Book Title: Puna Me15 Din Bapu Ke Sath
Author(s): Pratap J Tolia
Publisher: Vardhaman Bharati International Foundation
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032329/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 - 54 * mahAsainika. // OM aiM namaH // pUnA meM paMdraha dina bApU ke sAtha (prA. pratApakumAra ToliyA) prathama darzana : durlabha avasara prasanna-masta vidyAbhyAsa kI kumArAvasthA ke ve dina the... paMdraha varSa kI dehAyu, pUnA kI ravivAra peTha sthita Ara.sI.ema. gujarAtI hAIskUla, cauthI kakSA kI usa vidyA-zreNI meM abhyAsa meM citrakalA uparAnta skAuTa-pravRtti meM bhI praviSTa hokara vizeSa yogyatAe~ pradAna karane kA avasara mila rahA thaa| eka ora se lalitakalA meM citra, dUsarI ora se nivAsa nikaTa gopAla gAyana samAja meM saMgIta aura tIsarI ora se vidyAlaya ke 'bharata pathaka' skAuTa ke dvArA zarIra-sauSThava-nirmANa aura sevAkArya meM yogadAna / jaisI vidyAlayIna par3hAI meM ruci saha mahAratha prApta hotI jA rahI thI, vaisI hI ina viziSTa itara pravRttiyoM meM bhI / tabhI se eka samagra, sarvAMgINa, saMtulita vikAsa kI mAnoM sahaja hI prApti hone lagI thii| mAtA-pitA evaM agraja- sabhI isa meM protsAhita kara rahe the yaha merA kitanA saubhAgya thA ! unakA upakAra sadA mahasUsa/prApta karatA jAtA thA / parvatI dAdAvAr3I nitya jinadarzanoparAnta / itane meM eka su-avasara pUnA ke sadbhAgya meM aayaa| 1945 ke aMtima mAha ke dina the| 1946 janavarI Arambha tk| bApU gAMdhIjI kA, pUnA sTezana nikaTastha, DA. dinazA mahetA ke nisargopacAra kendra Nature Care para acche samaya ke lie rukanA huaa| unake svAsthya ke uparAnta rASTrIya pravRttiyoM ke nimitta the| bApU kI sevA meM kucha suyogya kumAra svayaMsevakoM kI AvazyakatA thI / vyavasthApakoM se DA. dinazA mehatA dvArA hamAre jAne-mAne gujarAtI vidyAlaya para isa hetU nimaMtraNa AyA / vidyAlaya ke prAcArya gAMdhIvAdI khaddaradhArI prasannavadana zrI. dAdAvAle sAhaba evaM bharatapathaka skAuTa ke mukhiyA zrI modI ne ThIka se kasauTI-parIkSA kara isa hetu hama do chAtroM ko cunA- eka ko dinabhara ke lie - dUsare ko rAtribhara ke lie / maiM aura merA sahapAThI mitra pratApa dattAnI isa cayana se phUle nahIM samAye / hama donoM mitroM kA rASTravAdI lagAva, bArabAra AgAkhAna pelesa para kasturabA-mahAdevabhAI kI samAdhiyoM para jAnA aura mere vatana amarelI meM 1942 agasta ke bhArata choDo AMdolana meM bAlaparAkrama ye zAyada hamAre cayana ke mUla meM the| prathama to dUsare hI prAtaH donoM nisargopacAra kendra para apanI rukAuTa kI vezabhUSA meM pahuMca gaye / DA. dinazA se hama prathama mile / gujarAtI skUla se aura rukAuTa vezadhArI gujarAtI svayaM sevaka Aye jAnakara ve bar3e khuza hue / apanI pArasI gujarAtI meM hI bar3e prema se bole"Avo DikarA... ! cAlo Tamane bApUjI pAse ja laI jAuM... / " (54) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 - 55 * mahAsainika . | bApU apanI svaccha-zveta khadara kI gaddI kI pATa para apanI lAkSaNika mudrA meM eka vastradhArI banakara baiThe baiThe kucha likha rahe the| unake usa kamare meM pahuMcakara DAkTara sAhaba ora hama donoM bacce prathama to unake IzAre se cupacApa khar3e raha gaye / turanta hI bApUne likhanA rokakara hamArI aura dekhA aura muskurA kara bole : "Ao dinazA....." dinazAjI ne aura hama donoM ne bApU ko praNAma kiyA aura Anandavibhora ho uThe / ekadama hI dinazAjI ne bApU se hamArA paricaya karavAyA : "bApUjI! ApanI (NI) gujarAtI skUlamAthI ja A be baccA svayaMsevaka tarIke ApanI sevA mATe AvyAM che-baMne skAuTa volanTiyara che....." __ "bhale AvyAM" kahakara bApU ne apanA smita drshaayaa| kahA aura pUchA : __ "skAuTa thaI sevA Apo cho e sArI vAta cha / tamAro pozAka paNa sarasa cha / paraMtu ekhAdIno nathI, kharaM ne ?" "nA bApujI, khAdIno nathI" "skAuTa saMsthAe Apelo ch|" mujhe choTI vaya meM pitAjI dvArA silavA diye gaye ve hare raMga ke khaddara ke koTa-caDDI yAda A gye| "to have khAdIno sIvaDAvazo ?" "jarura bApujI, jarura sIvaDAvIzaM" "bahu suMdara / paNa khAdIno zA mATe e paNa pahelAM A DokTara sAheba pAsethI samajI lejo..." "bhale" phira bApU kA caraNa-sparza kara hama vidA hone lge| phira bApUne DA. dinazA ko isa bAta kA saMketa kara hameM sAyaM-prArthanA samaya harijana phaMDa ekatra karane meM jor3ane kA bhI nirdeza diyaa| phira dinazAjI hameM eka anya vyavasthApaka vyakti ke pAsa le gaye / saba kucha unheM btaayaa| unhoMne hameM divasa aura rAta ke bArI bArI ke kartavya-kArya btlaaye| hama usImeM juTa gye| zAma ko sAyaM-prArthanA ke samaya sabhAjanoM se harijana phaMDa meM dhana juTAne ke liye pAtra sauMpe gye| logoM se isa puNyakArya hetu paise ekatra karane meM hameM bar3A Ananda AyA - dinabhara ke anya sevAkAryoM ke uparAnta / rAta kI sevA-pArI ke lie usa dina mere dUsare mitra ko rukanA thaa| maiM sAnanda ghara lauttaa| sAre parivArajanoM ko 'AnandIkuTI' puraMdare kolonI ke hamAre nivAsa para bApU ke prathama paricaya kA Ananda aisA bA~Tane lagA, mAnoM hamane jIvana kA koI bar3A lAbha haoNsila kara liyA ho / choTA bhAI kIrti to bar3A itarAtA rahA / (55) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 - 56 phira jaldI sokara dUsarI subaha mu~ha aMdhere hI jaldI uTha gayA aura jhaTapaTa apanI prAtaH kriyAe~ nipaTAkara, apanA gaNaveza pahane apanI sAikila para savAra ho gayA, nisargopacAra kendra para bApU kI sevA meM pahu~ca gyaa| Aja unake kamare ke daravAje para hI khar3A rahanA thaa| bApU apane peTa aura kapAla para miTTI kI paTTI lagAye leTe hue the / vahA~ ke vyavasthApaka ne mujhe cupacApa khar3e raha jAne kA saMketa kiyaa| bApU ke uThane para unako kucha dUra se praNAma kara apane sauMpe gaye kArya AgaMtukoM kA svAgata kara bIThAne yA bApU ke pAsa le jAne kA jimmA - kartavya meM laga gayA / bIca bIca meM bApU ke bhinna bhinna sAvadha-kAryoM ko nihArane kA evaM aneka AnejAne vAloM se unakI bAtacIta sunane kA bhI avasara milatA rhaa| kisa sevArthI ko aisA durlabha maukA milatA hogA ? harijana phaMDa dhana pAyo 'bahu puNya' pada-paMkti sunAyo - * mahAsainika phira sAyaM prArthanA, harijana phaMDa ekatrIkaraNa aura apanI sAikila uThAye ghara lauTanA / calA yaha krama / do dina aise sAnanda bIta gae / usa dina sAyaM prArthanA ke bAda eka choTA-sA preraka-prasaMga bApU ke sAtha ghaTa gayA thA / bApU, kucha loga, Do. dinazA evaM vyavasthApaka bhAI ke sAtha prArthanA-sthAna se apane kamare kI ora lauTa rahe the aura hama donoM mitra bhI usa dina apane dAna pAtroM meM atyadhika chalachala harijana phaMDa ekatrita kara use vyavasthApakajI ko sauMpane A rahe the| Ate Ate, bIca bIca meM vinoda karane vAle bApU ke sAmane hamaneM bhI vinoda meM haMsate-haMsate usa dina kI prArthanA kA bhajana doharAyA "rAma ratana dhana pAyo, harijana phaMDa dhana pAyo", bApU ke caraNoM meM hI hamane hamAre dAna pAtra dhara dive aura bApU bhI haMsa par3e bole "tuma donoM bar3e zarAratI bhI ho aura nayA bhajana bhI acchA jor3a kara gA lete * ho ! kahIM saMgIta baMgIta sIkhA haiM kyA ? aura bhajana bhI janate ho kyA ?" "hA~ jI, bApUjI ! bahu puNya kerA puMjathI zubha deha mAnavano maLyo" : mujha se yaha uttara sunakara to bApU aura prasanna hokara bole "are! yaha to rAyacaMdabhAI kA likhA huA hai| tumane kahA~ se sIkhA, beTe ?" "mere pitAjI se / mA~ bhI subaha cakkI pisate yaha gunagunAtI rahatI hai "bahuta acchA..... kabhI mujhe pUrA sunAnA prArthanA meN|" kahate hue prasannamukha bApU apane kamare meM cale gaye aura maiM apane ghara kI ora AnandollAsa se sAikila calAte calAte "rAmaratana dhana" aura "bahu puNya kerA" donoM bhajana gAtA-gunagunAtA huaa| ghara Akara jaba pUjya mAtA-pitA aura sAre parivAra ko yaha sArI ghaTanA sunAyI to unake sabhI ke Ananda kA ThikAnA nA rhaa| isa Ananda se sArI 'AnandI kuTI' gu~ja uThI aura hama saba bhajanagAna karate karate Ananda - nidrA meM cale gaye / tIsare dina DA. dinazA aura unakI dharmapatnI gulabAI donoM sAmane hI mila gaye / bole : "kAle Tame zuM bhajana joDiyuM ! bApUne ya hasAvI DIdhA / " (56) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 -57 * mahAsainika . (kala tumane kyA bhajana jor3a diyA aura bApU ko bhI haMsA diyA !) do dina se hama donoM mitra nirIkSaNa kara rahe the ki itanI pravRttiyA~ aura rASTra ke svAtaMtrya-AMdolana kI jimmedAriyoM ke hote hue bhI bApU bIca bIca meM kaisA vinoda kara lete the / ise lakSyakara DAkTara sAhaba ko hamane uttara diyA : "dinazAjI ! bApUnA vinode ja amane AvI majAka sujhaadd'ii...|" aura hama tInoM bApU ke kamare para pahuMcate pahuMcate dinazAjI kI mIThI latAr3a sunate gaye : "bhAre zarAratI...!" phira ve aura hama saba cupa ho gaye / bApU ko praNAma kara kamare ke daravAje para jAuM utane meM to dinazAjI ne bApU se kahA: "bApU ! Apano (No) A bhajanika volanTIyara AvI gayo che!" bApUne ha~sakara pUchA : "beTA! zuM nAma che tAruM? javAba diyA : "prtaap|" dinazA ne bhI maz2Aka meM kahA "mahArANA pratApa !" bApU phira ha~sa pdd'e| pUchA "jaMga konI sAme karazo ?" (yuddha kisake sAmane kareMge ?) maiMne vinamratA se uttara diyA : "aMgrejo sAme, dezanI gulAmI sAme..." "sAeM, paNa ahiMsAthI" (acchA, paraMtu ahiNsaapuurvk)| bApU likhane baiTha gaye aura yaha bar3I yuddha-zikSA lekara hama apane apane dinabhara ke kartavyoM meM laga gaye / usa dina lagAtAra tAMtA lagA rahA aneka netAoM kA - saradAra, javAharalAlajI, maulAnA, ityAdi / sabhI ke darzana kA hameM mufta meM lAbha mila jAtA thA, bApU gAMdhI ke svayaMsevaka jo hama the / una saba ke aura sAyaM prArthanA karate bApU ke bhI apane 'DibbA kemare' meM usa dina kucha phaoNTo khIMcate hue hama ghara lauTe / harijana-phaMDa to ekatrita kara hI diyA thaa| rAta do baje sonA, cAra baje uTha jAnA dUsare-cauthe dina merI DyuTI rAta kI hone para sAyaM-prArthanA ke samaya hI maiM jur3a gayA / sahapAThI mitra pratApa taba apane ghara gyaa| usa rAta bApU ke kamare ke unake sUtI zayana-palaMga ko uThAkara usakI jagaha badalane kA hameM maukA milA / logoM ke jAne ke bAda bhI usa para sone ke bajAya takiye ke sahAre baiThe baiThe derI taka bApU kucha likhate rahe / zAyada 'harijana baMdhu' ke lekha the ve| jaba ve sone ke lie leTe taba rAta ke do baja gaye the ! aura jaba sokara uThe taba, maiMne barAbara noTa kiyA thA, ThIka cAra baje the ! na koI ghaMTI, na koI aeNlarma !! na koI thakAna, na koI sardI kA dabAva !! vahI citta-prasannatA, vahI muskAna....! apanA prAtaH karma nipaTAnA, prArthanA meM mauna baiTha jAnA, carakhA kAtanA saba kArya sUryavat niyamita gati se calatA rahA aura maiM daMga hokara sabu cupacApa dekhatA rahA / unakI to kamAla kI yoganidrA thI! (57) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 -58 mahAsainika. prAtaH apane ghara lauTate hue mere aMtarmana se zabda nikala par3e the :"kamAla kI yoga-nidrA : "rAta do baje sonA, cAra baje uTha jaanaa|" zAyada AhAra-jaya, Asanajaya ke bAda yaha nidrA-jaya bhI unhoMne apane AdhyAtmika mArgadarzaka zrI rAyacaMdabhAI se sIkhakara siddha kara liyA thA, yaha maiMne gahana ciMtana ke bAda bahuta varSoM ke pazcAt samajhA thaa| kyA virala yogI the bApU bhI ! nidrAjayI, pravRttikAryajayI, karmayogI, nisargopacAra-prayogI, prasanna vinodI, bAla-premI...kyA kyA kaheM ? kyA kyA likheM? aise samagra yogI kA to nikaTa-nivAsI ko hI patA cale ! hama bar3e dhanya the aise nikaTa-nivAsI eka rAtabhara ke bhI banane para ! akala-kalA khelata nara jJAnI, nara yogIm garIbI dUra karane svadezI, katAI aura khAdI bApU-nizrA kA pA~cavA dina bhI phira koI nayA satya ujAgara karanevAlA thA / usa dina bhI mujhe rAta ko hI apanA pharz2a adA karanA thaa| zAyada ravivAra kA dina thA / sAyaM-prArthanA meM bar3I bhIr3a umar3I thii| hamAre vidyAlaya se bhI kucha aura sahapAThI chAtra-chAtrAe~ prArthanA samaya ke harijana-phaMDa ekatra karane hetu padhAre the / mitra pratApa dina bhara kA pharz2a adA kara prArthanA uparAnta apane ghara sAikila para lauTa jAnevAlA thaa| idhara Aye hue sabhI chAtra-chAtrAoM ne bhI hamArI bhA~ti atyadhika phaMDa ekatrita kiyA thA aura bApU ke caraNoM meM vaha rakhakara usa nimitta se darzana kA lAbha ve cukanA nahIM cAhate the| unameM se do chAtrAe~ bApU ke caraNoM taka pahuMca gaIM- raMjana aura puSpA / dAna-patra chalAchala-labAlaba dekhakara prasanna bApU ne pUchA "zuM nAma che tAre, dikarA ?" (kyA nAma hai tumhArA, biTiyA ?) . "puSpA, puSpA bhagata !" "tAeM?: "rNjn"| "Aja phaMr3a to ghaNuM bheguM karyu, paNa roja garIbonuM koI sevAkArya paNa kare cha ke ?" ("Aja phaMDa to bahuta ekatrita kiyA, paraMtu roz2a garIboM kA koI sevA-kArya bhI karatI ho kyA ?) __ "hA bApU / skUla jatAM gaNapatinA maMdira pAse, beThelA garIba bhikhArIne roja eka paiso nAkhatI jAuM chu" (hA~ bApU / skUla jAte samaya gaNapati maMdira ke pAsa baiThe hue garIba bhikhArI ko roja eka paisA dekara jAtI huuN|) "e to sAraM, paNa tethI tenI garIbI sadA mATe dUra thaI jaze ke ?" (vaha to acchA hai, paraMtu usase usakI garIbI sadA ke liye dUra ho jAyagI kyA ?") chAtrA soca meM par3a gii| (58) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 59 "jo beTA, garIbI dUra karavA svadezI apanAvavuM paDaze. te mATe pahelAM tAre ya kAMtatA zIkhavuM par3aze, ne bhikhArIne va zIkhavavuM par3aze bola, karIza ?" * mahAsainika * (dekha viTiyA garIbI dUra karane hetu svadezI apanAnA par3egA usa hetu prathama tumheM bhI kAMtanA sIkhanA hogA aura bhikhArI ko bhI kAMtanA sIkhAnA hogA / bola karegI na ? ) ' "hA bApU ! jarUra karIza" (hAM bApU ! avazya karUMgI ) bApU khuza hue AzIrvAda diye| puSpA raMjana donoM bar3I prabhAvita hokara ghara lauTIM kAMtanA sIkhA ora kucha dinoM meM khadara ke vastra bhI pahananA zuru kara diyA / kyA, kaisA jAduI prabhAva bApU ke vacanoM aura garIbI haTAne ke upAyoM kA ! eka nayA satya / apane adhyApakoM svajanoM kA prArthanA sabhA meM AnA eka dina pUjya bApU kI sAyaM prArthanA sabhA meM apane vidyAlayIna adhyApakoM kA Agamana huA / hamAre ravivAra peTha pUnA ke Ara.sI.ema. gujarAtI hAIskUla ke pU. prAcArya zrI dAdAvAle sAhaba, pU. adhyApaka zrI lAlajI gohila sAhaba ( donoM custa gAMdhIvAdI, khaddaradhArI) jo ki donoM hI tere prati sadA anugraha vAtsalya rakhate the, evaM saMskRta ke adhyApaka zrI koparakarajI, prasanna mRdu citrakalA adhyApaka zrI nagarakarajI Adi pUjya bApU ke darzanArthaM padhAre evaM prArthanAsabhA meM biraaje| zrI dAdAvAle sAhaba apane zveta khAdI ke koTa- pataluna meM evaM zrI gohila sAhaba khAdI ke jhubbA-dhotI meM bar3e hI zobhita dikhate the aura sAmane artha dIvAra pAra kI ghATa para prazAMta mudrA meM prArthanA lIna mauna virAjita pUjya bApU ko dekha dekhakara bar3e hI prasanna ho rahe the| prArthanA pUrNa hone para hama donoM skUlI - svayaMsevaka unake samakSa apanA harijana phaMDa pAtra lekara khar3e ho gae khuza hokara una sabhI ne hameM pAtra meM paise bhI die aura yaha harijana phaMDa bhI hameM ekatrita karate hue dekhakara kRtArtha hokara AzIrvAda bhI die / vaise hI dUsare dina zAma ko hamAre pUjya svajana - parijana bhI padhAre - janma se hI zrImad-padoM kI lorI sunAne aura samajhAne vAle pUjya mAtA-pitA, upakAraka agraja pU. caMdubhAI, nanhA krAntikAra anuja ci. kIrti evaM anya parivArajana / sabhI pUjya bApU ke darzana pAkara dhanya hue aura hameM unakI sevA kA lAbha pAte dekhakara kRtakRtya / apane svajanoM ko yahA~ dekhakara hama prasanna ho rahe the taba hameM prazna uThatA thA ki pUjya bApU ko apane kasturabA mahAdeva bhAI Adi khoye hue svajana yAda Ate hoMge yA nahIM ? - / 1945 aMta evaM 1946 ke prArambha ke ve dina, gatizIla bhAratIya svataMtratA AMdolana ke aMtima paDAva ke mahattva ke dina the apanI thor3I sI asvastha zarIrAvasthA hote hue bhI bApU AjhAdIprApti kI aneka gatividhiyA~ aura carcA-ciMtanoM-vicAraNAoM meM niraMtara bar3e hI sakriya the / hama barAbara avalokana karate rahate the ki ve kitanI sajagatA dakSatApUrvaka anya sAre netAoM evaM AgaMtukoM se bAtacItoM meM, miTiMgoM meM vyasta rahate the| AcArya narendra deva, je.pI., paMDita javAharalAla neharU, saradAra (59) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 - 60 * mahAsainika . vallabhabhAI paTela, maulAnA AjhAda Adi kA AvAgamana hotA rahatA thaa|tb bApUapane nijI svajanoM kasturabA evaM mahAdevabhAI desAI ko to pIche chor3a Aye the, kho cuke the-AgAkhAna mahala pUnA ke hI apane usa kArAvAsa ke daurAna / bArabAra eka dhunavat AgAkhAna mahala aura parNakuTi kI apanI sAikiloM para yAtrA karanevAle hama donoM mitra -pratApa dattANI aura maiM taba kabhI kabhI bApU ko dekhakara yaha jAnane kI koziza karate the ki bApU ko bA-mahAdeva jaise ina sarvAdhika nikaTa divaMgata svajanoM kI smRti koI saMvedana jagAtI hogI yA nahIM? sabhI se prema aura vAtsalya se bhare bApU yaha thor3e hI bhUla sakate hoMge ?... paraMtu sadA satata kAryarata evaM Izvara prArthanArata sthitaprajJa bApU, zAyada apanI ekalatA apane bhItara meM hI saMjokara apanI yaha smRti-saMvedanA, svajana-abhAva, kahIM dikhane nahIM dete the| zAyada apanI mauna prArthanA meM unheM yAda kara lete hoMge, jisakI ki kaI kaviyoM ne parikalpanAI kI haiN| hama donoM mitroM ke zodhaka kumAra-mAnasa taba bApU kI isa aMtaHsthiti bhAMpane kA prayatna karate rhte| deza kI svAtaMtrya-yAtrA ke una aMtima par3AvoM ke daurAna bApU kI yaha aMtaHsthiti taba kaisI rahI hogI vaha taba to hamAre komala kumAra-mAnasa para spaSTa nahIM ho sakatI thI, paraMtu Aja jaba una dinoM kI unakI vyastatA socate haiM, taba kaI praznadRzya bApU kI aMtarAvasthA ke bAvajUda unakI apanI kAryadakSatA evaM jAgRta rASTranetRtva-kSamatA se bhare smRti meM ubhara Ate haiN| prazna uThatA rahA hai sadA ki kaise, kisa zakti ke AdhAra para bApU yaha saba, yaha aMtara-bAhya nibAha rahe the ? deza kI paristhiti ke bIca, anya sajaga ciMtakoM, nikaTavartI darzakoM, itihAsajJoM ne una dinoM ke bApU ke kArya-kalApoM ko jo zabdabaddha kie haiM, unameM se nimnalikhita ekAdha meM se unakI yaha bAhyAMtara avasthA kucha khojane kA prayatnamAtra kara sakate haiM : "Tukar3e karake rAjya calAe~' ke aMgrejoM ke sidhdhAMta ke anusAra hI koMgresa ke sAmane muslIma lIga kI sthApanA huI... koMgresa kI svataMtratA kI mAMga ke sAmane lIga ko khar3I karane kA nirNaya aMgreja hukamarAnoM ne kiyaa| 1937 ke cunAva ke samaya bar3I kaThinAI se aMkura nikAlatI huI lIga ko 1946 ke cunAva ke samaya phule-phAle vRkSa kI taraha jo dekhA jA sakatA hai usake pIche aMgrejoM ke khAda-pAnI DAlane kA bahuta bar3A hissA hai| "AkhirakAra nirNaya mAunTabeTana ne hI kiyaa| gAMdhI aura naheru ke mata kI viruddha jAkara bhI unhoMne jinnA kI haTha ke sAmane pallA jhukA diyaa| aura isa prakAra tIsa karor3a hinduoM kI nava karoDa muslImoM ke sAtha periTI (samakakSatA) manavAI gaI aura jinnA hI hindustAna ke sAre muslImoM ke pratinidhi hone kA jo dAvA karate the vaha bhI mAnya huaa|" (isa) sArI ghaTanA ke sambandha meM gAMdhIjI ke saciva-jIvana caritrakAra pyArelAla likhate haiM - "muslIma lIga ke dila meM saccAI na ho to bhI saMyukta apIla mAunTabeTana ke kahane se karane meM AI hone se, parokSa rUpa se vAisaroya bhI usake pakSakAra banate the aura vaha vastu usake saMpUrNa amala karane kA bojha una para DAlatI hai aura usa pharja ko adA karane meM ve cukeMge nahIM aisI gAMdhIjI (60) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 - 61 * mahAsainika . kI mAnyatA ke viSaya meM vAisaroya ne bAda meM kahA ki ve aisA garbhitArtha svIkAra nahIM krte|" (pyArelAla - 'pUrNAhuti' pR. 112) ina sAre punarudhdharaNoM kA AdhAra bApU ke pUrva-saciva, putravat zrI mahAdevabhAI desAI ke ciMtaka, sajaga nirIkSaka suputra zrI nArAyaNa desAI kA abhI kA (2013 kA) hRdayavidAraka gujarAtI pustaka "jigaranA cIrA" hai| azrubhInI syAhI se likhe gaye eka zokAMtika-karuNAnta nATaka ke samAna isa pustaka meM unhoMne bApUke, bhagnahRdaya bana cuke bApUke, 1947-48 ke aMtima dinoM kA jo hRdayadrAvaka citAra prastuta kiyA hai usakI sArI pUrva ghaTanAeM evaM paristhitiyA~ yahA~ 1945-1946 meM AkAra le rahIM thIM bIja rUpa meN| Upara unakA kucha saMketa kiyA hai bApU kI aMtarAvasthA kA bAharI paristhitiyoM ke bIca meM se kucha jhA~kane hetu / taba to hama jaise svayaMsevaka yaha sArA samajhane ke lie choTe aura akSama the| paraMtu uparyukta rASTra-ghaTanAoM ke sandarbha meM bApU kI taba kI 1945-46 kI evaM bAda kI ghaTane vAlI 1947-48 kI vedanA bharI aMtaHsthiti ko Aja samajhane meM eka bhUmikA prApta hotI hai| zrI nArAyaNa desAI kI uparyukta pustaka bApU ke aMtima dinoM ke TUTe hue dila kI anakahI kathAvyathA kahatI hai| bAharI paristhiti bIca aMtarAvasthA: rASTraciMtA bIca daridra-ciMtA, nisargopacAra,rAmanAma __ bApU kI sArI bAharI-bhItarI paristhitiyoM kA unakA AdhAra thA - prArthanA, rAmanAma, satsatyamaya AtmasmRti-paramAtma stuti kA sAtatya / svAtmA kA hoza aura paramAtmA kA - 'rAma' kA zaraNagrahaNa / prabhu prati isa samarpaNamaya bhakti kA evaM apane AtmasvarUpa kA bodha unhoM ne barasoM pUrva se apane AdhyAtmika mArgadarzaka zrImad rAjacaMdrajI se jo pAyA thA, use apane jIvanAMta nikaTa ke ina dinoM taka unhoMne sAkAra kiyA thaa| kisI bhI bAharI dharma ke laeNbala ke binA ve apane AMtarika 'satya' dharmamaya, AMtarika rAma kI bhakti meM lIna the| zrImad rAjacaMdrajI ne unheM isa bhItarI Atmabodha kI smRti dRr3ha karavAI thI aura bAharI mata-paMthamaya bhedoM se ve mukta hokara unase Upara uTha gaye the| zrImadjI kA prathama bodha zAyada yaha thA : "tuma kisI bhI dharma ko mAnate ho usake viSaya meM merA pakSapAta nahIM hai... jisa rAha se saMsAra kA mala-rAga-dveSAdi-se mukta huA jA sake, usa bhakti, usa dharma aura usa sadAcAra kA tuma sevana krnaa...|" (puSpamAlA-15) svayaM kI 10 varSa kI laghuvaya meM zrImadjI dvArA likhita aise uttama gahana vicAroM kI bApU para amiTa chApa aMkita huI thii| itanI choTI-sI bAlyAvasthA meM likhita isa 'puSpamAlA' para bApU mugdha the| bAda meM unhoMne prajJAcakSu paMDita zrI sukhalAlajI se kahA bhI thA ki, "are ! yaha 'puSpamAlA' to pUrvajanma kI, (pUrva janma ke arjita jJAna kI) sAkSI hai!" to aise bhItarI bhaktidharma kA, usake pratIkarUpa jisa 'rAmanAma' kA unhoM ne satata Azraya liyA thA vaha unake sAre bAharI-bhItarI kAryakalApoM meM vyakta hotA thA / cAhe rAjanIti-rASTranIti ho, cAhe nisargopacAra ho, cAhe darIdroM kA utthAna-kArya ho / aMtima do nisargopacAra-nisargamaya jIvana aura (61) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 - 62 * mahAsainika * usakA pracAra bApUne svayaM ke jIvana se prArambha kiyA thaa| paMdraha dinoM ke hamAre kumArAvasthA ke unakI alpa-sI sevA kI avadhi meM yaha hama donoM svayaMsevaka mitroM ne apanI A~khoM se dekhA thA - prAtaH kAla se rAta taka kI unakI samagra dinacaryA meN| cAra baje uThate, prArthanArata hote, carakhA kAMtane Adi unake maunamaya rAmanAma-sAdhana ke pazcAt sUryodaya pUrva ke miTTI paTTI ke lepa ke bAda ve baiTha jAte. the, yA kabhI kabhI ghUma lete the sUryadarzana-sUryasnAna karate hue / raktaraMgI aruNimA yukta usa sUrya ke prathama kiraNoM ke bIca pUjya bApU kA vaha dhyAnamaya sUryadarzana kitanA suMdara lagatA thA ! svayaM bApU ne hI usa darzana se abhibhUta hokara likhA hai - "sUryodaya darzana meM jo sauMdarya rahA huA hai, jo nATaka rahA huA hai, vaha anyatra kahIM bhI dekhane ko nahIM milegA / " ('maMgala prabhAta') bApU kI isa nisarga-niSThA evaM nisargopacAra niSThA meM unakI rAmanAma-prabhusmaraNa kI sAdhanA bhI chipI huI thI aura nisargopacAra viSaya para likhita aeNDolka jusTa ke 'Return to Nature' (kudaratamaya jIvana ) jaise kaI prabhAvita karanevAle pustakoM kA adhyayana bhI / ina sabhI kA hI pariNAma thA unakA isa DA. dinazA mehatA ke nisargopacAra kendra para rASTrIya gatividhiyoM ko lekara bhI, ThaharanA / taba hama yaha sArA apanI A~khoM se daMga hokara dekha aura soca rahe the, jisakA ki hamAre apane hI bhAvI jIvana meM gaharA prabhAva par3anevAlA thA hama bhI bApU kI nisarganiSThA ko dekhate dekhate nisarga upAsaka honevAle the / astu / - nisargopacAra-niSThA taba, zAyada janavarI 1946 ke Arambha meM, bApU DA. dinazA mahetA ke sAtha vAyu-pa - parivartana hetu, pUnA se nikaTastha tIsare relvesTezana aise 'urulI kAMcana' gye| vahA~ kI jalavAyu unheM bar3I acchI pratIta huI aura unhoMne vahA~ para bhI 'nisargopacAra Azrama, daridra dardiyoM kI prathama sevA hetu sthApita karane kI icchA vyakta kI / tatpazcAt vaha zIghra kAryAnvita huI aura apraila (zAyada 22-23 tArIkha ko) vahA~ yaha Azrama susthApita bhI ho gyaa| use vinobAjI ke sAdhaka laghu baMdhu zrI bAlakobAjI AjIvana na kevala samhAlA, para apane tIsare sTeja ke TI.bI. ko bhI sUryasnAna dvArA saMpUrNa nirmUla kiyA / bApU kI nisargopacAra-niSThA kA yaha eka jvalaMta prabhAvaka dRSTAMta banA / taba bApU eka ora se urulIkAMcana ke isa nisargopacAra Azrama ke preraka-sthApaka bane (jise bAda meM zrI morArajIbhAI desAI ne bhI adhyakSa rUpa meM adhiSThita kiyA) aura dUsarI ora se DA. dinazA mahetA ke pUnA ke isa Nature Cure Clinic ke, daridra dardiyoM ko sevA hetU 'TrasTI' bhI bane / unhoMne svayaM isa bAta ko z2ora dekara "dInoM kA nisargopacAra, 'dinazA' ke sthAna se hI abhivRddhi kara, bar3hAyA : "pAThaka jAnate haiM ki maiM, Do. dinazA mahetA aura zrI jahAMgIra paTela ke sAtha unake pUnA sthita cikitsAlaya meM TrasTI banA huuN| isa varSa 1 janavarI se TrasTa kI eka zarta hai ki cikitsAlaya dhanikoM ke sthAna para daridrajanoM ke liye calAnA hogaa| vicAra merA thA, paraMtu meM pravAsa meM rahane se merI gairahAz2irI (62) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018- 63 * mahAsainika * meM zarta kA saMpUrNa pAlana nahIM huA hai| paraMtu maiM isa mAha pUnA jAne kI AzA rakhatA huuN| merI utkaTa (tIvra) IcchA hai ki agara dhanika dardI AyeM to ve unakI saMpUrNa kSamatA anusAra phIsa cukaayeN| aura phira bhI garIboM ke vaoNrDa meM unake samAna hI rheN| maiM jAnatA hU~ ki isa prakAra karane se aba se ve z2yAdA lAbha pA skeNge| jo loga isa zarta kA pAlana karanA nahIM cAhate hoM, unheM cikitsAlaya para jAne kI takalIfa uThAne kI z2arurata nahIM hai| yaha niyama Avazyaka hai / / "isake uparAnta unakI bImArI ke upacAra se garIba marIz2oM ko bhI yaha sIkhane milegA ki taMdurasta jIvana kisa prakAra jIyA jA sakatA hai| Aja to eka sAmAnya mAnyatA hai ki Ayurveda yA aeNlopathI se nisargopacAra adhika kharcIlA hai| agara yaha sahI sAbita hotA hai to mujhe niSphalatA kA svIkAra karanA caahie| paraMtu maiM mAnatA hU~ ki isase viparita (viruddha) jo hai vaha sahI hai aura mere anubhava bhI usakA samarthana karate haiN| nisargopacAra ke cikitsaka kA pharja hai ki ve kevala zarIra kI hI dekhabhAla na kareM, paraMtu dardI kI AtmA kI ora bhI dhyAna deM aura cikitsA kreN| AtmA ke liye sabase uttama nuskhA ( upAya ) rAmanAma hai| Aja maiM rAmanAma lene ke tarIke (rItiyA~ ) yA artha meM utaratA nahIM huuN| maiM mAtra itanA hI kahanA cAhatA hU~ ki garIba dardI ko z2yAdA davAI lene kI z2arurata nahIM hai| kudarata hameM kyA sIkhA rahI hai usa bAta kA ajJAna hI unheM aMdha banAtA hai| agara pUnA kA prayoga saphala hogA to Do. dinazA mahetA kA nisargopacAra vidyApITha kA svapna sAkAra hogA / "* "deza hita ke isa mahAna kArya meM bhArata ke sacce nisargopacAra ke tabIboM (cikitsakoM) kI madada bahuta hI jarurI hai usameM paise kamAne kA koI savAla hI nahIM paidA hotA hai| garIboM kI sevA karane ke utsAha se jo bhare hue (nimagna / sarAbora ) haiM, vaise logoM kI z2arurata hai| DokTara (cikitsaka) ke pada ke lie koI khAsa ( nizcita / nirdhArita ) mApadaMDa (pratimAna, arhatA) nahIM hai| jo saccA sevaka hai, yahI saccA tabIba, DokTara, cikitsaka hai| jinake pAsa anubhava aura jJAna hai aura sevA karane kI jinakI tatparatA hai, ve apanI yogyatA kI sUcI ( yAdI, vigata, vivaraNa) ke sAtha likha sakate haiN| jinakI yogyatA starIya ( paryAptaM dhoraNa mutAbika, standard) nahIM hogI unheM uttara nahIM diyA jAegA / " 1 - mahAtmA gAMdhI : 'vizvabhAratI' graMtha kA lekhAnuvAda | bApU ke garIboM aura nisargopacAra niSThA viSayaka ina spaSTa vicAroM kA yaha anuvAda karate hue aMta meM anuvAdikA kavayitrI suzrI kAlindI parIkha ( amarelI-saurASTra) likhatI hai ki : "isa prakAra yahA~ dekhA jA sakatA hai ki pU. bApU ke hRdaya meM garIba marIz2oM kI kitanI ciMtA aura darakAra the| phira anAvazyaka evaM kharcIlI DokTarI cikitsA ke sthAna para nisargopacAra to sabhI ke basa kI bAta hai, sabhI ke basa honA cAhie / (63) barasoM pUrva kI bApU kI 'nisargopacAra vidyApITha' kI yaha ArSa- bhAvanA aba 2014-16 meM Do. dinazA mahetA ke hI usI pUnA ke Nature Cure ke sthAna para sAkAra ho rahI hai| Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 -64 * mahAsainika. "Aja DokTarI cikitsA kharcIlI banI jAtI rahI hai| sAmAnya-madhyama varga ke lie bhI jahA~ aisI maha~gI cikitsA saMbhava nahIM hai, vahA~ garIba yA padadalita varga kI to bAta hI kyA kareM ? isa paristhiti meM pUjya gAMdhIjI ke nisargopacAra kendra saMbaMdhita uparyukta vicAra yadi prayoga meM lAye jAye to bahuta bar3A kAma ho sakatA hai|" ('gorakSApAtra' mAsika : 1-6-2016) kitanI gahana saccAI hai, Aja ke ghora kharcIle aura phira bhI bahudhA asaphala evaM nirarthaka aise, bar3I hI bolabAlA vAle elaoNpaithika upacAroM aura dhUma-dhaDAMga oNparezanoM ke sandarbha meM bApUkI uparyukta ArSa-dRSTi meM ! ye sarvakAlIna 'mahattvapUrNa ArSa-vicAra evaM 'Prevention is better than care' (pazcAt upacAra ke bajAya pUrva se hI rogoM kI rokathAma : aisI prAkRtika jIvanazailI), darzAnevAlI pU. bApU dvArA likhita 'Arogya kI kuMjI' (Key to Health) nisargopacAra, i. saralatama pustakoM ko Aja ke Mad-Medicine-Minded pAgala loga, apane hI hita meM apanAyeMge ? maha~gI ailopaithika cikitsA paddhati ke vikalpa ke rUpa meM deza meM anya aneka prAkRtika vidyApIThoM kI bhA~ti, bApU ke svayaM ke caraNa jahA~ par3e haiM, jahAM unhoMne nisargopacAra-niSTya se bhare ArSa-svapna dekhe haiM, vahA~ Do. dinazA ke usI nisargopacAra kendra Nature Care ke prakRti-tIrthavat "bApU-smAraka" ke se sthAna para, Aja bApU kI kalpanA kA aisA pratiSThAna prasthApita ho cukA hai| isa lekhaka ne svayaM usakI mulAkAta lI hai| ina saMsthApanAoM ke pUrva Do. dinazA ne vahA~ sthApita kI huI "Servants of God Society" kA bhI.yaha lekhaka sAkSI aura pratyakSadarzI rahA hai / Do. dinazA jI se ghaniSTha saMbaMdha jo isa kizora-kumAra Ayu meM banA thA, vaha Age bhI, bApU ke bAda bhI calA hai| na kevala dinazAjI se aura unake isa Nature Care kendra aura "nisargopacAra darzana" se, apitu bApU-sthApita uUlIMkAMcana ke nisargopacAra Azrama se vahA~ saMniSTha bApU-bhakta AjIvana nisargopacAraka bAlakobAnI bhAve se aura unmukta nisarga-niketana-vihArI bApU ke pradhAna ziSya bAbA vinobAjI se bhI Age saMbaMdhita hone kA bIjAropaNa yahIM se huA thA ! yaha bhI kaisA subhaga saMyoga ki sabhI "bA" zabda nAmadhAraka "bApU","bAbA" aura "bAlakobA" : nisargopacAra-niSThA ke trimUrti, mere jIvana meM yahIM se prApta hue !! kitanA bar3A yaha saubhAgya !!! nisargopacAra se vizeSa "apUrva avasara" kA bAhyAMtara nipa~thadazA kA jIvanadarzana Do. dinazA jI ne hI jaba se mere bhajana-gAna aura zrImad rAjacandrajI ke padoM kI bAta huI thI, taba se bApU kI "AtmakathA" kitAba mujhe dene kA vicAra kiyA thaa| jaba paMdraha dina kA bApUnizrA kA merA aura mere mitra kA svayaMsevaka-sevA kArya pUrNa hone jA rahA thA, taba unhoMne apanI isa bhAvanA kI smRti dekara yaha pustaka mujhe prema se bheMTa dete hue kahA thA : "A pustaka ne barAbara vAMcajo-te divase bApUe kavizrI rAyacaMdabhAI ke bhajana-pada kI jo bAta kahI thIM, unake bAre meM bApUne isameM bahuta kucha likhA hai|" (64) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 -65 * mahAsainika . "bahuta bahuta AbhAra" kahakara kitAba lekara bar3e AnaMdita hokara hama donoM mitra usa dina bidA hue the| niyati kI bhI kaisI AyojanA ki isa bApU-nizrA ke bAda mere jIvana meM nisargopacAra-niSThA ke uparAnta zrImad rAjacandrajI kA sudIrgha praveza honevAlA thaa| kucha apratyAzita, Akasmika ghaTanAeM mere nikaTa bhaviSya meM ghaTanevAlI thiiN| ina ghaTanAoM meM 7 apraila 1946 ke, vidyAlaya-sahAdhyAyinI ku. raMjana ke TAiphoiDa meM acAnaka asamaya dehAvasAna ne eka ora se mujhe bhagavAna RSabhadeva ke jIvana ke nIlAMjanA ke asamaya dehAvasAna-janita vairAgyabhAvavat apane vidyAbhyAsa ke bIca bar3A vairAgyavAsita banA diyaa| to dUsarI ora se tatpazcAta 21 aktUbara 1946 ke apane dehajanma dina para parama upakAraka pUjya pitAjIne mujhe akalpita tAnA mAra kara, eka jhaTakA dekara isa bhItarI vairAgyabhAva ko abhivadhita kara diyA ! unhoMne gAMdhI bApU ke, mere, sabhI ke mahAna upakAraka aise zrImad rAjacandrajI ke mahAjIvana meM, anajAne meM, eka bhAvI saMketa rUpa merA AjIvana praveza karA diyA : "dekha ! isa mahApuruSa ne tumhAre jaisI isa 16 solaha varSa kI choTI-Ayu meM kevala tIna dina meM hI yaha adbhuta kitAba 'mokSamAlA' likha DAlI hai !! jIvana meM tuma kyA karoge? tumhAre janmadina para tumheM yaha mUlyavAna bheTa de rahA huuN| ise gaharAI se par3hakara aura apanAkara apane jIvana meM kucha kara jAo !!!" "bar3A bhArI upakAra ApakA, pitAjI ! Aja maiM dhanya huaa| z2arUra kucha karake rahU~gA'..." vinayapUrvaka yaha kahakara, kitAba pAkara maiM AnaMda vibhora ho utthaa| pUjya pitAjI ne, ki jinhoMne mujhe bAlapana se hI isI pustaka ke lekhaka zrImadjI ke aneka madhura pada svayaM gA gAkara vatsalaprema se sikhalAye the, unhIM ke ina preraka upAlambha-se upakAraka zabda-bANoM ne tabhI se merA jIvana badala ddaalaa| usI samaya vatana amarelI ke usa saeNnaeNToriyama se sIdhA rAjamahala-udyAna evaM bAda meM smazAna - donoM ekAnta sthAnoM para jAkara usI, eka dina meM hI bar3e bhAvollAsa saha saMpUrNa mokSamAlA' ko par3ha liyaa| sacamuca hI usa mahAgraMtha ke jAdubhare amRtavacanoM se jIvana zIghra hI pUrA parivartitarUpAMtarita hone lgaa|ttkaal hI kaI sAdhanAe~ prArambha ho gaI-prathama rAtribhojana tyAga evaM kaMdamUlAdi abhakSya sarva tyAga se lekara saptavyasanatyAga taka / svAdhyAya kA aura lekhana kA cAva bar3ha gyaa| rAja-pada gAna adhika gUMja utthe| par3hanA-likhanA-gAnA eka dhunavat calA / sahAdhyAyinI raMjana kI Akasmika, asamaya mRtyu se, jo ki jIvana meM dekhI gaI prathama 'akAla-mRtyu' thI, bhItara meM vairAgya niSpanna ho cukA thA aura usake pUrva bApU ke sahavAsa aura Do. dinazA dvArA bApU kI 'AtmakathA' ke pradAna ne jIvana meM eka Adarzavat halacala to macA hI dI thI- ina ghaTanAoM ke pazcAt isa mahA-upakAraka 'mokSamAlA' ke pitAjI ke dvArA kiye gaye adbhuta, apUrva pradAna ne to jIvana meM, bAhyAMtara jIvana samagra meM kyA kyA, kaise kaise parivartana lA diye the!'jaina sidhdhAnta' Adi mAsika (65) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 - 66 * mahAsainika * patroM meM likhe jA rahe mere lekhoM-nibandhoM ne kaI prazasti-puraskArAdi prApta karAnA prArambha kara diyA thaa| bApU evaM zrImadjI jaise donoM mahAmAnavoM ke aMtajIvana ke nikaTa mujha jaise eka abodha bAlakumAra ko kaise lAkara rakha diyA thA yaha saba to eka Azcaryavat 'akatha kahAnI' thI ! isa bhUmikA ke jariye to bhaviSya meM vizAla stara para kucha adhitya ghaTita honevAlA thA !! bApU-bAbA-bAlakobA se nisargopacAra-nila evaM zrImad rAjacandrajI ke parokSa jIvana-darzana se unake hI pratyakSa pratinidhivat pAMca pAMca preraNAdAtAoM kI paramopakAraka prApti hone vAlI thii| ye pAMcoM pratyakSa upakAraka sarva prAtaH pUjya prajJAcakSu paM. zrI sukhalAlajI, AcArya gurudayAla mallikajI, suzrI vimalAjI, yogIndra zrI sahajAnaMdaghanajI evaM AtmadRSTA mAtAjI dhanadevIjI - anyoM ke atirikta, pramukharUpa se ina sabhI ke dvArA anekavidha zrImad- sAhitya-saMgIta-dhyAnasvAdhyAya-zibirAdi vyApaka nirmANoM hetu isa alpajJa lekhaka ko "nimitta", "mAdhyama" banAyA jAnevAlA thA / anAgata bhAvI ke garbha meM gupta rahe hue ina mahAsarjanoM ke bIja yahIM se boye gaye the / ye sAre una dinoM ke pazcAt 1967 se lekara isa 2017 taka ke pacAsa varSa ke kAla-khaMDa ke bIca 52 bAvana jitane mahA-nirmANoM ke rUpa meM, AdyAnta gurukRpA se, zrImad rAjacandrajI kI 150vI janmazatAbdI taka eka vaTavRkSavat aMkurita aura navapallavita ho cuke haiM - eka camatkAra-sI, niraMtara baha rahI isa gurukRpA ke sAtatya ke pariNAma svarUpa isa alpAtmA ko eka "nimitta" mAtra, eka "kRpAkiraNa" banAkara ! pUnA kI paMdraha dina kI janavarI 1946 taka kI bApU-nizrA chor3akara, bAda meM pUnA zahara bhI 1946 ke juna mAha meM chor3akara janmabhUmi amarelI AnA huA parivAra sh| vahA~ phira 30 janavarI 1948 ke gAMdhI bApU ke karuNa dehAvasAna ne merA aMtarvairAgya itanA to aura bar3hA diyA ki nikaTa ke koI parijana - gurujana chAtramitra vaha jAna nahIM pAye / gAtA-gunagunAtA rahA gAyaka kavimitra zrI candrakAnta mulANI (zihora) kA karuNatama viraha-vidA gIta "AthamatI eka sAMjane TANe, bApUe vidAya lIdhI hatI; ne di'mArA bhagnahradaye A eka dhUna jagAvI hatI : he rAma ! he rAma !'' isI gAna- dhUna meM sAthiyoM ko, amarelI nUtana vidyAlaya ke, ( ki jise hamane taba mahAtmA gAMdhI vidyAlaya nAmAbhidhAna kara diyA thA ) pU. AcArya zrI mulANI sAhaba, Adarza adhyApaka pU. savANI "bApU" Adi ko jor3A vidyAlaya meM "bApU kuTira " bnvaaii| gAMdhIbhasmakumbha yahA~ sthApita kara nitya prArthanA sabhAe~ karate rahe / pazcAtkAla meM pUjya pitAjI ne amarelI meM karavAye hue prathama upakAraka jainamuni zrImadjIAnaMdaghanajI - adhyetA Atma-masta zrI bhuvanavijayajI ke evaM svayaM parizodhita gAMdhIprabhAvita munidvaya zrI saMta bAlajI nAnacaMdrajI 'saMtaziSya' ke sat-paricayoM ne mere vairAgyabhAva saMyama sAdhanA tathA zrImad gAMdhIniSThA ko abhivardhita kiyA / tatpazcAt merI vidyA sAdhanA gurUkulavAsoM, bhArata bhramaNa satsaMga yAtrAoM, sarvodaya bhUdAna-padayAtrAoM ke daurAna bAlakobAjI, bAbA vinobAjI, saMgIta guru 'nAdAnaMda' bApUrAvajI (haidarAbAda, AM.pra.), cinnammA mAtAjI (repallI), prajJAcakSu Do. paMDitazrI sukhalAlajI, (66) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 -67 * mahAsainika . AcArya gurudayAla mallikajI, viduSI vimalAtAI, Adi aneka uparyukta upakAraka saMtajanoM ne mere 1952 ke upakArI pitRviyoga ke virahaduHkha ko bhI UrvIkRta banAkara merI vairAgya sAdhanA + zrImadjI praNIta AtmasAdhanA-jIvanasAdhanA ko vRddhigata kara diyA "apUrva avasara evo kyAre Avaze?" ke paramapada-prApti kI bhAvanA ko bala dekara / paramakRpALudeva zrImadjI nirdiSTa "yuvAvaya kA sarvasaMga-parityAga paramapada ko pradAna karatA hai|"- isa sUtrAnusAra sarvasaMga-parityAga to kara nahIM pAyA apane alpa puruSArtha ke kAraNa, paraMtu usakI aMtarbhAvanA aMtas-abhIpsA niraMtara banI rahI / yuvAvaya ke ina 16-18-20 varSoM ke pazcAt ke prAyaH 70 varSoM ke samagra kAla ke vizAla aMtarAla meM ghaTita jIvana kI, bAbA prerita ahamadAbAda meM 20-12-1958 ke dina bIsa haz2Ara bAlakoM ke OM tatsat samUhagAna nirdezana, Adi kaI vizada ghaTanAoM kA kyA varNana-Alekhana kareM? sarvatra chAye hue uparyukta satpuruSoM ke upakAraka satsamAgama ke pazcAt mahattvapUrNa upasargo-agniparIkSAoM ke daurAna bhI unake apAra upakAroM kA bhI kyA nirupaNa kareM? una sabake pAvana samAgamoM ke bIca adhyayana-adhyApana ke daurAna, krAntikAra anuja kIrti ke yuvAvaya ke karuNa asamaya dehAvasAna ke daurAna, pUjya mallikajI dvArA sUcita jIvanasaMginI sumitrA saha unhIM ke pavitra sAnnidhya meM gAMdhIAzrama sAbaramatI ahamadAbAda meM 15 agasta 1960 ko Azrama-vidhi anusAra guhasthAzrama praveza-sarvasaMga parityAga ke sthAna para-ke samaya, phira anya kaoNleja adhyApanoM-AcAryapada kAryoM ke saMgharSoM ke bIca,aMta meM bApUsaMsthApita gUjarAta vidyApITha ke cirasmaraNIya adhyApana sevAkArya kAla meM dAMDIyAtrA, zAMtisenAdi meM sahabhAgI bananA aura 'mahAsainika' zIrSaka zrImadjI-gAMdhIjI viSayaka nirAle nATaka ko likhakara usa para sarva bhAratIya zreSTha puraskAra prApta karanA, bAda meM vidyApITha, ahamadAbAda tyAgapatra dekara (madhya meM pU. gurudayAla . mallikajI ke apraila 1970 meM dehatyAga bAda) beMgalora-haMpI-karnATaka ke zrImad rAjacandra Azrama para sthAnAMtarika hokara vahA~ zrImadjI tattvAdhArita jaina vidyApITha-jinAlayAdi kA Ayojana karanA, phira vahA~ ke AzramAdhyakSa agraja pU. caMdubhAI evaM Azrama sthApaka yogIndra zrI sahajAnaMdaghanajI donoM ke acAnaka asamaya dehatyAga se do bar3e vajrAghAta pAkara bhI usa Azrama adhiSThAtrI AtmajJA pU.mAtAjI . ke Adeza-AzIrvAdoM se zrImadjI-racita "zrI Atmasidhdhi zAstra" kA sarvaprathama ciraMtana rikArDiMga karanA aura vardhamAna bhAratI ke jinabhakti saMgIta rikArDa-zrRMkhalA ko calAnA, suzrI vimalAtAI ke saMrakSaNa se 'saptabhASI Atmasidhdhi' graMtha-saMpAdana karanA, 12 bAraha videzayAtrAoM meM dhyAna-saMgItasvAdhyAya-pravacanAdi trividha pravRttiyoM ke dvArA sadguru-Adezita zrImad-vANI-vItarAga-vANI ko vizva-anuguMjita karanA..... Adi Adi sukArya to eka camatkAra-zrRMkhalAvat sabhI paramaguru anugraha se calate Aye, sAkAra banate rahe haiN| saba kucha hI AzcaryapUrNa, bar3e hI AzcaryapUrNa divya pratiphalana rUpa meM !! ina sAre ghaTanAkramoM ke bIca phira krAntikAra anuja kIrtikumAra (1959), svapnadRSTA udAra upakAraka agraja pU. caMdubhAI (1970), meghAvI jyeSThA suputrI ku. pArula (1988), upakAraka janmadAtrI pU. mA~ acaratabA (1979) ityAdi sabhI svajanoM ke prAyaHanapekSita asamaya ke dehAvasAnoM ne aMtarvedanA (67) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rd Proof Dt. 19-7-2018 - 68 * mahAsainika . evaM aMtarvairAgya ko lagAtAra bar3hAye-banAye rakhane kA hI kAma kiyA ("aMtaglAni saMsArabhAra, palaka pelete kothA ekAkAra" - ravIndranAtha tthaakur)| bApU ke 15 dina ke pUnA ke nizrAgata-Azraya aura zrImadjI ke 'mokSamAlA' ke aMtarasthaprazraya : eka se nisargopacAra-niSThA, dUsarI se Atmadarzana-abhIpsA : donoM hI lau satata jalatI rahIM anukUla-pratikUla sabhI paristhitiyoM ke bIca / zrImadjI-gAMdhIjI donoM se parokSa-pratyakSa prathama prabhAvoM se prabhAvita yaha jIvanayAtrA Aja aMta taka bhI vaisI hI prabhAvita rahI hai| yogAnuyoga abhI hI ina donoM yugapuruSoM saMbaMdhita nATaka 'mahAtmA ke mahAtmA' kA darzana huA hai aura isa alpajJa ke hAthoM 150vI zrImad janmazatI ke 'rAjagAthA'lekhana rAjakathA','mahAsainika'nATaka maMcanAdi (zrI sahajAnaMdaghana gurugAthA ke uparAnta) paramaguru saMpanna karA rahe haiN| 30 janavarI ke gAMdhI-nirvANa tithi ke dina bApU kI pAvana smRtiyoM meM DUbakara yaha laghu Alekha samApana ho rahA hai| sudUra jIvanakAla se aMtas meM saMjoyA huA uparyukta zrImadjI kA AdarzagAna aura Adarzavacana satata dRSTi-sanmukha rahe haiM : "apUrva avasara evo kyAre Avaze ?" evaM "yuvAvaya kA sarvasaMga parityAga paramapada-pradAna karatA hai|" - isa jIvana meM bAhara se to na sahI, AgAmI janma meM to yaha avazya hI siddha hokara rahegA aura paramakRpAlu amRtasAgara paramaguru kevalI zrImadjI ke pavitra zrIcaraNoM meM pahu~cakara yaha jIvana unheM, pratyakSa samarpita hogA hii| unakI hI kRpA yaha siddha karavAegI hii| satpuruSoM kA yogabala jagata kA kalyANa karo! jayajagat / zivamastu sarva jagataH / OM zAntiH zAntiH zAntiH / (02-06-2016, 18-01-2017, evaM bApU nirvANa dina 30-01-2017) isa lekha ke samApana ke samaya beMgalora ke Deccan Herald dainika (31-1-2017) meM samAcAra hai ki karnATaka ke mAMDA jile meM 200 do sau zayyAoM kA vizAla "nisargopacAra aspatAla" khulegA / phira bhAratIya saMskRti ArSadRSTA jainAcArya vidyAsAgarajI bhI ahiMsA tIrtha sonAgira meM prAkRtika cikassAlaya kI AyojanA karavA rahe haiM / jaya ho bApU ke daridranArAyaNoM ke nisargopacAra kI! - pra. (bApUnirvANa dina 30-1-17) / (68) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- _