Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstramaryAdA zAstra eTale zuM?-je zikSaNa Ape eTale ke je koI viSayanI mAhitI ane anubhava Ape che, te viSayanuM zAstra. mAhitI ane anubhava jeTajeTalA pramANamAM uMDA tathA vizAla teTateTalA pramANamAM te zAstra te viSaya paratve vadhAre mahattvanuM. Ama mahattvane AdhAra uMDANuM ane vizALatA para hovA chatAM te zAstranI pratiSThAne AdhAra te tenI yathArthatA upara ja che. amuka zAstramAM mAhitI khUba hoya, uMDI hoya, anubhava vizALa hoya chatAM temAM je dRSTidoSa ke bIjI bhrAMti hoya to te zAstra karatAM te ja viSayanuM, thoDI paNa yathArtha mAhitI ApanAra ane satya anubhava prakaTa karanAra bIjuM zAstra vadhAre mahattvanuM che, ane tenI ja pratiSThA kharI baMdhAya che. zAstra zabdamAM rAsa ane tra evA be zabdo che. zabdomAMthI artha ghaTAvavAnI ati jUnI rItane Agraha cheDo na ja hoya to ema kahevuM joie ke rASTra e zabda mAhitI ane anubhava pUrA pADavAne bhAva sUcave che, ane tra zabda trANazaktino bhAva sUcave che. zAstranI trANazakti eTale ADe raste jatAM aTakAvI mANasane bacAvI levo ane tenI zaktine sAce raste doravI. AvI trAsuzakti mAhitI ke anubhavanI vizALatA upara agara to uMDANa upara avalaMbita nathI. paNa e mAtra satya upara avalaMbita che. tethI ekaMdara rIte vicAratAM cokhuM e ja phalita thAya che, ke je kaI paNa viSayanI sAcI mAhitI ane sAco anubhava pUro pADe te ja zAstra kahevAvuM joIe. AvuM zAstra te kayuM?-upara kahela vyAkhyA pramANe te keAIne zAstra kahevuM e ja muzkela che. kAraNa keI paNa eka zAstra
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 paryuSaNa parvanAM vyAkhyAnA atyAra sudhInI duniyAmAM evuM nathI janmyuM ke jenI mAhitI ane anubhava 'kAi paNa rIte pheraphAra pAme tevAM na ja hAya ke jenI viruddha kAine kadIe kahevAnA prasaMga ja na Ave. tyAre uparanI vyAkhyA pramANe jene zAstra kahI zakAya evuM kaI paNa che ke nahi? e ja savAla thAya che. Ane uttara saraLa paNa che ane kaThaNa paNa che. je uttaranI pAchaLa rahela vicAramAM baMdhana, bhaya kru lAlaca na hAya teA uttara saraLa che, ane jo te hAya teA uttara kaThaNa paNa che. vAta evI che ke mANasanA svabhAva jijJAsu paNa che ane zraddhALu paNa che. jijJAsA ene vizALatAmAM laI jAya che ane zraddA ene makkamapaNuM ape che, jijJAsA ane zraddAnI sAthe jo khIjI kAI AsurI vRtti bhaLI jAya te! te mANasane maryAdita kSetramAM khAMdhI rAkhI temAM ja satya--hi nahi, pUrNa satya-jovAnI pharaja pADe che. AnuM pariNAma e Ave che ke mANusa kAi eka ja vAkyane agara kAI eka ja graMthane, agara koi eka ja paraMparAnA graMthasamUhane chevaTanuM zAstra mAnI le che, ane temAM ja pUrNa satya che, evI mAnyatA dharAvatA thai jAya che. Ama thavAthI mANasa mANasa vacce, samRha samUha vacce ane saMpradAya saMpradAya vacce zAstranI satyatA asatyatAnI bAbatamAM agara teA zAstranI zreSThatAnA tara--tama bhAvanI abatamAM moTA vikhavAda zarU thAya che. dareka jaNa pote mAnela zAstra sivAyanAM khIjAM zAstrAne khATAM agara apUrNa satya jaNAva nArAM kahevA maMDe che ane tema karI sAmA pratispanei peAtAnAM zAstra. viSe tema kahevAte jANe ajANe nAtare che. A tAkAtI vAtAvaraNamAM ane sAMkaDI maneAvRttimAM e te vicArAyuM ja rahI. jAya che ke tyAre zuM badhAM ja zAstra! khATAM ke badhAM ja zAstrA sAcAM ke badhAM ja kAMI nahi ? A thaI uttara ApavAnI kaThINAmanI khAjuM. paraMtu jyAre ApaNe bhaya, lAlaca ane saMkucitatAnA baMdhanakAraka vAtAvaraNamAMthI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaTa thaI ane te bhAna ja a neka zAstramaryAdA 151 chUTA thaI vicArIe tyAre ukta prazno niveDo sahelAIthI AvI jAya che, ane te e che ke satya eka ane akhaMDa hovA chatAM tene AvirbhAva (tenuM bhAna) kALakramathI ane prakArabhedathI thAya che. satyanuM bhAna je kALakrama vinA ane prakArabheda vinA thaI zakatuM hota to atyAra agAu kyAranuM ye satyazodhananuM kAma patI gayuM hota, ane e dizAmAM koIne kAMI kahevApaNuM ke karavApaNuM bhAgye ja rahyuM hota. je je mahAna puruSe satyane AvirbhAva karanArA pRthvInA paTa upara thaI gayA che temane paNa temanA pahelAM thaI gaelA amuka satyazodhakonI zodhano vArase maLelo ja hato. e kaI paNa mahAna puruSa tame batAvI zakaze ke jene potAnI satyanI zodhamAM ane satyanA AvirbhAvamAM potAnA pUrvavartI ane samasamayavatI bIjA tevA zodhakanI zodhano thaDe paNa vArase na ja maLyo hoya, ane mAtra teNe ja ekAeka apUrva paNe te satya prakaTAvyuM hoya? ApaNe saheja paNa vicArIzuM to mAluma paDaze ke koI paNa satyazodhaka agara zAstrapraNetA pitAne maLela vArasAnI bhUmikA upara ubhA rahIne ja potAnI daSTi pramANe agara to pitAnI paristhitine baMdha bese evI rIte satyane AvirbhAva karavA mathe che, ane tema karI satyanA AvirbhAvane vikasAve che. A vicArasaraNI je pheMkI devA jevI na hoya to ema kahevuM joie ke koI paNa eka viSayanuM zAstra eTale te viSayamAM zodha calAvela, zodha calAvatA ke ke zodha calAvanAra vyakitaonI kramaka ane prakAra bhedavALI pratItiene saravALo. A pratItio je saMyogomAM ane je krame janmI hoya te saMyogo pramANe te ja krame goThavI laie to e viSayanuM saLaMga zAstra bane ane e badhI ja saikAlika pratotie ke AvirbhAvamAMthI chUTA chUTA maNakA laI laIe to te akhaMDa zAstra na kahevAya; chatAM tene zAstra kahevuM hoya to eTalA ja arthamAM kahevuM joIe ke te pratotine mazake paNa eka akhaMDa zAstrano aMza
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne che. paNa evA kAI aMzane jo saMpUrNatAnuM nAma ApavAmAM Ave tA te khATuM ja che. jo A muddAmAM vAMdheA levA javuM na hoya--huM teA nathI ja letA-tA ApaNe nikhAlasa dilathI kabula karavuM joIe ke mAtra veda, mAtra upaniSado, mAtra jaina AgamA, mAtra bauddha piTakA, mAtra avestA, mAtra khAIbala, mAtra purANa, mAtra kuMrAna ke mAtra te te smRtio e peAtapeAtAnA viSayaparatve ekalAM ja ane saMpUrNa zAstra nathI. paNa e badhAM ja AdhyAtmika viSaya paratve, bhAtika viSaya paratve, agara teA sAmAjika viSaya paratve eka akha traikAlika zAstranAM kramika temaja prakAra bhedavALAM satyanA AvirbhAvanAM sUcaka athavA te akhaMDa satyanI deza kALa, ane prakRti bheda pramANe judIjudI bAjue raju karatAM maNakA zAstra che. A vAta kAI paNa viSayanA aitihAsika ane tulanAtmaka abhyAsIne samajavI taddana sahelA che. jo A samaja ApaNA manamAM utare-ane utAravAnI jarura tA che jatA ApaNe peAtAnI vAtane vaLagI rahevA chatAM bIjAne anyAya karatA khacI jaie, ane tema karI khIjAne paNa anyAyamAM utaravAnI paristhitithI bacAvI laie. peAtAnA mAnI lIdhela satyane barAbara vAdAra rahevA mATe jaruranuM e che ke tenI kimata hAya tethI vadhAre AMTI aMdhazrA na khIlavavI ane AchI AMI nAstikatA na dAkhavavI. Ama karavAmAM Ave tA jaNAyA vinA na ja rahe ke amuka viSaya paratvenA satyazodhakeAnAM graMthanA kAM te| badhAM ja zAstrA che, kAM teA badhAM ja azAstra che, ane kAM tA e kAMi ja nathI. deza, kALa, ane saMyeAgathI parimita satyanA AvirbhAvanI dRSTie e badhAM ja zAstro che. satyanA saMpUrNa ane nirapekSa AvirbhAvanI dRSTie e badhAM ja azAstrA che, zAsrayAganI pAra gaela sAmarthyayeAganI dRSTie e badhAM zAstra ke azAstra kAMI nathI. mAnI lIdhela sAMpradAyika zAstra viSenuM mithyA abhimAna gALavA mATe
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstramaryAdA 153 ATalI ja samaja basa che. jo e mithyA abhimAna gaLe te mehanuM aMdhana TaLatAM ja badhA mahAna puruSAnAM khaMDa satyAmAM akhaMDa satyanuM darzana thAya ane badhI ja vicArasaraNInI nadIe pAtapAtAnI Dhabe eka ja mahAsatyanA samudramAM maLe che evI pratIti thAya. A pratIti karAvavI e ja zAstraracanAnA pradhAna uddeza che. sarjako ane rakSakA--zAsrA keTalAkane hAthe sarajAya che ane keTalAkane hAthe sacavAya che--rakSAya che; ane khIjA keTalAkane hAthe sacavAvA uparAMta temAM umeraNa thAya che. rakSA, sudhArakeA, ane puravaNIkArA karatAM sarjA hamezAM ja eThA haiAya che. sarjakAmAM paNa badhA samAna ja kreATinA hoya ema dhAravuM te manuSyaprakRtinuM ajJAna che. rakSAnA mukhya be bhAga paDe che. pahelA bhAga sarjakanI kRtine Ajanma vaphAdAra rahI teneA Azaya samajavAnI, tene spaSTa karavAnI ane tenA pracAra karavAnI kAzISa kare che. te eTalA adhe bhaktisaMpanna heAya che ke tene mana peAtAnA pUjya sadAnA anubhavamAM kAMi ja sudhAravA jevuM ke phAraphera karavA jevuM nathI lAgatuM, tethI te peAtAnA pUjya sadAnA vAkayAne akSarazaH vaLagI temAMthI ja badhuM kulita karavAnA prayatna kare che. ane duniyA tarapha jovAnI khIjI AMkha baMdha karI de che. jyAre rakSakAne bIjo bhAga bhaktisaMpanna hovA uparAMta daSTisaMpanna paNa hAya che. tethI te peAtAnA pUjya sadAnI kRtine anusaravA chatAM tene akSarazaH vaLagI rahetA nathI, ulaTuM temAM te je je upeA jue che, agara puravaNInI AvazyakatA samaje e; tene peAtAnI zakita pramANe dUra karI ke pUrNa karIne ja te zAstrane pracAra kare che. A rIte ja rakSakAnA pahelA bhAga dvArA zAstrA pramArjana ane puravaNI na pAmavA chatAM ekadezIya uMDANu keLave che ane rakSakAnA khIjA bhAga dvArA e zAstra pramArjana temaja puravaNI meLavavAne lIdhe vizALatA pAme che. kAI paNa sraSTAnA zAstra sAhityanA itihAsa tapAsIzuM te uparanI vAtanI khAtrI thayA vinA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 paryuSaNa parvanAM vyAkhyAna nahi rahe. ahiM dAkhalA tarIke AryaRSionA amuka vedabhAgane. mULa sarjana mAnI prastuta vastu samajAvavI hoya to ema kahI zakAya ke mitravedane brAhmaNa bhAga ane jeminIyanI mImAMsA. e prathama prakAranA rakSake che, ane upaniSado, jaina Agame, bAddha piTaka, gItA, smRti, ane bIjA tevA graMtho e bIjA prakAranA. rakSake che. kAraNa ke brAhmaNagraMthane ane pUrva mImAMsAne maMtravedamAM cAlI Avato bhAvanAonI vyavasthA ja karavAnI che, tenA prAmANyane vadhAre majabUta karI lokonI te uparanI zraddhAne sAcavavAnI ja che. koIpaNa rIte maMtravedanuM prAmANya sacavAI rahe e eka ja ciMtA brAhmaNakAro ane mImAMsakAnI che. te kaTTara rakSA maMtravedamAM umeravA jevuM kAMi ja dekhAtuM nathI. ulaTuM umeravAno vicAra ja temane gabharAvI mUke che. jyAre upaniSadakAra, AgamakAra, piTakakAra vagere maMtravedamAMthI maLelA vArasAne pramArjana karavA jevo, umeravA jevo ane vikasAvavA jevo lekhe che. AvI sthitimAM eka ja vArasAne meLavanAra judA judA samayanA ane samasamayanA prakRtibheTavALA mANasomAM pakSApakSI paDI jAya che, ane killebaMdhI ubhI thAya che. navA jUnA vacce kendra-uparanI killebaMdhImAMthI saMpradAya janme che ane eka bIjA vacce vicArano saMgharSa khUba jAme che. dekhItI rIte e saMgharSa anarthakArI lAge che. paNa e saMgharSane pariNAme ja satyano AvirbhAva AgaLa vadhe che. koI puSTa vicAraka ke samartha sraSTA e ja saMgharSamAMthI janma le che ane te cAlyA AvatAM zAstrIya samAM ane zAstrIya bhAvanAomAM navuM pagaluM bhare che. A navuM pagaluM pahelAM to lokone camakAvI sake che. ane badhA ja leke ke lokone meTo bhAga rUDha ane zraddhAspada zabdo temaja bhAvanAonA hathiyAravaDe e navA vicAra ke sarjakanuM mAthuM pheDavA taiyAra thAya che. eka bAjue virodhIonI palaTaNa ane bIjI bAjue navA Agantuka ekale.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstramayodA 155 vireAdhIo ene kahe che ke tuM je kahevA mAge che, je vicAra darzAve che te A jUnA IzvarIya zAstromAM kyAM che? vaLI te bicArA kahe che ke "jUnAM IzvarIya zAstronA zabdo to ulaTuM tArA navA vicAranI viruddha ja jAya che." A bicArA zraddhALu chatAM eka AMkhavALA virodhIone pelo AgaMtuka ke vicAraka aSTA temanA ja saMkucita zabdomAMthI potAnI vicAraNuM ane bhAvanA kADhI batAve che. A rIte navA vicAraka ane bhraSTA dvArA eka vakhatanA jUnA zabdo arthadaSTie vikase che ane navI vicAraNuM ane bhAvanAno no thara Ave che ane vaLI e navo thara vakhata jatAM jUno thaI jyAre bahu upayegI nathI raheto agara ulaTo bAdhaka thAya che tyAre vaLI navA ja straSTA ane vicArake prathamanA thara upara caDhelI ekavAra navI ane hamaNAM jUnI thaI gaelI vicAraNuM ane bhAvanAo upara no thara caDhAve che. A rIte parApUrvathI ghaNIvAra eka ja zabdanA khokhAmAM aneka vicAraNAo ane bhAvanAonA thara ApaNe zAstramArgamAM joI zakIe chIe. navA tharanA pravAhane jUnA tharanI jagyA levA mATe je zabada svataMtra sarajavA paDatA heta ane anuyAyIonuM kSetra paNa juduM ja maLatuM hota te to jUnA ane navA vacce ThaMda ( virodha ) ne kadI ja avakAza na raheta. paNa kudaratano AbhAra mAnavo joIe ke teNe zabda ane anuyAyIonuM kSetra cheka ja juduM nathI rAkhyuM tethI jUnA lakAnI makkamatA ane navA AgaMtukanI daDhatA vacce virodha jAme che ane kALakrame e vidha vikAsanuM ja rUpa pakaDe che. jaina ke bAddha mULa zAstrone laI vicArIe agara vedazAstrane ekama mAnI cAlIe to paNa Aja vastu ApaNane dekhAze. maMtravedamAMnA brahma, i, varuNa, ta, tapa, sata, asata, yaja vagere zabdo tathA tenI pAchaLanI, bhAvanA ane upAsanA lyo; ane upaniSadomAM dekhAtI e ja zabdomAM ArapAelI bhAvanA tathA upAsanA lyo. eTaluM ja nahi paNa
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156. paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne bhagavAna mahAvIra ane buddhanA upadezamAM spaSTapaNe taravaratI brAhmaNa, tapa, karma, varNa, vagere zabdo pAchaLanI bhAvanA ane e ja zabdo pAchaLa rahelI vedakAlIna bhAvanAo laI baMnene sarakhAvo. vaLI gItAmAM spaSTapaNe dekhAtI yajJa, karma, saMnyAsa, pravRtti, nivRtti, yoga, bhoga vagere zabda pAchaLa rahelI bhAvanAone vedakAlIna ane upaniSakAlIna e ja zabda pAchaLa rahelI bhAvanA sAthe temaja A yugamAM dekhAtI e zabdo upara ApAelI bhAvanA sAthe sarakhAvo to chellA pAMca hajAra varSamAM AryalekAnA mAnasamAM keTale phera paDe che e spaSTa jaNAze. A phera kaMI ekAeka paDyo nathI. ke vagara vAMdhe ane vagara vireAdhe vikAsakramamAM sthAna pAmyuM nathI; paNa e phera paDavAmAM jema samaya lAge che tema e pheravALA ane sthAna pAmavAmAM ghaNuM athaDAmaNa paNa sahavI paDI che. navA vicArake ane sarjake potAnI bhAvanAnA haDAvaDe jInA zabdonI eraNuM upara jUnA lokonA mAnasane navo ghATa Ape che. hathoDA ane eraNa vacce mAnasanI dhAtu dezakALAnusArI pheraphAravALI bhAvanAonA ane vicAraNAonA navanavA ghATa dhAraNa kare che. ane A navA jUnAnI kALacakkInAM paiDAo navanavuM daLe ja jAya che, ane manuSyajAtine jIvatI rAkhe che. vartamAna yuga A jamAnAmAM jhapATAbaMdha ghaNI bhAvanAo ane vicAraNuo navA ja rUpamAM ApaNI AgaLa AvatI jAya che. rAjakIya ke sAmAjika kSetramAM ja nahi paNa AdhyAtmika kSetra suddhAMmAM tvarAbaMdha navI bhAvanAe prakAzamAM AvatI jAya che. eka bAjue bhAvanAone vicAranI kasoTIe caDhAvyA vinA svIkAranAre maMdabuddhi varga hoya che, jyAre bIjI bAjue e bhAvanAone vagara vicAre pheMkI devA ke beTI kahevA jevI jaraTha buddhivALe paNa varga nAnosUno nathI. A saMyogomAM zuM thavuM joIe ane zuM thayuM che e samajAvavA khAtara uparanA cAra muddAo carcavAmAM AvyA che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstramaryAdA 157 sarjakA ane rakSakA manuSyajAtinAM naisAgaka LA che. enI hastIne kudarata paNa miTAvI zake hiMdu. navA jUnA vaccenuM e satyanA AvirbhAvanuM ane tene TakavAnuM anivArya aMga che, eTale tethI paNa satyapriya gabharAya nahi. zAstra eTale zuM? ane AvuM zAstra te kayuM ? e be muddAo dRSTinA vikAsa mATe athavA ema kahA ke navAjUnAnI athaDAmaNInA dUdhamaMthanamAMthI ApeApa tarI AvatA mAkhaNane oLakhavAnI zaktine vikasAvavA mATe carcyA che. A cAra muddAe te atyAranA yuganI vicAraNA ane bhAvanAe samajavA mATe mAtra prastAvanA che. tyAre have TuMkamAM joie ane te paNa jaina samAjane laI vicArIe ke tenI sAme Aje kai kaI rAjakIya, sAmAjika ane AdhyAtmika samasyAo khaDI thai che ane tene ukela zakaya che ke nahi ane zakya hAya to te kaI rIte zakaya che? 1. mAtra kuLa paraMparAthI kahevAtA jaina mATe nahi paNa jenAmAM jainapaNuM guNuthI thADuM ghaNuM AvyuM hoya tene mATe suddhAM prazna e che ke teve! mANasa rASTrIya kSetra ane rAjakIya prakaraNamAM bhAga le yA nahi ane le te kaI rIte le. kAraNa ke tevA mANasane vaLI rASTra e zuM? ane rAjakIya prakaraNa e zuM ? rASTra ane rAjaprakaraNa tA svArtha temaja saMkucita bhAvanAnuM kuLa che ane kharuM jainatva e tA enI pAranI vastu che eTale guNuthI je jaina hAya te rASTrIya kAryA ane rAjakIya caLavaLeAmAM paDe ke nahi ? e atyAranA jaina samAjane pecIdA savAla che--gUDha prazna che. 2. lagnaprathAne lagatI rUDhIo, nAtajAtane lagatI prathAe ane dhaMdhA udyoganI pAchaLa rahelI mAnyatAo ane strI-puruSa jAti vaccenA saMbaMdheAnI khAkhatamAM AjakAla je vicArA baLapUrvaka udya pAmI rahyA che ane ceAmera dhara karI rahyA che tene jainazAstramAM TekA che ke nahi, agara kharA jainatva sAthe te navA vicArAnA meLa che ke nahi, jUnA vicArA sAthe ja kharA jainatvanA saMbaMdha che ? je navA vicArAne
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 paryuSaNa parvanAM vyAkhyAnA zAstranA TuMkA na hoya ane te vicAre vinA jIvavuM. samAja mATe azakya dekhAtuM hoya te have zuM karavuM? zuM e vicArAne jUnA zAstranI gharaDI gAyanA stanamAMthI jema tema dohavAM ? ke e vicArAnuM navuM zAstra racI jainazAstramAM vikAsa karavA ? ke e vicArAne svIkAravA karatAM jainasamAjanI hastI maTavAne kIMmatI gaNavuM ? 3. meAkSane pathe paDelI gurusaMsthA kharI rIte guru eTale mAdaka thavAne badale jo anugAmIone guru eTale khAjA rUpa ja thatI hAya ane gurusasthArUpa subhramacakravartInI pAlakhI sAthe tene upADanAra zrAvakarUpa deve! paNa DUbavAnI dazAmAM AvyA hAya te zuM e devAe pAlakhI pheMkI khasI javuM ? ke pAlakhI sAthe DUbI javuM ? ke pAlakhI ane peAtAne tAre evA kAI mArga zodhavA theAlavuM ? jo evA mA na ja mujhe te zuM karavuM? ane sUjhe te te mA jUnA jainazAstramAM che ke nahi agaratA AjasudhImAM kAe avalakhelA che ke nahi, e jevuM? . 4. dhaMdhA paratve prazna e che ke kayA kayA dhaMdhA guNajainatva sAthe baMdha ese ane kayA kayA dhaMdhA jainatvanA dhAtaka ane ? zuM khetIvADI, budghArI, sutArI, ane cAmaDAne lagatAM kAmA, dANAduNInA vyApAra, vahANavaTuM, sipAhigIrI, sAMcAkAma vagere jainatvanA bAdhaka che? ane jhaverAta, kapaDAM, lAlI, saTTo, mIlamAleka, vyAjavaTAva vagere dhaMdhAo jainatvanA Adhaka nathI agara ochA bAdhaka che? upara ApelA cAra prazno te aneka evA praznomAMnI vAnagI mAtra che. eTale A praznoneA uttara je ahIM vicAravAmAM Ave che te jo tarka ane vicArazuddha hoya te khIjA praznone paNa sahelAithI lAgu thai zakaze. AvA prazno ubhA thAya che te kAMI Aje ja thAya che ema kAI na dhAre. ochA vadhatA pramANamAM ane eka athavA khIjI rIte AvA prazno ubhA thaelA ApaNe jainazAstranA RtihAsamAMthI avazya meLavI zakIe chIe. jyAM sudhI huM samajuM chuM tyAM sudhI AvA prazno utpanna thavAnuM ane tenuM samAdhAna na maLavAnuM mukhya
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstramaryAdA 1pa9 kAraNa jainatva ane tenA vikAsakramanA ItihAsa viSenA ApaNA ajJAnamAM raheluM che. jIvanamAM sAcA jainatvanuM teja jarAye na hoya, mAtra paraMparAgata veza, bhASA, ane TIlAMTapakAMnuM jainatva jANe ajANe jIvana upara ladAeluM hoya ane vadhArAmAM vastusthiti samajavA jeTalI buddhizakti paNa na hoya tyAre upara darzAvela praznone ukela nathI Avato. e ja rIte jIvanamAM eAchuM vadhatuM sAcuM jainatva uddabhavyuM hoya chatAM vArasAmAM maLela cAlu kSetra uparAMta bIjA vizALa ane navanavA kSetromAM ubhA thatA koyaDAone ukelavAnI temaja vAstavika jainatvanI cAvI lAgu pADI gUMcavaNanAM tALAMo ughADavA jeTalI prajJA na hoya tyAre paNa AvA praznono ukela nathI Avato. tethI jarUranuM e che ke sAcuM janatva zuM che, e samajI jIvanamAM utAravuM ane badhA ja kSetramAM ubhI thatI muzkelIono nikAla karavA mATe jainatvane zI zI rIte upayoga karavo, enI prajJA vadhAravI. have ApaNe joIe ke sAcuM janatva eTale zuM ? ane tenA jJAna tathA prayoga vaDe uparanA praznone avireAdhI nikAla kevI rIte AvI zake? AvuM janatva eTale samabhAva ane satyadaSTi. jene jenazAstra anukrame ahiMsA tema ja anekAMtadaSTinA nAmathI oLakhAve che. ahiMsA ane anekAMtadaSTi e baMne AdhyAtmika jIvananI be pAMkhe che athavA te prANaprada phephasAM che. eka AcArane ujjavaLa kare che jyAre bIjuM daSTine zuddha ane vizALa kare che. A ja vAtane bIjI rIte mUkIe to ema kahevuM joIe ke jIvananI tRNAno abhAva ane eka dezIya dRSTino abhAva e ja kharuM jainatva che. kharuM jainatva ane jaina samAja e be vacce jamIna asamAna jeTaluM aMtara che. jeNe kharuM jenatva pUrNapaNe agara to ochA vadhatA pramANamAM sAdhyuM hoya tevI vyakitaonA samAja baMdhAtA ja nathI. ane baMdhAya te paNa temane mArga evo nirALA hoya che ke temAM athaDAmaNuo ja
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne ubhI thatI nathI, ane thAya che to satvara teno nikAla AvI jAya che. jainatvane sAdhanAra ane sAcA ja jainatvanI umedavArI karanAra je gaNyAgAMThayA dareka kALamAM hoya che te jaino che ja. ane evA jenenA ziSyo agara putro jemanAmAM sAcA jainatvanI umedavArI kharI rIte hatI ja nathI paNa mAtra sAcA jainatvanA sAdhake ane umedavAre dhAraNa karela rItarivAje agara pALela sthaLa maryAdAo jemanAmAM hoya che te badhA jenasamAjanAM aMgo che. guNajenono vyavahAra AMtarika vikAsa pramANe ghaDAya che ane temanA vyavahAra ane AMtarika vikAsa vacce vivAda nathI hoto. jyAre sAmAjika jainamAM ethI ulaTuM hoya che. temane bAhya vyavahAra to guNajainanA vyavahAravArasAmAMthI ja utarI Avelo hoya che paNa temanAmAM AMtarika vikAsano chAMya nathI hotuM. teo to jagatanA bIjA manuSya jevA ja bhogatRSNAvALA ane sAMkaDI daSTivALA hoya che. eka bAju AMtarika jIvanane vikAsa jarAye na hoya ane bIjI bAju tevA vikAsavALI vyaktiomAM saMbhavatA AcaraNanI nakala hoya tyAre e nakala visaMvAdanuM rUpa dhAraNa kare che, tathA Dagale ne pagale muzkelIo ubhI kare che. guNajainatvanI sAdhanA mATe bhagavAna mahAvIre ke temanA sAcA ziSyoe vanavAsa svIkAryo hoya, nagnatva dhAraNa karyuM hoya, guphA pasaMda karI hoya, ghara ane parivArano tyAga karyo hoya, mAlamattA tarapha beparavAI dAkhavI hoya, e badhuM AMtarika vikAsamAMthI janmeluM hoI jarAye viruddha dekhAtuM nathI. paNa gaLe sudhI bhagatRSNamAM DUbelA ane sAcA jainatvanI sAdhanA mATe jarAye sahanazIlatA vinAnA tema ja udAradaSTi vinAnA mANaso jyAre gharabAra cheDI jaMgalamAM doDe, guphAvAsa svIkAre, mAbApa ke AzritonI javAbadArI pheMkI de tyAre te temanuM jIvana visaMvAdI thAya ja ane pachI badalAtA navA saMyogo sAthe navuM jIvana ghaDavAnI azaktine kAraNe temanA jIvanamAM virodha jaNAya e khulluM che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstramaryAdA 161 rASTrIyakSetra ane rAjaprakaraNamAM jene bhAga levA ke na levAnI bAbatanA pahelA savAla paratve jANavuM joIe ke jena- e tyAgI ane gRhastha ema be vargamAM vaheMcAeluM che. gRhastha jainatva je rAjyakartAomAM temaja rAjyanA maMtrI, senAdhipati vagere amaladAremAM khuda bhagavAna mahAvIranA samayamAM ja jagyuM hatuM, ane tyAra pachInAM 2300 varSa sudhI rAjAo tathA rAjyanA mukhya amaladAromAM jainatva ANavAne agara cAlyA AvatA jainatvane TakAvavAno bhagIratha prayatna jenAcAryoe sevyo hato to pachI Aje rASTrIyatA ane jenatva vacce virodha zA mATe dekhAya che? zuM e jUnA jamAnAmAM rAjAo, rAjakarmacArIo ane temanuM rAjaprakaraNa e badhuM kAMI manuSyatIta ke lekottara bhUminuM hatuM? zuM emAM khaTapaTa, prapaMca ke vAsanAone jarAye sthAna ja na hatuM ke zuM te vakhatanA rAjaprakaraNamAM te vakhatanI bhAvanA ane paristhiti pramANe rASTrIya asmitA jevI kAMI vastu ja nahotI ? zuM te vakhatanA rAjyakartAo phakta vItarAgadaSTie ane vasudhaiva duzvanI bhAvanAe ja rAjya karatA ? je A badhA praznono uttara e ja hoya ke jema sAdhAraNa kuTuMbi gRhastha jainatva dhAraNa karavA sAthe potAne sAdhAraNa gRhavyavahAra calAvI zake che te mobhA ane bhAvALA gRhastha paNa e ja rIte jainatva sAthe pitAnA vabhAne saMbhALI zake che ane e ja nyAye rAjA ane rAjakarmacArI paNa potAnA kAryakSetramAM rahyuM che to sAcuM jainatva jALavI zake che. to AjanI rAjakaraNI samasyAne uttara paNa e ja che. eTale ke rASTrIyatA ane rAjaprakaraNa sAthe sAcA jainatvane (je hadayamAM prakaTayuM hoya to ) kazo ja virodha nathI. alabata ahIM tyAgI vargamAM gaNAtA jainanI vAta vicAravI bAkI rahe che. tyAgI vargane rASTrIya kSetra ane rAjaprakaraNa sAthe saMbaMdha na ghaTI zake evI ka95nA utpanna thavAnuM kAraNa e che ke rASTrIya pravRttimAM zuddhatva jevuM tava ja nathI, ane rAjaprakaraNa 5Na samabhAvavALuM hoI ja na
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne zake evI mAnyatA rUDha thaI che. paraMtu anubhava ApaNane kahe che ke kharI hakIkata ema nathI. jo pravRtti karanAra pote zuddha hoya to te dareka jagAe zuddhi ANI ane sAcavI zake che, ane jo e pote ja zuddha na hoya te tyAgI vargamAM rahevA chatAM haMmezAM mela ane bhramaNAmAM sabaDyA kare che. ApaNe tyAgI manAtA jenene khaTapaTa, prapaMca ane azuddhimAM taNAtA kyAM nathI jotA ? je taTastha evA moTA tyAgIvargamAM ekAda vyakita kharekhara jena maLI AvavAne saMbhava hoya to Adhunika rASTrIya pravRtti ane rAjakIya kSetramAM jhaMpalAvanAra moTA vargamAM tethI e vadhAre sArA guNa jenatvane dhAraNa karanArI aneka vyaktio kayAM nathI maLI AvatI ke je janmathI paNa jaina che. vaLI tyAgI manAtA jena varga paNa rASTrIyatA ane rAjakIya kSetramAM samayocita bhAga levAnA dAkhalAo jenasAdhusaMdhanA ItihAsamAM kayAM ochA che? phera hoya to eTalo ja che ke te vakhatanI bhAga levAnI pravRttimAM sAMpradAyika bhAvanA ane naitika bhAvanA sAthe ja kAma karatI; jyAre Aje sAMpradAyika bhAvanA jarAye kAryasAdhaka ke upayogI thaI zake tema nathI. eTale je natika bhAvanA ane arpaNatti hRdayamAM hoya (jene zuddha jainatva sAthe saMpUrNa meLa che) to gRharatha ke tyAgI keIpaNa jene, tenA jenatvane jarA paNa bAdha na Ave ane ulaTuM vadhAre poSaNa maLe evI rIte kAma karavAne rASTrIya temaja rAjakIya kSetramAM pUrNa avakAza che. ghara ane vyApAranA kSetra karatAM rASTra ane rAjakIya kSetra moTuM che, e vAta kharI; paNa vizvanI sAthe potAne meLa hovAne dAvo karanAra jaina dharma mATe te rASTra ane rAjakIya kSetra e paNa eka ghara jevuM nAnakaDuM ja kSetra che. ulaTuM Aje to e kSetramAM evAM kAryo dAkhala thayAM che ke jene vadhAremAM vadhAre meLa jenatva (samabhAva ane satyadaSTi) sAthe ja che. mukhya vAta to e ja che ke koI kArya agara kSetra sAthe jainatvano tAdAmya saMbaMdha nathI. kArya ane kSetra game te hoya paNa je jainatvadaSTi rAkhI emAM pravRtti thAya to te badhuM zuddha ja hevAnuM.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstramaryAdA 163 bIjo prazna lagnaprathA ane nAtajAta AdinA saMbaMdha viSe che. A bAbatamAM jANavuM joIe ke jainatvanuM prasthAna ekAMta tyAgavRttimAMthI thaeluM che. bhagavAna mahAvIrane je kAMI pitAnI sAdhanAmAMthI ApavA jevuM jaNAyuM hatuM to te ekAMtika tyAga ja hato. paNa evA tyAganA IchanAra suddhAM badhA ekAeka evI bhUmikAe pahoMcI na zake, e lokamAnasathI bhagavAna ajANyA na hatA. eTaleja teo umedavAranA ochA ke vadhatA tyAgamAM saMmata thaI, 'mA padavaSe -vilaMba na kara-ema kahI saMmata thatA gayA ane bAkInI bhogavRtti ane sAmAjika maryAdAonuM niyamana karanArAM zAstro to te kALe paNa hatAM, Aje paNa che ane AgaLa paNa racAze. smRti jevAM laukika zA loko Aja sudhI ghaDatA AvyA che ane AgaLa paNa ghaDaze. dezakALa pramANe leke potAnI bhogamaryAdA mATe navA niyame, navA vyavahAro ghaDaze, jUnAmAM pheraphAra karaze ane ghaNuM phekI paNa deze. e laikika smRtimAM bhagavAna paDayA ja nathI. bhagavAnane dhruva siddhAMta tyAgano che. laukika niyamenuM cakra tenI AjubAju utpAda vyayanI peThe dhruva siddhAMtane aDacaNa na Ave evI rIte pharyA kare eTaluM ja jovAnuM rahe che. Aja kAraNathI jyAre kuladharma pALanAra tarIke jainasamAja vyavasthita thayo ane phelAto gayo tyAre teNe laikika niyamovALAM bhoga ane sAmAjika maryAdAnuM pratipAdana karatAM aneka zAstra racyAM. je nyAye bhagavAna pachInA hajAra varSamAM samAjane jIvato rAkhe te ja nyAya samAjane jIvatA rahevA mATe hAtha uMco karI kahe che ke 'tuM sAvadha thA, tArI pAse patharAelI paristhiti che ane pachI samayAnusArI smRtio raca. tuM eTaluM dhyAnamAM rAkhaje ke tyAga e ja sAcuM lakSya che; paNa sAthe e paNa dhyAnamAM rAkhaje ke tyAga vinA tyAgano DoLa tuM karIza to jarUra marIza, ane pitAnI bhoga maryAdAne baMdhabese tevI rIte sAmAjika jIvananI ghaTanA karaje. mAtra strItvane kAraNe ke puruSatvane kAraNe ekanI bhogavRtti vadhAre che athavA bIjAnI ochI che athavA ekane potAnI vRttio tRpta karavAno
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 payuSaNa parvanAM vyAkhyAno game te rIte hakka che ane bIjAne vRttinA bhoga banavAne janmasiddha hakka che ema kadI na mAnata;" samAjadharma samAjane e paNa kahe che ke sAmAjika smRtio e sadAkALa ekasarakhI hotI ja nathI. tyAganA ananya pakSapAtI guruoe paNa jenasamAjane bacAvavA agara to te vakhatanI paristhitine vaza thaI Azcarya pamADe tevAM bhogamaryAdAvALAM vidhAno karyA che. havenI navIna jenasmRtiomAM cosaTha hajAra to zuM paNa be strIo paNa sAthe dharAvanArAnI pratiSThAnuM prakaraNa nAza pAmeluM haze, to ja jaina samAja mAnabhera dharmasamAMjemAM meTuM batAvI zakaze. havenI navI smRtinA prakaraNamAM eka sAthe pAMca pati dharAvanAra draupadInA satItvanI pratiSThA nahi hoya chatAM prAmANikapaNe punarlagna karanAra strInA satItvanI pratiSThA neLe ja chUTakA che. havenI smRtimAM 40 thI vadhAre varSanI umaravALA puruSanuM kumArI kanyA sAthe lagna e baLAtkAra ke vyabhicAra ja neMdhAze. eka strInI hayAtImAM bIjI strI karanAra havenI jenasmRtimAM strIghAtakI gaNAze. kAraNa ke Aje naitika bhAvanAnuM baLa je comera phelAI rahyuM che tenI avagaNanA karIne jainasamAja badhAnI vacce mAnapUrvaka rahI ja na zake. nAtajAtanAM baMdhane sakhata karavAM ke DhIlAM karavAM e paNa vyavahAranI sagavaDano ja savAla hovAthI tenA vidhAno navesara ja karavAM paDaze. A bAbatamAM jajUnAM zAstrone AdhAra zedhavo ja hoya to jainasAhityamAMthI maLI zake tema che paNa e zeAdhano mahenata karyA karatAM "dhruvajainatva -samabhAva ane satya-kAyama rAkhI tenA upara vyavahArane baMdha bese evI rIte jaina samAjane jIvana arpanAra laukika smRtio racI levAmAM ja vadhAre zreya che. gurusaMsthAne rAkhavA ke pheMkI devAnA savAla viSe kahevAnuM e che ke Aja sudhImAM ghaNIvAra gurusaMsthA pheMkI devAmAM AvI che ane chatAM te ubhI che. pArzvanAthanI pAchaLathI vikRta thaela paraMparA mahAvIre pheMkI dIdhI tethI kAMI gurusaMsthAne aMta na AvyA. caityavAsIo gayA paNa samAje bIjI saMsthA mAMgI ja lIdhI.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstramayodA 165 jationA divase bharAtA gayA tyAM to saMvegI gurue AvIne ubhA ja rahyA. guruone pheMkI devA eno artha e kadI nathI ke sAcAM jJAna ke sAcA tyAgane pheMkI devAM. sAcuM jJAna ane sAco tyAga e evI vastu che ke tene pralaya paNa naSTa karI zakatA nathI tyAre guruone pheMkI devAno artha zuM ? ene artha eTalo ja ke atyAre je ajJAna, guruone lIdhe poSAya che, je vikSepathI samAja zeSAya che te ajJAna ane vikSepathI bacavA mATe samAje gurusaMsthA sAthe asahakAra karo. A asahakAranA agnitApa vakhate sAcA guruo to kuMdana jevA thaI AgaLa tarI AvavAnA, je melA haze te zuddha thaI AgaLa Avaze ane kAM to baLI bhasma thaze paNa have samAjane je jAtanA jJAna ane tyAgavALA guruonI jarura che (sevA lenAra nahi paNa sevA denAra-mArgadarzakanI jarura che ) te jAtanA jJAna ane tyAgavALA guruo janmAvavA mATe temanA vikRta gurutvavALI saMsthA sAthe Aje nahi te kAle samAjane asahakAra karyo ja Take che. alabata je gurusaMsthAmAM koI mAine lAla ekAda paNa aco guru hayAta haze te AvA sakhata prayoga pahelAM ja gurusaMsthAne tArAjIthI bacAvaze. je vyakti AMtararASTrIya zAMtipariSada jevI pariSadomAM hAjara thaI jagatanuM samAdhAna thAya tevI rIte ahiMsAnuM tattva samajAvI zakaze agara to pitAnA ahiMsAbaLe tevI pariSadanA himAyatIone potAnA upAzrayamAM ArvI zakaze te ja have pachI khare jenaguru thaI zakaze. havenuM ekabajAra jagata prathamanI a9patAmAMthI mukta thaI vizALatAmAM jAya che te koI nAta, jAta, saMpradAya, paraMparA, veza ke bhASAnI khAsa paravA karyA vinA ja mAtra zuddha jJAna ane zuddha tyAganI rAha jotuM ubhuM che. eTale je atyAranI gurusaMsthA ApaNI zaktivardhaka thavAne badale zaktibAdhaka ja thatI hoya to temane ane jenasamAjanA bhalA mATe pahelAmAM pahelI take samajadAre temanI sAthe asahakAra karavo e eka ja mArga rahe che. jo Avo mArga levAnI paravAnagI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 paryuSaNa parvanAM vyAkhyAna jenazAstramAMthI ja meLavavAnI hoya te paNa te sulabha che. gulAmIvRtti navuM sarajatI nathI ane jUnuM pheMkatI ke sudhAratI paNa nathI. e vRtti sAthe bhaya ane lAlacanI senA hoya che. jene saddaguNonI pratiSThA karavI hoya teNe gulAmIvRttine bura pheMkIne, chatAM prema tathA namratA kAyama rAkhIne ja vicAravuM ghaTe. dhaMdhAparatvenA chellA praznanA saMbaMdhamAM jainazAstranI maryAdA bahu ja TuMkI ane Taca chatAM sAce khulAso kare che ane te e che ke "je cIjane dhaMdhe dharma viruddha ke nItiviruddha hoya te cIjano upabhoga paNa dharma ane nItividdha che. jema mAMsa ane madha jenaparaMparA mATe vajaye lekhAyAM che te tene dhaMdhe paNa teTalo ja niSedhapAtra che. amuka cIjano dhaMdho samAja na kare che. teNe tene upabhoga paNa choDavo ja joIe. A ja kAraNathI anna, vastra ane vividha vAhananI maryAdita bhagatRSNA dharAvanAra bhagavAnanA mukhya upAsako anna, vastra Adi badhuM nIpajAvatA, ane tene dhaMdhe paNa karatA. je mANasa bIjAnI kanyAne paraNuM ghara bAMdhe ane pitAnI kanyAne bIjA sAthe paraNAvavAmAM dharmanAza jue e kAMto gAMDe joIe ane DAhyo hoya to jaina samAjamAM pratiSThita sthAna bhogavato. na ja hovo joIe. je mANasa kelisA, lAkaDAM, cAmaDAM ane yaMtra jathAbaMdha vApare te mANasa dekhItI rIte tevA dhaMdhAne tyAga karato. haze te eno artha e ja ke te bIjA pAse tevA dhaMdhAo karAve che. karavAmAM ja vadhAre doSa che ane karAvavAmAM tema ja sammati ApavAmAM ja e che deSa che evuM kAMI aikAMtika kathana jainazAstramAM nathI. ghaNIvAra karavA karatAM karAvavA ane sammatimAM ja vadhAre doSa hovAne saMbhava jainazAstra mAne che. je bauddho mAMsano dhaMdha karavAmAM pApa mAnI tevA dhaMdhA jAte na karatAM mAMsanA mAtra khorAkane niSpApa mAne che te bauddhone je jainazAstra ema kahetuM hoya ke "tame bhalene baMdha na kare paNa tamArA dvArA vaparAtA mAMsane
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstramaryAdA 167 taiyAra karanAra lokonA pApamAM tame bhAgIdAra cho ja " to zuM te ja niSpakSa jainazAstra kevaLa kuLadharma hovAne kAraNe jainene e vAta kahetAM acakAze ? nahi kadI ja nahi. e to khule khulluM kahevAnuM ke kAM to bhogya cIjone tyAga kare ane tyAga na kare to jema tene utpanna karavA ane tene vyApAra karavAmAM pApa le che tema bIjAo dvArA taiyAra thayelI ane bIjAo dvArA pUrI paDAtI te ja cIjonA, bhogamAM paNa teTaluM ja pApa le. jainazAstra tamane potAnI maryAdA jaNAvaze ke "deSa ke pApane saMbaMdha bhogavRtti sAthe che mAtra cIjonA saMbaMdha sAthe nathI." je jamAnAmAM majUrI e ja roTI che evuM sUtra jagaddavyApI thatuM haze te jamAnAmAM samAjanI anivArya jarUriyAtavALA anna, vastra, rasa, makAna, Adine jAte utpanna karavAmAM ane teno jAte dhaMdho karavAmAM deSa mAnanAra kAMta avicArI che ane kAMte dharmaghele che emaja manAze. upasaMhAra-dhAravA karatAM zAstramaryAdAno viSaya vadhAre lAMbo thayo che paNa mane jyAre spaSTa dekhAyuM ke ene TuMkAvavAmAM aspaSTatA raheze eTale thoDuMka laMbANa karavAnI jarUra paDI che. A lekhamAM meM zAstranA AdhAre jANIne ja nathI TAMkyA, kemake koI paNa viSaya paratve anukULa ane pratikULa bane jAtanAM zAstra vAka meLavI zakAya che. agara to ekaja vAkyamAMthI be vidhI artho ghaTAvI zakAya che. meM sAmAnya rIte buddhigamya thAya evuM ja raju karavAno prayatna karyo che, chatAM mane je kAMI alpasvalpa jainazAstrano paricaya thayo che ane cAlu jamAnAne anubhava maLe che te bannenI ekavAkyatA manamAM rAkhIne ja uparanI carcA karI che. chatAM mahAre A vicAra vicAravAnI ane temAMthI nakAmuM pheMkI devAnI saune chUTa che. je mane amArA vicAromAM bhUla samajAvaze te vayamAM ane jAtimAM game tevo ane game te hovA chatAM mArA Adarano pAtra avazya thaze. sukhalAla