Shant Sudha Ras

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009430/1

Page #1

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ
26ਵੀਂ ਮਹਾਂਵੀਰ ਜਨਮ ਕਲਿਆਣਕ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਸੰਯੋਜਿਕਾ ਸਮਿਤੀ ਪੰਜਾਬ ਪੁਰਾਣਾ ਬਸ ਸਟੈਂਡ, ਮਹਾਵੀਰ ਸਟਰੀਟ, ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ
ਸ਼ਾਤ ਸੁਧਾ ਰਸ (Shant Sudha Ras)
ਮੂਲ ਲੇਖਕ
ਉਪਾਧਿਆਏ ਸ੍ਰੀ ਵਿਖੇ ਵਿਜੇ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ
ਅਨੁਵਾਦਕ :
ਪ੍ਰਸ਼ੋਤਮ ਜੈਨ
ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ

Page #2

ਸ਼ਾਂਤ ਸੁਤਾ ਰਸ ਮੰਗਲਾਚਰਣ
ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਰੂਪੀ ਇੱਕ ਭਿਅੰਕਰ ਜੰਗਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਆਸਰਵਾਂ ਦੇ ਬੱਦਲ ਲਗਾਤਾਰ ਬਰਸ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕਰਮ ਵੇਲਾਂ ਹਨ। ਮੋਹ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਹਨ੍ਹੇਰਾ ਇਸ ਜਨਮ ਮਰਨ ਰੂਪੀ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਰੂਪੀ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਭਟਕਦੇ ਹੋਏ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਮਹਾਨ ਕਰੁਣਾ ਦੇ ਰਸ-ਸਾਗਰ, ਤੀਰਥੰਕਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਰਾਹੀਂ ਉਪਦੇਸ਼ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਮਈ ਮਿੱਠੀ ਬਾਣੀ ਤੁਹਾਡੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇ। - (1)
ਠੀਕ ਹੈ ....... ਤੁਸੀਂ ਵਿਦਵਾਨ ਹੈ, ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦੇ ਜਾਣਕਾਰ ਹੋ, ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸੁਤ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤ-ਸੁਧਾ (ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸਵਾਦ ਚੱਖਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਸ਼ਾਂਤ-ਸੁਧਾ ਰਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮੋਹ-ਜੰਜਾਲ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਸੁੱਖ ਨਹੀਂ ਹੈ। - (2)
| ਇਸ ਲਈ ਜੋ ਸਮਝਦਾਰ ਮਨੁੱਖਾਂ, ਜੇ ਤੁਹਾਡਾ ਚਿੱਤ ਜਨਮ-ਮਰਨ
ਦੀ ਥਕਾਨ ਤੋਂ ਘਬਰਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਨੰਤ ਸੁੱਖ ਵਾਲੇ ਮੋਕਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਸੁਤ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਸੁਧਾ-ਰਸ ਦੇ ਝਲਕਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਸ਼ਾਂਤ-ਸੁਧਾ ਰਸ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਸੁਣੋ। - (3)
| ਹੈ, ਪਵਿੱਤਰ ਮਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਵਾਨ - ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਹੀ ਅੰਤਰਨ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ 12 ਅਤੇ 4 ਕੁੱਲ 16 ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਚਿੱਤ ਵਿੱਚ ਧਾਰਨ ਕਰੋ। ਦੱਸੀ ਹੋਈ ਸਮਤਾ ਦੀ ਬੇਲ ਫਿਰ ਛੁੱਟੇਗੀ ਤੇ ਮੋਹ ਦਾ ਪਰਦਾ ਦੂਰ ਹੋਵੇਗਾ। - (4)

Page #3

ਆਰਤ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਰੋਦਰ ਧਿਆਨ (ਅਸ਼ੁੱਭ ਧਿਆਨ ਦੇ ਭਿਅੰਕਰ ਵਿਚਾਰ ਅੱਗ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ। ਅੰਤਾਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਿਵੇਕ ਦੀ ਸੋਭਾ ਸੜ ਗਈ। ਫਿਰ ਉੱਥੇ ਸਮਤਾ ਦਾ ਬੀਜ ਕਿਵੇਂ ਛੁੱਟੇਗਾ ? - (5)
| ਬੱਅਕ ਗਿਆਨ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਤੋਂ ਉੱਨਤ ਬਣੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਵਿਵੇਕ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਰਖਾ ਤੋਂ ਮਿੱਠੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਅੰਤਾਕਰਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਹ ਸੁੰਦਰ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਲੌਕਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਮ (ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ) ਦਾ ਸੁੱਖ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਕਲਪ-ਬਿਰਖ ਦੀਆਂ ਬੇਲਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। - (6)
ਇਸ ਸ਼ਾਂਤ-ਸੁਧਾ ਰਸ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਅਨਿੱਤਿਆ ਭਾਵਨਾ, ਅਸ਼ਰਣ ਭਾਵਨਾ, ਸੰਸਾਰ ਤਾਦਨਾ, ਇਕੰਤਵ ਭਾਵਨਾ, ਅਨੇਕਾਯਤਵ ਭਾਵਨਾ, ਅਸੂਚੀ ਭਾਵਨਾ. ਆਸ਼ਰਵ ਭਾਵਨਾਂ, ਸੰਬਰ ਭਾਵਨਾ, ਕਰਮ ਨਿਰਜਲਰ ਭਾਵਨਾ, ਧਰਮ ਸੁਕ੍ਰਿਤ ਭਾਵਨਾ, ਬੋਧੀ ਦੁਰਲਭ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਤਰੀ, ਪ੍ਰਮੋਦ, ਕਰੁਣਾ ਅਤੇ ਮੱਧਿਅਸਥ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਦੇ ਲਈ ਹਰ ਰੋਜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਮਾਉਂਦੇ ਰਹੋ। - (7-8}

Page #4

ਅਨਿੱਤਯ ਭਾਵਨਾ (ਸ਼ਲੋਕ)
| ਉਪਾਧਿਆਇ ਸੀ ਵਿਨੇ ਵਿਜੈ ਜੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ “ਹੇ ਆਤਮਾ - ਇਹ ਤੇਰਾ ਸਰੀਰ ਅੱਜ ਭਲਾਂ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਹੈ, ਮਸਤ ਹੈ, ਪਰ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਪਾਣੀ ਦੇ ਬੁਲਬੁਲੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਦਾ ਮਹਿਮਾਨ ਹੈ। ਇੱਕ ਨਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਨਸ਼ਟ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਅਨਿੱਤ ਹੈ ਅਤੇ ਚੰਚਲ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਮਸਤ ਇਹ ਸਰੀਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ (ਯੋਗ) ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇਗਾ ? ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।
- (1)
ਤੂਫ਼ਾਨੀ ਹਵਾ ਦੇ ਥਪੇੜਿਆਂ ਤੋਂ ਚੰਚਲ ਹੋ ਉੱਠਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜਲਤਰੰਗਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੰਚਲ ਸਾਡੀ ਉਮਰ ਹੈ। ਰਿੱਧੀ-ਸਿੰਧੀ ਅਤੇ ਸੰਪਤੀ ਇਹ ਸਤ ਵਿਪਤਾ ਨਾਲ ਘਰੇ ਹੋਏ ਬੱਦਲ ਹਨ। ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਥੋੜੇ ਰੰਗਾਂ ਵਾਂਗ ਜਿਵੇਂ ਪੰਜ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਸੁੱਖ ਹਨ, ਦੋਸਤ, ਔਰਤ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵਗੈਰਾ ਦੇ ਮਿਲਣ ਦਾ ਸੁੱਖ ਸੁਪਨੇ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਦੱਸੋ, ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਸੱਜਣਾਂ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇ ? ਸਮਝਦਾਰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇ ? - (2}
ਮੇਰੇ ਭਰਾ, ਜੋ ਪਦਾਰਥ ਸਵੇਰ ਸਮੇਂ ਚਿੱਤ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ, ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਅਤੇ ਚਿੱਤ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਪਿਆਰੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਉਹੀ ਪਦਾਰਥ ਵੇਖਦੇ ਵੇਖਦੇ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਰਸਹੀਣ, ਛਿੱਕੇ, ਮਨ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਉਂਦੇ. ਤੇਜ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਨਾ-ਸਹਿਣਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਭ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਨਿਗਾਹਾਂ ਤੋਂ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਮੇਰਾ ਮੂਰਖ ਮਨ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਰੰਗਰਾਗ ਨੂੰ ਛੱਡ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਦੁੱਖਦਾਈ ਗੱਲ ਹੈ ! - (3)

Page #5

ਅਨਿੱਤਯ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਹੇ ਮੂਰਖ ਜੀਵ - ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਆਦਿ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ, ਸੰਸਾਰਿਕ ਸੁੱਖਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਸੋਚ ਕੇ ਕੌਝੇ ਮੋਹ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਤੇਰਾ ਜੀਵਨ ਘਾਹ ਦੇ ਪੱਤੇ ਤੇ ਪਈ ਐਸ ਵੀ ਬੰਦ ਵਾਂਗ ਹੈ ਅਤੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। - (1)
ਤੂੰ ਥੋੜਾ ਪਰਖ ਤਾਂ ਲੈ। ਵਿਸ਼ੇ-ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਿੰਨਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੈ ? ਅੱਖ ਝਪਕਦੇ ਹੀ ਉਹ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਮਾਇਆ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਚਮਕ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਹੁਣ ਦੁਖ ਤੇ ਹੁਣੇ ਗੁਮ। - (2)
ਜੀਵਨ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਪੂਛ ਵਾਂਗ ਟੇਢਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਵਾਸਨਾ ਦੇ ਵੱਸ ਜੀਵ-ਆਤਮ, ਨਸ਼ਟ ਬੁੱਧੀ ਜੀਵ-ਆਤਮਾ, ਇੰਦਰੀ ਸੁੱਖਾਂ ਦੇ ਕੌੜੇ ਕਸ਼ਟਾਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ -- - ਇਹੋ ਹੈਰਾਨੀ ਹੈ। - (3)
ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਨਾ ਜਿੱਤਣਯੋਗ ਬੁਢਾਪੇ ਤੋਂ ਸਤਹੀਣ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਰੀਰ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਬੇਸ਼ਰਮ ਮਨ ਕਾਮ-ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਤਿਆਗ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਸ਼ਰਮ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ? - (4)
ਹੋਰ ਤਾ ਹੋਰ ਅਨੁਤਰ ਦੇ ਲੋਕ ਦੇ ਸ਼ਟ ਦਿਵਯ ਯੁੱਖ ਦੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਭਲਾਂ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸ਼ਥਿਰ ਕੀ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ? ਜਰਾ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਧੀਰਜ ਨਾਲ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਰਾ ਕਰ। - (5)

Page #6

ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੇਡੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਭਰੀਆ ਮਿੱਠੀਆਂ ਮਿੱਥੀਆ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਫ਼ਾਂ ਦੇ ਪੁਲ ਬੰਨ੍ਹੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਖ ਹੁੰਦਾ ਵੇਖ ਕੇ ਵੀ ਅਸੀਂ ਨਿਸਚਿੰਤ ਹੋ ਕੇ ਜੀਉ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸਾ ਇਸ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਤੇ ਲਾਹਣਤ ਹੈ।
-
ਸਮੁੰਦਰ ਦੀਆਂ ਤਰੰਗਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਜਨਦਾਰ, ਬੇਜਾਨਦਾਰ ਪਦਾਰਥ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਾਸ਼ਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਾਦੂਗਰ ਦੇ ਮਾਇਆਜਾਲ ਵਾਂਗ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਅਤੇ ਸੰਪਤੀ ਦਾ ਸੰਯੋਗ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਮੂਰਖ ਜੀਵ ਉਲਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (੨)
1
ਹਰਾਨੀ ਦੀ ਗੋਲ ਹੋ ਚਲ ਅਚੇਤ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਰ ੋਸਾ ਅਧ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਕਾਲ ਕਦੇ ਵੀ ਲੜੀ ਗੰਜਦਾ। ਮੌਤ ਦੇ ਇ ਤਿੱਖੇ ਪੰਜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਕੜੇ ਹੋਏ ਜੀਵ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਹਰ ਪਲ ਇੱਕ ਅਤੇ ਬਿਦਾਨੰਦ ਆਤਮਾ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਕੇ ਸੌ ਆਤਮ ਸੁੱਖ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਇਸਦੇ ਕਰੋ। ਬੁੱਧਵਾਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਪੀਣਾ ਇਸ ਜਨਮ ਦੇ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਪੁਰਸਾ ਦੇ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਵੇ।
-
SA

Page #7

2.
ਅਸ਼ਰਣ ਭਾਵਨਾ
ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਾ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਸਮਰਾਟ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਵਿੱਚ ਮਦ-ਮਸਤ, ਅਪੂਰਵ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਹਰ ਪਲ, ਹਰ ਸਮੇਂ ਅਨੰਦ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਦੇਵ ਦੇਵਿੰਦਰ ਦੀ ਜਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਨਿਰਦਈ ਯਮਰਾਜ ਦਾ ਹਮਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਯਮਰਾਜ ਆਪਣੇ ਤਿੱਖੇ ਦੰਦਾ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੀਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਤੋੱਕਰਵਰਤੀ ਅਤੇ ਦੇਵ-ਦੇਵਿੰਦ ਦੀਨ-ਹੀਣ ਹੋ ਕੇ ਅਸ਼ਰਣ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵੇਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲਵੇ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਹੀ ਬਚਾ ਸਕਦਾ। (1)
ਹੇ ਮਨੁੱਖ ਹੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਜੰਤੂ ਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਜਦ ਲੋਕ ਤੂੰ ਮਸਤ ਹੈ, ਪਾਗਲ ਹੈਂ, ਅਤੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਹੰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਦ ਤੱਕ ਨਾ-ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਯਮਰਾਜ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਤੇਰੇ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਪਈ ਹੈ, ਉਹ ਮਾੜੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੇਰੇ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪੈ ਗਈ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ ਨਹੀ ਬਚਾ ਸਕਦਾ। (2)
-
ਜਦ ਆਦਮੀ ਯਮਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ਿਕੰਜੇ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੌਤ ਦੇ ਫੰਦੇ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਪੁੰਨ-ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਣੀ-ਪਾਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਫਿੱਕਾ ਪੈਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਹੱਲਾ ਅਤੇ ਕੋਸ਼ਿਸ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤਕੜਾ ਸਰੀਰ ਗਲਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਿੱਤਰ-ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਉਸ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਹਥਿਆਉਣ ਲਈ ਭਾਵ-ਪੋਚ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਮੌਦ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀਨ-ਹੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਘਸੂਰਲ ਸਥਿਤੀ ਹੈ।
- 3

Page #8

ਦੂਜੀ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ
ਕਿੰਝ-ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਝਾਰ ਦੇ ਹਿੱਤਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਪਾਤਰ ਸੱਜਣ ਲੋਕ ਵੀ ਜਦ ਮੱਤ ਦੇ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣ ਨੌਰਦੇ ਹਝ ਤਦ ਕੋਈ ਆਪਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੈਂ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਮੱਗਲਕਾਰੀ ਜੌਨ ਧਰੂਮ ਦੀ ਸਰਣ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਚਰਿੱਤ ਧਰਮ (ਸਾਧੂ ਦੈ ਮਹਾਵਰਤ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਦੇ ਵਰਤ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮਤਨ ਕਰ। ਇਹ ਧਰਮ ਹੀ ਤੈ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਚਾਵੋ। - ()
ਜਿਵੇਂ ਮੱਛਰਾ ਚੋਟੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੀ ਫੜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਪ੍ਰਾਰ ਯਮਰਾਜ ਘੋੜੇ, ਰਥ, ਹਾਥੀ ਅਤੇ ਪੈਦਲ ਸੈਨਾ ਨਾਲ ਸਜੇ ਅਤੇ ਸਕੜੀ ਵਾਲੇ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਛੁਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਹ ਰੱਜੇ ਰਾਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਗਿੜਗਿੜਾਉਣ ਅਤੇ ਮੰਨਤ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ। - 2
ਮਹਾਂਕਾਲ ਦੇ ਕਾਤਲ ਪੰਜ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਈ ਜੇ ਕੋਈ ਪੱਥਰ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਡਿਣਵਾ ਦਬਾ ਕੇ ਉਸ (ਮਹਾਂਕਾਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰਹਿਮ ਦੀ ਭੁੱਖ ਮੰਗਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ
ਰਵਈ ਕਾਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ। - (3)
ਚੀਕ ਹੈ, ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੈਰ ਜਖਦੇ ਰਹੋ। ਵਿਦਿਆਵਾਂ ਪੜ ਲਵੇਂ ਜਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਅਜ਼ਮਾਇਸ ਕਰ ਲਵੋ। ਸਰੀਰ
ਨੂੰ ਮੋ-ਤਾੜਾ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦੇ ੬ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹੜੇ | ਪਰ ਯਾਦ ਵੈੱਖੋ ਕਿ ਮੋੜ ਦੀ ਨਜ਼ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਮੁਮਕਿੱਲ੍ਹ ਨਹੀਂ - (#
ਲੀਕ ਹੈ. ਸ਼ੋ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਦੇ ਰਾਹੀ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਰੋਕ ਲਿr, ਬੰਨ੍ਹ ਲਿ. ਸਮੁੰਦਰ ਦੋ ਉਸ ਪਾਰ ਜਾ ਕੇ ਵਸ ਜਾਵੋ, ਪਹਾੜ

Page #9

| ਦੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਅੱਡਾ ਬਣਾ ਲਵੋ। ਪਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਤੁਹਾਡਾ
ਇਹ ਦੇਹ ਪਿੰਜਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਕੇ ਹੀ ਰਹੇਗਾ। - (5)
ਕਾਲੇ-ਕਾਲੇ ਬੱਦਲ, ਕਾਲੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੁੰਦਰ ਵਾਲਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਮੁੱਖੇ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਕ ਤੇ ਸੁਸਤ ਬਣਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਬੁਢਾਪੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਕੋਣ ਸਮਰੱਥ ਹੈ ? ਕੋਈ ਨਹੀਂ। -(6) .
ਜਦ ਇਸ ਮਨੁੱਖੀ ਦੇਹ ਵਿੱਚ ਰੋਗ ਨਾ ਠੀਕ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਰੋਗ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤਦ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਕੌਣ ਬਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ? ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਰਾਹੂ ਦੀ ਪੀੜ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਾ ਚੰਦਰਮਾ ਹੀ ਇਕੱਲਾ ਸਹਿਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੀ ਪੀੜ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੀ ਚੁੱਕਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਹੋਰ ਕੋਈ ਹਿੱਸਾ ਵਟਾਉਣ ਤੋਂ ਰਿਹਾ। - (7)
ਬੱਸ, ਹੁਣ ਤਰਾਂ ਜਰਾ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਹੈ ਆਤਮਾ ! ਦਾਨ ਸ਼ੀਲ ਤਪ ਭਾਵ ਰੂਪੀ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਧਰਮ ਦੀ ਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾ। ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਅਤੇ ਲਗਾਵ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਕਤੀ ਸੁੱਖ ਦੇ ਨਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਂਤ-ਸੁਧਾ ਰਸ ਦਾ ਸਵਾਦ ਚੱਖਿਆ ਕਰ। - (8)

Page #10

ਸੰਸਾਰ ਭਾਵਨਾ (ਲੋਕ)
ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਜਨਮ ਮਰਨ ਰੂਪੀ ਭਿਆਨਕ ਜੰਗਲ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਨ੍ਹੇਰਾ ਪਸਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਜੰਗਲ ਦੇ ਵਿੱਚ ਲੋਭ ਦੀ ਅੱਗ ਭੜਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀਆਂ ਲੱਕੜੀਆਂ ਨਾਲ ਲੋਭ ਦੀ ਅੱਗ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਧਰ ਮ੍ਰਿਗ ਤ੍ਰਿਸਣਾ ਜਿਹੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਇੱਢਾ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕਸ਼ਟ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਭਿਅੰਕਰ ਜਨਮ ਮਰਨ ਰੂਪੀ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਚਿੰਤ ਹੋ ਕੇ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਰਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ? - (1)
| ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇੱਕ ਚਿੰਤਾ ਦੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਦੂਸਰੀ ਚਿੰਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਨ, ਵਚਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਵਿਕਾਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਤਮੋ ਗੁਣ ਅਤੇ ਜੋ ਗੁਣ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਕਦਮ-ਕਦਮ ‘ਤੇ ਸੰਕਟਾਂ ਦੇ ਟੋਏ ਵਿੱਚ ਗਿਰਦੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਵੇਗਾ ? - (2)
· ਮਾਤਾ ਦੇ ਅਸ਼ੁੱਧ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਨੌ-ਨੌ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਕਸ਼ਟ ਸਹਿਣ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਨਮ ਦੀ ਪੀੜਾ ਸਹੀ। ਬੜੇ ਕਸ਼ਟਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਘੋੜੇ ਅਤੇ ਕਾਲਪਨਿਕ ਸੁੱਖ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਚਲੋਂ ਦੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਇੰਨੇ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਮੌਤ ਦਾ ਸ਼ਤਾ ਬੁਢਾਪਾ, ਬਿਮਾਰੀ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੀਮਤੀ | ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਨ ਕੌਡੀ ਦੇ ਮੁੱਲ ਵਿਕ ਕੇ ਵਿਅਰਥ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। -
ਇਹ ਵਿਚਾਰਾ ਜੀਵ - ਹੋਣੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ, ਭਾਰੀ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਰੱਸੀ ਨਾਲ ਬੰਨਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਮੌਤ ਰੂਪੀ ਬਲੂੰਗੜੇ ਦੇ ਕੋਲ ਰਹਿੰਦਾ

Page #11

ਹੋਇਆ ਦਿਸ਼ਾ ਰਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਭਟਕ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਜਰੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਪੰਛੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਪਿੰਜਰੇ ਦੀ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਮਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। (4)
ਇਹ ਜੀਵ ਆਤਮਾ, ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਗਤੀਆਂ ਅਤੇ ਚੌਰਾਸੀ ਲੱਗ ਜੂਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਟਕਦਾ ਹੋਇਆ ਅਨੇਕਾਂ ਦੇਹਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਨੰਤ-ਪੁਦਗਲ ਪ੍ਰਾਵਰਤਕਾਲ (ਅਨਾਦਿ ਜਨਮ ਮਰਨ) ਵਿੱਚ ਅਨੰਤ ਬਾਰ
ਭ੍ਰਮਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। (5)
-
ਤੀਜੀ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਹੇ ਜੀਵ ਮੋਹ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੇ ਤੈਨੂੰ ਗਲ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਕਦਮ-ਕਦਮ 'ਤੇ ਸਤਾਇਆ ਹੈ। ਤੂੰ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜਨਮ-ਮੌਤ ਤੋਂ ਦਰ ਤੋਂ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸਮਝ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਡਰਾਵਣਾ ਮੰਨ। (1)
ਹੇ ਮੂਰਖ ਜੀਵ, ਆਪਣੇ, ਪਰਾਏ ਅਤੇ ਰਿਸਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਤੇਰੇ ਮਿੱਠੇ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬੰਧਨ ਫ਼ਿਜ਼ੂਲ ਹਨ। ਕਦਮ ਕਦਮ 'ਤੇ ਤੈਨੂੰ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨਹੀਂ ਉਠਾਉਣਗੀ ਪਵੇਗੀ ? ਕੀ ਪੈਰ ਪੈਰ 'ਤੇ ਤੇਰਾ ਇਹ ਜਨਮ ਖਰਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ? ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਸੋਚ।
(2)
-
ਕਦੇ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਧਨ ਦੌਲਤ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਗ਼ਰੀਬੀ ਦੇ ਚੁੰਗਲ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸ ਕੇ ਘਬਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੂੰ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਪਰਾਏ ਵਸ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਤੂੰ ਜਨਮ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਵਾਂਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਰੰਗ-ਮੰਚ ‘ਤੇ ਤੂੰ ਇੱਕ ਪਾਤਰ ਹੀ ਹੈ। (3)
10

Page #12

ਕਦੋ ਤੇਰਾ ਬਚਪਨ ਦੀ ਮਸਤੀ ਹੈ। ਕਦੇ ਜਵਾਨੀ ਦੋ ਵੇਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਗਲ ਹੋ ਕੇ ਤੂੰ ਮੈਝੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਨ ਜਿੱਤ ਬੁਢਾਪੇ ਨਾਲ ਤੇਰਾ ਸਰੀਰ ਖੋਝਾ ਹੋ ਬੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਯਮਾਂ ਦੇ ਪੰਜੇ ਵਿੱੜਾ ਫ਼ਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - 1 .
ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ, ਜਨਮ ਦੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਨਣ ਕੋਈ ਪੁੱਤ ਪਿਤਾ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਪਿਤਾ ਪੁੱਤ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ‘ਤੇ ਜਰਾ ਵਿਚਾਰ ਤਾਂ ਕਰ ਅਤੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪਾਪਾਂ ਦਾ ਤਿਆਗੂ ਕ॥ ਗੁਣ ਵੀ ਮਨੁੱਖੀ ਦੇਹ ਰੂਪ ਧੜ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਹੈ। ਤੂੰ ਮਿਹਨਤ ਕਰ। - (5)
ਹੇ ਜੀਵ, ਜਿਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਿੰਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਝੂਲਸਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਕਿਉਂ ਆ ਹੋਇਆ ਹੈ , ਪਰ ਤੋ ਵੀ ਦੋਸ਼ ਕੀ ਹੈ। ਮੋਰ ਰੂਪੀ ਸਤਾਬ ਤੋਂ ਵਾਲੀ ਪੀੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੋਰੀ ਬੁੱਧੀ ਸੁੰਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਬੜੇ ਮਫ਼ਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। - 567
ਇਹ ਕਾਲ - ਮਹਾਕਾਲ ਇੱਕ ਜਾਦੂਗਰ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੋ ਤੋਂ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁੱਖ ਸਮਰਿੱਧੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਲਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਸਾਰੀ ਮਾਇਆ ਨਾਲ ਸਮੋਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਸੂਮ ਬੱਚੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਠੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਇੱਕ ਇੰਦਰ ਦੀ ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਇੜਾਵਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ।
ਹੈ ਅਤੁਮਾ - ਤੂੰ ਅਪਣੇ ਜਿਨ ਨਾਂ ਦਾ ਕੜ ਕਰੋ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਿਨ ਵਚਨ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ। ਸਾਂਤ ਰਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਣ ਕਰਰੋਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਯਾਤਰੀ ਬਣ ਸਕੇਗਾ। ਇਹ ਮੁਕਤੀ
11

Page #13

ਸਾਰੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਨਾਲ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਵਤ ਸੁੱਖ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਤਰ ਧਾਮ ਹੈ। - (8)

Page #14

ਏਕਤਵ ਭਾਵਨਾ ਸ਼ਲੋਕ
ਇਹ ਆਤਮਾ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹੇ ਤੂ ਹੈ, ਦਾਤ ਹੈ। ਨਿੰਮਾਨ ਹਸਨ ਦੋ ਤਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਸਤ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਭ ਤਾ ਹੀ ਹੈ। ਤਰਨਾ ਦਾ ਸਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਮਤ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵਕਰਉਣ ਵਾਰੀ ਹੈ। - 12
TRERTERREICHIEDOTTEE
ਦੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੇ ਹੋਏ ਮੂਰਖ ਅਤੇ ਅਗਿਆਤੀ ਆਦਮੀ ਇੰਦਰੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਰਾਏ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਪਰਾਈ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। - (2)
ਸਮਝਦਾਰ ਅਤੇ ਵਿਵੇਕੀ ਮਨੁੱਖ ਦੁਬੜੀ ਔਰਤ ਬਾਰੇ, ਇਹ ਮੋਰੀ ਹੈ, ਅਜਿਹੀ ਕਲਪਨਾ ਜੇ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੁਖ਼ੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਖੁਦ ਆਪਣਾ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਦੀ ਮਮਤਾ ਦਾ ਲਗਾਤੁ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਵਾ
ਪਰਾਏਪਣ ਦੇ ਪਰਦੇ ਲਿਪਟੇ ਹੋਏ ਮੋੜ ਮੁੜ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋ ਤੂੰ ਜਰਾ ਮੁਕਤ ਹੋ ਤਾਂ ਕਿ ਆਤਮ ਵਿਚਾਰ ਰੂਪੀ ਜੰਨ ਦਰਖ਼ਤ ਦੀ ਫੁੱਦੀ ਛਾਂ ਤੇਨੂੰ ਛੂਹ ਸਕੋ । - C=3
ਹੈ ਅਤਮਾ, ਸ਼ਮਤਾ ਭਾਵ ਦੋ ਫ਼ਲ ਤੂੰ ਆਤਮਾ ਨਾਲ ਏਕੜ ਦੀ ਅਨੁੜੀ ਕਰ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਜਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰਨੈਟ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕੇਂਗਾ। - ੩)

Page #15

ਚੰਥੀ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਹੇ ਵਿਨੇ ਤੂੰ ਵਸਤੂ ਦੀ ਅਸਲੀ ਰੂਪ ਦਾ ਤਲੀ-ਭਾਂਤੀ ਚਿੰਤਨ ਕਰ। ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ ਕੀ ਹੈ ? ਅਜਿਹਾ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਗਿਆਨ ਜਿਸ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਦੁੱਖ ਛੂਹ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ। - (1)
| ਸਰੀਰ ਧਾਰੀ ਆਤਮਾ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਬੰਧਨ ਹੀ ਇਕੌਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। -
2.
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਮਮਤਾ ਦੇ ਬੋਝ ਵਿੱਚ ਦੱਬਿਆ ਹੋਇਆ ਪਾਣੀ ਪਰਿਹਿ ਦਾ ਬੋਝ ਵਧਣ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰ ਵਧਣ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣ ਵਾਲੇ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੇਠਾਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - (3)
ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਚੂਰ ਹੋਏ ਆਦਮੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਤਮਾ ਪਰਾਏ ਭਾਵ ਦੇ ਬੰਧਣ ਵਿੰਚ ਅਪਵਿੱਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਵਾਪਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖਾਲੀ ਮਨ ਹੋ ਕੇ ਭਟਕਦਾ ਹੈ। - (4)
ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਪਤਾ ਹੀ ਹੈ ਨਾ ? ਸੋਨੇ ਜਿਹੀ ਕੀਮਤੀ ਧਾਤ ਵੀ ਜੇ ਹਲਕੀ ਧਾਤ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਨਿਰਮਲਤਾ ਖੋ ਬੈਠਦੀ ਹੈ। (ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੀ ਆਤਮਾ ਪਰਾਏ ਭਾਵ ਵਿੱਚ ਮੈਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
| ਪਰਾਏ ਭਾਵ ਦੇ ਝਗੜੇ ਵਿੱਚ ਪਈ ਹੋਈ ਆਤਮਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੇਂ , ਸਵਾਂਗ ਰਚਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਉਹੀ ਆਤਮਾ ਜੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸੁੱਧ ਮੌਨੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਮਕ ਉੱਠਦੀ ਹੈ। - (6) .
14

Page #16

ਹੈ ਆਤਮਾ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਗਿਆਨ ਦਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਚਿੱਤ ਦਰਸ਼ੀ ਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹੀ ਮੇਰੇ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੈ। - (7)
ਜਾਂਤ ਰਸ ਦਾ ਝਰਣਾ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਤੂੰ ਜਰਾ ਉਸ ਦਾ ਸਵਾਦ ਤਾਂ ਲੇ। ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਸੁੱਖਾਂ ਦੇ ਭੋਗ ਰਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਦੂਰ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਾਂਤ ਰਸ ਵਿੱਚ ਤੇਰਾ ਮਨ ਆਨੰਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੇਗਾ। - (3}

Page #17

5.
ਅਨੱਯਤਵ ਭਾਵਨਾ (ਸ਼ਲੋਕ)
ਪਰਾਇਆ ਆਦਮੀ ਜੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਕਹਾਵਤ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਰਮ ਕੇ ਆਏ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂਆਂ ਨੇ ਕਿੰਨਾ ਕਹਿਰ ਢਾਇਆ ਹੈ ? - (1)
ਹੇ ਮੇਰੇ ਆਤਮਾ, ਕਿਸ ਲਈ ਤੂੰ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਉਲਝ ਕੇ ਪੀੜ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਕੀ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਰਹੇ ਹੋਏ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਨਹੀਂ । ਅਤੇ ਤੂੰ ਉਸ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ 'ਤੇ ਨਿਗਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦਾ। (2)
ਤੂੰ ਜਿਸ ਦੇ ਲਈ ਭਰਪੂਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਸ਼ਟਾਂ ਨਾਲ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਤੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਨੱਚਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਉਦਾਸੀ ਨਾਲ ਘਬਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਰਾਜਗੀ ਅਤੇ ਮਾਯੂਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਕੁਝ ਮਨ ਚਾਹਿਆ ਪਾ ਕੇ ਮਸਤੀ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਤੂੰ ਤੇਰੇ ਨਿਰਮਲ ਆਤਮ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਕੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪਾਗਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਹ ਸਭ ਪਰਾਏ ਹਨ। ਤੇਰਾ ਕੁਝ ਦੀ ਨਹੀਂ।
(3)
ਇਹ ਦੱਸ ਕਿ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕਿਹੜਾ ਕਸ਼ਟ ਹੈ, ਦੁੱਖ ਹੈ, ਜੋ ਤੂੰ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ? ਪਸ਼ੂ ਅਤੇ ਨਰਕ ਗਤੀ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਮਾਰ ਖਾਧੀ ਹੈ। ਬਾਰ ਬਾਰ ਕੱਟਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਤੇਰੀ ਬੋਟੀ ਬੋਟੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਪਰ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਾਓ ਦਾ ਇੰਦਰਜਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਵਾਪਸ ਫਿਰ ਪਾਗਲਾਂ ਦੀ
16

Page #18

ਕਰਾਂ ਪਰਾਏ ਭਾ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੇ ਮੂਰਖ, ਜੋ ਹੋਇਆ ਸੋ ਹੋਇਆ। ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਦੀ ਵੀ ਕੋਈ ਹੱਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। - (4)
‘ਗਿਆਨ, ਦਰਸ਼ਨ (ਸ਼ਰਧਾ. ਚਰਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਾਲੀ ਚੇਤਨਾ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥ ਪਏ ਹਨ।' ਤੂੰ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਆਤਮ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ। - (5)
ਪੰਚਮ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਹੇ ਵਿਨੇ ! ਜਰਾ ਆਪਣੇ ਘਰ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਭਾਲ ਲੈ। ਸਰੀਰ, ਧਨ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਦੁਰਗਤੀ ਤੋਂ ਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅੰਤ ਤੇਰਾ ਆਪਣਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ। - ()
ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੂੰ ਆਪਣਾ ਸਮਝ ਕੇ ਅਪਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਰੀਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਚੰਚਲ ਹੈ। ਤੈਨੂੰ ਉਹ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਕੇ ਢਿੱਲਾ ਅਤੇ ਬੇਜਾਨ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦੇਵੇਗਾ। - (2)
ਹਰ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪਰੀਹਿ (ਧਨ-ਸੰਪਤੀ) ਤੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰ, ਕਬੀਲਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦ ਪਰਲੋਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਚੱਲਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਇੱਥੇ ਹੀ ਢਕਿਆ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗਾ। - (3)
ਲਗਾਓ ਤੇ ਗੁੱਸੇ ਨੂੰ ਉਭਾਰਣ ਵਾਲੀ ਮਮਤਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਪਰਾਈ ਚੀਜ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿ। ਬਿਨਾਂ ਮਿਲਾਪ ਅਤੇ ਇੰਫ਼ਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਅਨੁਭਵ ਰਸ ਦੇ ਸੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ। - (4)
11

Page #19

ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੋ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕੀ ਫਾਇਦਾ ? ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਜੀਉਣ ਵਾਲੇ ਆਪਣਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੋਹ ਦੇ ਬੰਧਣ ਕਿਉਂ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ? - (5)
ਤੇਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਨਹੀਂ, ਆਪਣਾਪਣ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਆਖ਼ਿਰ ਵਿੱਚ ਤੈਨੂੰ ਤਕਲੀਫ਼ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਪੁਦਗਲ (ਪਦਾਰਥ) ਦਾ ਮਾਇਆਜਾਲ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਪ੍ਰੇਮ ਰਹਿਤ ਹੈ। ਤੂੰ ਬੇਕਾਰ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪਾਗਲਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਦੁਖੀ ਕਿਉਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈਂ ? (6)
ਜੋ ਜੁਦਾਈ ਦੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਭਟਕਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਅਜਿਹੇ ਮਿਲਣ ਨੂੰ ਤੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਛੱਡ ਦੇ। ਆਪਣੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਬਣਾ। ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮ੍ਰਿਗ-ਤ੍ਰਿਸ਼ਣਾ ਨਾਲ ਕਦੇ ਪਿਆਸ ਨਹੀਂ ਬੁਝੇਗੀ। ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਭਟਕੇਗੀ। (7)
ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਜੋਨਿੰਦ੍ਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਤੂੰ ਧਿਆਨ ਕਰ। ਇਹੋ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰਲ ਉਪਾਅ ਹੈ। ਦੁੱਖ, ਕਸ਼ਟ ਅਤੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੇ ਤਾਪ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਤਸੁਧਾ ਰਸ ਦਾ ਤੂੰ ਸੇਵਨ ਕਰ। (8)
-
18
20

Page #20

6.
ਅਸ਼ੁਚੀ ਭਾਵਨਾ
ਫੇਦ ਵਾਲੇ ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਪਈ ਬਰਾਬ, ਗਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਗੰਦੇ ਘž ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਰਗਾ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਧੋਇਆ ਜਾਵੇ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਪਵਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ, ਮਲ-ਮੂਤਰ, ਨੱਕ ਦੀ ਮੈਲ, ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਖੂਨ 'ਚ ਰਚਿਆ ਹੋਇਆ ਇਹ ਸਰੀਰ ਕਾਫ਼ੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ 'ਤੇ ਵੀ ਸ਼ੁੱਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। - (1)
ਮੂਰਖ਼ ਆਦਮੀ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚੰਦਨ ਦਾ ਲੇਪ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਸਾਰਾ ਭਰਮ ਹੀ ਹੈ। ਕੂੜੇ ਦੇ ਢੇਰ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ (ਜੇ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉਹ ਕੂੜਾ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ)। - (2)
| ਲਹਸੁਣ ਨੂੰ ਕਪੂਰ ਆਦਿ ਸੁਗੰਧ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਬਦਬੂ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ। ਦੁਸ਼ਟ ਆਦਮੀ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਉਪਕਾਰ ਕਰਦੇ ਰਹੋ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਨਹੀਂ ਸੁਧਰੇਗਾ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਇਸ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਹੀ ਸਜਾਓ, ਸਿੰਗਾਰੋ, ਤਾਕਤਵਰ ਬਣਾਓ, ਇਹ ਆਪਣੀ ਸੁਭਾਵਿਕ ਦੁਰਗੰਧ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੇਗਾ। ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ। - (3)
ਜੋ ਸਰੀਰ ਆਪਣੇ ਮੇਲ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਪਵਿੱਤਰ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨਾ ਇਹੋ ਬੜੀ ਮੂਰਖ਼ਤਾ ਹੈ। (4).

Page #21

ਇਹ ਸਰੀਰਿਕ ਸਫ਼ਾਈ, ਸਰੀਰ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦਾ ਖਿਆਲ ਹੀ ਗਲਤ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਧਰਮ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਹੈ। ਉਸ ਧਰਮ ਨੂੰ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਧਾਰਨ
ਕਰ।
(s)
-
ਛੇਵੀ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਹੇ ਵਿਨੇ ! ਇਹ ਸਰੀਰ ਗੰਦਾ ਹੈ, ਮੈਲਾ ਹੈ, ਇਹ ਤੂੰ ਸਾਫ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਝ ਲੈ। ਤੇਰੇ ਮਨ ਕਮਲ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰ ਅਤੇ ਜੋ ਆਤਮ ਤੱਤਵ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਹੈ, ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਹੈ, ਵਿਵੇਕ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕਰ। (1)
ਇਸਤਰੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਰਜ ਅਤੇ ਵੀਰਜ ਤੋਂ ਬਣਿਆ, ਮੈਲ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਢੇਰ ਵਰਗੇ ਇਸ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਕੀ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ ? ਇਸ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਢਕ ਲਵੋ, ਫਿਰ ਵੀ ਇਸ ਤੌਂ ਗੰਦੇ ਪਦਾਰਥ ਵਹਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਗੰਦੇ ਬਦਬੂ ਵਾਲੇ ਖੂਹ ਨੂੰ ਕੌਣ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਚੰਗਾ ਸਮਝੇਗਾ ?
(2)
-
ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਬੂ ਫੈਲਦੀ ਰਹੀ, ਇਸ ਲਈ ਪਾਨ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਬੂ ਪਰ ਇਹ ਮੂੰਹ ਫਿਰ ਵੀ ਖੁਦ ਦੁਰਗੰਧ ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਵਿੱਚ ਖੁਸਬੂਦਾਰ ਸਾਹ
ਵਗੈਰਾ ਪਾ ਕੇ ਆਦਮੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੋਂ ਭਰੀ ਲਾਰ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੈ। ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਰਹੇਗਾ, ਇਹ ਗਲਤ ਹੈ। (3)
ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਬਦਬੂ ਵਾਲੀ ਹਵਾ, ਦਬਾਉਣ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦੱਬਦੀ, ਢਕਣ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਢਕੀ ਜਾਂਦੀ, ਫਿਰ ਤੂੰ ਇਸ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਬਾਰਬਾਰ ਕਿਉਂ ਸੁੰਘਦਾ ਹੈ, ਜੀਭ ਨਾਲ ਚੱਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੇਰੇ
20

Page #22

ਹੀਰ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਨਣ ਦੀ ਜੋ ਹਰਕਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ TE 'ਤੇ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਲੋਕ ਹੱਸ ਰਹੇ ਹਨ, ਤੇਰਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾ ਰਹੇ ਹਨ। - (4)
ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਰਾਂ ਛੇਦਾਂ 'ਚੋਂ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਨੂੰ ਛੇਵਾਂ ' ਲਗਾਤਾਰ ਅਪਵਿੱਤਰ ਪਦਾਰਥ ਨਿਕਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਵਹਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਤੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਣ ਦੀ ਤੂੰ ਜ਼ਿੰਦ ਕਿਉਂ ਫੜੀ ਬੈਠਾ ਹੈ ? ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਤਰੀਕਾ ਲੱਭ ਲਿਆ ਹੈ। - (5)
ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸਵਾਦੀ ਅਤੇ ਰਸ ਵਾਲਾ ਭੋਜਨ ਦੀ ਗੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਕੇ ਣਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗਾਂ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਦੁੱਧ ਵੀ ਮੂਤਰ ਬਣ ਕੇ ਗੰਦਗੀ ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। - (6)
| ਇਹ ਸਰੀਰ ਕੇਵਲ ਗੰਦਗੀ ਤੋਂ ਬਣੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਮਾਣੂਆਂ ਦਾ ਦੇਰ ਮਾਤਰ ਹੈ। ਸੁੰਦਰ ਰਸ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ, ਮਨ ਭਾਉਂਦੇ ਕੱਪੜੇ ਵੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਪਰ ਇਸ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਜੇ ਕੋਈ ਸਾਰ ਤੱਤ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈ ਮੁਕਤੀ ਮਾਰਗ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ। ਤੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਨ ਕਰ। - (7)
| ਇਸ ਅਪਵਿੱਤਰ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਮਹਾਪੁੰਨਸ਼ਾਲੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕੇ, ਅਜਿਹੀ ਕਲਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ਤੂੰ ਕੁਝ ਸੋਚ। ਮਹਾਂ-ਪਵਿੱਤਰ ਆਗਮ ਰੂਪੀ ਤਲਾਬ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਬੈਠ ਕੇ ਤੂੰ ਸ਼ਾਤਸੁਧਾ ਦੇ ਰਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰ। ਤੇਰਾ ਸਰੀਰ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇ ਮਨ ਵੀ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋ ਉੱਠੇਗਾ। - (8)
21

Page #23

ਆਸ਼ਰਵ ਭਾਵਨਾ (ਸ਼ਲੋਕ)
ਜਿਵੇਂ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਹਾਓ ਨਾਲ ਆਉਂਦੇ ਝਰਨੇ, ਤਲਾਬ ਵੱਲ ਆਪਣਾ ਪਾਣੀ ਸੁੱਟਦੇ ਹਨ, ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਪ ਨਾਲ - ਆਸ਼ਰਵਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤਰਦਾ ਹੈ, ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਸਥਿਰ ਅਤੇ ਚੰਦਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। (1)
ਜਿਹੜਾ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਜਲਦੀ ਜਲਦੀ ਕੁਝ ਇੱਕ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇੰਨੇ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਆਸ਼ਰਵ ਰੂਪ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਹਰ ਪਲ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਭਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਬਚਿੱਤਰਤਾ ਹੈ ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਸ਼ਰਵਾਂ (ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਦੇ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ ? ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ ? - (2)
ਮਹਾਂ-ਗਿਆਨੀ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆਤਵ (ਗਲਤ ਧਾਰਨਾ), ਅਵਿਰਤੀ ਵਰਤਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗੀਕਾਰ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਕਸ਼ਾਇ (ਕ੍ਰੋੜ੍ਹ, ਮਾਨ, ਮਾਇਆ ਲੋਭ, ਯੋਗ (ਮਨ, ਵਚਨ ਤੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਕਿਰਿਆ) ਇਹ ਚਾਰ ਆਸ਼ਰਵ ਦੱਸੇ ਚਾਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਸ਼ਰਵਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਹਰ ਪਲ ਹਰ ਪ੍ਰਾਣੀ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਭਟਕਾਉਣ ਵਾਲੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਭਟਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। - (3)
ਇਹ ਆਸ਼ਰਵ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜ ਇੰਦਰੀਆਂ, ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅਵਤ (ਹਿੰਸਾ, ਚੋਰੀ, ਝੂਠ, ਬ੍ਰਹਮਚਰਿਆ ਦਾ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਾਲਣ ਨਾਲ ਕਰਨਾ, ਪਰਿਹਿ). ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕਸਾਇ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੱਚੀ ਝੂਠੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 42 ਹੁੰਦੀ ਹੈ। – (4)
22
T

Page #24

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਆਸ਼ਰਦ ਤੱਤਵ ਨੂੰ ਜਾਣ ਕੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ | ਅਭਿਆਸ ਨਾਲ ਤੱਤਵ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਕਰਕੇ, ਹੈ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਤੋਂ ਨਿਰੋਧ ਦੇ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਜੁਟਾ ਕੇ ਕੋਸਿਸ਼ ਕਰ। - 3
ਆਸ਼ਰਵ ਭਾਵਨਾ ਗੀਤ
ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਸਮਤਾ ਧਾਰ ਕੋ, ਕਰਮ-ਬੰਧ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕਾਰਨ ਰੂਪ ਆਸ਼ਰਵਾਂ ਦਾ ਵਿਖਾਵਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਆਸਰਵ ਆਪਹੁਦਰੇ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਖਾਨ ਨੂੰ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦੌਰੇਕੋ। - 12
| ਮਿੱਥਿਆਤਵ - ਝੂਠੇ ਅਤੇ ਪਾਖੰਡੀ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਚੈੱਕਰ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸ ਕੇ ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਗਲਤ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੈ ਕੇ, ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸਹੀ ਰਾਹ ਢਿੱਡ ਕੇ ਅਸ਼ੁੱਧ ਤੇ ਅਵੁੱਡ ਵਿੱਆਵਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਰਾਹ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - Cz
ਅਵਿਰਤੀ - ਤਿਆਗ, ਤਿੱਤਿਆ ਜਾਂ ਅਨੁਸਾਸਨ ਦੇ ਦਈ ਜੋ ਜਰਾ ਵੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ. ਜਿਹਾ ਪ੍ਰਾਣੀ ਪਰ-ਵੈੱਸ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਲੋਕ ਤੇ ਪਰਲੋਕ ਵਿੱਚ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਤਪੰਨ ਭਿਅੰਕਰ ਦੁੱਖਾਂ ਦੇ ਬੰਧ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - (3)
ਇੰਦਰੀਆਂ - ਹਾਥੀ, ਮੱਲੀ, ਭੇਰਾ, ਪਤੂੰ ਅੜੇ ਹਿਰਨ ਇਹ ਵੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਆਪਣੇ ਮਨ ਚਾਹੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਕੰਪਿੱਛੇ ਪਾਗਲ ਬਣਾ ਕੇ ਭਟਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੀੜ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਚਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਵਣ ਖਾਈ ਵਿੱਤ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। - (4)

Page #25

ਕਸ਼ਾਇ
ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਭਟਕਣ ਦੇ ਸਿਕੰਜੇ ਵਿੱਚ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਸੇ
ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਨਰਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਨੰਤਾਂ ਬਾਰ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੀ ਚੱਕੀ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ, ਭਟਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਡਿੱਗਦੇ ਹਨ।
(5)
-
जेठा
ਮਨ, ਬਚਨ ਅਤੇ ਵਰਤਾਓ ਦੇ ਅਸਥਿਰ ਪ੍ਰਾਣੀ ਪਾਪ ਦੋ ਬੋਝ ਤੋਂ ਦਬ ਕੇ ਕਰਮ ਰੂਪੀ ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਚ ਲਿੰਬੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਹੇ ਆਤਮਾ ! ਤੂੰ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਕੇ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਖ਼ਤਮ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਸ਼ਰਵਾਂ 'ਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ। (6)
-
ਸੰਜਮੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਆਤਮਾ ਦੇ ਸ਼ੁਭ ਯੋਗ ਹੀ ਚੰਗੇ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹਨ, ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਮੋਕਸ਼ ਦੇ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ੁਭ ਕਰਮ ਹੀ ਜੰਜੀਰ ਹੀ ਬਣਨਗੇ, ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਨਗੇ। ਠੀਕ ਹੈ, ਜੰਜੀਰ ਸੋਨੇ ਹੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਲੋਹੇ ਦੀ ਜੰਜੀਰ ਤਾਂ ਆਖ਼ਿਰ ਜੰਜੀਰ ਹੀ ਹੈ। (7)
-
ਹੇ ਵਿਨੇ ! ਆਸ਼ਰਵ ਰੂਪੀ ਪਾਪਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੇ ਲਈ ਹੁਣ ਤੇਰੀ ਸ਼ੁੱਧ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਥੱਕੇ, ਬਿਨਾਂ ਰੁਕੇ ਸ਼ਾਂਤਸੁਧਾ ਰਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿ।
(8)
-
24

Page #26

ਸੰਬਰ ਭਾਵਨਾ - ਸ਼ਲੋਕ
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਸ਼ਰਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੋ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਕੇ ਤੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰ ਲੈ। - (1)
ਇੰਦਰੀਆਂ, ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਅਸੰਯਮ ਦੇ ਅਵੇਗਾਂ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਨਾਲ ਦਬਾਅ ਦੇ, ਸਮਿੱਅਕਤ ਨਾਲ ਮਿਥਿਆਤਵ -- ਗਲਤ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ। ਆਰਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਚਿੱਤ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਬੂ ਕਹ। -- (2)
ਖਿਮਾ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਕਰੋਧ ਨੂੰ ਨਿਮਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਸਰਲਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਇਆ ਨੂੰ ਅਤੇ ਸੰਤੋਖ ਰਾਹੀਂ ਸਮੁੰਦਰ ਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਲੋਭ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰ। - (3)
ਮਨ, ਵਚਨ ਤੇ ਕਾਇਆ ਦੇ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਔਖੇ ਅਜਿਹੇ ਅਸ਼ੁਭ ਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਗੁਪਤੀਆਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਛੇਤੀ ਜਿੱਤ ਕੇ ਤੂੰ ਸੰਬਰ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਹੌਲ। ਇਸ ਨਾਲ ਤੈਨੂੰ ਮਨ ਭਾਉਂਦਾ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸੁੱਖ ਮਿਲੇਗਾ। - {4}
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਆਸ਼ਰਵਾਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜੇ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਸਥਿਰ ਹੋਇਆ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਰੂਪੀ ਜਹਾਜ਼ ਗਿਆਨੀ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ ਰੂਪੀ ਝਿਲਮਿਲਾਉਂਦੇ ਪਾਲ ਨਾਲ ਸਜ ਕੇ ਸ਼ੁੱਧ ਯੋਗ ਰੂਪੀ ਹਵਾ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਤੈਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮੁਕਤੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। -

Page #27

ਅਸ਼ਟਕ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਤੂੰ ਸ਼ਿਵ ਸੁੱਖ ਦੇ ਸਾਧਨ ਰੂਪੀ ਉਪਾਅ ਨੂੰ ਸੁਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਦਰਨ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਉਚਤਮ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰ। ਇਹ ਉਪਾਅ ਜਰੂਰੀ ਫਲ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਣ। - (1)
ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ, ਧ, ਮਾਣ ਮਾਇਆ ਅਤੇ ਲੋਭ ਰੂਪੀ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿਜ ਬਿਰਤੀ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕਰਕੇ। ਕਸ਼ਾਇ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਸੰਜਮ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰ। - (2)
ਕ੍ਰੋਧ ਰੂਪੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਬੁਚਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਕਰੀਬ ਕਰੀਬ ਬੱਦਲਾਂ ਤੋਂ ਉਕਸ਼ਮ (ਦਬਾਅ ਕੇ) ਭਾਵ ਦਾ ਭਲੀ ਭਾਂਤੀ ਚਿੰਤਨ ਕਰ। ਵੈਰਾਗ ਦੇ ਉੱਚਤਮ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਨਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ। - (3)
ਵਿਕ ਦੇ ਜਾਲ ਨੂੰ ਜਲਾ ਕੇ ਆਰਤ-ਰੋਦਰ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦੇ। ਤੱਤਵ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਵਾਲੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਲਪ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਰਾਹ ਯੋਗ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਤੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿ। - (4)
ਜਾਗਰੂਪਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਸੁੱਖ ਵਾਲੇ ਸੰਜਮ ਯੋਗ ਨਾਲ ਤੇਰੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਾਰਥਿਕ ਕਰ। ਸੰਸਾਰ ਤਾਂ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਫਿਰਕਿਆਂ ਦਾ ਸੁੰਨਸਾਨ ਜੰਗਲ ਹੈ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਸੁੰਧ ਆਪਣਾ ਸੁੰਧ ਮਾਰਗ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰ ਲੈ।
ਪਵਿੱਤਰ ਨਿਰਮਲ ਬ੍ਰਮ ਨੂੰ ਤੂੰ ਸਹਿਜ ਤੌਰ ਤੇ ਧਾਰਨ ਕਰ। ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਣ ਕਰ। - (6)
26

Page #28

| ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਤਰ ਰੂਪੀ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮਨ (ਮਾਨਸਿਕ ਪਤੀ) ਨੂੰ ਮਹਿਕਦਾ ਰੱਖ। ਗਿਆਨ ਚਾਰਿੰਤਰ ਵਹੀਰਾ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਪਰਿਆਏ ਪੀ ਚੇਤਨ ਨੂੰ (ਆਤਮ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਛਾਣ ਲੈ। - (7}
ਪਰਮਾਤਮ ਜਿਨੇਸਵਰ ਦੇਵ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਥਾ ਨੂੰ ਗਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਚਮਕਾ। ਆਪਣੀ ਜੀਭ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰ, ਵਿਨੈ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤ ਰਸ ਨੂੰ ਬਾਰ ਬਾਰ ਪੀ ਕੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਤੂੰ ਪਰਮ ਆਨੰਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ।

Page #29

ਨਿਰਜਰਾ ਭਾਵਨਾ (ਸ਼ਲੋਕ)
ਬਾਰਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਤਪ ਦੇ ਭੇਦਾਂ ਕਾਰਨ ਨਿਰਜਰਾ ਵੀ ਬਾਰਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਆਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਣ ਤੇ ਹੀ ਭੇਦ ਦਿਸਦੇ ਹਨ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿੱਚ ਨਿਰਜਰਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੀ ਹੈ। -!
ਅੱਗ ਇੱਕ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਕੋਲਾ. ਚਕਮਕ ਆਦਿ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅੱਗ ਤੋਂ ਵੱਖ ਨਾਂਅ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - 2
| ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਪ ਦੇ ਭੇਦਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨਿਰਜਰਾ ਵੀ 12 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਕਰਮ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇੱਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। - 3
ਬੜੇ ਭਾਰੀ ਪਰਬਤਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਦੇ ਲਈ ਬੰਜਰ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤਪ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਨਿਕਾਚਿਤ ਕਰਮ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣੇ, ਫਲ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਕਰਮੀ ਵੀ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਅਦਝੌਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਪ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਹੈ। - 4
ਤਪ ਦੇ ਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵ ਦੇ ਬਾਰੇ ਕੀ ਆਖੀਏ। ਦ੍ਰਿੜ ਪ੍ਰਾਰੀ ਜਿਹੇ ਪਾਪੀ ਹੱਤਿਆਰੇ ਦੇ ਪਾਪ ਵੀ ਥੋੜੇ ਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਨਸਟ ਹੋ ਕੇ ਮੋਕਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹੈ ਤਪ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। - 5 :
ਜਿਵੇਂ ਅੱਗੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਰੂਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤਪ ਆਤਮਾ ਤੇ ਜੰਮੇ ਹੋਏ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਕੂੜਾ ਕਰਕਟ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਸਰੂਪ ਨਾਲ ਚਮਕਾਉਂਦਾ ਹੈ। - 6
28

Page #30

ਜਿਸ ਤਪ ਦੇ ਬਾਹਰਲੇ ਤੇ ਅੰਦਰਲੇ ਭੇਦ ਹਨ, ਉਹ ਤਪ ਅੰਦਰਲੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਭਰਤ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਤੋਂ ਲੋਕ ਦੇਖ ਸਕਣ ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਿੱਧੀਆਂ-ਸਿੱਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਵਰਗ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਤਪ ਜੋ ਕਿ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲਈ ਪੂਜਣਯੋਗ ਹੈ, ਅਜਿਹੇ ਤਪ ਨੂੰ ਮੈਂ
ਸਮਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।
- 7
ਨੌਵੀਂ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਹੇ ਵਿਨੇ ! ਤੂੰ ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਤਪ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਬਾਰੇ ਸੋਚ। ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਜਨਮ ਜਨਮ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਪਾਪ ਇੱਕਦਮ ਹੀ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। -1
ਬੱਦਲਾਂ ਦਾ ਕਾਫ਼ਲਾ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨਾ ਮਰਜੀ ਘਨਘੋਰ ਬਣਕੇ ਛਾਇਆ ਵੇ। ਪਰ ਹਨੇਰੀ ਬਣ ਕੇ ਟੁੱਟਦੀ-ਗਿਰਦੀ ਹਵਾ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਉਹ ਤਹਿਸ ਨਹਿਸ ਹੋ ਕੇ ਬਿਖਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤਪੱਸਿਆ ਦੇ ਤੇਜ ਨਾਲ ਪਾਪਾਂ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਰਾਖ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। 2
ਤਪ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੂਰ ਰਹੇ, ਮਨ ਭਾਉਂਦੇ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਖਿੱਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਦੋਸਤ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਪ ਤਾਂ ਜੰਨ ਆਗਮਾ ਦਾ ਪਰਮ ਰਹੱਸ ਰੂਪ ਹੈ। ਇਸ ਤਪ ਨੂੰ ਤੂੰ ਸੱਚੇ ਮਨ ਨਾਲ ਸਾਲ ਹਿਰਦੇ ਨਾਲ ਅਪਣਾ ਲੈ। -3
ਬਾਹਰਲੇ ਤਪ ਦੇ ਦੇ 6 ਭੇਦ ਹਨ। (1) ਅਨਸਨ (2) ਉਨਦਰੀ (ਖ ਤੋਂ ਘੱਟ ਖਾਣਾ (3) ਬਿਰਤੀ ਸੰਖੇਪ (4) ਰਸ ਤਿਆਗ (5) ਆਲੀਨਤਾ (6) ਕਾਇਆ ਕਲੇਸ਼। - 4
29

Page #31

ਇਹ ਅੰਦਰਲਾ ਤਪ ਦੇ 6 ਭੇਦ ਹਨ। (1) ਪ੍ਰਾਯਸ਼ਚਿਤ (2) ਵੈਯਾਵਿਰਤੀ (ਸੇਵਾ ਕਰਨਾ) (3) ਸਵਾਧਿਆਇ (ਪੜ੍ਹਣਾ-ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ) (4) ਦਿਨੇ (5) ਕਾਇਯੋਤਸਰਗ (ਸਰੀਰ ਦਾ ਮੋਹ ਛੱਡ ਕੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ (6) ਸ਼ੁਭ ਧਿਆਨ। - 5
ਤਪ ਦੇ ਤੇਜ ਨਾਲ ਤਾਪ-ਸੰਤਾਪ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਪ ਰੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਪ ਮਨ ਹੰਸ ਨੂੰ ਕੀੜਾ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਨਾਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਮੋਹ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਤਪ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਂ, ਇਹ ਤਪ ਇੱਛਾ ਰਹਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। 6
-
ਇਹ ਤਪ ਸੰਜਮ ਰੂਪੀ ਪੱਛਮੀ ਦਾ ਸੱਚਾ ਵਸ਼ੀਕਰਨ ਮੰਤਰ ਹੈ। ਨਿਰਮਲ ਮੁਕਤੀ ਸੁੱਖ ਦੇ ਲਈ ਵਚਨ ਰੂਪ ਹੈ। ਮਨੋ-ਕਾਮਨਾ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਚਿੰਤਾਮਣੀ ਰਤਨ ਦੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਤੂੰ ਇਸ ਦੀ
ਅਰਾਧਨਾ ਕਰ। -7
ਇਹ ਤਪ ਕਰਮ ਰੂਪੀ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਲਈ ਦਵਾਈ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਨੋਦਰ ਭਗਵਾਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਦਵਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਸੁੱਖਾਂ ਦੇ ਉਪਚਾਰ ਲਈ ਇਸ ਸਾਂਤਸੁਧਾ ਰਸ ਦਾ ਤੂੰ ਸੇਵਨ ਕਰ। -8
30

Page #32

14,
ਧਰਮ ਪ੍ਰਭਾਵ ਭਾਵਨਾ
ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਭਲੇ ਅਤੇ ਕ ਣ ਦੇ ਲਈ ਜਿਲੌਸਫਰ ਪ੍ਰਮਤਮਾ ਨੇ ਵਾਨ, ਸੀਲ, ਤਪ ਅਤੇ ਭਾਵ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਧਰਮ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ( ਧਰਮ ਦਾ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰੁ ਥਾਂ ਬਣਿਆ ਰਹੇ। - 1
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਧਰਮ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। (1) ਸੱਚ (2) ਖਿਮਾ ਤਹੁ ਮਾਧਵ ਮਿਲਾਸ 4 ਸ਼ੌਚ ਨਿਮਰਤਾ 5} ਸੰਗ ਤਿਆਗ (6) ਆਰਟ (ਸਰਲ 7 ੜ੍ਹਮਚਰਜ 15 ਮੁਕਤੀ [ ਸੰਜਮ (10) ਤਪ - :
ET
ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਚੰਦ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੇ ਉਪਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਤਾਰ ਪ੍ਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੋ ਜਲਾਉਂਦੇ
ਲਸਾਉਂਦੇ ਤਾਪ ਤੋਂ ਰਮ ਹੋਈ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਜੰਗ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਵੀ ਚਮਕ-ਦਮਕ ਨਾਲ ਗੁਰਦੇ ਬੌਦਲਾਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਵਸਾ ਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। - 3
ਉਚਨਦਾ ਅਤੇ ਉੱਡਦਾ ਹੋਇਮ ਸਾਰ ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਗੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਤੁਝੈ ਦਿੰਦਾ ? ਬਾਘ, ਸ਼ੋਰ ਵਗੈਰਾ ਜਿਹੇ ਰਿੰਸਕ ਪਸ਼ੂ ਅਤੇ ਹਰੀ, ਤੂਫ਼ਾਨ, ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਡਾ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਦਾ ਨਾ ਹੀ ਕਰਦੇ ? ਇਹ ਸਾਰਾ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। - 4
ਜਦ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ, ਭਾਈਚੌਣ ਸਾਰੇ ਮੂੰਹ ਢੇਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਆਪਣੇ ਹੀ ਆਦਮੀ, ਚੌਜੀ ਦੀਨ-ਹੀਣ ਹੋ ਜਾਣ, ਧਨੁਮ-ਬਾਣ ਸਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਹੋr ਨੂੰ ਲਕਵਾ ਮਾਰ ਜਾਦੇ. ਅਜਿਹੇ ਬੁਰੋ ਸਮੇਂ ਕਸ਼ਟ ਅਤੇ ਵਿਪੱਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ

Page #33

ਧਰਮ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। - 1
.
5
ਜਿਸ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਚੰਲ ਅਤੇ ਅਚੱਲ ਵਸਤੂਆਂ ਵਾਲੇ । | ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਧਰਮ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਜਨਮ
ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਹਿੱਤਕਾਰੀ ਹੋ ਕੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਧਰਮ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਪੀੜ ਨੂੰ ਭਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਮਹਾਕਰੁਣਾ ਵਾਲੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੇਰਾ ਭਾਵ ਭਰਿਆ . ਨਮਸਕਾਰ ਹੋਵੇ। - 6
ਧਰਮ ਤਾਂ ਕਲਪ ਬ੍ਰਿਖ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਨ ਸਾਮਰਾਜ, ਭਾਗਵਾਨ ਪਤਨੀ, ਪੁੱਤ-ਪੋਤਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਰਿਵਾਰ, ਮਸ਼ਹੂਰੀ, ਸੁੰਦਰਤਾ, ਕਵੀਆਂ ਲਈ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਚਤੁਰਾਈ, ਬੋਲਣ ਦੀ ਕਲਾ, ਨਿਰੋਗਤਾ, ਗੁ-ਹਿਣ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ, ਸੱਜਣਤਾ, ਸਹਿਤਮੰਦ ਬੁੱਧ । ਅਜਿਹੇ ਤਾਂ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਫਲ ਹਨ, ਅਸੀਂ ਕੀ ਦੱਸੀਏ ? - 7
ਦਸ਼ਮ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਹੇ ਜਿਨੇਸ਼ਵਰ, ਦੇਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਖੇ ਧਰਮ, ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਪਾਲਣ ਕਰ। ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ। ਮੇਰਾ ਬੇੜਾ ਪਾਰ ਕਰ। ਮੰਗਲਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨ ਰੂਪ, ਰਹਿਮ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਧੀਰਜਮਾਨ ਮੁਕਤੀ ਸੁੱਖ ਦੇ ਸਾਧਨ ਰੂਪ, ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਡਰ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਜਗਤ ਦਾ ਅਧਾਰਭੂਤ, ਧੀਰ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਅਜਿਹੇ ਹੇ ਧਰਮ ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਪਾਲਣ ਕਰ। - 1
32

Page #34

ਤੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਝੋਟੀਆਂ ਝੋਲੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੰਜਦੀਆਂ ਹਕੜ, ਸੱਕਤੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਸੂਰਜ ਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। - 2
7
ਕਿਸੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਧਰਤੀ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ %9ਲ ਸਥਿਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਮੂਲ ਸ਼ੜੱਭ ਰੂਪ ਧਟ | ਮੈਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹਿਤ ਤੁਮਸਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। - 3
ਜੋ ਪ੍ਰਾਣੀ ਧਰਮ ਦੀ ਸ਼ਰਣ ਗ੍ਰਿਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਵਿੰਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਦਾਨ ਸ਼ੀਲ ਸੁਭ ਭਾਵ ਅਤੇ ਤਪ ਦੇ ਰਾਗੀ ਖੁr ਕਰਦਾ ਹੈ। 1 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਤਰ ਤੇ ਸੇਰਾ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵੱਡਾ ਧਰਮ
ਧਰਮ ਦਾ ਪਵਿੰਵਾਰ ਖਿਮਾ, ਸੰਦ, ਸੰਤੋਖ ਨਾਲ ਤੁਝਰਪੂਰ ਹੈ। ਧਰਮ ਆਸਨ ਦੇਵ - ਦਾੜਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੂਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਰਮ ਅਨੇਕਾਂ ਜਨਮਾਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਤੋੜਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। - 5 .
| ਜਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਇਹ ਧਰਮ ਹੈ। ਰਾਤਦਿਨ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਸਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਧਰਮ ਹੈ ਅਤੇ ਧਰਮ ਤੇ ਮਾਨ ਸਹਾਇਕ ਨੂੰ ਤੌੜ ਕੇ ਜੀਵ ਦੁੱਖਦਾਈ ਜਨਮ ਪੀ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਟਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - 6
ਧਰਮ - ਤੋਰੀ ਨਾਲ ਮਨ ਜੰਗਲ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅੱਗ ਪਾਣੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਧਰਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੋੜੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਸਾਰੀਆਂ ਮਨੋਕਾਮਸ਼ਾਵਾਂ ਪੂਰੱਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੋਰੇ ਤੋਂ ਸਿਵਾਏ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ? - " .
ਇਸ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ॥੮) ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਧਰਮ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁੱਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਏਵਰ ਵਗੈਰਾ ਦੀ ਪਦਵੀ ਮਿੜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਪੜਾ,

Page #35

ਨਾਲ ਮੁਕ ਸੁੱਖ ਦੇ ਸਾਧਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਵਗੈਰਾ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। - 8
ਸਾਰੇ ਤੰਤਰਾਂ ਦਾ ਮੱਖਣ ਸਾਰ ਭੂਤ, ਮੁਕਤੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਪੌੜੀ ਅਤੇ ਵਿਨੀਤ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿਜ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਾਂਤ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰਸ ਦੇ ਸੇਵਨ ਲਈ ਹੇ ਧਰਮ, ਤੇਰੀ ਜੈ ਹੋਵੇ, ਤੇਰੀ ਵਿਜੈ ਹੋਵੇ। - 3
3

Page #36

11.
ਗਿਆਰਵੀਂ ਭਾਵਨਾ - ਲੋਕ ਸਰੂਪ ਭਾਵਨਾ
ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਰਹੀ ਹੋਈ ਅਤਿਅੰਤ ਵਿਸਾਲ, ਛੱਤਰ ਦੇ ਅਕਾਰ ਵਾਲੀ ਜੋ ਰਤਨਪ੍ਰਭਾ (ਨਰਕ ਦੀਆਂ ਅਵਗੈਰਾ ਭੂਮੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਪੋ-ਲੋਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਲੋਕ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਦੋ ਚੌੜੇ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ? ਰਾਜੂਲੋਕ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਨਰਕ ਭੂਮੀਆਂ ਸਥਿਤ ਹਨ। - 1
ਤਿਰਛੇ ਲੋਕ (ਮੱਧ ਲੋਕ) ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਇੱਕ ਰਾਜੂ ਦੇ ਨਾਪ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਤਿਅੰਤ ਦੀਪ ਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਜੋਤਿਸ਼
ਕਰ ਦਾ ਸਥਾਨ ਸੁੰਦਰ ਕਟੀ-ਸੂਤਰ ਕਮੋਰੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਲੋਕ ਪੁਰਸ਼ ਦਾ ਲੱਕ ਵਾਲਾ ਬਹੁਤ ਪਤਲਾ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਹੈ। - 2
ਉਸ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਉਧਵ ਲੋਕ ਦੇਵ ਲੋਕ) ਦੇ ਕੌਲ | ਦੇ ਕੋਹਣੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਪੰਜ ਰਾਜੂ ਲੋਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਉਪਰ ਇੱਕ ਰਾਜ਼ ਲੋਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕਾਂਤ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਸਿੱਧ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਜੋਤੀ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੈ। - 3
ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋਵੇਂ ਪੈਰ, ਚੌੜੇ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਣੀ ਕਮਰ ਉੱਤੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਲਗਾਈ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਨਾਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਇੱਕਦਮ ਸਿੱਧਾ ਖੜ੍ਹਾ ਰਹਿਣ 'ਤੇ ਵੀ ਜਿਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਥਕਾਨ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦਿਸਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਹੋਖਣ ਦੇ ਨਾਲ ਘਬਰਾਉਂਦਾ ਨਹੀਂ। - 4
ਇਸ ਲੋਕ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਝੋ। ਇਹ 6 ਵ ਰੂਪ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਨਹੀਂ। ਆਦਿ-ਅੰਤ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੈ। ਉਹ ਚਹੁੰ ਪਾਸੇ ਤੋਂ, ਧਰਮ (ਚੱਲਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ), ਅਧਰਮ (ਰੁਕਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ). ਅਕਾਸ਼ (ਸਾਰੇ
35

Page #37

ਦਰੇਂਵਾਂ ਨੂੰ ਥਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ, ਕਾਲ, ਆਤਮਾ (ਜੀਵ), ਪੂਗਲ ਵਗੈਰਾ ਵਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। - 5
ਆਪਣੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਰੂਪ ਲੈ ਕੇ ਕਾਲ ਪੁਰਸ਼ਾਰਥ, ਸੁਭਾਅ, ਨੀਅਤੀ ਅਤੇ ਕਰਮ ਰੂਪੀ ਬਾਜਿਆਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਤੇ ਨੱਚਦਾ ਹੋਇਆ ਪੁਦੰਗਲ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਦੇ ਲਈ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਨਾਟਕਸਾਲਾ ਹੈ।
| ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲੋਕ ਪੁਰਸ਼ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਜੇ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਨ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਜੇ ਸਥਿਰਤਾ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਧਿਆਤਮ ਸੁੱਖ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕੇਗਾ।
ਗਿਆਰਵੀਂ ਭਾਵਨਾ - (ਗੀਤ)
ਹੇ ਵਿਨੇ ! ਤੂੰ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਸਵਤ ਲੋਕ ਅਕਾਸ਼ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕਰ। ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਅਕਾਸ਼ ਸਾਰੇ ਚੱਲ-ਅਚੱਲ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਤ੍ਰ ਨੂੰ ਆਸਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। • ।
ਅਲੋਕ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਇਹ ਲੋਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਨਾਪਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ , ਧਰਮਾਸਤਿਕ ਕਾਇਆ ਵਗੈਰਾ ਪੰਜ ਦਰੇਂਵਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਸ ਦੀ ਸੀਮਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ। - 2
ਜਦ ਜਿਨੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ, ਆਤਮਾ ਦਾ ਸਮੁੱਧਘਾਤ (ਅਰਿਹੰਤ ਦੇ ॥ ਅੰਤ ਸਮੇਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ) ਨਾਮ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਦ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰੇ
ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਭਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂਆਂ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ
36

Page #38

ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਲਈ ਇਹ ਸਰੀਰ ਮੰਦਿਰ ਰੂਪ
01-3
ਇਹ ਲੋਕਾਕਾਸ਼ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਪੁਦੁੱਗਲ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਨ ਤਿੰਨ ਸ਼ਕਲਾਂ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਤੇ ਮੇਰੂ ਪਰਬਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉੱਚਾ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਡੂੰਘੀ ਖਾਈ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
4
ਕਿਤੇ ਉਹ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਮਨੀ ਮੰਦਿਰਾਂ ਤੋਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਹੋ ਕੇ ਮਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ ਘੋਰ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਰੂਪੀ ਨਰਕ ਆਦਿ ਦੇ ਕਾਰਨ ਡਰਾਉਣਾ ਮੈਂ ਘ੍ਰਿਣਾ ਯੋਗ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। - 5
ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਤਸਵ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਮਸਤੀ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਮੰਗਲ ਗੀਤਾਂ ਬਸਤੀ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਭਾਰੀ ਗਰਜਨਾ, ਅਵਾਜ, ਚੀਖ-ਚਿਲਾਹਟ, ਭਾਰੀ ਆਹ ਅਤੇ ਹਾਏ, ਸੋਗ ਤੇ ਦੁੱਖ ਦੀਆਂ ਘਟਾਵਾਂ ਬਰਸਦੀਆਂ ਹਨ।
- 6
ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਉਲਝੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੇ ਆਸ ਵਿੱਚ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਜੋੜੇ ਹਨ, ਬੰਨ੍ਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੋੜੇ ਹਨ, ਮਰੋੜੇ ਹਨ।
-7
ਜੇ ਤੈਨੂੰ ਇਸ ਜਨਮ ਮਰਨ ਰੂਪੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਘੁੰਮਣ ਘੇਰੀ ਤੋਂ ਘਕਾਨ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਾਂਤਸੁਧਾ ਰਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਕੇ ਵਿਨੇਵਾਨ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਗਵਾਨ ਨੂੰ ਭਾਵਪੂਰਵਕ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰ।
8
37

Page #39

12.
ਬੋਧੀ ਦੁਰਲਭ ਭਾਵਨਾ (ਸ਼ਲੋਕ
ਹੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ! ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਦੇਵ ਲੋਕ ਨੂੰ ਅਚੰਭਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸੁੱਖ ਸੰਪਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਖੁਸ਼ੀ ਅਨੰਦ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮ ਕੁਲ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤ੍ਰਮ ਵਰਗੀ ਉੱਚੀ ਪਦਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸੁੰਦਰ ਹੈ, ਮਿਲਣੀ ਔਖੀ ਹੈ, ਉਸ ਬੋਧੀ ਰਤਨ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰੋ। - 1
ਨਿਗੋਦ (ਰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੂਖ਼ਮ ਜੀਵ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਪਏ ਹੋਏ ਅਤੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਫਸ ਕੇ ਦੁਖੀ ਹੋ ਉੱਠੇ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਦੇ ਭਾਵਾਂ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ੁੱਧੀ ਕਿੱਥੇ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਜਿਸ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਨਿਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਸਕੇ। - 2
| ਮੰਨਿਆ ਇਹ ਸੂਖਮ ਨਿਗੋਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵੀ ਆ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਹ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਬਾਦਰ, ਸਥਾਵਰ ਜੀਵ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਰੱਸ (ਹਿੱਲਣ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਦੀ ਗਤੀ ਤਾਂ ਦੁਰਲਭ ਹੈ। ਤਰੰਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੰਜ ਇੰਦਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਸਾਰੀਆਂ ਪਰਿਆਪਤੀਆਂ (ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਸੰਗੀ ਮਨ ਵਾਲੇ (ਵਿਕਸਿਤ ਮਨ ਵਾਲੇ ਅਵੰਸਥਾ ਮਿਲ ਵੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਮਰ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਮਿਲਣਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਅਤੇ ਕਠਿਨ ਹੈ। - 3
| ਬਹੁਤ ਪੁੰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜੇ ਮਨੁੱਖੀ ਦੇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਵੀ ਉਹ ਮੂਰਖ ਤੇ ਪਾਗਲ ਪਾਣੀ ਮੋਹ ਅਤੇ ਸਿੱਧਿਆਤਵ ਮਾਇਆ ਕਪਟ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਉਲਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਖਿਰ ਭਟਕਦਾ ਭਟਕਦਾ ਉਹ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - 4

Page #40

ਮਤ-ਮੱਤਾਂਤਰਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਾਹਾਂ ਦਾ ਜੰਗਲ ਬਾਹਰ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਦਮ ਕਦਮ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੁੱਧੀਸ਼ਾਲੀ, ਮੰਨਦਾ ਹੋਏ ਲੋਕ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਤਰਕ-ਵਿਤਰਕ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ
ਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਨਾ ਤਾਂ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਸਾਧ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ, ਨਾ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਚਮਤਕਾਰ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਜੋ ਆਤਮਾ ਧਰਮ 'ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਵਾਨ ਹੋਵੇਗਾ, ਉਹੀ ਭਾਗਸ਼ਾਲੀ ਅਖਵਾਏਗਾ। -
ਜਦ ਤੱਕ ਇਹ ਸਰੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਰਿਆ, ਜਦ ਤੱਕ ਬੁਢਾਪੇ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਲੰਗਿਆ, ਜਦ ਤੱਕ ਇੰਦਰੀਆਂ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਕਤਵਰ ਹਨ, ਮੌਤ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਉਤਰ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ, ਤਦ ਤੱਕ ਸਮਝਦਾਰ ਤੇ ਵਿਵੇਕੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਲੇ ਦੇ ਲਈ ਪੁਰਸ਼ਾਰਥ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਜੋਰ ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਬਹਿਣ ਲੱਗੇ ਫਿਰ ਕਿਨਾਰਾ ਜਾਂ ਪੱਧਰ ਦੀ ਦੀਵਾਰ ਖੜੀ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। - 6
| ਇਹ ਸਰੀਰ ਤਿੰਨ ਤਿੰਨ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ। ਉਮਰ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਸਾ ਨਹੀਂ। ਫਿਰ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਸ ਸਹਾਰੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਮੂਰਖ ਜੀਦ ਆਪਣੇ ਤਲੇ ਨਾਲ ਅੱਖ ਮਿਚੋਲੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। - 7
ਬਾਰਵੀਂ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਤੂੰ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ। ਗਿਆਨਵਾਨ ਬਣ। ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਮੈਂ ਸੰਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਦੁਰਲਤ ਹੈ। ਸਮੁੰਦਰ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘਾਈਆਂ, ਤੂੰਘੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਗਿਰੇ ਹੋਏ ਦੇਦੀ ਰਤਨ ਦੀ 3ਵਾਂ ਦਰੁਤ ਅਜਿਹੇ ਬੌਧੀ ਦੀ ਤੂੰ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰ। ਆਪਣੇ ਭਲੇ ਦੀ
39

Page #41

ਸਾਧਨਾ ਕਰ ਲੈ ਅਤੇ ਤੇਰੀ ਆਤਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਨਰਕ ਆਦਿ ॥ ਦੇ ਦਰਵਾਜੇ ਬੰਦ ਕਰ। - 1
| ਡਰਾਉਣ ਸੰਸਾਰ ਰੂਪੀ ਜੰਗਲ ਨਿਗੋਦ ਆਦਿ ਦੀ ਸਰੀਰਿਕ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਕਾਫੀ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਮੋਹ ਮਿੱਥਿਆਤਵਵਾਦੀ ਲੁਟੇਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਭਟਕਦੇ ਭਟਕਦੇ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜਨਮ ਮਿਲਣਾ ਅਤਿ ਦੁਰਲੈਂਤ ਹੈ। - 2
ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਜਨਮ ਜੇ ਅਨਾਰੀਆ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜੀਵ ਹਿੰਸਾ ਆਦਿ ਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਪਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਲੋਕ ਆਖਿਰ ਨਰਕ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। - 3
ਆਰਿਆ ਦੇਸ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਕੁਲ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਧਰਮ ਜਾਨਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਬੜੀ ਔਖੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਮੈਥੁਨ, ਪਰਿਹਿ, ਭੈਅ ਅਤੇ ਅਹਾਰ ਸੰਗਿਆ ਦੀ ਪੀੜ ਵਿੱਚ ਕੁਲਬੁਲਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵਚਿੱਤਰ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। - 4
ਸ਼ਾਇਦ ਧਰਮ ਤੰਤਵ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜਾਗੇ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ। ਗਲਤ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਵਿਕਥਾ ਦੇ ਜਕੜ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸ ਕੇ ਜੀਵ ਆਤਮਾਂ ਵਿਸੇ-ਕਸ਼ਾਇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸ ਦੇ ਚਿੱਤ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨੂੰ ਗੰਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। - 5
ਧਰਮ ਸੁਣ ਕੇ, ਸਮਝ ਕੇ, ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਆਤਮਾ ਗਿਆਨ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਰਾਗ-ਦਵੇਸ਼, ਆਲਸ, ਮਿਹਨਤ, ਨੀਂਦ ਆਦਿ ਅੰਦਰਲੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਉਸ ਦਾ ਰਾਹ ਰੋਕਦੇ ਹਨ। ਚੰਗੇ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੱਥੋਂ ਵਿੱਚੋਂ ਫਿਸਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - 6
40

Page #42

9
ਲੱਖ ਚੁਰਾਸੀ ਦੀ ਘੁੰਮਣ ਘੇਰੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ \ut ਗੱਲ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਹੈ ? ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਦੀਵਾਨ fo ਮਾਨ, ਖਾਣਾ ਪੀਣਾ ਅਤੇ ਅਰਾਮ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਾਰੇ ਲੋਕ
ਮਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ। - ?
| ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਔਖੀ ਦੁਰਲਭ ਤੋਂ ਦੁਰਲਭ ਅਜਿਹੇ ਗੁਣ ਸੰਪੰਨ ਬੋਧੀ
ਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਤੈਨੂੰ ਵਿਨੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤਸੁਧਾ ਰਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ vਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਇਸ ਦਾ ਉੱਤਮ ਯੋਗ ਹੈ। - 8

Page #43

ਮੈਤ੍ਰੀ ਭਾਵਨਾ
ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਸ਼ਲੋਕ
ਤੀਰਥੰਕਰ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਵਗੈਰਾ ਚਾਰ ਸੁੰਦਰ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਧਰਮ, ਧਿਆਨ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਦੱਸੀਆਂ ਹਨ। <-1
ਮੰਤ੍ਰੀ ਪ੍ਰਮੋਦ, ਕਰੁਣਾ ਅਤੇ ਮਾਧਿਅਸਥ ਇਹ ਚਾਰ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਧਰਮ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਲੱਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਸੁਪਰਦ ਪਾ ਕੇ ਧਰਮ ਧਿਆਨ ਰਸਾਇਣ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - 2
ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੇ ਭਲੇ ਦਾ ਫ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ।
ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਆਦਰ।
ਦੁਖੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ।
ਦੁਸ਼ਟ ਬੁੱਧੀ ਜੀਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮ-ਭਾਵ
ਉਦਾਸੀਨ
ਭਾਵ -3
ਮੋੜ੍ਹੀ
ਪ੍ਰਮੋਦ
ਕਰਣਾ :
ਮਾਧਿਅਸਥ
-
42

Page #44

ਮੈਤ੍ਰੀ ਭਾਵਨਾ
ਹੇ ਆਤਮਾ ! ਤੂੰ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰ। ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਾ ਮੰਨ। ਇਹ ਤੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿੰਨੀ ਸਥਿਰ ਹੈ ? ਫਿਰ ਤੂੰ ਦਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ?
13.
ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਗਰ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਾਰ ਰਿਸ਼ਤੇਦਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਆਤਮਾਵਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਹਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੂੰ ਸੋਚ ਤੇ
ਵਿਚਾਰ ਕਰ।
-
2
ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਤੇਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਪਿਤਾ, ਭਾਈ, ਚਾਚਾ, ਮਾਂ, ਪਿਉ, ਪੁੱਤਰ, ਪੁੱਤਰੀ, ਪਤਨੀ, ਭੈਣ, ਨੂੰਹ ਵਗੈਰਾ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਤੇਰਾ ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ। ਫਿਰ ਤੇਰਾ ਕੌਣ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੋਵੇਗਾ, ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਰੱਖ। 3
1
ਇੱਕ ਇੰਦਰੀਆਂ ਆਦਿ ਜੀਵ ਵੀ ਪੰਜ ਇੰਦਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਸੁੰਦਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਧਰਮੁ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰਕੇ ਜਨਮ ਮਰਣ ਦੀ ਦੀਵਾਰ ਤੋਂ ਕਦ ਮੁਕਤ ਹੋਣਗੇ। ਅਜਿਹਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰ। - 4
ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਮਨ, ਵਚਨ ਕਾਇਆ ਨੂੰ ਅਸ਼ੁੱਭ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਬਦੋਬਦੀ ਖਿੱਚਣ ਵਾਲੀ ਰਾਗ ਦਵੇਸ਼ ਆਦਿ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਣ। ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਉਦਾਸੀਨ ਭਾਵ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉਠ ਜਾਣ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਰਸ ਦਾ ਸਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ। ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਸੁਖੀ ਰਹਿਣ।
5
43

Page #45

ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਹੋ ਵਿਨੇ ! ਕਰਮਾ ਦੀ ਬਚਿੱਤਰਤਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਤੀਆਂ ਤੋਂ ਭਟਕਦੇ ਹੋਏ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਤੂੰ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕਰ। -1
ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਤੇਰੇ ਦੋਸਤ ਹਨ। ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤੇਰਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਹੀਂ। ਤੂੰ ਕਲੇਸ਼ ਅਤੇ ਕੜਵਾਹਟ ਦੇ ਵੱਸ ਹੋ ਕੇ ਮਨ ਨੂੰ ਨਾ ਵਿਗਾੜ। ਵਿਗੜਿਆ ਹੋਇਆ ਮਨ ਤੇਰੇ ਸਾਰੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮਾਂ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਫੇਰ ਦੇਵੇਗਾ।
2
-
ਠੀਕ ਹੈ, ਜੇ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਤੇਰੇ 'ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਵੀ ਤੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗੁੱਸੇ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਗੁੱਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। - 3
ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਸੱਜਣ ਲੋਕਾ ਦੇ ਲਈ ਕਲੇਸ਼ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਸਮਤਾ ਰਸ ਦੇ ਝਰਨੇ ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲੀ ਮੱਛੀ ਹੈ। ਕਲੇਸ਼ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇ। ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰ। ਹੇ ਚੇਤਨ ! ਤੂੰ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਦੇ ਹੰਸ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਵੇਕ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲਾ ਬਣ।
4
ਦੁਸ਼ਮਣ ਵੀ ਵੈਰ ਵਿਰੋਧ ਛੱਡ ਕੇ ਸਮਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਖੀ ਰਹਿਣ, ਉਹ ਵੀ ਸੱਚੇ ਸੁੱਖ ਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦੇ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ। -5
ਇੱਕ ਵਾਰ ਜੇ ਆਤਮਾ ਆਤਮ ਭਾਵ ਤੇ ਸਮਤਾ ਰਸ ਦਾ ਸਵਾਦ ਕਰ ਲਵੇ। ਫਿਰ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਰਸ ਚੱਖ ਕੇ ਉਹ ਖੁਦ ਵੀ ਸਮਤਾ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਜਾਵੇਗੀ। -6
44

Page #46

ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਕਿਉਂ ਗਲਤ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸ ਕੇ ਪਾਪ ਕਰਮਾਂ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੀ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰੁੱਚੀ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ? - 7
ਸੁੱਧ ਆਤਮਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤਮ ਭਾਵ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੀਆਂ ਰਹਿਣ, ਫਿਰ ਇਹ ਮਭਾ ਰਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਕੇ ਸੰਸਾਰ ਖੁਸ਼ ਰਹੇ, ਅਨੰਦ ਰਹੇ। - 7

Page #47

14.
ਪ੍ਰਮੋਦ ਭਾਵਨਾ (ਸ਼ਲੋਕ)
ਉਹ ਵੀਤਰਾਗ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਧਨ ਹਨ, ਉਹ ਕਸ਼ਪ ਸ਼੍ਰੇਣੀ (ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਅਵਸਥਾ) 'ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਕਰਮ ਦੀ ਮੈਲ ਨੂੰ ਧੋ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਗੰਧ ਹਾਥੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਵੈਰਾਗ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜੋ ਪੂਰਨਮਾਸੀ ਦੇ ਪੂਰਨ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਿਆਨ ਦੀ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਆਤਮਸ਼ੁੱਧੀ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਉਪਰ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਸੈਂਕੜੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਸਵਨ ਕਰਕੇ ਅਰਿਹੰਤ ਪਦ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਨਿਕਟ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ। -1
ਕਰਮ ਖ਼ਤਮ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੋਏ ਉਸ ਬੀਤਰਾਗ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਨਿਰਮਲ ਆਤਮਾ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਾਰ ਬਾਰ ਗੁਣਗਾਨ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅੱਠਾਂ ਉਚਾਰਣਾਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਸਤੋਤ੍ਰ ਦਾ ਗਾਉਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਜੀਭਾ ਹੀ ਰਸ ਨੂੰ ਜਾਣਦੀ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਰੱਪਸੌਂਪ ਅਤੇ ਪਰਾਈ ਪੰਚਾਇਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਉਹ ਰਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਅਜਿਹਾ ਮੈਂ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ।
-
2
ਉਹ ਸਾਧੂ ਪੁਰਸ਼ ਧਨ ਹਨ, ਜੋ ਪਰਬਤ ਦੀ ਉੱਚਾਈ 'ਤੇ ਇਕੱਲੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ, ਗੁਫ਼ਾ ਵਿੱਚ ਜਾ ਉਜਾੜ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਧਰਮ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਸਮਤਾ ਰਸ ਵਿੱਚ ਲਿਪਤ ਹੋ ਕੇ 15 ਦਿਨ, ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਵਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਹੋਰ ਵੀ ਗਿਆਨਵਾਨ, ਸ਼ੁੱਧ ਪ੍ਰਗਿਆਵਾਨ, ਧਰਮ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਸ਼ਾਂਤ, ਇੰਦਰੀਆਂ ਜੇਤੂ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਜਿਨੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਧੂ ਪੁਰਸ਼ ਧਨ ਹਨ।
-3
46

Page #48

ਜੇ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਲੋਕ ਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸੀਲ ਕਰ
ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਪ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸੁੰਦਰ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਆਲਾ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਗਿਆਨਵਾਨ ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਚਾਰੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਧੰਨ ਹਨ। ਸਾਧਵੀਆਂ ਅਤੇ ਉਪਾਸਕਾਰਾਂ ਜੋ ਕਿ ਨਿਰਮਲ ਗਿਆਨਸ਼ੀਲ ਦੀ ਸੋਭਾ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਵੀ ਧੰਨ ਹਨ, ਭਾਗਸ਼ਾਲੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਤੀ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। - 4
ਮਿੱਥਿਆ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਉਪਕਾਰ, ਦਿਆ, ਵਗੈਰਾ ਗੁਣ ਹੁਣ ਸੰਤੋਖ, ਸੱਚ ਵਗੈਰਾ ਆਦਿ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋਵੇ, ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਹੋਵੇ, ਨਿਮਰਤਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਮਾਰਗਨੁਸਾਰੀ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਔ ਸਰਾਹਨਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। -5
ਹੇ ਜੀਵ ! ਤੂੰ ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਭਾਰਸ਼ਾਲੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਰਹਿ। ਮੇਰੇ ਕੰਨ ਹੋਰਾ ਦੇ ਯਮ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਆਨੰਦ ਮਾਨਣ। ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਸੁੱਖ-ਸਮਰਿੱਧੀ ਦੇਖ ਕੇ ਇਹ ਅੱਖਾਂ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੋਣ। ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਮੋਦ ਭਾਵ ਵਿੱਚ ਜੀਉਣਾ
ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਸਾਰਥਕਤਾ ਹੈ।
ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਪੱਤਿਆ ਸਮਤਾ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਬੜੀ ਚਮਕਦੀ ਦਮਕਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਦੀ ਨਿਰਮਲ ਹੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। - 7
47

Page #49

ਚੌਦਵੀਂ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਹੋ ਵਿਨੇ, ਤੂੰ ਗੁਣਾਂ ਵੱਲ ਆਦਰ ਵਾਲਾ ਹੋ ਕੇ ਈਰਖਾ ਭਾਵ ਛੱਡ ਦੇ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਤੂੰ ਅਨੰਦ ਨਾਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ। - 1
ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੈ, ਕਿ ਕੋਈ ਭਾਸ਼ਾਲੀ ਦਾਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਵਾਹ-ਵਾਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਨੀਵੇਂ ਭਾਵ ਦੇ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਪਰਮ ਸੁੱਖ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਾਰਨ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕੀ ਤੈਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। - 2
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਕਾਰ ਰਹਿਤ ਹਨ, ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਜੋ ਉਪਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੇ ਮਹਾਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਅਸੀਂ ਬਾਰ ਬਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। - 3
ਇੱਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਗੁਣ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗੁਣ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਲਈ ਸਾਧਨ ਰੂਪ ਇਸ ਗੁਣ ਨੂੰ ਹੇ ਆਤਮਾ ਤੂੰ ਤੀਰਥੰਕਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਿੱਚ ਵੇਖ। ਕ੍ਰੋਧ ਤੇ ਹੰਕਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਵਧਦੇ ਹੋਏ ਕਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਮੁੱਕ ਜਾਣ, ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਣ। - 4
| ਕੁਝ ਇੱਕ ਹਿਸਥ ਆਦਮੀ ਵੀ ਪਰਾਈ ਇਸਤਰੀ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਉੱਤਮ ਸ਼ੀਲ ਵਰਤ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਾਂਝ ਅੰਬ ਫਲ ਤੋਂ ਵੀ ਲਚੀਲਾ ਬਣਾ ਦੇ, ਅਜਿਹਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਸ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। - 5
ਜਿਹੜੀਆਂ ਇਸਤਰੀਆਂ, ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਅਤੇ ਸਹੁਰੇ ਦੋਹਾਂ ਕੁਲਾਂ ਦੀ ਇੱਜਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਝੰਡੇ ਨਾਲ ਲਹਿਰਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੰਗੇ

Page #50

ਚਰਿੱਤਰਵਾਲੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਵਿੱਤਰ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਮਹਾਨ ਪੁੰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁੰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। - 6
ਤੱਤਵ ਦੇ ਜਾਣਕਾਰ ਮਹਾਪੁਰਸ਼, ਸਾਤਵਿਕ ਯੋਗੀ ਪੁਰਸ਼ ਅਤੇ ਪੰਜਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ ਪੁਰਸ਼ ਗਿਆਨ ਦਾਨ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਚਮਕਾਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਣ ਵੀ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਘਟਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁੰਨ ਵਾਲਾ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। - 7
| ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਸਿਮਰਨ, ਕੀਰਤਨ ਕਰਕੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅਨੰਦ ਮਾਨਣਾ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਚਿੰਤਣ ਕਰਨਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਮਾਰਥਕ ਕਰਨਾ। ਚੰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਖਾਨ ਵਾਲੇ ਮਹਾਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਗੁਣਗਾਨ ਨਾਲ ਤੂੰ ਸ਼ਾਤਸੂਧਾ ਰਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਰਿਆ ਕਰ। - 8

Page #51

15.
ਕਰੁਣਾ ਭਾਵਨਾ (ਲੋਕ)
ਇਸ ਜਗਤ ਪਾਣੀ, ਖਾਣਾ ਪੀਣਾ, ਕੱਪੜਾ, ਘਰ, ਗਹਿਣੇ, ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਆਦਿ ਦੇ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਦੀ ਵਿਆਹ, ਸੰਤਾਨ ਉਤਪਤੀ, ਮਨ ਚਾਹੇ ਸੁੱਖ ਭੰਗ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਕੁਲ ਅਤੇ ਜੁਟੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮਨ ਸਥਿਰ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ? - 1
| ਹਰ ਕੀਮਤ 'ਤੇ, ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸੱਚ ਝੂਠ, ਉਲਟਾ ਸਿੱਧਾ, ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਕੇ, ਆਦਮੀ ਸੰਪਤੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਦਤ ਤੋਂ ਮਜਬੂਰ ਪੱਕੀ ਸਮਝ ਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਦਿਲ ਤੋਂ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਰੋਗ, ਡਰ, ਜਾਂ ਬੁਢਾਪਾ ਅਤੇ ਮੌਤ ਇਸ ਸਾਰੀ ਸੰਪਤੀ ਨੂੰ ਸੁਪਨੇ ਵਾਂਗ ਰਾਖ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। - 2
| ਕੁਝ ਲੋਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਲੋਕ ਸਾ ਅਤੇ ਈਰਖਾ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਜਲਦੇ ਝੁਲਸਦੇ ਹੋਏ, ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਧੋਖਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਤਾਂ ਧਨ, ਔਰਤ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਲਈ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜਦੇ ਹਨ, ਝਗੜਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਸੰਪਤੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਟਕ ਕੇ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਕਟ ਨਾਲ ਘਿਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੀ ਕਰੀਏ ? ਕੀ ਆਖੀਏ ? - 3
ਆਦਮੀ ਆਪਣੇ ਰਾਹੀਂ ਬਣਾਏ ਟੋਏ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਡੂੰਘਾ ਡਿੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਤਾਂ ਖਿਆਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡੂੰਘਾ ਉੱਤਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - 4
50

Page #52

| ਕੁਝ ਲੋਕ ਨਾਸਤਿਕਵਾਦ ਕਾਰਨ, ਪ੍ਰਮਾਦ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫੜਦੇ ਹਨ। ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਭੰਵਰ ਵਿੱਚ ਫਸ ਕੇ ਨਿਗੋਦ ਵਗੈਰਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। - 5
ਜੋ ਪ੍ਰਾਣੀ ਤਲੇ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਧਰਮ ਦੀ ਇੱਕ ਵੀ ਗੱਲ ਮੰਨਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਪਤੀਆ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਕਿਉਂ ? - 6
ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੇ ਉਪਾਅ ਜੋ ਆਦਮੀ ਸੋਚਦਾ ਹੈ, ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ ਸੁੰਦਰ ਸੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। - 7
ਪੰਦਰਵੀਂ ਭਾਵਨਾ (ਗੀਤ)
ਸੱਜਣੋ, ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਰੱਖ ਕੇ ਭਗਵਾਨ ਦਾ ਭਜਨ ਕਰੋ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰੋ। ਜੋ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਆਏ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਦੇ ਲਈ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਰਹਿਮ ਦਿਲ ਹੈ। - 1
ਮਨ ਨੂੰ ਜਰਾ ਸਥਿਰ ਕਰਕੇ ਜਿਨ-ਆਗਮ ਦੇ ਸਾਰ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਣ ਕਰੋ। ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਦੇ ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਭਟਕਾ ਦੇਣਗੇ। ਅਜਿਹੀ ਗਲਤ ਅਤੇ ਸ਼ੰਕਾ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਛੱਡ ਦਿਓ। - 2
ਜਿਸ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਹਿੱਤ, ਅਹਿੱਤ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਬੁਰੇ ਦਾ ਖਿਆਲ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਤੋਂ 100 ਗਜ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਹਨਾਂ ਦੀ ਚਤੁਰਾਈ ਨਾਲ ਭੋਲੇ ਅਤੇ ਘੱਟ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਟਕਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੱਜਣਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਚਨ ਹੀ ਜੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਨੰਦ ਦਾ ਦਰਿਆ ਵਹਿ
ਦਾ ਹੈ। - 3

Page #53

ਗਲਤ ਰਾਹ, ਅਤੇ ਉਲਟ ਧਾਰਨਾ ਦੇ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਵਿੱਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਤੇ ਛਾਏ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੂੰ ਸੱਚੇ ਅਤੇ ਅਸਲ ਮਾਰਗ ਦੀ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕਰਦਾ ਹੈ ? ਓਏ, ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਦਹੀਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਿੜਕਣ ਨਾਲ ਕੀ ਮਿਲੇਗਾ ? - 4
ਮਨ ਨੂੰ ਜੇ ਇੱਕਦਮ ਅਜਾਦ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਤੰਕ ਫੈਲਾਵੇਗਾ, ਉਪਦਰਵ ਕਰੇਗਾ, ਪਰ ਉਹੀ ਮਨ ਜੇ ਅਧਿਆਤਮ ਦੇ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ ਹੋ ਕੇ ਘੁੰਮਣ ਫਿਰਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਸਹਿਜ ਸੁੱਖ ਦੇ ਫੁੱਲ ਖਿੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। - 5
ਜਨਮ ਜਨਮ ਤੋਂ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਡੇਰਾ ਲਾ ਕੇ ਜੰਮੇ ਹੋਏ ਆਸਰਵ, ਵਿਕਥਾ, ਗੌਰਵ (ਹੰਕਾਰ) ਅਤੇ ਕਾਮ-ਇੰਛਾ ਦੇ ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦੇ। ਸੰਬਰ ਰਾਹੀਂ ਆਤਮਾ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮਿੱਤਰ ਬਣਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਰਹੱਸ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ।
-
6
ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਜੰਗਲ ਰੂਪੀ ਵਨ ਵਿੱਚ ਭਟਕਦੇ ਹੋਏ ਤੂੰ ਇੰਨੇ ਕਸ਼ਟ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਨੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਜੋ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਉਪਕਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਰਗ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰ। 7
8
ਵਿਨੇ ਨਾਲ ਜੋ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਜਰੂਰ ਭਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣੋ। ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਸੁੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਤੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਪੁੰਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਂਤਸੁਧਾ ਰਸ ਦਾ ਪਾਣ ਕਰੋ।
52

Page #54

16.
ਮੱਧਿਅਸਥਭਵਾਨ (ਸ਼ਲੋਕ)
ਜਿਸ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਥੱਕੇ-ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਅਰਾਮ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਬਿਮਾਰ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਆਦਮੀ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਰਾਗ ਦਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਸਹਿਜ, ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਜਿਹਾ ਮੱਧਿਅਸਥ ਭਾਵ ਸਾਡੇ ਲਈ ਚੰਗਾ ਹੈ। - 1
ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੋਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਮਨਚਾਹੀ - ਅਣਚਾਹੀ ਭੇਦ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਮਝਦਾਰ ਅਤੇ ਵਿਵੇਕੀ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰੇ ਅਤੇ ਕਿਸ 'ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਕਰੋ। - 2
ਖੁਦ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਸਵਾਮੀ ਦੀ ਆਪਣੇ ਚੇਲੇ ਜਮਾਲੀ (ਸੰਸਾਰਿਕ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੇ ਜਮਾਈ ਨੂੰ ਗਲਤ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕੇ। ਫਿਰ ਕੌਣ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦਾ ਹੈ ? ਇਸ ਲਈ ਭਲਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਦਾਸੀਨ ਮੱਧਿਆਸਥ ਭਾਵ ਵਿੱਚ ਸਥਿਰ ਹੋ ਜਾਈਏ। - 3 .
ਤੀਰਥੰਕਰ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਨ ਬਲਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਜੋਰ ਜਬਰਦਸਤੀ ਨਾਲ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਉਂਦੇ। ਸਗੋਂ ਸੱਚਾ ਧਰਮ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਂ, ਜੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਸਾਗਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - 4

Page #55

ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਸੱਤਪੁਰਸ਼ੋ ! ਤੁਸੀਂ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਰੂਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰਸ । ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਸੇਵਨ ਕਰੋ। ਉੱਛਲਦੇ ਅਤੇ ਉਫਨਦੇ ਹੋਏ ਅਨੰਦ ਦੀ ਮੌਜਾਂ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਮੁਕਤੀ ਸੁੱਖ ਨੂੰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। - 5
ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਭਾਵਨਾ ਰਤ)
ਹੇ ਵਿਨੇ ! ਤੂੰ ਸ਼ੇਸ਼ਨ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਦੇ ਸੁੱਖ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਅਨੁਭਵ ਕਰ। ਉਦਾਸੀਨ ਭਾਵ ਪਰਮ ਕਲਿਆਣ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਲ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦਾ ਸਾਰ ਅਤੇ ਮਨ ਭਾਉਂਦਾ ਫਲ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਉਦਾਸੀਨ ਭਾਵ ਹੈ। ਤੂੰ ਉਸ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰ। - 1
ਪਰਾਈ ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਪਰਾਈ ਪੰਚਾਇਤ ਦੇ ਜੰਜਾਲ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇ। ਤੂੰ ਖੁਦ ਦੇ ਆਤਮ ਸਰੂਪ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕਰ। ਕੋਈ ਕੰਡੇ ਕਰੀਰ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਮਿੱਠੇ ਅੰਬਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰੇ। ਤੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਕੀ ਲੈਣਾ ਹੈ। - 2
ਜੇ ਕੋਈ ਤੇਰੀ ਆਖੀ ਹੋਈ ਤਲੇ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦਾ ਤਾਂ ਤੂੰ ਉਸ 'ਤੇ ਨਰਾਜ ਨਾ ਹੈ, ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰ, ਫਾਲਤੂ ਬੇਅਰਥ ਪਰਾਈ ਚਿੰਤਾ ਵਿੱਚ ਜਲ ਕੇ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਆਤਮ ਸੁੱਖ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਗਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ? -
ਕੁਝ ਜੜ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਮੂਰਖ ਲੋਕ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕਰਕੇ ਗਲਤ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਝੂਠਾ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਝੂਠੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਘੜਦੇ ਹਨ, ਵਿਅਰਥ ਬਕਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਰਸ ਵਾਲਾ ਮਿੱਠਾ ਦੁੱਧ ਛੱਡ ਮੂਤਰ ਪੀਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸ ਦਾ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ? - 4

Page #56

ਜਿਸ ਦੀ ਜਿਹੋ ਜਿਹੀ ਗਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਉਹੋ ਜਿਹੀ ਸ਼ੁੱਧੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਤੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਰਿਹਾ। ਜਿਸ ਆਦਮੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਭਵਿੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। -
5
.
| ਚਿੱਤ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਭਾਵ ਨਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਮਤਾ ਨੂੰ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਬਸਾ ਕੇ ਬਾਹਰਲੇ ਕਪਟ ਜਾਲ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰ। ਤੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਤੂੰ ਕਿਉਂ ਪੁਦਰਾਲ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ਪਤਲਾ ਹੋਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। - 6
ਅਨੁਪਮ ਤੀਰਥ ਸਰੀਖੇ ਅਤਿ ਸਿਮਰਣਯੋਗ ਸੁੱਧ ਚੇਤਨਾ ਵਾਲੇ ਜੋ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਝਰੋਖੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਤੈਨੂੰ ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਤੱਕ ਸੁੱਖ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗਾ। - 7
ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਦੇ ਪਰਮ ਸਾਧਨ ਰੂਪ ਉਦਾਸੀਨ ਭਾਵ ਜੋ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਤੂੰ ਵਿਨੇ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਰਚੇ ਇਸ ਸ਼ਾਂਤਸੁਧਾ ਰਸ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਨ ਕਰ। - 8
551

Page #57

ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਰ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਪਰੰਪਰਾ (ਸ਼ਲੋਕ)
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਸ਼ੰਕਾ ਰਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਆਤਮ ਤੱਤਵ ਦੇ ਚਿੰਤਨ ਤੋਂ ਮੋਹ, ਨੀਂਦ, ਮਮਤਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੇਤੀ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਤਵਸ਼ੀਲ ਹੋ ਕੇ ਮਮਤਾ ਭਾਵ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਨੁਪਮ ਅਤੇ ਸੌ-ਸੌ ਚੱਕਰਵਰਤੀਆਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਭਾਵਨਾ ਵਾਲੇ ਮਨ ਦਾ ਸੁੱਖ ਡੂੰਘਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸੁੱਖ ਨੂੰ ਚਹੁੰ ਪਾਸਿਓਂ ਪਸਾਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
-1
ਜਿਸ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਨਾਲ ਦੂਧਿਆਨ ਰੂਪੀ ਪ੍ਰੇਤ ਪੀੜਾ ਜਰਾ ਵੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਉਸ ਸੁੱਖ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲਹਿਲਹਾਉਂਦੇ ਚਿੱਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦਾ ਅਪਾਰ ਦਰਿਆ ਚਹੁੰ-ਪਾਸੇ ਲਹਿਲਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਅਸਰ ਨਾਲ ਰਾਗ ਦਵੇਸ ਆਦਿ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਤਮ ਧੀ ਸਹਿਜ ਰੂਪ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਨੋ ਵਾਲਾ, ਨਿਰਮਲ ਸਾਫ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲਾ ਹੈ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕਰੋ। - 2
ਸ਼੍ਰੀ ਹੀਰ ਵਿਜੇਸੁਰੀ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਚੇਲੇ ਜੋ ਸਕੇ ਭਾਈ ਸਨ, ਉਹ ਸਨ ਸ੍ਰੀ ਸੋਮ ਵਿਜੇ ਜੀ, ਵਾਰਕ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਕੀਰਤੀ ਵਿਜੇ ਜੀ ਵਾਚਕ।
-3
ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼੍ਰੀ ਕੀਰਤੀ ਵਿਜੇ ਵਾਚਕ ਦੇ ਚੇਲੇ ਉਪਾਧਿਆਇ ਵਿਨੇ ਵਿਜੇ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ਾਂਤਸੁਧਾ ਰਸ ਨਾਉਂ ਦੇ ਇਸ ਭਾਵਨਾ ਭਰੇ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।
-4
ਬਿਕਰਮ ਸੰਮਤ 1723 ਰਧਪੁਰ (ਗੰਧਾਰ) ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਭਰੇ ਹਿਰਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਕੌਸ਼ਿਸ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਜੰਨ ਅਚਾਰਿਆ ਸ੍ਰੀ ਵਿਜੇ ਪ੍ਰਭ ਰੀਸ਼ਵਰ ਜੀ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਸਫ਼ਲ ਹੋਈ।
-5
56

Page #58

ਜਿਵੇਂ ਚੰਦਰਮਾ 16 ਕਲਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ * * * ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਆਨੰਦ ਨਾਲ ਭਰਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 16 yr ftu wkf॥ ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇਂ। (
ਜਦ ਤੱਕ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਤੇ ਚੰਦ ਦਿਖਾਈ 1 * ਤਦ ਤੱਕ ਸੱਜਣਾਂ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਇਹ ਸਾਂਤਸੁਧਾ ਰਸ ਪ ਜੀ 1 ਰਹੇਗਾ ਅਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸਥਿਰਤਾ ਦੇ ਰਾਹ ਦੀ ਪਗਡੰਡੀ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ।

Page #59

ਅਨੁਵਾਦਕਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਤੋਂ
ਸਸੁਧਾ 'ਰਸ' ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਉਪਾਧਿਆਇ ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਨੇ ਵਿਚੋਂ ਜੀ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਪ ਨੇ ਅਤਮਾ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ 16 ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਾਂਤਸੁਧਾ ਰਸ ਇੱਕ ਅਨੋਖੀ ਅਤੇ ਗਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਘੂ ਰਚਨਾ ਦੀਆਂ 6 ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ 16 ਪ੍ਰਕਰਣ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਲੋਕ ਅਤੇ ਗੀਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਿਆਗ ਮੂਰਤੀ ਉਪਾਧਿਆਇ ਸ੍ਰੀ ਵਿਨੋ ਵਿਜੇ ਜੀ ਨੇ ਸੁਭ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇਸ ਰਚਨਾ ਦੇ ਰਚਨਾਕਾਰ ਉਪਾਧਿਆਇ ਸ੍ਰੀ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇ ਜੀ ਹਨ। ਆਪ ਦਾ ਜਨਮ ਬਿਕਰਮ ਸੰਮਤ 1661 ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਰਾਜ ਸੀ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਤੇਜ ਪਾਲ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਆਪ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਲੋਕ ਬਿਕਰਮ ਸੰਮਤ 1708 ਨੂੰ ਰਾਦਰੋਂ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਪਾਕਿਰਤ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ। ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ 40 ਦੇ ਕਰੀਬ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਆਪ ਨੇ ਲੋਕ-ਅਕਾਰ ਜਿਹਾ ਵਿਖਾਲਾ ਗ੍ਰੰਥ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਰੱਥ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਅਚਾਰਿਆ ਸੀ ਵੀਰ ਵਿਜੈ ਦੇ ਦੋ ਚੇਲੇ ਸਨ। ਜੇ ਸਕੇ ਭਰਾ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਸਨ ਵਾਰਕ ਸ਼੍ਰੀ ਸਮੇਂ ਵਿਜੇ ਜੀ ਅਤੇ ਚਾਰਕ ਸ੍ਰੀ ਕੀਰਤੀ ਵਿਜੇ ਜੀ। ਵਾਦਕ ਸ੍ਰੀ ਵੀਰਤੀ ਵਿਸ਼ੇ ਵੀ ਆਪ ਦੇ ਗੁਰੂ ਸਨ। ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਰਚਨਾ ਸੰਮਤ 123 ਨੂੰ ਗੰਧਪੁਰ (ਰਧਾਰ ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਈ, ਜੋ ਕਿ ਅਚਾਰਿਆ ਵਿਜੇ ਪ੍ਰਭਵ ਸੂਰੀ ਜੀ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਹੋਈ।
ਇਸ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਜਿਨਾਂ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਹ ਹਨ ਛਮਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚੌਥੇ ਪਟਧਰ ਜੋਨ ਅਦਾਰਿਆ
5&

Page #60

ਸਮਰਾਟ ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ਿਵ ਮੁਨੀ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ, ਹੱਛਾਪਤੀ ਅਚਾਰਿਆ ਸ੍ਰੀ ਨਿਯਾਨੰਦ ਸੂਰੀ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ, ਅਚਾਰਿਆ ਮਹਾਸ਼ਮਣ ਦੇ ਆਗਿਆਵਤ ਤਪੱਸਵੀ ਮੁਨੀ ਸ਼੍ਰੀ ਜੈ ਚੰਦ ਲਾਲ ਜੀ, ਜੈਨ ਜਯੋਤੀ ਜਿਥੇ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿਰਾ ਸੰਧਾਰਾ ਸਾਧਿਕਾ ਸ੍ਰੀ ਸਵਰਣਕਾਂਤਾ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜਿਸ ਉਪ ਪਰਵਰਤਨੀ ਸਾਧਵੀ ਸ਼੍ਰੀ ਸੁਧਾ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ। ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਬਣਿਆ ਰਹੇਗਾ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਤਰੁੱਟੀਆਂ ਅਤੇ ਪਰੂਫ ਰੀਡਿੰਗ ਦੀ ਤਰੁੱਟੀਆਂ ਲਈ ਅਸੀਂ ਖਿਮਾ ਦੇ ਯਾਚਕ ਹਾਂ।
ਮਿਤੀ : 10 ਨਵੰਬਰ, 2012
ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ।
ਸੁਤਚਿੰਤਕ
ਪਰਸੋਤਮ ਜੈਨ ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ
ਪੰਜਾਬੀ ਜੈਨ ਲੇਖਕ
ਮਾਲੇਰਕੋਟ

Page #61
ਸਮਰਪਣ ਧਰਮ ਭਰਾ ਭੂਮਣੋਪਾਸਕ ਸ੍ਰੀ ਪਰਸ਼ੋਤਮ ਜੈਨ ਸਾਹਿਬ ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿਨ ਦੇ ਸ਼ੁਭ ਮੌਕੇ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਭੇਂਟ ਭੇਂਟ ਕਰਤਾ : ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ 10-11-2012