Book Title: Nanodopakhyana
Author(s): Rajasthan Prachyavidya Pratishthan
Publisher: Rajasthan Prachyavidya Pratishthan Jodhpur
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003406/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * rAjasthAna purAtana granmamAlA pradhAna sampAdaka- phatahasiMha, ema. e., DI. liT. [ nidezaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura ] granthAGka 62 nandopAkhyAna Hui Hui Hui Ri Chu Ri Hui rAjasthAnacya prakAzaka rAjasthAna-rAjya saMsthApita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura ( rAjasthAna ) RAJASTHAN ORIENTAL RESEARCH INSTITUTE, JODHPUR, Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana patthamAlA rAjasthAna rAjya dvArA prakAzita sAmAnyataH akhilabhAratIya tathA vizeSataH rAjasthAnadezIya purAtanakAlIna saMskRta, prAkRta, apabhraMza, hindI, rAjasthAnI Adi bhASAnibaddha vividhavAGmayaprakAzinI viziSTa-granthAvalI pradhAna sampAdaka gyanmandire phatahasiMha, ema. e., DI. liTa. nidezaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura granthAGka 62 nandopAkhyAna prakAzaka rAjasthAna rAjyAjJAnusAra nidezaka, rAjasthAna prAyavidyA pratiSThAna jodhapura ( rAjasthAna ) 1968 I. vi0 saM0 2024 bhAratarASTrIya zakAbda 1886 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA rAjasthAna-rAjya dvArA prakAzita sAmAnyataH akhilabhAratIya tathA vizeSataH rAjasthAnadezIya purAtanakAlIna saMskRta, prAkRta, apabhraMza, hindI, rAjasthAnI Adi bhASAnibaddha vividhavAGmayaprakAzinI viziSTa-granthAvalI pradhAna sampAdaka phatahasiMha, ema. e., DI. liTa. nidezaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura granthAGka 62 nandopAkhyAna prakAzaka rAjasthAna-rAjyAjJAnusAra nidezaka, rAjasthAna prAyavidyA pratiSThAna jodhapura ( rAjasthAna ) 1968 I. vi0 saM0 2024 bhAratarASTrIya zakAbda 1886 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhAna-sampAdakIya vaktavya prastuta grantha kA mudraNa san 1952 meM ho cukA thA, parantu kinhIM kAraNoM se isakA prakAzana abhI taka nahIM ho sakA thaa| prataH isa bhUmikA ke sAtha isa grantha ko pAThakoM ke hAthoM meM dete hue mujhe harSa aura santoSa kA anubhava ho rahA hai| isa grantha meM nanda-kathA para AdhArita 3 kAvyoM kA saMkalana huA hai jinake nAma nimnalikhita haiM 1. nandopAkhyAnam 2. nandabatrIsI 3. nandanRpakathA, sahasraRSikRta inameM se nandabatrIsI meM kathA atyanta saMkSipta hai aura usakI bhASA bhI sarvathA zuddha nahIM hai / pustaka ke anta meM paM0 tattvavijaya gaNi dvArA isa graMtha kA likhita honA batAyA gayA hai / anya do kathAnakoM meM se sahasraRSi-kRta nandanapakathA meM pUrI kathA sau zlokoM meM samApta huI hai aura isake kartA ko siyAlakoTa kA nivAsI tathA racanAkAla saMvat 1666 bhAdrapada batalAyA gayA hai, parantu nandopAkhyAna meM 106 zlokoM ke atirikta bIca-bIca meM paryApta gadyAMza bhI milatA hai| naMdopAkhyAna ke racanAkAra kA nAma nahIM milatA, paraMtu prastuta graMtha meM saMkalita nandopAkhyAna jisa prati para prAdhArita hai vaha kisI devanAmaka vyakti dvArA saM0 1731 meM taiyAra kI gaI thii| isake gadya aura padyabhAga bar3I hI sarala saMskRta meM likhe hue haiN| choTe-choTe vAkya haiM aura samAsa bhI prAyaH do padoM vAle hI haiN| vyAkaraNa ke kliSTa rUpoM kA sarvathA prabhAva hai tathA kama se kama lakAroM kA prayoga huA hai| bhASA kI dRSTi se yaha prasAda-guNayukta kAvya hai / saMskRta sIkhane vAle prArambhika vyaktiyoM ke lie yaha hitopadeza se bhI sarala hai / nanda kI kathA naitika zikSA kI dRSTi se likhI gaI hai| paranArI ke prati kudRSTi rakhanA ghAtaka hai aura 'mAtRvatparadAreSu' kA siddhAnta hI svastha sAmAjika jovana ke lie paramAvazyaka hai| mukhyata: isI zikSA ko dene ke lie rAjA nanda kI kathA ko ina kAvyoM meM sthAna milA hai, sAtha hI prAsaMgika rUpa meM pitRbhakti, pAtivrata-dharma tathA rAjanoti kI zikSA kA bhI samAveza yatra-tatra huA hai / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] rAjAoM aura rAjapuruSoM ko kucha svAbhAvika durbalatAnoM ke kAraNa kisa prakAra rAjyoM meM SaDyaMtra, hatyAkANDa tathA pratizodha Adi huA karate the usakI bhI kucha jhalaka yahA~ prApta ho sakatI hai / ___ jaisA ki Upara kahA jA cukA hai ki isa graMtha kI saba se bar3I vizeSatA bhASAgata saralatA hai| ataH isake yahA~ para kucha udAharaNa de denA anucita na hogaa| udAharaNa ke lie eka puruSa rAta meM kisI dUsare vyakti se apane ghara kI yAda karatA huA kahatA hai 'mAtA nAsti pitA nAsti nAsti bhrAtA kuTumbakaH / ekAkinI ca me bhAryA kathaM rAtrirgamiSyati // " kahIM-kahIM para dUsare graMthoM se bhI kucha subhASitoM ko le liyA hai| isI prakAra ke nimnalikhita padya paMcataMtra se saMgRhIta hue haiM "dAnaM bhogo nAzastisro gatayo bhavanti vittasya / yo na dadAti na bhuMkte tasya tRtIyA gatirbhavati / tAvad bhayAcca bhetavyaM yAvadbhayamanAgatam / AgataM tu bhayaM dRSTvA prahartavyamazaMkitaiH // " prastuta graMtha meM samAviSTa prAkhyAna ke tInoM saMskaraNa isa prakAra ke una aneka graMthoM ke pratinidhi svarUpa haiM jo isa pratiSThAna meM saMgrahIta haiM aura jo isa bAta ko pramANita karate haiM ki hamAre deza meM bhASA sikhAne kI dRSTi se isa prakAra kA sarala kAvya-sAhitya bhI pracura mAtrA meM likhA gayA / isa prakAra kI racanAoM kA prayoga aba bhI saMskRta ke pracAra aura prasAra meM sahAyaka ho sakatA hai, isI dRSTi se isakA prakAzana kiyA jA rahA hai| AzA hai saMskRta ke zikSaka aura pracAraka isa prakAra ke sAhitya se lAbha uThAvegA / 9-2-68 jodhapura phatahasiMha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nando pA khyA na m| __u~ namaH sarvajJAya / nandabhadrapuraM nAma dharAmadhye manoharam / dhanadhAnyasamAkIrNaM sarvadevamanotsavam // 1 // tatra cAbhUnmahIpAlo nandanAmA mhaablH|| dharmazAstrapravINazca nItivAn guNavatsalaH // 2 // viprA vedavidastatra sukhinaH pauravAsinaH / / meghazva kAmavarSI ca hemapuSpA ca medinI // 3 // tatra nando mahArAjA nandarAjJI ptivrtaa| vairocano hyamAtyazca sundarI tasya gehinI // 4 // yAdRzaM nAma vai tasyA rUpaM tAdRk pravartate / yAdRzI menakA rambhA sarvAbharaNabhUSitA // 5 // rUpayauvanazobhAdayA sadA mdhurbhaassinnii| pativratA ca sAdhvI ca utpannA vimale kule // 6 // ekasmin divase sA strI gavAkSe gAnamArabhat / adhastAd gacchatA rAjJA gAnamazrAvi zobhanam // 7 // tacchrutvA tatra rAjA ca kAmamohavazaMgataH / tatra sthitvA kSaNaM rAjA UrdhvadRSTiM cakAra saH // 8 // keyaM kasyApi bhAryA ca kasyedaM bhavanaM zubham / etanmanasi saMcintya rAjA tatra vimohitaH // 9 // etasminavasare rAjA mUchauMgataH san purohitena dRSTaH / purohitena cintitam / kemidaM hA deva ! kathaM rAjA bhuvi patitaH / uparyAgatya rAjJo mukhaM vilokya rAjAnaM ti vAkyamuktam / he Arya rAjan ! utthIyatAm / pazya tvaM nayacakSuSA / mahatAmavasthA thamIdRzI / tathA purohitavacanAd rAjA saMprabuddhaH / vilokya purohitaM pratyuktam / hamekAnte kathayiSyAmi / tadA purohitena sarva manasi jJAtvA rAjAnaM ti vaakymuktm| zRNuM tvaM ca mahArAja ! vairocanamidaM gRham / tasya bhAryA tathaiveyamupAyena dadAmi te // 10 // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam rAjovAca / sAdhu sAdhu purohita ! yenakenApyupAyena sA strI mayA samaM krIDAvilAsaM karoti tathA kuru / evaM zrutvA tadA rAjA svagRhaM pratinivRttaH / vipro'pi nijamandiraM gtH| vipreNa kAritA dRtI tvaM yAhi mantrimandiram / vairocanasya yA bhAryA rAjJo'rthe tAM niyojaya // 11 // dUtikovAca / atIva sundaram / evaM kariSyAmi / tato niSkrAntA dUtI / vairocanagRhe gatA yatrAsti surasundarI / dUtIM dRSTvA sundarI vAkyamuvAca / he sakhi ! kimarthamAgatAsi tvam / tayoktaM sakhitvena / tadA dRtikayA gRhamadhye vairocana upaviSTo dRSTaH / tadA vegena nivRttA gatA yatra purohito'sti / tayA dUtyoktam / he svAmin ! vairocano gRhamadhye vidyate / yat tvaM ena mantriNaM upAyaM kRtvA grAmAntaraM preSaya / vairocane gate sati rAjAnamahaM gRhItvA sundarIbhavane yaasyaamiiti| vipreNoktaM stym| tadA purohito rAjJaH samIpaM gataH / rAjJo'gre sarva vRttAntaM niveditam / tadA rAjJA mantrI vairocana AkAritaH / tadA mantrI vegenAgataH / rAjJoktam / he vairocana ! sImAsannai rAjabhirAtmIyo viSayo vinAzitaH zRNumaH / teSAM nivAraNAya sainyaM gRhItvA yAhi / mntryuvaac| yaasyaami| praNamya niSkrAnto mntrii| tadA rAjJA AkAritA duutii| kuNDalamekaM tavArpayiSyAmi / tayA saha mama saMyogaM kuru / tayoktam / evaM kariSyAmi / tadA rAjA dUtI ca dvau sundarIsadane gtau| datikA dvAre sthitA / rAjA tatra madhye gtH| tadA sArikAzukAbhyAM rAjA dRSTaH / zukenoktam / bhUpate nandarAjendra ! tavAchI praNamAmyaham / .. vairocanaH preSito'sau kimarthaM viSayAntare // 12 // rAjovAca / vAsareSu kSudhA nAsti nAsti nidrA ca rAtriSu / mama kIra! mahAduHkhaM hRdaye vasati sundarI // 13 // zuka uvAca / striyo hyarthe hato vAliH striyo'rthe rAvaNo hataH / paragRhe na gantavyaM paradArAn parityajet // 14 // rAjovAca / kIra paNDita vAcAla ! janamadhye'si vllbhH| paracintA na kartavyA paranindAM parityajet // 15 // Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam zuka uvaac| rAjaMstvaM zRNu me vAkyaM zIrSa nAsti tavAdhikam / jAnakIharaNe caiva dazagrIvo nipAtitaH // 16 // rAjovAca / yasmin ruSTe bhayaM nAsti tuSTe naiva dhanAgamaH / nigrahAnugraho nAsti sa ruSTaH kiM kariSyati // 17 // zuka uvAca / na zrutaM na mayA dRSTaM vATI bhakSati karkaTIm / taM dezaM naiva pazyAmi rakSako yatra bhakSakaH // 18 // mAtA yadi viSaM dadyAt pitA vikrayate sutam / rAjA harati sarvasvaM kA tatra paridevanA // 19 // mA kranda tvaM tu he sAri ! nando rAjA na tskrH| amRtaM tad viSaM jAtaM yato rakSA tato bhayam // 20 // putragehe pitA yat te AdaraM kiM na kurvase / bhRtyAnAM pitaraM bhUpaM vadanti vibudhA janAH / / 21 // rAjA ca janakazcaiva vRddhabhrAtA gurustathA / upadeSTA bhayatrAtA SaDete pitaraH smRtAH // 22 // . sundaryuvAca / atha me saphalaM janma jIvitaM ca sujIvitam / manorathazataM pUrNa zvasuro gRhamAgataH // 23 // rAjovAca / aparIkSitaM na kartavyaM dhImatApi kadAcana / parajanmakRtAt pApAd ahaM caiva vimohitaH // 24 // satyaM kIra ! tvayA khyAtaM mama putro virocanaH / sundarIyaM kulavadhUrevaM matvA bhirgtH||25|| yadA bahirgato rAjA sukhaM suptA ca sundarI / zukasAyau~ samAlApaM kurutazca parasparam // 26 // rAjA gato bahiryatra dRtI vacanamabravIt / siddhe kArye mahArAja ! dehi me karNakuNDalam // 27 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam amRtaM madhusaMyuktaM vaNikputragRhe payaH / tat pitvA ca mahArAja ! dehi me karNakuNDalam // 28 // rAjovAca / tRSAkAnto gataH pAntho nIraM yatra pravartate / sadoSaM dRzyate tatra na pItaM vAri zItalam // 29 // dUtikovAca / jalamadhye sthitA gAvaH pibanti na pibanti vA / gopAlAstatra nirdoSA hAritaM karNakuNDalam // 30 // rAjovAca / satyaM satyaM punaH satyaM vacanaM dUtibhASitam / zukavAkyaM mayA zrutvA na pItaM vAri zItalam // 31 // rAjJazca vacanaM zrutvA dUtyA manasi cintitam / hastI karNe gRhIto hi na gacchati kadAcana // 32 // yatkArye preSito mantrI kAryaM kRtvA samAgataH / nRpavairikulaM jitvA saMprApto nijamandiram // 33 // gRhAGgaNagato mantrI zrutvA zukavacastadA / mantrI tatra gataH zIghraM pRSTaH kIro yathAyathA // 34 // kampasvedAGgasaMyukta tadA vacanamabravIt // zukavAkyam / yat tvaM pRcchasi me tAta ! yat pUrvaM vai kathAnakam / tata sarvaM kathayiSyAmi nandarAjJA ca yatkRtam // 35 // ekasmin divase tAta ! nando rAjA samAgataH / dRSTo rAjA tadA'smAbhiH kAmAkulitacetanaH // 36 // dvAre samAgataM dRSTvA sArI cukrodha vai bhRzam / tadA mayA ca yad yuktaM tat taduktaM tavAgrataH // 37 // tava bhAryA ca sA sAdhvI zvasuraH kathito nRpaH / etadvAkyauSadhenaiva kAmavyAdhirvidAritaH // 38 // nirAmayasthito rAjA hA daiva ! dhik kRtaM mayA / vairocanaH suto'smAkaM sundarIyaM vadhUrmama // 39 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam evaM matvA tadA rAjA gato'sau nijamandiram / evaM ca pUrvavRttAntaM zukenaiva niveditam // 40 // sundarI zukasAya ca vairocanagRheSu ca / krIDanti vividhecchAbhirvairocanaprasAdataH // 41 // ekasmin divase mantrI gato'sau rAjamandiram / pUjitastatra nandena dukUlairhemabhUSaNaiH // 42 // sAdhu sAdhu mahAmAtya ! zatravo mama ghAtitAH / vanamAlI tadA tatra provAca nRpasattamam // 43 // ArAmika uvAca / rAjan ! tvadIye vAstavye ArAmaM ca vinAzitam / baliSThena varAheNa kadalIstambhaH pAtitaH // 44 // gajAzvarathasenAbhiH rAjA mantrI ca sevakAH / niryayuH zUkarArthaM ca yatra vRkSA nipAtitAH // 45 // zUkare taiH parivRte rAjJo'gre zUkaro gataH / rAjJAzvaH preritaH pRSThe rAjJaH pRSThe virocanaH // 46 vArAhaH prerito daivAd gato saugadanaM vanam / gatA senA pRthak rAjJaH pUrvakarmavirodhataH // 47 // te ca zUkare caiva Agatau puSpavATikAm / zrAntau dizo na jAnItaH pUrvakarmavimohitau // 48 // madhyAhne sati tApasthe kSuttRSArditamAnasau / nyagrodhe bahulacchAye gatau dvau rAjamantriNau // 49 // tRSAkAnto mahAmantrin ! udakaM naiva labhyate / evaM zrutvA tato mantrI vRkSAgre caTitastadA // 50 // mantrivAkyam / dRzyante bahavo vRkSAH patrapuSpaphalAvintAH / kasArasanirghoSAstatra toyaM ca vidyate // 51 // rAjovAca / gaccha zIghraM ca bho maMtrin ! udakaM yatra tiSThati / eva zrutvA gato mantrI yatra vRkSAH sapakSiNaH // 52 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam tatra dRSTA mahAvApI udakena prapUritA / kaM pItvA pazyatA vApI zloka eko vyadRzyata // 53 // 'tulyAthai tulyasAmarthya marmajJaM vyavasAyinam / ardharAjyaharaM bhRtyaM yo na hanyAt sa hanyate' // 54 // zlokasyAthai vimRzyaiva matrI vismayamAgataH / AgamiSyati vai rAjA tasmAta paDUna lepitH|| 55 // jalamAdAya pAtreNa gato'sau rAjasaMnidhau / pItvA tu zItamudakaM kutra mantrin ! hi vApikA // 56 // tatra muktastadA mantrI gato rAjA tu vApikAm / dRSTA nApI vicitrA yallipiH paGkavilepitA // 57 // prakSAlya pANipAdau ca jale paGkamapAtayat / rAjJA ca paThitaH zlokaH karuNA hRdi cintitA // 58 // madbhayAnmantriNA evaM zlokaH paGkena lepitaH / nizcayaM hRdaye kRtvA mama putro virocanaH // evaM matvA tato rAjA gato yatra virocanaH // 59 // zubhraM cAmraphalaM mantrin ! zubhrA vApI sushiitlaa| na dRSTo mAnavaH ko'pi mayA tatra virocana ! // 60 // madbhItyA ca tvayA zlokaH kasmAt paGkena lepitaH / evaM zrutvA tato mantrI bhIto'sau hRdimadhyataH // 61 // asti rAjyaM nRpasamaM gajAzvarathapattayaH / zyAmAsyaM mantriNaM dRSTvA rAjA vacanamabravIt // 62 // tad rAjya kIdRzaM bhrAtar ! na hyamAtyo nRpaiH samaH / evamuktvA tato rAjA utsaGge mantriNastadA / 63 // prasupto daivayogena atinidrAvimohitaH / so'pi nidrAvaza yAto mantriNA hRdi cintitam // 64 // sundaryyarthe'bhavat pUrva duSTabuddhiH sadA nRpH| punaH zlokasya vApyAM hi dRSTo'rthazca durAtmanA // 65 // idAnI na haniSyAmi pazcAd rAjA haniSyati / evaM matvA hyamAtyena virodhaM pUrvamuttaram // 66 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam dRDhaM gRhItvA dhammilaM hRtaM churikayA shirH| campakopari svasthena baTunA puSpacAyinA // 67 // dRSTo'mAtyo'ntakastAhaka yena rAjA nipaatitH| mahAbhayavazAd vipro jhampApAtaM cakAra sH||68|| jhampAndolitavRkSasya dRSTA zAkhA ca mantriNA / tAvat mantriNA vicAritam / zAkhA prakampitA yena vAnareNa nareNa vA / acireNa trikAlena zAkhAbhede vinazyati // 69 // tadA tena vairocanena utthAya sakalA vRkSAH zodhitAH / mahAbhayAt sakalapuSpavATikAH saMzodhitAH / ko'pi na dRSTaH / tadA niHzvAso muktaH / pRthivyAM ptitH| hA hA ! sahasA mayA kiM kRtam / asaMbhAvyaM na kartavyaM dhImatApi kadAcana / kadA karoti yo daivAdasau zIghraM vinazyati // 70 // tadAgato mantrI / rAjAnaM nibiDavastreNa bandhayitvA kUpamadhye nikSipya upari zilA pAtitA / rAjJazvAzvaH kRtvA bandhamokSamaraNye muktaH / aparAhaNe gate sUrye gato mantrI svake pure / rAjyacakraM puro dRSTaM udvegAkulacetanam // 71 // rAjadvAraM gato'mAtyaH pratihAramapRcchata / rAjA cAtra samAyAto na dRSTo'yaM mayA'dhunA // 72 // bruvantaM mantriNaM dRSTvA rAjalokA upaagtaaH| rAjJaH putro'pi tatraiva pRcchati sma punaH punaH // 73 // rAjalokA uucuH| yadA zUkarapRSThastho rAjA tvaM ca vinirgtH| pRSThe sthitA tadA senA na rAjA tvaM ca shuukrH|| 74 // na dRzyate tadA rAjA padamArgoM na labhyate / mUDhA iva sthitA senA pRcchati sma parasparam // 75 // yAdRzI vidhavA nArI raahugrstendushrvrii| nandarAjJA vihInA ca senA tAdRg virAjate // 76 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam subhaTenoktam | hA ! daivena kiM kRtam / adya kva gamiSyAmi / evaM cintayitvA kenacid AtmaghAtaH kRtaH / sarve'pi AtmaghAtaM kartumudyatAH / pazcAd vibudhajanairbodhitAH, bho bho etanna karaNIyam / AtmaghAtaH kAtarANAM parantu strINAM vidheyaH / na jJAyate kutra gataH sa rAjA / parasparaM vimRzya senA nivartitA / vairocaneneoktam / tadA zUkarapRSThastho niHsRtazca mayA saha / javIyAn rAjaturago'ntarito'haM tadA pathi // 77 // tataH pazcAnna jAnAmi rAjA kena pathA gataH / zodhitaM tadvanaM sarvaM na dRSTau nRpazUkarau // 78 // vimRSTaM ca mayA tAvat kadA prAptaH puraM nRpaH / tasmAdahaM samAyAto nAsti nando vane gRhe // 79 // tAvat tasminnavasare rAjAsanasyAzva AgataH / tadupari rAjA nAsti / etat kIdRzam / kathamazvena rAjA pAtitaH / kathaM kena gRhItaH / kathaM kena hataH / kathaM vizramite rAjJi karAdavo naSTaH / evaM vicArite sati sarve rAjalokA nandarAjJI tasyAH putro nandako mantriNA samaM gADhaM ruroda / hA ! daivena kiM kRtam / atIvAkrandayanti / luNThanti / kacAn troTayanti / hRdayaM muSTinA tADayanti / evamugraM sakalanagare visvaraM jAtam / tadA vacano mUrcchayA vimohitaH / tadA tatra mantrI vibudhajanairbodhitaH / he vairocana ! zRNu, sAvadhAno bhava / gataM mRtaM vinaSTaM ca naiva zocanti paNDitAH / ayogyaM rodanaM dhIra ! rAjyacintAM kuruSva ca // 80 // dhImadbhirbodhato mantrI gato'sau yatra nandakaH / nandakaM bodhayitvA ca tadA rAjJIM prabudhya ca // 81 // tvaM pitA jananI me tvaM tvaM me bhrAtA sahodaraH / nandakastava putro'yaM pratyaGgaM ca nRpasya me // 82 // evaM pRthaka pRthaka sarve rAjalokAH prabodhitAH / / rAjJIvAkyam / bho bho mantrin ! ahamasmin saMsAre na tiSThAmi / ahaM saptajihUvaM sevayiSyAmi / mantriNoktaM kasmAt / rAjJyA kathitam / vinA bhartrA ca yA nArI bhuJjIta pibate'pi ca / sA nArI patitA proktA tasmAd vahni ca sevaye // 83 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam mantriNoktam / kadA rAjA mRto nAsti kadA dezAntaraM gataH / kadA kena gRhIto vA kimarthaM vahnisevanam / // 84 // evaM mantriNA vairocanena bodhitA satI nandA raajnyii| manasi satyaM kalpitam / taH pazcAt tena vairocanena sakalarAjakulaM samastapariSado bodhayitvA rAjJo nandasya sthAne varasiMhAsane rAjJo nandakasya tilakaM kRtvA samastarAjakulasahitena tena praNAmaH kRtH| vaM kRtvA gato mantrI nijAvAse / nandako rAjA atirucirAM rAjyazriyaM karoti / sya rAjJo buddhidAtA vairocanaH / ekasmin divase rAtrau rAjA viniHsRto bhiH| rUpaprAvaraNaM kRtvA zRNoti ca zubhAzubham // 85 // ekAkI sakale mArge atipracchannaceSTayA / bhramaMstu nandako rAjA puradvAre kadAcana // 86 // muhUrtamekaM rAjA ttropvissttH| tAvannagarAd bahiH kasyApi bAkyaM zrutam / ekAmanasA zrutaM tadA / bAhyapuruSeNa punaruktam / mAtA nAsti pitA nAsti nAsti bhrAtA kuttumbkH| ekAkinI ca me bhAryA kathaM rAtri nayiSyati // 87 // punaruktam / padmapatravizAlAkSI nagare vasati kAminI / sA me dahati gAtrANi zAkhA vairocanaM yathA // 88 // iti zrutvA tadA rAjA vegenotthitaH / raajovaac| tvaM kH| bhUtaH pretaH pizAco vA rakSo yakSo'tha kinnaraH / pAnyo vA taskaro vA'tha kimarthaM cAtra tiSThasi // 89 / / bAhyapuruSeNoktam / nAhaM bhUtaH pizAco vA rakSo yakSo'tha kinnaraH / taskaraH pathiko nAhaM baTuko nandakasya ca // 90 // nandAthai surapUjArthaM puSpArthaM ca vanaM gtH| puSpaM gRhya yadAyAto dattaM dvAreSu tAlukam // 91 // uktAni bahuvAkyAni dvArapAlasya caagrtH| tathApyanena no muktastasmAdatrApi sNsthitH||92|| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 nandopAkhyAnam evaM zrutvA tato rAjJA zIghraM bhagnaM ca tAlukam / . madhyessau baTuko nItaH sve sve sthAne ca tau gatau // 93 // prabhAte dvArapAlena bhagnaM dRSTaM ca tAlukam / bumbAravaM tadA cakre corairbhagnaM ca tAlukam // 94 // tadA sarve rakSapAlAstatrAgatAH / bho bho dvArapAla ! kathaM katham / tenoktaM rAtrau tAlukaM vorairbhagnam | ataH kAraNAt mayA bumbAravaH kRtaH / rakSapAlenoktam / bho bhoH padaparIkSaka ! daM vilokaya / tena vilokyoktaM ca / asmAd dvArAt ko'pi bahirna niHsaritaH / zai puruSau samAgatau / ekaH puruSo'smin mArge gataH / dvitIyo'nyasmin mArge gataH / yasmin mArge baTuko gatastasmin mArge padepadena baTukasya gRhaM gatvA baTukaM baddhvA rAjadvAre gatAH / vijJApito rAjA / anena baTukena rAtrau tAlukaM bhaktvA gRhe gamanaM vihitam / anyAyena tenAsmAbhirbaddhaH / atrAnItaH / rAjovAca / kena kathitaM baTukena tAlukaM bhanam / tairuktaM padaparIkSakaiH kathitam / rAjovAca / padaparIkSakasya vastrAdikaM deyam / aho rakSapAlA baTukaM mama haste dacvA svaM svaM sthAnaM gacchantu / dvArapAlasya zikSA pradeyA ddaNDayazca / kathamevaMvidho'cetano rAtrau / tato rAjJA baTukasya bandhamokSaH kRtaH / prazaMsitaH / antaHpuramadhye nItaH / baTukasya gRhe varddhApanikaH preSitaH / pazcAdekAnte sthitvA samIpe praznaH kRtaH / he baTuka ! bhayaM mA gAH / chandolakSaNasaMpUrNa nAnAvidyAvibhUSitam / satyaM kathaya me bhrAtar puradvArasya bhASitam // 95 // baTukenoktaM na kiJcidapi / rAjovAca / kasya bhayAt tvaM na kathayasi / baTukenoktaM rAjJo'gre bhayaM kutaH / rAtrau puradvAre mayA kiM bhASitam / rAjovAca / tvayA paThitaM 'padmapatre 'ti / zlokasyArthoM mayA sarvAM jJAtaH / yad evaMvidhA kAminI tvadIyacitte dahati tat satyam / parantu 'zAkhA vairocanaM yathA' tat kim / baTukenoktam / ahaM tanna katha frSyAmi / rAjovAca / kasmAt / baTukenovatam / vaizecanabhayAt / rAjovAca / mamAgre vairocanaH naH kaH / tataH pazcAt baTukena sarvaM pUrvavRttAntaM kathitam / he svAmin! vairocanena tava pituH zirazchicA puSpavATikAyAM kUpamadhye prakSiptaH / upari zilaikA dattA / tadAhaM campakopari saMsthitaH / tataH pazcAd vairocanabhayena jhampApAtaH kRtaH / tadA zAkhA prakaeNmpitA / tasminnavasare vairocanena zAkhAM prakampitAM dRSTvA cintitam | hA daiva ! kasmAt zAkhA prakampitA / yena kena kAlenAhaM etacchAkhAbhedena vinazyAmi / pazcAdahaM naSTaH / tena kAraNena vairocanasya zAkhA dahati / rAjJo baTukasya dvayorAlApaM kurvato Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam devasasya prathamapraharAdhaiM gatam / tadA nAndakinA rAjJA vairocana AkAritaH / uktaM ca hai vairocana ! krIDArthamadya puSpavATikAyAM gacchAmaH / tvayApi mayA saha Agantavyam / vairaucanenoktam / AgamiSyAmi / tataH pazcAd rAjA vairocanazca sajIbhUtvA svasvasenAsahitau nagarAd bahirekatra militvA puSpavATikAM prati niHsRtau / tadA nAndakena rAjJA parvApi senA vilokitA / tataH pazcAJcintitam / . yAdRzI mama senA ca senA tAdRg virocanI / / ___gajAzvarathatulyo me bhayatulyo bhayaMkaraH // 96 // evaM cintayitvA tataH pazcAd rAjA tatra sthito nivrtitH| sarve puravAsinaH sevakAH svaM svaM sthAnaM gatAH / rAjA gato nijAvAse / vairocano'pi gRhaM gataH / sundaryuvAca vairocanaM prati / he nAtha ! na jJAyate kiM bhaviSyati / gRhagodhAtikRSNA ca patitA mama mastake / ulUkazcAdhunA dRSTaH sadanopari saMsthitaH // 97 // evaM sundaryA vairocanasyAgre niveditam / tadA nAndakinA vairocanasyAkAraNArtha data ekaH preSitaH samAyAtaH / tenoktam / bho vairocana! rAjA nandakistavAkArayati / vairocanenoktaM kasmAt / tadA dvitIyo dUtaH smaayaatH| tenApyevamuktam / punarvairocanenoktam / IdRzaM kiM kArya yadA evaM cintayati / tadA tRtIyo dUtaH samAyAtaH / tRtIyenApyevaM kathitam / tadA vairocanena sundarI pratyuktam / he sundari! zRNu saavdhaanaa| na jJAyate kena kAraNena rAjJA zIghra zIghramAkAraNa muktamasti / mayApi pUrva rAjA cintAprapanno dRSTaH / yadA puSpavATikAyAM krIDAthai niHsaratA rAjJA ardhamArga gatavatA sarva sainyaM vilokitaM tadA mayA cintAprapanno dRSTaH / parantu he sundari ! asmadIye manasi sukhaduHkhavibhoginI bhAryA tvam / vayaM tavAgre ekaM gopyaM kathayiSyAmaH / kadAcit tena kAraNena rAjA punaH punarapyAkArayati / sundaryuvAca / tat kiM guhyam / vairocana uvAca / pUrvamabhyAgato rAjA tvadarthe caiva sundarI / tena pUrvavirodhena mayA nando nipAtitaH // 98 // parantu vApyAM zlokArthe mayA rAjA nipAtitaH / nareNa vAnareNApi tadA zAkhA prakampitA // 99 // tena zAkhAprabhAveNa nRpeNAkArito hyaham / etad guhyaM ca me bhArye ! tavAgre viniveditam // 10 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam sundaryuvAca / he nAtha ! yadyevamasti tarhi madIyaM vAkyaM zRNu / tvadIyopArjitaM dravyaM dattaM muphtaM tvayA na ca / na bhokSyanti sutAste ca sarva neSyati nAndakiH // 101 // uktaM c| dAnaM bhogo nAzastisro gatayo bhavanti vittasya / yo na dadAti na bhute tasya tRtIyA gatirbhavati // 102 // vidyA mitraM pravAseSu bhAryA mitraM gRheSu c| vyAdhitasyauSadhaM mitraM dharmoM mitraM zubhAzubhe // 103 // evaM zrutvA vairocanenoktam / satyaM sAdhu sundari ! tadA vairocanena yatkiJcid dravyaM yAni kAni vastUni gajAzvarathakAJcanAni sarva viprebhyo dattam / tadA sarvaiH putrairuktam / he tAta ! sarvasvaM kasmAd viprANAM dattam / tadA vairocanena sarva vRttAntaM putrANAmagre kathitam / tadA putrairaGgIkRtaM tad / bhavadbhirucitaM kRtam / tadA vairocanenoktaM putrANAmagre / kadA tatra gatAdanu rAjA etasya kAraNasya praznaM kariSyati / tadAhaM satyaM kathayiSyAmi / tadanu trayANAM putrANAM madhyAdekaH ko'pIdRzo bhaviSyatyaH khaDgena madIyaM zirazchinatti / tadanu bhavadIyaM rAjyam / evaM piturvAkyaM zrutvA vRddhaputreNoktam / pitA vai sarvatIrthANi pitA devo janArdanaH / pitRbhaSitaH sadA puMsAM tIrthadevArcanAdhikA // 104 // tasmAnna haniSyAmi / tahi tvaM yAhi / tadA vairocanasya praNAmaM kRtvA vRddhaputro nisskraantH| dvitIyenoktam / tena rAjyena kiM kArya pitA yatra ca hanyate / vairabhAvaM kariSyAmi tvAM hi yo ghAtayiSyati // 105 // tvaM hi yAhi / pragAmaM kRtvA so'pi niSkrAntaH / laghuputreNoktam / he tAta ! tasminnavasare tava vAkyAdahaM khaDgena tava zira chedayiSyAmi / tadanu yaktizcid bhavati tad bhavatu / vairocanenoktam / sAdhu putra ! tvam / he bhArye sundari ! tvayA putrasyAsya garbhasamaye ko dRssttH| tyoktm| svAmin ! praharakazcANDAlo dRssttH| etat tsatyam / tadA vairocano mantrI bhAryAyAH sundaryAH zikSApanAM datvA tribhirdUtaiH saha laghuputreNa samaM rAjJaH sakAzaM gataH / tadA vairocanena sAkSAt kAlasadRzo dRSTaH / tadA rAjJoktam / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam 13 re vairocana ! durAtman ! pApiSTha ! vizvAsaghAtaka ! cANDAla ! rAjA tvayA kutra muktaH / -mantriNA vimRSTam / tAvad bhayAcca bhetavyaM yAvad bhayamanAgatam / AgataM tu bhayaM dRSTvA prahartavyamazaGkitaiH // 106 // vairocanenoktam / rAjan ! yAvadamAtyasya hRdaye rAjA duHsaho bhavati tAvad yena nApyupAyena rAjA maraNaM yAti / amAtyena tadupAyaH karaNIyaH / ataH kAraNAd rAjA nipAtitaH / puSpavATikAyAM kUpamadhye prakSiptaH / tadA vRkSasya zAkhA prakampitA / tasya zAkhAbhedo'yam / tadA vairocanaputreNoktam / re durAtman vairocana ! rAjA nandastvayA nipAtitaH / tadA tenoktaM mayA nipAtitaH / tadA vairocanasya putreNa khaDUgaM gRhItvA vairocanasya zirazchinnaM bhUmau pAtitaM ca / tadanu tena putreNa pituzchiraH pAdaprahAreNAhatam / evaMvidhe vartamAne rAjJA ke'pi subhaTA vairocanasya gRhe dhanaharaNArthaM preSitAH / tAnAgatAn dRSTvA sundaryA gRhamadhye pravizya dvAre vahnirmuktaH / sA prajvalitA / tairAgatya rAjA vijJApitaH / mahArAja ! vairocanagRhe hemavastrAdikamapi nAsti / sarvaM viprANAM pUrvadattam / sundaryapi prajvalitA gRhamadhye / tadA evaMvidhAni vAkyAni zrutvA tena putreNa maraNArthaM svakIye kaNThe tadevaM khaDgamAropitam / tadA vegena rAjA samutthitaH / tasya hastAt khaDgaM gRhItvA taM prati uvAca / he mantriputra ! tvaM sAdhu me rAjyadharmaH kRtaH / pituH karuNA na cintitA / pazcAt tena rAjJo vacanAdAtmIyaM ziro na chinnam / tadA tena rAjJA mantriputrasya mudrA'rpitA / vairocanastIrthe preSitaH / pazcAd rAjA sukhI saMjAtaH / vairocanasya putro rAjJo nAndakeH prasAdena rAjye sarvamudrAM karoti / tadanu rAjA nAndakirindratulyaM rAjyaM kurute / iti nandopAkhyAnaM samAptiM pakANa / saMvat 1731 varSe bhAdravamAse zuklatrayodazyAM devena lipikRtam / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 'pariziSTa 'nandabatrIsI' ke bhraSTa saMskRta zloka ||e namaH // atha nandavatrIsI // paTAmbaraM mahAdivyaM bhramarA yatra tiSThati / kasya puruSasya bhavennArI kathayasva rajakAM putH||1|| rajaka uvAca / . vairocano nAma puruSeNa tava mantreNa bhUyate / kamalA tasya patnI varAGganArUpamohitaH // 2 // dvArapAla uvAca / dvAre tiSThati bhUpAlo dvArapAlo na muJcati / dInaM vadati kAmAndho hAritaM ratnakuNDalam // 3 // zuka uvAca / bhUpate nandarAjendra ! tava pAdau praNato'smyaham / vairocane gate kArya kimarthaM putramandire // 4 // rAjovAca / vAsare ca kSudhA nAsti nizi nidrA na vidyate / mama kIra : mahAduHkhaM hRdaye vasati kAminI // 5 // zuka uvaac| striyo'rthe hato vAlI rAmena rAvaNo hataH / paragRhe na gantavyaM paranindAM parityajet // 6 // rAjovAca / kIra ! paMDita ! cArvAka ! janamadhye'si vallabhaH / paracintA na kartacyA paranindAM parityajet // 7 // zuka uvAca / naiva pazyati kAmAndho janmAndho naiva pazyati / naiva pazyati madonmattaH, arthI doSaM na pazyati // 8 // nAyuvAca / rAjan ! kopaM prazamaya tavAyattaM hi me vapuH / rakSa rakSa mama putra kIra ! tvaM rAjapakSiNam // 9 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam kIra uvaac| apUrvo'yaM mayA dRSTo vATI bhakSati karkaTIm / tatra deze na vAstavyaM rakSako yatra bhakSakaH // 10 // rAjovAca / yasmin ruSTe bhayaM nAsti tuSTe naiva dhnaagmH| nigrahA'nugraho nAsti sa ruSTaH kiM kariSyati // 11 // zuka uvAca / mAtA yadi viSaM dadyAt pitA vikrayate sutam / rAjA harati sarvasvaM kA tatra paridevanA // 12 // nAryuvAca / tvaM kiM krandasi mArjAra ! rAjA nando na tskrH| amRtAd viSamutpannaM yato rakSAstato bhayam / / 13 // zuka uvAca / putragRhe gato rAjA nAdaraM kiM kariSyasi / mA krandasi mArjAri : nandakulavadhUryathA // 14 // rAjovAca / satyaM satyaM punaH satyaM satyaM ca kIrabhASitam / mama kulavadhUH putrI mama putro virocanaH // 16 // amRtaM madhusaMyuktaM vANiputra ! tava gRhe| na pIta rAjaputreNa dehi me ratnakuNDalam // 16 // / pratihAra uvAca / jalamadhye sthitA gAvaH pibanti na pibanti ca / gopAlAstatra nirdoSA hAritaM ratnakuNDalam // 17 // kIra uvAca / tRSAkrAnto gato hastI pAnIyaM pAtumicchayA / dRSTvA siMhapadaM tatra na pItaM vAri zItalam // 18 // rAjovAca / satyaM siMhapadaM tatra pAnIyaM paatumudytH| zrUyate zukavAkyena na pItaM vAri zItalam // 19 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandopAkhyAnam dUta uvaac| utpannakathitaM zrutvA kadalIvanaM nipAtitam / asambhAvyaM ca vArAhaH ArAme ca vane gataH // 20 // pradhAna uvAca / dRzyanti bahulA vRkSAH pusspptrsmnvitaaH| kAkakoilazabdo'sti tatra toyaM bhaviSyati // 21 // tulyArtha tulyasAmarthya marmajJaM vyavasAyinam / ardharAjyaharaM bhRtyaM yo na hanyAt sa hanyate // 22 // AraNye nirjale deze vApI tiSThati pUrNatAm / pAnIyasya vikAreNa kiM tasya calitaM manaH // 23 // zAkhA prakampitA yena vAnareNa nareNa vA / acireNaiva kAlena zAkhAbhede vinazyati // 24 // / kamaladalasunetraM hAravistIrNatoyaM stanataTakRtahaMsaM romarAjItaraGgam / madanagatasurendraH zAradApadmakhaNDaM surapatiriti sevyaM kasya bhoH strItaTAkam // 25 // prayAgavaTazAkhAbhithUNitaM yena gAtraM raNamukhagajadante yena bhinnaM zarIram / bahukusumasugandhaiH pUjyate yena zambhuH surapatiriti sevyastasya bhoH strItaTAkaH // 26 // mAlinyuvAca / ki mAM pRcchasi bhartAra : mAtRsutastathA punaH / na sukhaM ca tathA dRSTaM kiM pRcchasi punaH punaH // 27 // chandolakSaNasampUrNA subhASitavibhUSitA / vanAnte kathitA vArtA ahaM caiva canaM gatA // 28 // mA punaH pRcchasi kAnte zarvarIpraharadvayam / apRcchAmeva vaktavyaM maraNAya dhruvaM bhavet / / 29 // pradhAno rAjaputreNa ubhayau dvau turaGgamau / vairocanenAhato nando mayA zAkhA prakampitA // 30 // padmapatravizAlAkSI hRdaye vasati kAminI / sA me dahati gAtrANi zAkhA vairocanaM yathA // 31 // vairaM varSasahasrANi vairocanasya jAyate / / udare ca sthito rAjA tena kukSiH pravIkSyate // 32 // iti zrInaMdavatrIsI samAptA // lakhitaM paM. tattvavijayagaNinA // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahasraRSikRtA nandanRpakathA / // OM zrIvItarAgAya namaH // Adya zakti praNamyAdau devIM sumatidAyinIm / zirasA sadguruM natvA vakSe nandakathAnakam // 1 // zrIpAlapuraM nAma nAgaraiH parizobhitam / tatrAste nRpatirnando nyAyadharmasamanvitaH // 2 // ekadA mRgayArthaM hi to rAjA mahAvane / mRgasya pRSThito dhAvan tRSAkrAnto gataH sare // 3 // zItalatoyasampUrNe padminIkhaNDamaNDite / snAtvA pItvA jalaM hRSTaH kautukaM tatra dRSTavAn // 4 // sarasyAdUrasAmante yAvadrAjA vilokate / tAvadalikulaM dRSTaM guMjantaM durvamaNDale // 5 // taM dRSTvA vismayaM prApya cintayAmAsa mAnase / kimidamadbhutaM divyaM rajakaM tatra pRcchati // 6 // rAjovAca / candanaM naiva padmaM ca ketakI naiva dRzyate / dUrvAyAmalivRndaM yad ucyatAM kAraNaM hi bhoH // 7 // rajaka uvAca / mantriNo tava rAjendra ! padmagandhA hi yA priyA / tasyA vai vastragandhena durvAyAM SaTpadai kham // 8 // rajakasya vacaH zrutvA vismayaMgatamAnasaH / tasyA vilokane jAtA utkaNThA hi garIyasI // 9 // gRhamAgatya rAjA vai upAyAnnavilokayat / mantriNaM prekSya (ya) kutrApi rAtrau tatra vrajAmyaham // / 10 / evamAhUya taM rAjA preSayAmAsa kutracit / aria preritaH zIghraM tatraiva gatavAn nRpaH // 11 // dvAramAgatabhUpAlo dvArapAlena vAritaH / tAvat kAmAturo bhUtvA dattavAn ratnakuNDalau // 12 // 17 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 sahasraRSikRtA evaM kRtvA gato rAjA mandire svrgsnnibhe| rAjAnamAgataM dRSTvA kIro vacanamabravIt // 13 // kIra uvaac|| ekAkI Agato bhUpa rAbAvatra kiMkAraNa (Nam ): / vairocane gate grAme kimarthaM putramandire // 14 // raajovaac| kAraNenAgato'smIti mahatA prANahAriNA / vinA kAraNaM kIreza ! ko'pi yAti paragRhe // 15 // kIra uvAca / vadasva nanda ! bhUmIza! kAraNaM vai mamAgrataH / yena tvamAgato rAtrAvekAkI paravezmani // 16 // raajovaac| kAraNaM zrUyatAM kIra ! mahadAcaryakAraNam / pabhinIzrutimAtreNa kAmenAhaM vazIkRtaH // 17 // vAsare ca kSudhA nAsti rAtrau nidrA nivrtitaa| mama kIra! mahAduHkhaM hRdaye(hRdi) vasati sundarI // 18 // kIra uvAca / rAvaNAdhA mahIpA ye paradAraratA nRp!| mahAvalA mahAyodhAH pazya kena kSayaM gtaaH||19|| rAjovAca / kIreza ! tava vAkyAni mAnanIyAni pnndditH| tvameva kiM na jAnAsi durddharo makaradhvajaH // 20 // kora uvAca / evameva pramANaM hi tava vAkya narAdhipa ! / nathApi zRNu me vAkyaM yathoktaM zAstrakovidaH // 21 // na candrAdagniH kutrApi na sUryAt timiraM kvacit / na cAmRtAt kvacinmRtyunaM bhayaM dharmataH kvacit // 22 // rAjovAca / khagazreSTho'si prAjJo'si guNayukto'syanekadhA / parapIDAM na jAnAsi niSphalAste'khilA guNAH // 23 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandanRpakathA kIra uvAca / na ca pazyati janmAndho kAmAndho'pi na pazyati / na pazyati madonmatto arthI doSa na pazyati // 24 // rAjovAca / pakSapuSTiM kathaM vAkyaM paruSaM me bravISi bhoH| kathaM vibheSi no mRtyornecchase jIvitaM hi kim ? // 25 // ahaM rAjA prajAmadhye tava jAtivihaGgamaH (maa)| tvatto me maraNaM nAsti matto te maraNaM dhruvam // 26 // kIra uvAca / cet tvaM rAjA'si kiM jAtaM ahamasmi jana(na: 1) prbho|| mAraNe a( tva)yazaH loke paratra cAdhamA gatiH // 27 // zrutvA krodhAndhabhUtvA vai yAvad dhAvati mAraNe / rAjAnaM kupitaM jJAtvA nArI vacanamabravIt // 28 // nArI uvAca / rAjJaH kopasya zAntyarthaM padminI pdmlocnaa| dAsyasmi tava rAjendra ! rakSa me kIrapakSiNam // 29 // niSIda komale zayane evamuktaM tadA tyaa| hAvabhAvakaTAkSezva rAjA manasi topitaH // 30 // tatraikaH pAlitazcautustiSThate mantriNo gRhe| rAjAnaM pazya nArI ca snehAkulaparasparam // 31 // mArjAra uvAca / ko'si tvaM caura ! ityuktvA mArjAro ghughurAyayat / bahiniMgaccha re mRDha ! no cet ! mRtyurihAsti te // 32 // rAmoSAca / yasmin ruSTe bhayaM nAsti tuSTe naiva dhanAgamaH / udgraho nigraho nAsti sa ruSTaH kiM kariSyati // 33 // nArI uvAca / mA tvamAkranda mArjAra ! nandarAjA na taskaraH / AdaraM kuru yatnena durlabhaM rAjadarzanam // 34 // mArjAra udhaac| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahasraRSitA apUrvaM ca mayA dRSTaM vATI bhakSati krkttiiH| tatra deze na vastavyaM rakSako yatra bhakSakaH // 35 // kIra uvAca / mAtA yadi viSaM dadyAt pitA vikrayate sutam / rAjA harati sarvasvaM zaraNaM kiM nakhin ! vada // 36 // mArjAra uvAca / sAgaro muktamaryAdazcalito mandaro giriH / dharaNI kampamAnA ca rakSituM kaH kSamaH zuka ! // 37 / / kIra uvAca / gRhe prApte ca vai rAjJi yujyate mitra ! aadrH| amRtaM viSasaMyuktaM yatra krIDA vadhUsamam // 38 // rAjovAca / satyaM satyaM punaH satyaM satyaM ca tava bhASitam / sundarI mama vadhUH kIra ! putro vairocano hi me // 39 // calito svagRhe rAjA dvArapAlaM bravIti c|| na pItaM tanmayA vAri dehi me ratnakuNDalau // 40 // dvArapAla uvAca / jalamadhye sthitA gAvo pibanti na pibanti vaa| gopAlastatra nirdoSo hAritau ratnakuNDalau / / 41 // evaM niruttarIbhUtvA gato rAjA svavezmani / tato vyAghuTatha mantrI ca samprApto nRpasannidhau // 42 // nRpo'pi mAnapUrvaM taM visasarja gRhaM prati / mantriNA'pi gRhaM prApya zrutaM sambandha(vRttaM ca) rAtrijam // 43 // glAniyukto'pi mantrI vai rAjAnaM sevate bhRzam / tRNairAveSTito vahnirdacaro gopane hi sH||44|| ekadAgatya kenApi vRttAntaM vanacAriNAm / kathitaM bhUribhUtAnAM mRgANAM vairiNA'ti vai // 45 // zrutvA hRSTo nRpo yasmAd bhUpAnAM mRgayA priyaa| gato tatraiva zIghraM hi pIDayan jIvaM nighRNam // 46 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandanRpakathA kospi citramayaH prANI dRSTvA rAjA vimohitaH / tasyAnu prerayannastraM gato dUraM samantriNaH (kaH) // 47 // dRSTigocaraM jJAtvA taM mRgaM nRpanandanaH / tRSAsskrAntitazcAtha toyaM kutrApi mantravit ! // 48 // dUrato dRSTavAn maMtrI bhUruhANAM vanaM ghanam / dvijairnAnAvidhaiH pUrNa latAgulmAdizobhitam // 49 // ater vApikA ramyA vizAlA cittahAriNI / nirmalA toyasampUrNA tiSThatyatisanAtanA // 50 // azvAduttIrya rAjA vai praviveza tRSArtitaH / pItvA tacchItalaM toyaM yAvat tiSThati tatra saH // 51 // tAvadvilokayAmAsa vRttaM bhittau vilekhitam / tad vAcya cintayAmAsa maMtrI vAcya vilakSati // 52 // evaM saJcintya rAjA vai gRhItvA ArdramRttikAm / lepayitvA ca taM vRttaM evaM kRtvA bahiryayau // 53 // tato mantrI gato vAyAM pItvA toyaM ca zItalam / liptamAdhunikaM dRSTvA yAvat taM dhauti vismayaH ( yAt) // 54 // tAvat tannirgataM vRttaM mantrI mantrasamanvitaH / taM vAcya vimano jAto vakSyamANamidaM hi tat // 55 // tulyArthaM tulyasAmarthyaM marmajJaM vi (vya ? ) basAyinam / mantriNaM ardhabhAgaM ca yo na hanyAt sa hanyate // 56 // evaM sasalla (zalya) maMtrI ca rAjAnaM mAraNotsukaH / Agatya uktavAn bhUpaM jJeta (ganta ) vyaM saghane tarau // 57 // tataH zramAkulo bhUpaH supto vai mantriNoditaH / kapaTenaiva maMtrI camarpa (rda) te pAdaM tatra vai // 58 // tasminneva tarUrdhvaM kenApyAgatya hetunA / pUrvamAruhito mAlI tAbhyAM mA lokya zaGkitaH // 59 // pracchannIbhUya tatrastho yAvanmAlI vilokate / tAvadvai mantriNA rAjA hataH khaGgena pApinA // 60 // 1 " macakundapuSpaiH " TippaNI / 2" adhabhAginam " TippaNI / 21 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 sahasraRSikRtA etadanucitaM kAryaM dRSTvA mAlI prakampitaH / tasyaiva kampane zAkhA sarvataH sA prakampitA // 61 // zAkhAprakampana jJAtvA mantrI manasi shngkitH| hA hA kiM cAlitA hyeSA vAnareNa nareNa vA ? // 62 // bhIto maMtrI vadatyevaM zAkhAbhedena me dhruvam / mRtyurbhAvI na sandehastataH zIghraM palAyitaH // 63 // Agatya mantriNA proktaM hRtaH kenApi bhuuptiH| sunandaH sthApito rAjye zokAnte bhuupnndnH||64|| anyadA naSTacaryAyAM rAtrau bhramati bhUbhujaH / tasminneva vibhAvayA mAlAkAro gRhAgataH // 65 // dampatInAM ca AlApaM premayuktaM parasparam / zRNoti tatra rAjApi kautukAkRSTamAnasaH // 66 // __ mAlanI uvAca / yathA smarati gaurvatsaM cakravAkI divAkaram / satI smarati bhartAraM ya(ta)thA'haM tava darzanam // 67 // mAlI uvAca / padmapatravizAlAkSi ! pUrNacandranibhAnane ! / dahantI tiSThati mAM ca zAkhA vairocanaM yathA // 18 // mAlanI uvAca / kathaM vairocanaM zAkhA cittaM dahati brUhi me / yathA jAnAmyahaM kAnta ! kIdRzI tava vallabhA / / 69 // mAlI uvAca / etanmA pRccha he kAnte! rAtrau vaktuM na yujyate / kurvatorIdRzaM vAkyaM AvayomaraNaM dhruvam // 70 // divA nirIkSya vaktavyaM rAtrau naiva ca naiva ca / saJcaranti mahAdhUrtAstarau vairocanaM yathA // 71 // mAlanI ubAca / rahasyaM vartate kAnta ! rAtrau ko'pi na vidyate / maccittamutsukaM pAtuM zravaNe vAkyamadbhutam // 72 // mAlI uvAca / pradhAno bhUmipAlazca dvAveva krIDanaM gatau / pradhAnena hato rAjA mayA zAkhA prakampitA // 73 // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandanRpakathA 23 sarva saMkSepato yuktaM mAlinA sundarI prati / sarvamAkarNya tadrAjA samAyAtaH svavezmani // 74 // prAtaHkAle ca samprApte cintayAmAsa mAnase / kiM karomi kva gacchAmi pitAduHkho'tiduHsahaH // 75 // kaM vadAmi nijaM duHkhaM na ca zaknomi gopitum / mAraNIyaH kathaM mantrI pApiSThaH svAmighAtakaH // 76 // mRSenaiva miSaM kRtvA pUtkAraM ca cakAra sH| mRto'smIti mRto'smIti kecid dhAvata dhAvata // 77 // tataH kolAhalaM jAtaM sarve lokAH ssmbhrmaaH| mantrimukhyAH samAyAtA hAhAravasamAkulAH // 78 // kimidaM brUhi bhUpAla ! kaSTaM te kutra vidyate / upAyAnnapi kurvImaH sarvairjIvai nijainijaiH // 79 // rAjovAca / mahacchUlaM samutpannaM hRdaye dAruNaM bhRzam / sadyaHprANaharaM ghoraM kiM karomI ti bAndhavAH ! // 8 // zrutvA te duHkhitAH sarve hA hA daivena kiM kRtam ? / devo vA vyaMtaro ko'pi kupito jJAyate'dhunA // 81 // yato purA hato nandaH chalarUpeNa kenacit / tadarthaM yujyate kartu zAntikaM pauSTikaM tathA / / 82 // etadAkarNya rAjJoktaM vartate bhUri bhUtavit / asminneva pure mAlI zIghramAkAraNIyaH saH // 83 // so'pi AkArito zIghra mAlI vai rAjasevakaiH / bhUri satkAritaH so'pi niSanno rAjasannidhau // 84 // atrAntare ca bhUmIzo vegaM muktvA bhiyyau| .. AkAri janamAtmIyaM kiJcidvai uktavAnaho // 85 // AhUya subhaTAn bhadra ! sAyudhAnatra rakSa ca / dIyatAmagalA dvAre dRDhA mA yAtu ko bahiH // 86 // evamAgatya tatraiva rAjA vadati mAline / vRttAntaM rAtri sarva sarveSAmagrato vada // 87 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahasraRSikRtA tenApi ca tathaivoktaM yathoktaM vai striyA samam / bhIta(ti)vAtahato mantrI rambhA(sabhA)sthAne prakampitaH // 88 // eka(ta)dAkarNya sarve'pi kupitA mantrimAraNe / nivAritA nRpeNaiva tadvane gantukAminA // 89 // sa mAlI mantrirAjendrajanayUthaparivRtaH / gatastatraiva udyAne mRtako yatra tiSThati // 90 // kairvidAritazcaiva zRgAlaizcApi bhkssitH| kAkaizca cuNTitaM dRSTvA hAhAkAraparo nRpH||91 // nAnAbhakSyaizca bhojyaizca nAnAgandhairvilepanaiH / bhUSaNairvividhairvastraiH poSitaM tadidaM vapuH // 92 // tataH mRtakamAdAya dRDhaM baddhA ca mantriNam / hRdantaHpitRzAkena 'pitRbhUmau gato nRpaH // 93 // kRtvA saMskArakarma ca praviveza nijaM puram / mantriNaM rAsamArUDhaM kRtvA sarvatra bhrAmya ca // 94 // catuSpathe samAnItvA khaNDa khaNDaM cakAra sH| pApI pApena pacyate lokabhASA garIyasI // 95 // evaM kRtvA gato rAjA rAjacintAM cakAra sH| dharmeNa pAlayAmAsa prajAnAM(prajAM hi) putravat sadA // 96 // virakto vai adharmebhyaH parastrIbhyo vishesstH| paradArAbhilASI ca yasmAnandaH kSayaM gataH // 97 / / evamanye'pi ye kecit paradAraratA narAH / kSayaM yAsyanti loke'smin yathA nando narAdhipaH // 98 // iti zrInanda bhUpasya kathA vairocanasya ca / sahasraRSiNA proktA sAlakoTanivAsinA // 99 // rasaRtvaGgabhUmyabde mAse bhAdrapade site / trayodazyAM bhRgau vAre pUrNA jAtA tadA iyam // 100 // // nandakathA smaaptaa|| 1 "smazAne" ttippnnii| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- _