM te svarAjya prApta thayela ja che, paNa e ke ziza nathI pUrNa ke nathI ekadhArI; ethI eTale aMze svarAjyane e artha prajAne mana siddha thayo nathI. ane e bAbatamAM zuM chApAM Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 darzana ane ciMtana ke zuM javAbadAra kAryakartA ke zuM UMcA hoddedAra amaladAra-e badhA ja ekasarakhI phariyAda karatA jaNAya che ke sarakAre prajAnI eTale ke tenA badhA ja vargonI agavaDa pUrepUrI jANavI ghaTe. nahi te je varga AgaLa paData, vAcALa ane chApAMo para kAbU dharAvanAra tenI agavaDa jaladI sarakAranA dhyAna upara Ave ane bIjA vargo babaDatA rahI jAya ane kahyA kare ke gAMdhIjInuM svarAjya nathI agara te A karatAM pararAjaya sAruM hatuM, te ene doSa daI nahi zakAya. svarAjya maLyuM che evuM je prajAnA dilamAM ane tenA ekeeka varganA dilamAM ThasAvavuM hoya te sarakAranA nAnAmeTA badhA amaladAroe sahAnubhUtithI pitAnA kuTuMbanI agavaDa samajavA rakhAya che te khyAla prajAnI agavaDa samajavA rAkhu ja paDaze, nahi te kadI ja meLavI zakaze nahi. 2. prajAnI agavaDe kAMI eka ja prakAranI nathI hotI; samaye samaye ane sthAnabhede te badalAtI paNa rahe che. sarakAra e agavaDo jANe te paNa savAla e Ubho thAya che ke tene nivAravA te zuM kare che ? ane je kare che te jhaDapathI ke dIrdha tritAthI ? Ano javAba sarakArapakSe saMtoSaprada che ja nahi. atyAra lagIne prajAne ja nahi, paNa javAbadAra amaladAre ane netAone paNa anubhava eka ja che ane te e ke sarakAra vastusthiti samajavAmAM jeTalI meDI paDe che tenA karatAM tenuM nivAraNa karavAmAM vadhAre dIla kare che. DaoNkTara darada jANyA pachI daradIne davA ApavAnuM kahe, paNa je te davA ApavAmAM mehaM kare te eNe darada jANyuM na jANyuM barAbara che. eka ati ucca kakSAnA svargavAsI dezanetAe comAsAmAM paDuM paDuM thaI rahela makAnamAM vasanAra pitAnA adhIna nokarane kahyuM ke phikara na kara, makAnanI durastI jaladI thaI jaze. paNa jyAre e netAe jANyuM ke e makAna chevaTe paDI gayuM ne e karanA kuTuMbanA eka sabhya dabAI mUo tyAre te prAmANika netAne vakhatasara kAma na kyane UMDe kheda rahyo, ane pelA vaphAdAra nekarane vizvAsa te haMmeza mATe gumAvyuM. sarakAra vize je leke ema dhAratA thaI jAya ke A taMtra navAbI che te ethI vadhAre nukasAna sarakArapakSe bIjuM ekeya hoya zake nahi. amaladAre pitAne kuTuMbanI saheja paNa muzkelI nivAravA jarA paNa DhIla na karatA hoya ane prajAnI agavaDa jANyA chatAM tene nivAravAnI vizeSa phikara sevatA na hoya to prajAne svarAjyanI dRSTie ema kahevAno hakka che ke teo prajAdrohI che, kema ke prajAnuM anna khAI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjyane chaThTha varSe [k vaphAdAra nathI tenI sevAthe nIkaLavAne dAvA karavA chatAM teo te dAvAne rahetA. eTale jhaDapathI amala karavAnI dRSTie to sarakAra upara ja adhI javAbadArI AvI paDe che. atyAra lagInA anubhava kahe che ke jhaDapathI kAmabajavaNInI AvaData sarakArI ta MtramAM nathI. svarAjyane cha varSe A AreApamAMthI mukta thaI sarakArI taMtre navesara khAtarI karI ApavI joie ke zarUAtanAM pAMca varSa zikhAupaNAnAM hatAM. have anubhava DIpha thayA che, eTale taMtramAM DhIlAza nahi ja hoya. na 3. pahelAM, 1937mAM jyAre prAMtika svarAjya maLyu. tyAre, gAMdhIjI badhA minisTarezane kahetA ke tame mAtra ephisamAM ja ane tenA tAmAM bharAI na rahe. lokamAM jA, vizvAsa meLavA. gAMdhIjInuM A kathana keTaluM mahattvanuM che te atyAre te vadhAre spaSTa thAya che. kendranA ane prAntanA maMtrIe ane khIjA rAjapramukha jevA meTA hArdedAro sAmAnya janatAmAM keTale aMze bhaLehaLe che ema jo kAI pUche te enA uttara chApA ane leke e ja Ape ke te aneka jAtanA udghATana samArbhAmAM ane khIjA prasagAmAM lokA sAme Ave che ane sAdhAraNa loko temanAM meDhAM jovA pAme che. A vastu svarAjyanA mULamAM ja dhA karanArI che. eka to vAMcavA lakhavA ane phAIlane uthalAvavAmAM ja buddhizALI maMtrIonI zakti eTalI badhI kharacAI jAya che ke pachI temanI haiyAukalata bahu ja ghaTI jAya che. jo dareka khAtAne maMtrI pAtAne lAgatAvaLagatA praznA paratve pAtAne adhIna pradezamAM jAte jaI lAkAne maLe, temanA meDhethI sIdhI vAta sAMbhaLe ane temanI sAthe vAtacIta kare te loko jarUra ema samajavAnA ke sarakAra ApaNI che. jyAre gorA hatA tyAre teo kadI maLatA nahi, maLe tA ruAba eTale khadhe! ke temane maLavuM eTale dezane maLavuM ema lokeA samajatA. jo Aje paNa lokonA dilamAM A ja dhAraNA cAlu rahe to ethI vadhAre khUruM ju hAya na zake, mAnasazAstranI dRSTie jIvanamAM sauthI vadhAre mahattva sahAnubhUtinu che. vaidya ke paricaryoM karanAra nasa ne pUrepUrI sahAnubhUtivALAM hoya to darada na maTavA chatAM, ane ghaNIvAra te vadhyAnu bhAna hAvA chatAM, daradI emanA pratye UDI mamatA seve che. tene ema thAya che ke vaidya ane nasa' sAcAM che, chevaTe daranu maTavuM na maTavuM e te bhagavAnane AdhIna che. daradInI AvI lAgaNI e ja sAcA vaidya ane sAcI narsane vijaya che. jo A anubhava sAtheA hoya to e ja nyAya prajA ane sarakAra vacce Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170] darzana ane ciMtana lAgu paDe che. sarakAra mAtra ema kahyA kare che ke prajAne sahaga joIe, te pUre sahaga nathI ApatI, ityAdi...paNa eNe vicAravuM joIe ke prajAmAM sahaga karavAnI pUrI lAgaNuM te kema pragaTAvI zakI nathI? jo te sAcA dilathI A vastu upara vicAra kare te tene potAne ja pitAnI khAmI jaNAze. prajAne gAMdhIjI pratye mamatA hatI, prajA temane dareka bAbatamAM sahaga karatI. enuM hArda tapAsIzuM to jaNAze ke gAMdhIjI te prajAnA adanAmAM adanA mANasane paNa chUTathI maLavAno ane tenI kathanI sAMbhaLavAne avasara ApatA. zuM, Aje keI sarakArI hoddedAra ema kahI zakaze ke prajanI sahAnubhUti meLavavAne A kImiyo tene lAge che ? Aje paNa je gaNyAgAMThyA sevake dezanA keI ne kaI bhAgamAM ane keI ne kaI prajAnA tharamAM pUrNa rIte khUyA che temane anubhava paNa e ja kahe che ke lekasaMparka e ja lekeno sahayoga meLavavAnI cAvI che. zuM ravizaMkara mahArAja ke zuM saMtabAla ke zuM svAmI AnaMda-e badhAne pUcho te eka ja vAta kaheze ke ke te sAva bhoLA che, kahe te karavA taiyAra che; phakta temanAM dila jItavAM joIe, ne te te saMparka dvArA ja jItI zakAya. sarakArI amaladAre A vastu bhAgye ja jANe che ane tethI javAbadAra lekaAgevAne paNa temanA upara AkSepa mUkatAM pAchA nathI paDatI ke temane to vAlakezvaranI agara navI dilhInI havA ja khAvI che. pitAnI muzkelIo dUra nahi thaI hoya topaNa je prajA evo anubhava kare ke sarakArI amaladAre temanI vAta dhIrajathI sAMbhaLe che te tene bahu phariyAda vinA muzkelI sahana karavAnuM baLa jarUra maLavAnuM. tethI sarakArI taMtrane je te lAbha nathI. 4. sarakArI taMtramAM lAMcaruzvata ane lAgavaga keTalA pramANamAM che enuM pramANa ApavAnI jarUra ja nathI. eka eka khAtAmAM eka eka maMtrI, ene AdhIna bIjA keTalAye ucca amaladAre, temAM paNa AI. sI. esa. jevA hoddA dharAvanArA A badhA Adhunika zikSaNa pAmelA ane meTebhAge dezaparadezamAM pharelA. temane ruAba ane damAma jotAM ema lAge ke teo devanA dIkarA che. sAmAnya mANasa te emanI buddhi, emanAM bhaNatara vize sAMbhaLIne ja Abhe thaI jAya. chatAM ApaNe joIe chIe ke emAMthI hajI sudhI te eka paNa mAIno lAla e nathI nIkaLyo ke je sarakArI taMtranA mukhya saDAne dUra karavAnI koI jaDIbuTTI batAvI zakyo hoya. AvI sthitimAM chUTathI phariyAda karavA pUratuM svarAjya prApta thayA bAda je leke ema kahyA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjyane chake varSe [171 kare ke sarakArI taMtra upara AvanArA amaladAre ane nokare lAMcanI badIthI mukta nathI ane lAgavaga e te tenI bhUmikA che, te prajAne deza daI nahi zakAya. meTA meTA vyApArIo lebhavaza prajAdroha karI sarakArane Thage te e samajI zakAya, paNa keTalAka sarakArI hoddedAre ja sarakArane Thage te e mahela retI upara UbhA che ema keI paNa kahI zake. jeoe sarakArane dhokho A hAya---pachI te vyApArI hoya ke amaladAra-temane sakhata nasiyata karavAmAM jeTaluM moDuM thAya che teTaluM ja lekene ukaLATa vadhe che; ane bIjI bAjuthI lAMca ApanAra ane lenAra ema samajatA thaI jAya che ke cAlatuM hoya tema cAlaze. kAMI Aphata Avaze te joyuM jaze, kema ke temane nathI hete tarata zikSA thavAno bhaya, ke nathI hete sakhata nasiyata thavAne bhaya. kareDanA goTALA karanAra vyApArIo ane amaladAro sukhe zA mATe sUvA joIe ? temaNe chevaTe te prajAnuM ja lehI cUsyuM che; ane lohI cusanArane eka paNa mANasane phADI khAnAra jaMgalI prANI je gALInuM nizAna manAtuM hoya to AvA UjaLA dekhAtA vyApArIo ane amaladAre, je AkhI prajAnuM sIdhI ke ADakatarI rIte lehI pItA hoya, teo turatAturata sakhata, sajAne pAtra kema na banavA joIe? eTale sarakArI saDo dUra karavAnI javAbadArI paNa sarakArI taMtranI ja che. ema kahyuM nahi cAle ke prajA lAMca na Ape te amaladAre na lebhAya. prajA abhaNu che, asaMskArI che, zistabaddha nathI, ema samajIne ja te sarakAra cAle che. eTale eNe pitAnA taMtrane vahelAmAM vaheluM saDAmukta karavA tarapha ja lakSa ApavuM ghaTe che. chellAM pAMca varSonI saDanI phariyAde briTiza amalanA saDAne bhulAvI dIdho che. pa. Aje prajA ema te jANe che ke rAjyakartA amArA ja bhAIo che ne amArAmAMthI ja teo amArI saMmatithI AgaLa AvyA che, paNa sAthe sAthe prajA ema paNa samajI rahI che ke hededAre--khAsa karIne meTA hoddedAre-je pagAra le che te sevA arthe nIkaLelane na zobhe tevo che. je meMdhavArInuM bahAnuM AgaLa dharavAmAM Ave te prajA ema kahe che ke meMghavArI te saune che. vaLI sAmAnya prajAjana karatAM ane sAdhAraNa kaTinA sarakArI nokarI karatAM UMcI koTinA amaladArone potAnA taMtra vize ane pitAnA. jIvana vize vadhAre AtmazraddhA hovI joIe. te e arthamAM ke ame kaze saMgraha nahi karIe topaNa kadI bhUkhe maravAnA nathI ke amArAM bALabaccAM herAna thavAnAM nathI. je temanAmAM AvI UMDI zraddhA na hoya te saheje ja temanAM mana pagAranA dheraNa para DhIlA rahevAno ane jeTaluM maLatuM hoya te paNa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] dazana ane ciMtana ochuM lAgavAnuM. e te suvidita che ke sarakArI taMtravAhakamAM keTalAka evA avazya che ke jemane paisAnI leza paNa paDI nathI; UlaTuM ApabhogathI kAma kare che, paNa evAonI saMkhyA najIvI che. ane vahIvaTI kharcanA AMkaDA tema ja pagAranAM dhoraNe jotAM ema lAge che ke ATale je have prajA UMcakI zake tema che nahi. che teTalA verA paNa prajAnA moTA bhAgane zULa jevA lAge che, tema chatAM navA navA verAnI vAta AgaLa dharAtI ja jAya che. A sUcave che ke sarakArI taMtra karasaranA tatvane jANatuM nathI. je rAjya pitAnI Avaka karatAM vadhAre kharca kare ane 80-85 TakA jeTalA -madhyama varganA ane garIba varganA bejAne samajI na zake te rAjya che ema te kharA arthamAM na kahI zakAya. je kaMI paNa rIte taMtrane kharca nabhAvavo hoya te enA dekhItA traNa mArgo che : (1) meTA pagAre upara kApa mUke ne bIjI ghaNI bAbatamAM sarakAre karakasaranuM tattva dAkhala karavuM. (2) meTA moTA udyogapationI AvakamAMthI vadhAre meLavavuM. (3) rAjA ke bIjA harakeInI vArasAgata amuka milakatathI vadhAre milakta hoya te temAMthI hissa meLavo. game te rIte sarakAra khAdha pUrI kare, paNa tene baje madhyama varga ane nIcalA varga para te na ja paDavo joIe. gAmaDAMnuM hIra jarA paNa na cusAya, UlaTuM tenuM teja pivAya e rIte ja paisA meLavavAnI karAmata nANAMpradhAnee vicAravI joIe. je Ama na bane te prajA ema kadI nahi mAne ke sarakArI taMtrane ApanI sevA maLyA che. je prajAno e aMsatoSa haze te pachI sAmyavAda, samAjavAda ke bIjA evA koI vAdane khALI nahi zakAya. e judI vAta che ke te vAda AvIne prajAnuM keTaluM lIluM karaze? paNa eka pakaDamAMthI UbhA thayele asatiSa svAbhAvika rIte paDakhuM badalavA mANasane prere che. tethI ApaNe svarAjyane chaThuM varSe AzA rAkhIe ke jeo lAMbA vakhatathI sevA ApatA AvyA che, jeo gAMdhIjInA jIvanamArgane thoDo paNa samaje che, ane jeo prAmANika che teo gAMdhIjInI svarAjya-kalpanAne pitAnI Dhabe paNa mUrtimaMta kare. --prasthAna, ogasTa 195ra.