Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ julAI - 2007 zrI narendraprabhasUri viracita sUktamAlA amRta paTela kavi zrI narendraprabhasUri-maladhArIo 'vivekakalikA ane vivekapAdapa nAmanA be sUktisaMgraho - sUktasamuccayanI racanA karI che. tathA alaMkAra viSayaka 'alaGkAramahodadhi' omanI ja prasiddha kRti che. tathA aprApya 'kAkutsthakeli' paNa emanI kRti kahevAya che. prastuta sUktamAlA paNa emanI kRti hovAnI zakyatA che. 121 zlokainI prastuta kRti apUrNa jaNAya che. zlokanA pUrvArdhamAM upadeza ke nItiviSayaka sUktio che ane uttarArdhamA vyavahArika DahApaNa, nimitta, jyotiSa vagerenI pracalita vigatonI puSTi, moTe bhAge dRSTAnta ke arthAntaranyAsa alaMkAra dvArA apAIM che. bhASA prasAdaguNane kAraNe AsvAdya che, ane anuprAsa paNa hRdya che. juo- 'rAhurAhUyate kena vidhorvaidhuryahetave // 9 // ke 'mandAkinImRdo vandyAstraivedIvedinAmapi ||17|| Ama to samagrakRti ja samagra paNe layasaundaryano akhUTa khajAno che. - A sUktamAlAnuM saMzodhana be hastaprata uparathI thayuM che. banne prato lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmandira, amadAvAdanAM hastapratabhaNDAramAM che. 21 - A lA. da. bhe. sU 19882, paJcapATha, 26 x 11 se.mI. nI sAIjhamA 6 patro che banne hAMsiyAmAM lAlazAhIthI UbhI lITI karela che. patra madhyabhAge haratAla - candraka che. A pratamAM 121 padyo che. A - lA. da. bhe. sU. 26565, naMbaranI che. temAM 25.5 x 11.3 se.mI. sAIjhanAM 5 patro che, tenAM lipikAra muktisaubhAgyagaNi che. A pratamAM 111 padyo che, A prata upara dRSTAntazataka avacUri avuM nAma lakhe che. ane kartA tarIke 'mala0 'narendraprabhasUri' no ullekha che. ( B pratamAM Avo koI ullekha nathI). mATe meM kRtikAra tarIke narendraprabhasUrine mAnyA che, chatAM kRti apUrNa che. jene kAraNe granthakAra viSe nirNaya karavo agharo che. mATe ja vivekapAdapa, vivekakalikA tathA alaGkAramahodadhinAM udAharaNo sAthai prastuta kRti 'sUktamAlA' nuM kRtisattva
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 anusandhAna- 40 ane kartRtvasAhacarya tapAsavuM ucita che sUktamAlAnuM 5muM 'dadhatyArttaM sukhAkartuM' padya alaGkAra mahodadhinAM 274mA udA0 tarIke noMdhAyela che. prata A nAM nimnalakhita padyo prata B mAM nathI 11, 24, 71, 74, 102, 105, 106, 107, 109, 110, 111, kula 15 padyo nathI. 112, 113, 114, 115 = prastuta kRtino ullekha zrI mo. ra. desAInAM ke zrI hI. ra. kApaDiyAnAM saMskRta sAhityanA itihAsagranthomAM jovA maLela nathI. prastuta sUktamAlAnAM maGgala padyamAM vividha bhaNitibhaGgi dvArA zlokamAM 'sUktamAlA'nI racanA karavAnI pratijJA che. te jotAM tenI prazasti paNa hovI joIo, je nathI, je kRtinI asampUrNatA sUcave che. A prata ne mukhya rAkhIne sampAdana kartuM che. B upayoga karyo che, chatAM yogya lAgyA tevA B pratanA pATho pATho ullekha A pUrvaka pAThAntaramAM lIdhA che. - sUktamAlA aparanAma dRSTAntazatakam praNipatya paraM jyoti nanAbhaNitibhaGgibhiH / zlokaireva yathAzakti sUktamAlAM vitanmahe ||1| kalAkalApasampannA jalpanti samaye param / ghanAgamaviparyAse kekAyante na kekinaH ||2|| upakarttA svataH kazcidapakarttA ca kazcana / caitrastaruSu patrANAM karttA hartA ca phAlgunaH // 3 // kalyANamUrttestejAMsi sampadyante vipadyapi / kiM varNikA survaNasya nArohati hutAzane // 4 // dadhatyArttaM sukhAkartuM santaH santApamAtmanA / suduHsahaM sahante hi taravastapanA''tapam ||5|| guNinaH svaguNaireva sevanIyAH kimu zriyA ? | kathaM phaladhivandhyo'pi nA'nandayati candanaH ||6|| nahayeke vyasanodreke'pyAdriyante viparyayam / - pratano pAThAntaramAM mULamAM ane A nA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ julAI 2007 - jahAti dahyamAno'pi ghanasAro na saurabham // 7 // vikAramupakAro'pi kurute samayaM vinA / akAlopasthitA vRSTi - mahAriSTAya jAyate // 8 // nisargeNaiva pizunaH svajanocchedamicchati / rAhurAhUyate kena vidhorvaidhuryahetave // 9 // nijavyApAranizcintA nidrAyante bhujaGgamAH / jagadrohaprarohAya yato jAgatti durjanaH // 10 // durjana: kAlakUTazca jJAtametau sahodarau / agrajanmA'nujanmA vA na vidmaH kataro'nayoH || 11|| karNau bhogabhRtAM mUrdhni sAdhu nA'dhatta yad vidhiH / sakarNako'tha kurute marmavit karma tAdRzam // 12 // garva ! sarvaGkaSo'smIti giraM mA sma vRthA kRthAH / adyApi tava jaitrANi caritrANi durAtmanAm // 13 // samarthAnAM samartho'ri-nigrahAya parigrahaH / prabhaviSNustamo'ntAya prabhA prAtaH prabhApateH // 14 // svAminyastaM prapedAne sIdatyeva paricchadaH / bhAsvatyastamite mlAna - kamalA: kamalAkarAH // 15 // cAraNA parivAreNa prabhurloke mahIyate / mahIruheSu mahitaH 'kiMkillirnijapallavaiH // 16 // mahimAnaM mahIyAMsaM saGgaH sUte mahAtmanAm / mandAkinImudo vandyAstravedIvedinAmapi ||17|| sadA sarvajanairbhogyaM zlAghyaM bhavati vaibhavam / sukhapeyaM (ya) payaH pUraM varaM kUpAt sarovaram // 18 // lokampRNAnapi guNAn doSaH svalpo'pi dUSayet / apeyA pazya pIyUSa gargarI garabindunA // 19 // prINayannupakurvANaM kuryAt kAryavircakSaNaH / puSpandhi (ndha) yo na puSpANi dunoti svaM dhinoti ca // 20 // krUraprabhoH prabhutvena jano jIvan mRtAyate / asanta iva santo'pi syurbhAvAstimirodayAt // 21 // 23
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 anusandhAna-40 tAvat tejasvinastejo yAvad bhAgyamabhaGgaram / kSINatailaH kiyatkAlaM dIpo(pako)'pi pradIpyate // 22 // nijamandiramucchindan jAyate ko'pi duHsutaH / svAzrayaM nAzayatyAzu hatAzo'yaM hutAzanaH // 23 // aurasaH snehamAhAtmyaM kiJcidanyat pravakSyate / sampadyApadi vA sindhu-vidhuntuda(dA)nurudhyate // 24!! uporjayati tat kazcid yannaivopArji pUrvajaiH / phalaM madhuramAbhrasya na punaH kusu~mAdayaH // 25 // mAninAM svAminA dattaM mude'lpamapi kalpate / varaM paurandaraM vAri bappIha ! pAtumIhase // 26 / / nirlakSaNaH kSaNAlakSmImAzrayasyApi lumpate / patan kapotaH kurute zAkhAzeSaM hi zAkhinam // 27|| cirAt phailiSyato neturdUramudvijate janaH / kiyatkAlaM phalottAlastAlamarthI niSevate // 28 // kAmaM dUraphala(la:) svAmI labhate vacanIyatAm / adyApi kavibhistAlaH sopAlambhaM nibadhyate // 29 / / prabhoH saMbhAvanA'paiti tucchameva prayacchataH / agAdagretanI kIrtirvaTasyedRrga phalodayaH' // 30 // prabhavet paribhogAya sarvasya divaso 'nijaH' / dIpairapi pairAllakSairna hi dIpotsavo bhavet // 31 // sukRtaM sukRtairlabhyaM yat svataH paripacyate / pakvasya svayamAmrasya svAdaH ko'pyatiricyate // 32 / / saGgatiryAdRzI tAdUka khyAtirAyAti vastunaH / rajanI jyotsnayA jyotstrI tamasA ca tamasvinI // 33 / / klizyante kevalaM sthUlAH sudhIH suphalamaznute / mamantha mandara: sindhu ratnAnyApudivaukasaH // 34 // AtmIyameva mAhAtmyaM kulaM kvApi na kalpate / udanvadanvayazcandraH kAlakUTa: kimanvayaH // 35 //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ julAI-2007 kSaNAdasAraM sAraM vA vastu sUkSmaH parIkSya(kSa)te / nizcinoti marut tUrNaM tUloccaya-ziloccayo / / 36 / / na dauHsthye'pi nijaM sthAnaM moktavyamiti me matiH / mRgalakSmA punarlakSmI kiM nA'bhyeti nabha:sthitaH // 37 / / lokarUDhiriha prauDhirastu vastu yathA tathA / dadhi maGgaladhaureyaM na puranardugdhamabhyadhuH // 38 // utkarSazcApakarSazca bhRtyAnAM bhartR-kartRko / divasAn divasAdhIzazcinotyapacinoti ca // 39|| Atmane te'bhidruhyanti ye druhyanti mahAtmane / pazyolUkamanAlokamasUyantaM vivasvate // 40 // savRttairmahatAM paGktirApyate piturAtmajaiH / maGgaleSu samazcakre patrai mrasya pippalaH // 41 / / dhuri ye madhurAtmAnaH purataste'pi niSphalAH / phale durbhakSyamikSUNAmakSuNNaM - nekSyate // 42 // yasya lokottaraM sUtramApado'pyasya sampadaH / zuddhimagnau nimagnasya pazya kasyA'pi vAsasaH // 43 // sukRte sarvataH kSINe zrIrapi kSIyate kSaNAt / pAtha: pUre kathAzeSe kiM nandatyaravindinI // 44 / / vibhavAbhogavisphUrtiradRSTaikanibandhanA / kSoNIruhaparINAhe heturmUlasya sauSThavam // 45 // ahite'bhyudite kAnti samUlasyApi nazyati / chAyAtarorapi cchAyA phaoNlgunena [vinazyati // 46 // sthAnopajJaM viduH sthAne mahimAnaM manISiNaH / devazIrSeSu zeSeti mAlyaM nirmAlyamanyathA // 47 // vyavasauM yaH praNAzAya svayaMmasthAnanirmitaH / bIjasyA'pi praNAzAya prArabdhA kRSirUpare // 48 // tejasvinaH prabhoH zatrUnucchinatti paricchadaH / vaikatanAstamovArtA nizumbhanti gabhastayaH // 49 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 lakSmIbhavAni tejAMsi jIyante rAjatejasA / kAmaM dhammilapuSpebhyaH zikhIMpuSpaM viziSyate // 50 // sAkSiNI syAt pituH zikSA vinItaM tanayaM prati / jAtye'tibhAsure ratne yatno vaikaTikasya kaH // 51 // durbhedamapi bhindanti hRdayaGgama-saGgamAH / indoH sparzAt zravantyambho bindunindUpalA api // 52 // pareSAM duritaM hantuM jhampAsampAtamapyaho / agnau karoti ko'pyatra sinduvAro nidarzanam // 53 // na jJAteyamupAdeyaM guNaiH sampadyate padam / khervyApAramAdatte pradIpo na punaH zaniH // 54 // sarveSAmapyapAsyo yaH so'pi kaizcidupAsyate / prasahya mRjyate'nyatra netrayoH pUjyamaJjanam // 55 // strINAM dohadamanveti prasUtiriti gIrmRSA / ketakyAM prasavaH so'ya-malamalipya dohadam // 56 // AbhyAgArikamabhyeti nAtmambharimayaM janaH / vihAya vADavaM lokai" rambhodhiradhigamyatAm // 57 // jaGghAlatvaM jaghanyAnAmunmArgeNa nisargataH / timipotaH pratisrota: - pathena pathikaH param // 58 // guNaH pratyuta doSAya dhruvaM yaH syAdalaukikaH / gaganaM zUnyamityAhustattvato'timahattvataH // 59 // bhaved bhaGgaravRttasya na prabhutvamuditvaram / uvAha grahasAmrAjyaM tapano na punaH zazI // 60 // sabhAsannibhamAtmAnaM darzayanti vizAradAH / anusandhAna- 40 yukta: (ktaM) krUragrahaiH krUraH saumyaH saumyaiH punarbudhaH ||61 || vizIryante kadaryasya zriyaH pAtAlapatrimAH / agAdhamandhakUpasya pazya saivalitaM payaH // 62 // mitampacaH prapaJcena kenacit kAryate vyayam / pAdAvarttaM vivarttena kUpAdAkRSyate payaH ||63||
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ julAI-2007 27 yAcate saGkacadRSTirdadAti punaruddhataH / lono'mbudaH pibatyambu datte garjibhirjitaH // 64|| guNAn guNavatAM vettuM viralAH prabhaviSNavaH / vetti ratnaparIkSAyAM lavamekaM na vallavaH // 65 // astimAnastu, kaH stauti vadAnyo na ca cennaraH / ramyApi kena ramyeta yuvatiryadi durbhagA // 66 // alaGkAro'pyalaGkartumalaM sthAne niyojitaH / zriyaM taurasrajaH kaNThe dadhate natu pAdayoH // 67|| arthinaH khalu sevante sulabhazrIkamIzvaram / pazya zrotasvinI-zrotaH sarvato rudhyate'dhvagaiH // 68|| avApyate dhanaM dhanyairyazobhiH surabhIkRtam / kiM tava zravaNotsaGgamAruroha na rohaNaH // 69 / / tAvadarthakriyAkArI yAvad dravyamabhaGgaram / svarNakumbhastu bhagno'pi jIvayatyanujIvinam // 70 / / kAlo'pi kaluSaH sa syAt santo yatrA''purApadam / raverastamayo yatra sa pradoSaH prakIttitaH // 71 // paropamavastUnAmatyucvaM padamApade / vAtenonnatimAnItaH pAMzupUraH patatyadhaH // 72 / / bhavet prabhutvaM puNyena na hiraNyena jAtucit / adrirAjastuSArAdirna punaH kanakAcalaH // 73 / / avimRzyAtityAgo hi] dezatyA[gAya jAyate / tathA dR(vR)STaM ghanairnaSTaM viyatopi yathA puraH // 74| zrImantamupatiSThante naiva nirdhanamarthinaH / vAnaspatyAn parityajya sevante ke'vakezinaH // 75 // tanujo mA sma bhUd yatra jAte syAnmAturAturam / kadalyAH kimabhUt pazya phalotpatteranantaram // 76 / / parolekSeSvapatyeSu khyAtirekasya kasyacit / subahuSvambujAteSu zabdaH zaGkhasya kevalam / / 77 / /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-40 kAryakSamaH paropyAptaH kRtaM putreNa paGganA / vibhAvasurvasunyAsaM rakherApnoti no zani: // 78 // datte vipattimAsaktiH prabhoratyugratejasaH / grahamastamitaM prAhu-rgataM mArtaNDamaNDale // 79 // nA''nayanti dhanaM patyau na kulInAH khalu striyaH / sravantyo vArisarvasvamarpayanti payonidheH // 80 / / durjAtamAtmanA jAtaM pAlayanti samunnatAH / na vahanti payovAhAH kiM nAmA'zanimIdRzam // 81 / / yatante samaye santaH kRtArthIkartRmarthinaH / varSakAH kinu varSanti na varSAsu payomucaH // 82 / / tiraskArepi rajyanti dviguNaM rAganirbharAH / raGgaH pAdoparmedana kiM kusumbhasya naidhate // 83 // sarvaMsahAnAM vardhiSNurupakAro'pakAriSu / anantaM dAvadAtRbhyaH phalanti kSetrabhUmayaH // 84 // aho kasyApi zabdo'pi kuTilAnAM bhayaGkaraH / dhvanibhiH zikhinAM nAgAH palAyante dizodizam / / 85 // duHsanenApi nApaiti satAM svAbhAviko guNaH / viSeNa saha vAstavyo jIvAtuH phaNino maNiH // 86 // nonmUlayati mAlinyaM sadguNopyAtmajaH pituH / paGkeruheNa paGkasya kAlimA kiM vilupyate // 87|| sUryAcandramasoH kena rAhurAhUyate bhRzam / prabhubhyAmapi naitAbhyAM kSetramasmai yadarpitam // 88 / / ekatAnaM manaH pApe nIcAnAmacirAd bhavet / dhyAnakoTyo bakoTasya yAnti jantujighAMsayA // 89 / / AtmAnupadikaM lokaM kuryAnmUo'pi kazcana / AtmAnamanu lohAni bhramayed bhramakopalaH // 10 // mUrkhasya mukhamIkSante kvApi kArye vicakSaNAH / vinA nikaSapASANaM ko vetti svarNavarNikAm // 11 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ julAI-2007 dhairyaprauDhirdRDhasyA'pi vipadyA''zu vipadyate / aya:piNDo'pi caNDAgnau nimagno dravati drutam // 92 / / kRtvA sthUlastapastIrthe kodhapaGke nimajjati / maGkatvA'mbhasi gajo gAtramuddhalayati dhUlibhiH // 93 // vibhave vibhavabhraMze saiva mudrA mahAtmanAm / abdhau surAttasAre'pi na maryAdAviparyaya: // 94 / / yaH pramANIkRtaH sadbhistasyA'nyat kiM vicAryate / atulena tulAmeti kAJcanena sahopalaH // 95 / / tattallIlAyitai laiH zobhate zrImatAM gRham / krIDAdurlalitai ti kalabhairvandhyakAnanam // 96 / / mAnamarhati matto'pi yenA''yattA vibhUtayaH / ibhaM bhojayate bhUpazcATukAraparaH svayam // 97 / / samunnataiH saha spardhA svAGgabhaGgAya kevalam / ghanAyauM'sUyato pazya hareryat paryavasyati // 98|| balavAnavaMjAnAti durvinItaM pRthagjanam / bhaSantaM bhaSaNaM pazya' karI ki kalahAyate ? ||99 // dRSyate yena sarvo'pi kazcittenaiva bhUSyate / mado nindAspadaM loke hastinastu vibhUSaNam // 100 / / prakhyAtavaMzo yannAmnA pumAn saiSaH kvacid yataH / drumeSvekaiva sA jambUrjambUdvIpo yadAkhyayA // 101|| kimaunnatyaM kimaujjvalyaM kuryAnnirdhanatA yadi / hitvA himAdriM hemAdrimAdriyante divaukasaH / / 102|| kecid bhavantyapakRtye'pi mitrANAM sahakAriNaH / sahAyaH kiM na dAhAya dahanasya samIraNaH // 10 // datte dhUrtaH satRSNA[nA]manartheSvarthavibhramam / marau grISmaH kuraGgANAM puSNAti mRgatRSNikAm ||104 / / kasyacinmRtyusamaye nitarAM syurmahodayAH / vidhyAsyataH pradIpasya pazya vRdadhimatI zikhAm // 105 / /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 anusandhAna-40 upakAro'pi nirnAma nAzyate kRtanAzibhiH / / payodAnAM payovRSTebrUhi kiM kurute maruH // 106 / / sukhAya maJjulacchAyaH prabhuH prAgeva kiM dhanaiH / vaTo hanti zramaM sadyaH pAnthAnAM pathi kiM phalaiH // 107 / / kSudrANAmadbhutA lakSmIrmRtyorlakSmeti nizcayaH / pipIlikAnAmutthAnaM pakSayoH kSayahetave // 108 / / tRNAya manyate lokaizcirAdalpaphalaH prabhuH / phalan varSazatAt tAlastRNarAjastaducyate // 109 / / tanmithyA yanmitho vairamekadravyAbhilASiNa:(NAm) / rasanA dazanaiH sArdhaM sadA saMyujya kalpate // 110 // janasya yAvatI sampad vipattirapi tAvatI / dRSTAntaH spaSTa evAtra rajanIjIvitezvaraH // 11 // svasthAstejasvinaH prAyastiraskAre'pi duHsahA:(he) / ravipAdAhato hanta jvalati jvalanopalaH // 112 / / doSavAn stUyate yastu dAnazaktirgarIyasI / gajAnAM gaNyate kena tAdRg jihvAviparyayaH // 113|| zuddhAnAmudaye zuddhA vardhante jAtu netare / zucau dinAni cIyante kSIyante kSaNadAH punaH // 114 / / heyopAdeyavaiduSyaM vimalasyaiva dRzyate / haMsAdanyatra no dRSTaM kSIra-nIravivecanam // 115|| zaktyA yuktyA ca saMroDhuM zakyA nA''kasmikI vipat / kuto'pyAgatya vAtyAbhirdIpo vidhyAyate kSaNAt // 116 / / bhadramAzAsmahe tasmai ya: syAnmaunI guNAdhikaH / kaH kila stauti kAkolaM vAcAlaM sati kokile // 117|| tvamAtmAnupraviSTebhyaH sadyo dadyAt samunnatim / dunotyasmAn laghUn kurvan darpaNoyarpitAtmanaH ||118|| kimapyasAdhyaM mahatAM siddhimeti laghIyasaH / pradIpo hemagehAntaH dhvAntaM hanti na bhAnumAn // 119 / /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ julAI-2007 vistIrNairNanAbhasya sarvadigvyApibhirguNaiH / antaM jantugaNo nItaH kiyat kSudrasya sundaram // 120 // bhogyAn viziSyate vastu yat pAtre nyastamAtmanA / payaH pIyUSamabdeSu vAridheviSamAtmani / / 121!! TippaNa vivekapAdapa ane vivekakalikAnI khaNDita be tADapatrIya prato (le.saM. 1280) pATaNa hemacandrAcArya jJAnabhaNDAramA che. - hI. ra. kApaDiyA - jaina saMskRta sAhityano itihAsa khaMDa-1, saMpA. AcAryazrI municandrasUrijI, pR. 155. 'A kAkutsthakeli, bRhaTTippaNikA (purAtattva pustaka 2ju pR. 1, 4) mujaba 1500 zloka pramANa nATaka che. jeno le.saM. 1280 che. zakya che ke 'vivekapAdapa'nI ane kAkutsthakelinI lekhana saMvat 1280 ja che.. to kA. ke. prastuta pA. he. bhaNDAranI pratano koIka aMza hoya ? 3. prastuta sUktamAlAmAM 12muM ane 16, padya na-vipulA mAM tathA 36muM ane 101 muM padya ma-vipulAmAM nibaddha che. 4. narendraprabhasUrijInAM guru naracandrasUrikRta 'anargharAdhavaTippaNa' (lA.da. bhe.sa. 524)nAM maMgalapadya sAthe prastuta sUktamAlAnuM maMgalapadya sarakhAvo. gurunI asara dekhAze, parabrahmamayaM jyoti praNidhAya.... ane prastuta sU.mA.nuM maMgalapadya praNipatya paraM jyoti..... nArohayed dhutA. 6. chedakAraka: A 7. vidhau vai0 A 8. kikeli, ahIM o noMdhaLU yogya lAge che ke haimIya - dezIzabdasaMgrahanI gAthA 186mAM 'kaMkelli' zabda che. . 9. visA(zA)rada: AJ 10. mirodaye / 11. nanu jAyeta du:sahaH / 12. upAjIryata tat kaizcid / 13. mAmlasya / 14. kusumodayaH / 15. bappIhaH pAtumIhate / 16. kramAlakSmI0 / 17. lumpati / 18, kApota; /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-40 19. phaliSyatA'nena / 20, santApanopaiti / 21. phalodaye / 22. na bhavet parabhAgyAya / 23. parola10 / 24, savo'nyadA / 25. prabhu- AI 26. 0rAmlasya A / 27. nibandhanAt / 28. nenatvavasyati / 29. vyavasAyaM prayAsAya / 30. dhruvamasthA0 / 31. zeSApuSpaM / 32. jAtyAtibhAsvare / 33. hRdayaGgamasaGgamAH ityapyanvayaH syAt gama-saGgamA iti jJAnasaMyogA ityarthaH / (sampAdaka: 1) 34. 0mAlihya do0 / 35. ... loke, ambhodhi kena gamyate A / 36. syAdapyalaukika: A I 37. hArasRjaH (hAraH strajaH) / 38. 0pakrama0 A / 39. kAJcanA0 / 40. bhajante ke0 / 41. parAlakSe0 / 42. ghanIyanti AI 43. kimu / 44.. 0'pi niHmaNaH / 45. dhyAnaM kArye bako0 A 46. bhrAmayed / 47. snAtvA / / 48. 0kArapuraHsaram / 49. ekaM mAyAsutaM pazya / 50. balavAnnava0 / 51. bhaSaNaM vIkSya / 52. na kala0 / 53. hastinaH subibhU0 / 54. pazya ityanena saha vRddhimatI zikhA iti padaM prathamAntaM suSTha bhAsate / sampAdakaH / -x C/o. 203/B. ekatA evanyu bereja roDa, vAsaNA, amadAvAda-7
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ julAI-2007 vAcakottaMsa-zrIjJAnapramodagaNi-sandRbdha AdinAtha-pArzvanAtha-stotra ma0 vinayasAgara kharataragaccha kI 10 zAkhAe~ aura 4 upazAkhAe~ haiM / dUsarI upazAkhA zrI sAgaracandrasUri upazAkhA kahalAtI hai / sAgaracandrasUri kA samaya 15vIM zatI hai / jaisalamera nareza rAjA lakSmaNadeva inake bar3e prazaMsaka aura bhakta the / jinabhadrasUri ko AcArya banAkara paTTadhara ghoSita karane vAle bhI yahI the / inhIM sAgaracandrasUri kI paramparA meM vAcaka ranadhIra ke ziSya vAcaka jJAnapramodagaNi hue haiN| kharataragaccha kA bRhad itihAsa pRSTha 337 ke anusAra inakI paramparA isa prakAra hai : zrI sAgaracandrasUri u. ratnakIrti dharmaratnasUri vA. puNyasamudra vA. dayAdharma samayabhakta puNyanandi vA. zivadharma vA. harSahaMsa vA. ratnadhIra vA. jJAnapramoda kSamApramoda . vidyAkalaza u. vizAlakIrti vA. guNanandana 'dhIra' dIkSAnandI ko dekhate hue vA0 ranadhIra kI dIkSA zrIjinamANikyasUrijI ke kara kamaloM se saMvat 1612 ke pUrva hI huI thI / jJAnapramoda kI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 anusandhAna- 40 dIkSA kaba huI nizcita rUpa se nahIM kahA jA sakatA, kintu yugapradhAna jinacandrasUri sthApita 44 nandiyoM meM 18vA~ nambara 'pramoda' nandI kA hai / ratnanidhAnopAdhyAya kA 1628 ke patra meM ullekha hai, aura unakI nandI saMkhyA 12 hai / ata: 1635 ke Asa-pAsa jJAnapramoda kI dIkSA honI cAhie, aura sambhavataH inako vAcaka pada jinasiMhasUri ne pradAna kiyA ho / I vAcaka jJAnapramoda kI mukhya kRti vAgbhaTAlaGkAra TIkA hai / isakI racanA saMvat 1681 meM huI / vAgbhaTAlaGkAra kI prApta TIkAoM meM yaha saba se bar3I TIkA hai / TIkAkAra ne isa TIkA meM apane pragAr3ha pANDitya kA digdarzana karavAyA hai / lagabhaga 5 dazaka pUrva purAtattvAcArya munizrI jinavijayajIne mujhe do granthoM kA sampAdana kArya diyA thA 1. vAgbhaTAlaGkAra jJAnapramodIya TIkA aura 2 laghu paMca kAvya zAntisUrikRta TIkAsahita / maiMne aneka pratiyoM ke pAThAntara ityAdi se saMvalita kara donoM presakaoNpiyA~ munijI ko sauMpa dI thI... sambhavataH yaha jJAnapramodIya TIkA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRta vidyA mandira, ahamadAbAda se prakAzita ho cukI hai / prastuta donoM stotroM kI kisa prati ke AdhAra se maiMne pratilipi kI thI, mujhe dhyAna nahIM hai / yaha nizcita hai ki vaha prati 18vIM sadI kI avazya thI / 1. prathama AdinAtha stotra 14 padyoM meM hai / 1 - 13 padya vasantatilakA aura 14vA~ padya sragdharA chanda meM hai / 14veM padya meM koTTadurgAlaGkAra kA ullekha kiyA hai, kintu yaha koTTadurga kaunasA hai zodhya hai / yadi nagarakoTa (himAcala pradeza) kI kalpanA kI jAe to sambhava pratIta nahIM hotI / koTTa zabda se jodhapura pradezastha honA cAhie / 2. dUsarA stotra ratalAma maNDana pArzvanAtha stotra hai / isa ratalAma ko ratnapurI, ratnAvalI Adi nAmoM se bhI jAnA jAtA hai / yaha madhyapradeza meM hai I isa stotra meM 8 padya vasantatilakA chanda ke haiM aura antima 9vA~ padya indravajropajAti kA hai / ina donoM stotroM kI bhASA aura zailI dekhate hue aisA pratIta hotA hai ki kavi adhikArI vidvAn thA |
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ julAI - 2007 35 vAcaka jJAnapramoda ke ziSya vizAlakIrti vyAkaraNa ke praur3ha vidvAn the / inakA viruda sarasvatI thA aura IDara kI rAjya sabhA meM inhoMne jaya prApta kI thii| inakI prakriyA kaumudI TIkA aura sArasvata vyAkaraNa TIkA prApta haiM / koTTadurgamaNDana AdinAtha stotram vizvaprabhuM praNatanAkikirITaratnaghRSTAMhipIThamasumatsu kRpAprayatnam / cetassamIhitasuradrumatArghyasevaM, bhaktyA stavImi sutarAM jinamAdidevam // 1 // zrInAbhibhUpakulapuSkarapadminIpaM, lokatrayIsakalabhAvavibhAsadIpam / tattvAptaye bhajata bhavyajanA: ! kRtArthaM, prodyaccharacchazimukhaM ca yugAdinAtham ||2|| prahlaGgisaGgakaruNopakRtau gariSThaH, proddAmakAmakarituGgamRgAririSTaH / satkomalakramaNasaMvRtavAmapadyaH, pAyAt sa vaH prathamatIrthakaro'rthasadmaH ||3|| sphUrjaddhariprabhRtidevavilakSaNorunAnAcaritrasucamatkRtaviSTaporum / bhaktAGginirmitamanojJakunAbhijAtaH, sa zrIprado'stu bhavinAM kila dattasAtaH // 4 // AnamradAnavasurezvaracaJcarIka zreNyA niSevitamanAratamastapaGka ! | padmAzrayaM bhavinRNAM nanu mAnasaM te pAdAmbujaM samabhinandatu pUtakAnte ! // 5 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 anusandhAna-40 trailokyasaMsphuritakevalavAsarendra, zatruJjayAvanidharezvaramAptabhadram / vismeracampakamaNIcakacandanAyairdhanyAH prabhu samabhipUjayatA''hRdyaiH ||6|| paryullasadguNamaNIrucirAkarAya, prottuGgamohagiribhidbhidurezvarAya / krodhAdizatrugaNanirjayasAdhanAya, tubhyaM namo vRSabhasattamalAJchanAya ||7|| vizvAtizAyimahimAgarimapratAnaM, cakrezvarIsavidhagomukhasevyamAnam / bhaktiprakarSapulakAJcitakAyadezAH, zrImArudevamabhivandata bho narezAH ! // 8 // duHkhaM vibho ! vyapanayasva vinamrabhUpa ! nAbhestanUjarucinirjitajAtarUpa ! / puNyAmbudhe ! praNipatajjanamaNDalAnAM dharmaikatAnanaramAnasanirmalAnAm / / 9 / / ni:zeSasattvakumudAlinizAkarAbham / viSvaksphuratsurasaritsalilAvadAtakIrti narAH ! zrayata tIrthapati nitAntam // 10|| tatkauzalodbhava ! bhavArNavapota ! netanityaM kSamAbahaladhUrvRSabhAmajeta / samyagdRzAM prajanayasva parA_buddhi, nUnaM jagatritayasevita ! karmazuddhim // 11 // vaiviSTapatrayajanAtivinAzanAya, zazvacchubhavratatipaGktighanAghanAya /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ julAI-2007 37 vyAkozapaGkajadalopamalocanAya, tvAdIza ! te jina ! namo'stu sanAtanAya ||22|| nisyandabhandasukhakandadamAbhirAmaM, satyazriyo'dhipa ! jinAdhipate / prakAmam / vRndArakadruma maNI-varadhenukumbhaM, kAmapradaM padayugaM tava naumyadambha ! ||13|| ityevaM koTTadurge jinagRhakamalAzekhara ! prAkprajezaH, nAtha ! stotraM pavitraM tava sukhadamidaM bhUribhAvairadhIza ! zrImacchrIratnadhIrasya ca paramaguroH saprasattejinendralakSmyai jJAnapramodAbhidhamuniracitaM tadvidAM syAdvitandraH // 14 // iti zrI AdinAtha stotram paM. hIrANaMdapaThanArtham ratalAma-bhUSaNa pArzvanAtha-stotram AnandanamravibudhAdhipamaulikoTImANikyakAntimahitAMhinakhatviSaM vai / udyatpratApamahimendirayA sanAthaM, bhaktyA namAmi satataM, prabhupArzvanAtham // 1 // zrIazvasenanararAjakulAvataMsaM, vAmorukukSisarasIvararAjahaMsam / vizvatrayIkaluSapAvanatIrthanAthaM, bhaktyA namAmi satataM prabhupArzvanAtham // 2 // dugdhArNavendukiraNAmalakItibhAsaM, bhavyAmbujAvalivibodhanacArusUryam / padmAvatIdharaNasevitabhikSunAthaM, bhaktyA namAmi satataM prabhupArzvanAtham // 3 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 anusandhAna-40 svodyotavIkSaNavinirjitacandrapA, yasyAnanaM nirupamaM bhavikasya toSam / saMvIkSya netramapayAti bhayapramANaM. bhaktyA namAmi satataM prabhupArzvanAtham // 4 // pabhekSaNA ghanapayodharabhAranamrAzcaitye narInRtati yasya puro bruvANAH / gItastuti jinapateH kathitA''ryagAthaM, bhaktyA namAmi satataM prabhupArzvanAtham / / 5 / / zrIstambhanAdhipajinaM ratalAmapAvaM, yaM zrIavanti-magasI-puratIrtharAjam / natvA jinaM labhatha saukhyamaho ! susArthaM, bhaktyA namAmi satataM prabhupArzvanAtham / / 6 / / zakezvarAdirucirairjinanAmadheyaiH, pArzvaprabhurvijayate bhuvi nIlavarNaH / sampUrayan janamano'bhimataM kRpArthaM, bhaktyA namAmi satataM prabhupArzvanAtham ||7|| yo'bhyarcitastu kusumairvidhinA stuto vA, pApaM bhinatti bhavinAM yadi zaM pradatte / kalpadrumaughaphalitazca samIhitArthaM, bhaktyA namAmi satataM prabhupArzvanAtham / / 8 / / itthaM mudA zrIratalAmaratna ! zrIratnadhIrasya guroH prasAdAt / jJAnapramodena jinaH stuto vaH, pAyAdapAyAt sa hi pArzvadevaH // 9 // iti zrI pArzvanAthasya laghustotram prAkRta bhAratI akAdamI, 13-e, mena mAlavIya nagara, jayapura