Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravAsanA keTalAka anubhave [4] ciraparicita kAzInuM smaraNa tAjI karavAnI lAMbA vakhatanI tIvra icchA ane mArA pUjya vidyAgurune maLavAnI lAlaca e e na heAta te mitrAne ghaNA Agraha ane mArI potAnI vRtti chatAM A vakhate kalakattA javAne vicAra amalamAM mUkI zakayo na hAta. mArcanI seALamI tArIkhe kalakattA javA nIkaLye. relavenuM varNana have punarsAketa jevuM lAge che, chatAM e traNa divasane anubhava taddana pheMkI devA jeve to nathI ja. cAlatI gADIe khIjA pAse pustake vaMcAvI sAMbhaLavAM e sahelu nathI ane kAMI paNa mAsika khArAka meLavyA sivAya vakhata barabAda karavA e ochuM kaSTadAyaka nathI, tethI e vakhatane upayoga karI levAnI vRtti svAbhAvika rIte ja mane hatI. bIjA prasaMge jatA karI ApaNA jara samAjanet khyAla Ape evA ekAda vAstavika sAmAjika prasaMganuM ja varNana ApI uM eTale punarukti vinA relavenA traNa divaseAnu svapa varNana AvI jAya. mArA eka snehI ane hiMdI patrapatrikAonA jANItA lekhaka kantumallajI ema.e.e gheADA divasa pahelAM lagna karyuM. e vAta meM chApAM dvArA jANI hatI. mane thayuM ke AvA zikSita ane dhavalapuranA nyAyAdhIza tema ja zikSaNa vibhAganA eka vaDA adhikArIe pacAsa varSa (pAhAthI mAlUma paDyuM ke temanI umara 57 varSanI hatI) lagna karyu" e hiMdu samAjanuM kevuM durbhAgya ! (durbhAgya eTalA mATe ja ke kanyA bhAgye ja paMdara varSanI hAya ane vaLI punarlagnanA sakhata pratibaMdha; uparAMta paDadAnI prathA.) paraMtu khuzInI vAta eTalI ja ke e zikSita mahAzaye lagna karyAM chatAM jyAre keTalAka mitroe temane pUchyuM tyAre temaNe jarA paNa bacAva karyA vinA peAtAnI nabaLAI svIkArI ane mAtra vAsanA khAtara eka kanyAne Ajanma kArAgRhamAM nAkhavAnI peAtAnI bhUla zaramapUrvaka kabUla karI. paNa meM je eka kissA relavemAM anubhavyA te AthI taddana jude che. eka sidhdhapuranA audicya brAhmaNa ghaNAM varSo thayAM kalakattAmAM raheche ane vyApAra kare che. paiseTake sukhI che, pahelI strI hayAta che, khIjI varaseka
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravAsanA keTalAka anubhave [227, agAu marI gayelI. Aje e bhAInI uMmare temane kahyA mujaba 54 varSanI kharI (jo ke mane to tethI vadhAre ja lAgelI). e bhAI trIjI strI paraNI turatamAM kalakattA pAchA pharelA ane dilhI pachI relavemAM bheTa tha. nIcenI hakIkata e bhAI ane gujarAtanA eka brAhmaNa vRddha bahena je kalakattA jatAM hatAM teo vacce thayelI vAtacItanA ati TUMka sAra rUpe ApuM chuM. te uparathI hiMdu samAjanI ucca manAtI agara pitAne ucca mAnatI jJAtiono ane temanA sAmAjika vyavahArone khyAla Avaze: mane to khabara ja na hatI paNa acAnaka tAra AvavAthI siddhapura pahoMcyo ane jouM chuM to mAre mATe eka kanyA nehIoe taiyAra rAkhI che. kanyAnI pasaMdagI mAre karavAnI hatI. cAre bAjuthI kANInA ne AdhaLInA bUmATa chatAM meM parIkSA karI ane mane teTaluM badhuM na lAgyuM. chevaTe kanyAnA vaDIle sAthe masalata karI dastAveja karAvI lIdhuM ke je kanyA AMdhaLI nIkaLe te huM tenuM bharaNapoSaNa karavA baMdhAto nathI. bIje ja divase lagna karyuM. ekIbekInI ramatamAM kanyA pitA ane rUpiyAno bheda jaIne pArakhI gaI, ane bIjI rIte paNa te joI zake che e mArI khAtarI lagnakriyAmAM ja thaI ghaNuM kharca karI meM tene saMtoSyA ane cIDiyA svabhAvanI hamezAM laDAImAM mukAdamanuM kAma karanArI, e pahelI strIne paNa paisAnI khAnapAnanI bheTa dharI saMtoSI ane lagna karI tarata ja kalakattA pAcho jAuM chuM. navavadhU enA vaDIla sAthe turata ja AvanAra che. Avaze tyAre jarUra tame rahIone tyAM lAvIzuM. ATalI uMmare lagna na karata paNa marI gayela bIjI strInI eka nAnI bALakIne ucheravAno savAla che. vaMzanI paNa ciMtA che. meLavelA paisAno paNa kAMIka upayoga thavo joIe. ghaDapaNamAM aMgata sivAya kharI sevA keI na kare. ane cheDI ghaNI harakata haze to emAM kAMI khoTuM nathI; kAraNa ke evI strI kuLaniMdA nahi karAve ane kUtarAM nahi bharAve. ItyAdi. A badhI vAta e bhAI eTalA utsAha, baLa ane vizvAsapUrvaka karI rahyA hatA ke te badhuM joI mane brAhmaNonuM lADu bhojana ane lADumAM paNa dhRtanuM rAjya ane tethI vadhatuM buddhibaLa e badhuM smaraNamAM tAjuM thatuM hatuM; chatAM meM vIsa kalAkathI vadhAre saMyama rAkhI eka taTastha
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228] darzana ane ciMtA pisenjara rUpe e vAta sAMbhaLyA ja karI, paNa bardavAna raTezana je kalakattAnI najIka che tyAM pahoMcatAM acAnaka mana tUTayuM ane e bhAI mArI pAse AvyA. vaLI vAta zarU thaI. temaNe kahyuM: "je gAMdhIjIe eka bhUla na karI heta te jarUra svarAjya maLyuM hatuM. ane te e ke, bAraDolIne TharAva, ame badhA gAMdhIjIne khUba mAnIe chIe, khAdI mATe temaNe bahu karyuM che, vagere." meM kahyuM ke "gAMdhIjI vRddha-lagna viruddha bahu lakhe che ane tene pariNAme hamaNa keTalAMka vRddha-lagna thatAM paNa aTakyAM che tyAre tame ATalI uMmare gAMdhIjIne samajavA chatAM zA mATe paraNyA?" mArA A prazna temanI buddhi zaktine khUba vega Ape. jema koI dalIlabAja vakIla eka pachI eka dalIla dIdhe ja jAya che tema te bhAIe pitAnI dalIlabANAvalithI mane vIMdhyA je karI nAkhe. temaNe kahyuM: "A lagnamAM mAre mukhya hetu eka brAhmaNakanyAnA uddhArane che. ene kanyAkALa vItI gaye ethI enAM mA-bApa, lAgatA vaLagatAM tema ja e kanyA eTalAM badhAM duHkhI thatAM ane lekaniMdAthI ghavAyelAM te game tyAM e kanyAne ApI devA taraphaDI rahyAM hatAM. e badhAnuM duHkha meM dUra karyuM, ane tethI vadhAre upakAra te e kanyA upara meM karyo che. e AMkhamAM phUlavALI kanyAne koI hAtha nahotuM pakaDatuM tyAre meM koInI paravA karyA sivAya ene bacAvI lIdhI che. kharI rIte meM A lagna karIne eka brAhmaNukanyAne abhayadAna ApyuM che. bAkI atyAre mane lagna karavAnI tRSNa na hatI." meM pUchyuM, "uMmara keTalI ?" uttara maLe, "cepana thayAM haze." "zuM tame na paraNyA heta te e kanyA ribAta?' meM pUchayuM. "avazya, tenuM jIvana eLe jAta. nAta nAnI, kanyAkALa gayele, AMkhe jhUluM, pachI te koNa? ApaNe te chIe gharaDA, eTale ema mAnI laIe ke jugatuM ja thayuM che. je rUpALI ane sarvAMgasuMdara kanyA maLI hota to te abhimAnI hevA uparAMta pAchaLathI sAcavavI paNa muzkela paData, A te ThIka che; nahi phAve tyAre khAvA jeTaluM ApavAthI game tyAM gharane khUNe paDI raheze." vagere. kanubhallajI ane A siddhapuravALA ThAkara bannee vRddha-lagna karyA, paNa pahelAe khI nabaLAI svIkArI, bIjAe bahu ja kuzaLatAthI baLapUrvaka bacAva karyo, eTaluM ja nahi paNa pitAnI parepakAra-vRtti batAvI. AmAM tathya zuM che ane keTaluM che e batAvavuM e A ghaTanA AlekhavAne 'uddeza nathI, paNa A uparathI spaSTa thato eka AryasiddhAMta ahIM sUcavI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ [229 pravAsanA. keTalAka anubhave devAno hetu che ane te e ke varmAnure Li su karma eTale saMskAra, agara vAsanA. saMskAra je karavA prere te tarapha bhANasa DhaLe, ane je tene buddhi hoya te te vRttinuM samarthana kare ne tenA upara o5 caDAve. saMskAra zubha agara zuddha hoya te buddhi tenI vakIlAta karI pratiSThA meLave. saMskAra nabaLo hoya te buddhi tene pakSa laI kadAca vijaya meLave paNa pratiSThA na meLave. evA prakAranA mANaso cAlAka kahevAya che. ane tevA cAlAkamAM pilA ThAkorabhAInI gaNatarI karavI joIe. alabatta koIvAra buthanusArI paNa kAma hoya che. buddhi batAve te rIte mANasa cAle evA mANaso puruSAthI hoya che. keI vAra buddhi parimArjita na hoya to ene puruSArtha satpariNAma na lAve, paNa je buddhi zuddha hoya ane te pramANe pusvArtha karavAmAM Ave te tethI te mahAna bane. ApaNe A kaTimAM mahAtmAne mUkI zakIe. astu. zAMtiniketanathI pAchA pharatAM kAzI AvavA bahuzrata ane vidyAvovRddha pU. dhruva sAhebano jyAre kalakattAthI uttara Avyo ke huM kAzImAM chuMrahevAno chuM, tamArA vidyAguru mitracha kAzImAM ja che, ane tame mAre tyAM ja UtarazetyArathI ja huM kAzI javA mATe talapApaDa thaI rahele. kenTonamenTa TezanathI dhruva sAhebane baMgale jatAM kRpAlAnIjane Azrama joI levAnI jhaMkhanA thaI. e taruNa jogIne maLavAnI lAlasA prabaLa hatI. paNa rastAmAM ja keIe kahyuM ke teo ahIM nathI eTale AgaLa cAlyo. eka vAranuM jaMgala agara medAna ane atyAranuM vizvakarmA nagara hindu yunivarsiTIne vibhAga jyAM dhruva sAhebano baMgale che tyAM pahoMcyo. dhruva sAheba suratamAM ja madrAsathI AvelA hovAthI tabiyata sArI na hatI, paNa temane prema ane AtithyaprabaMdha joI huM tRpta thaI gayo. vidyArthIo ane paMDita hosTelamAM hatA ja, paricitone lAMbe kALe maLavAnI jhaMkhanA jene ekavAra thaI che te mArI utsukatAne kalpI zake. temAM vidyAgurUne (khAsa karI nikhAlasa svabhAvanA ane prakhara vidyAsaMpanna gurune) maLavAnuM hoya tyAre harSa ane utsukatAnI hada nathI rahetI. teo pAse hajI pahoMcyo nahotA tyAM te dUrathI "mAphag sukAnI mAphag, vA so so varSe ve vAra DUtane ugra saura phatane saMta ne cAra mI phaga TrI !' e guru mukhanAM nikhAlasa ane prema vAkyoe mane zaramAvI dIdhepaNa pachI vidyAvArtA, navIna abhyAsanAM pariNAme, cAlu kAryo vagerenA viSayomAM utaryA ane eka bIjAnA anubhave ThAlavyA.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezana ane ciMtana ahIM vAcAne jaNAvI devuM cita dhAruM chuM ke je mArA vidyAguru hiMdu yunivarsi TImAM saMskRta vibhAgamAM che te mukhya naiyika che, paNa kharI rIte te vaidika badhAM darzanAnA niSNAta paMDita che. me' jeTalA paDitA joyA che temAM AmanuM vidyAdaSTie mukhya sthAna che ane e tyAMnA pradhAna paDita che. dhruva sAheba pote temanAthI khUba ja saMtuSTa che, ane te patijInA hovAthI hiMdu yunivarsiTI gaurava mAne che. e patinI gheADI carco kahuM. zarIramAM mAtra asthi zeSa che. bhara seTI nathI. abhyAsa karAvavAmAM ane tenAM pariNAme lakhavAmAM khAsa karI prAtaHkALamAM utpanna thayela vicArI tedhavAmAM evA nimagna rahe che ke karavA sudAM jatA nathI. e meTA doSa che, chatAM vidyAnI upAsanA keTalI tIvra che e jaNAvavA. khAtara A vAta ApuM chuM. prAtaHkALamAM cAra kalAka ane apeAre methI rAtanA nava vAgyA sudhI sAta klAka e agiyAra kalAkanA mAtra bauddhika kAM nahi paNa adhyApana kAryanA satata anuzIlanathI temanI pratyeka darzanavidyA keTalI jAgrata haze enI kalpanA dUra beThAM anabhijJane na AvI zake. meM to ziSya bhAve temane have ATaluM adhyApana na karavA kahyuM. temaNe svIkAyu" paNa. astu. e ane emanA jevA paDatA kAzImAM che e ja mAre mana kAzInI vizeSatA che. patinya kAzImAM gaMgA uttaravAhinI hota ane buddhanAM pUsmaraNeA karAvatAM heta, ane khIjI keTalIka kaLA kArIgarInI vizeSatAe Aje che te heta tApaNu huM kAzIne tInAma kadI paNa na Apata. kAzInuM tIrtha e bhAratIyazAstra vidyAnA saMrakSaNamAM samAyelu che. jo e na hoya tema AkInI badhI kAzInI vizeSatAe anyatra paNa labhya che. 230] mate jaina jANI eka jaina vidyArthIonu nAnu maMDaLa paNa ekaThuM thaI gayuM, je kaeNlejamAM judA judA viSaye! laI zIkhe che, ane judA judA prAMtamAMthI ekaThuM thayelu che. cAlu abhyAsanI rASTrIyatAnI, jaina samAjanI vartamAna sthitinI, tenA kirakAeNnA bahu kAmatI jhaghaDAonI thoDI ghaNI carcA thaI. ahIM noMdhavA jevI bAbata e che ke temAMnA amuka vidyAcIne khIralA skolarazIpa maLe che. jaitA, zAkhA, kAyasthA vagere badhAe ene lAbha le che. mArA sAMbhaLavA pramANe evI se kaDe skolarazIpA te kAzImAM Ape che. mAtra zuddha vidyASTithI AvI rIte dhananA upayega karanAra hiMdusthAnamAM keTalA haraze ?
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ [231 pravAsanA keTalAka anubhave bIje divase savAre nAgarI pracAriNI sabhAmAM gaye. rAmanavamI hovAthI kAryAlaya baMdha hatuM. UMDI ane lAMbI galIomAM maMtrIne tyAM javA nIkaLyo. je galImAM jatAM ane UbhA rahetAM sUga caDhatI te galImAM ATalAM varSa bAda gayA pachI kevaLa pUrva paricayane kAraNe, bhUtakALanA smaraNathI utpanna thatA AnaMdane kAraNe e sUge sparza paNa na karyo. je ekAeka mane gujarAtamAM AvyA pachI TIkA karavAnI vastu jevA lAgatA te ekkAmAM besI kAzImAM jatAM pUrvakAlIna smaraNane lIdhe eka jAtane AnaMda anubhavAta. mane te vakhata lAgyuM ke je vastu anubhavakALamAM du:khada hoya che ke khaTake che te ja smaraNakALamAM sukhada banI jAya che. dhruva sAhebanA (ekavAra sAthe te jamIe evA) premALa AgrahathI bIje divase rokAyo paNa je gaMgAkAMThe varSo vyatIta karelAM ane jyAM aneka pothIo uthAmelI tyAM gayA sivAya kAzI choDavAnuM mana thAya kharuM? tethI e abhyAsasthAnamAM gaMgAnA kinAre jaina maMdiramAM mAtra be miniTa jaI Avyo ane sukha tathA duHkhanI tIvra mizrita lAgaNI anubhavatAM anubhavatAM AgrA tarapha AvavA nIkaLe. pharI ahIM avaze ? AvIza te rahIza ? rahevuM ghaTitA che ke nahi ? kAyama rahevuM ke nahi ? pAchu pharI AvavuM che ane bALaka banI, vidyAthI banI ApanI ATalI pariNata vidyAnuM navI dRSTie pAna karavuM che evuM vidyAgurune vAtacItamAM ApeluM vacana pALavAne avasara pAcho Avaze ke nahi ? e avasara ANavA zuM zuM karavuM paDaze ane zuM zuM cheDavuM paDaze vagere aneka praznamALAone hRdayamAM laI gADI upara savAra thayo ane AgrA pahoMce. AgrA e cAra varSanA pUrvanivAsanuM sthAna hatuM. tyAM mitro dhaNA. keTalAka zrIputro to keTalAka dhIputra. mahAvIra jayaMtI AvavAnI tethI traNe phirakAone saMyukta prayatna e utsava mATe hatA, ane acAnaka javAnuM thayuM eTale eo nIkaLavA de? badhuM ThelavuM zakya che paNa mitra-Agraha, helo zakya nathI. Arya samAjanA, musalamAnanA ane sanAtanIonA utsava tAjetaramAM thayA hatA ane thanAra hatA. jeno pAchA paDe to dharmanI adhogati gaNAya, eTale teone paNa zarAtana caDeluM. jaina yuvake svayaMsevaka daLa taiyAra karavA ane jaina samAjanuM saMgaThana karavA utsuka dekhAtA. bhagavAna mahAvIranA jIvana para, ane svayaM sevA para ane saMgaThana paratve, mAre kAMIka kahevuM evI emanI mAgaNI hatI. meM kahyuM ke,
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232] darzana ane ciMtana huM janma sthAnakavAsI chuM. mUrtipUjaka phirakAmAM jIvana vyatIta karuM chuM, ane digaMbara paMthanA nikaTa paricayamAM khUba Avyo chuM, chatAM e traNe phirakAomAMnA ghaNA ane pitAnA phirakA bahArano athavA pitAnA phirakAne anuyAyI mAne che. sthAnakavAsI mane mUrtipUjaka samaje che. keTalAka zvetAMbare" digaMbaramAM pakSapAta jue che, ane digaMbara te mane zvetAMbara ja mAne che.. kharI rIte huM samAna rUpe traNe phirakAne chuM ane asamAna -rUpe ekano nathI. evI sthitimAM tamArA saMyukta utsavamAM huM tamane saMbhaLAvIza te bhAre to nahi paDe?" sAmethI uttara AvyuM ke ame yuvake e mATe taiyAra chIe. A prayatna yuvakane ja che. tyAre AvI khAtarI maLI tyAre meM kAMIka belavA ravIkAryuM, ane viSaya nakakI karyuM. "jaina dharmaja hRddha vayA hai" | jaina dharmanuM hRdaya zuM che ? e viSaya upara nIka-LavAne divase deDheka kalAka carcA thaI, je A varNanamAM TUMkAmAM paNa ApI na zakAya. vaLI prasaMga maLaze te e vicAre vyavasthita karI upapasthita karIza. jema A musApharI tvarAnI hatI tema tenuM A varNana paNa tethIye - vadhAre varApUrvaka karI ApyuM che. temAM ghaNI bAbata cheDI che, ghaNI TUMkAvI che, ane ghaNI ukrame paNa mUkI che. AzA che ke e truTi saMtavya gaNAze. -prasthAna, putra 5, aM0 6