Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA kA dizA-parivartana AThavAM pravacana 129
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhamma-sUtra dhammo maMgalamukkiTheM, ahiMsA saMjamo tvo| devA vi taM namaMsanti, jassa dhamme sayA mnno|| dharma sarvazreSTha maMgala hai| (kauna-sA dharma?) ahiMsA, saMyama aura taparUpa dhrm| jisa manuSya kA mana ukta dharma meM sadA saMlagna rahatA hai, use devatA bhI namaskAra karate haiN| 130
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA hai AtmA, saMyama hai prANa, tapa hai zarIra / svabhAvataH ahiMsA ke saMbaMdha meM bhUleM huI haiM, galata vyAkhyAeM huI haiN| lekina ve bhUleM aura vyAkhyAeM aparicaya kI bhUleM haiN| saMyama ke saMbaMdha meM bhI bhUleM huI haiM, galata vyAkhyAeM huI haiM, lekina ve bhUleM bhI aparicaya kI hI bhUleM haiN| aura jyAdA bhUleM honI kaThina haiN| jisase hama aparicita hoM, usakI galata vyAkhyA karanI bhI kaThina hotI hai| galata vyAkhyA ke lie bhI paricaya jarUrI hai| aura hamArA sarvAdhika paricaya tapa se hai kyoMki vaha sabase bAhya rUpa-rekhA hai| vaha zarIra hai| tapa ke saMbaMdha meM sarvAdhika bhUleM huI haiM, aura sarvAdhika galata vyAkhyAeM huI haiN| aura una galata vyAkhyAoM se jitanA ahita huA hai, utanA kisI aura cIja se nhiiN| eka pharka hai ki tapa ke saMbaMdha meM jo galata vyAkhyAeM huI haiM, ve hamAre paricaya kI bhUleM haiN| tapa se hama paricita haiM aura tapa se hama paricita AsAnI se ho jAte haiN| asala meM tapa taka jAne ke lie hameM apane ko badalanA hI nahIM pdd'taa| hama jaise haiM, tapa meM hama vaise hI praveza kara jAte haiN| cUMki tapa dvAra hai, aura isalie hama jaise haiM vaise hI agara tapa meM cale jAeM to tapa hameM nahIM badala pAtA, hama tapa ko badala DAlate haiN| __ to tapa kI pahale to galata vyAkhyA jo niraMtara hotI hai, vaha hameM samajha lenI cAhie, to hama ThIka vyAkhyA kI tarapha kadama uThA sakate haiN| hama bhoga se paricita haiM-bhoga yAnI sukha kI AkAMkSA / sabhI sukha kI AkAMkSAeM dukha meM le jAtI haiN| sabhI sukha kI AkAMkSAeM aMtataH dukha meM chor3a jAtI haiM-udAsa, khinna, ujar3e hue| isase svabhAvataH eka bhUla paidA hotI hai| aura vaha yaha ki yadi hama sukha kI mAMga karake dukha meM pahuMca jAte haiM to kyA dukha kI mAMga karake sukha meM nahIM pahuMca sakate? yadi sukha kI AkAMkSA karate haiM aura dukha milatA hai, to kyoM na hama dukha kI AkAMkSA kareM aura sukha ko pA leM! isalie tapa kI jo pahalI bhUla hai vaha bhogI citta se nikalatI hai| bhogI citta kA anubhava yahI hai ki sukha dukha meM le jAtA hai| viparIta hama kareM to hama sukha meM pahuMca sakate haiN| to sabhI apane ko sukha dene kI koziza karate haiM, hama apane ko dukha dene kI koziza kreN| yadi sukha kI koziza dukha lAtI hai to dukha kI koziza sukha lA sakegI, aisA sIdhA gaNita mAlUma par3atA hai| lekina jiMdagI itanI sIdhI nahIM hai| aura jiMdagI kA gaNita itanA sApha nahIM hai| jiMdagI bahata ulajhAva hai| usake rAste itane sIdhe hote to sabhI kucha hala ho jaataa|| sunA hai maiMne ki rUsa ke eka bar3e manovaijJAnika pAvalapha ke pAsa, jisane kaMDIzaMDa riphleksa ke siddhAMta ko janma diyA, jisane kahA ki anubhava saMyukta ho jAte haiM, usake pAsa eka bUr3he AdamI ko lAyA gayA jo ki zarAba pIne kI Adata se itanA parezAna ho gayA hai ki cikitsaka kahate haiM ki usake khUna meM zarAba phaila gayI hai| usakA jInA muzkila hai, bacanA muzkila hai agara zarAba baMda na kara dI 131
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 jaae| lekina vaha koI tIsa sAla se zarAba pI rahA hai| itanA lambA abhyAsa hai| cikitsaka Darate haiM ki agara tor3A jAe to bhI mauta ho sakatI hai| to pAvalapha ke pAsa lAyA gyaa| pAvalapha ne apane eka niSNAta ziSya ko sauMpA aura kahA ki isa vyakti ko zarAba pilAo aura jaba yaha zarAba kI pyAlI hAtha meM le, tabhI ise bijalI kA zAka do| aisA niraMtara karane se zarAba pInA aura bijalI kA dhakkA aura pIr3A saMyukta ho jaaegii| zarAba pIr3A-yukta ho jAegI, kaMDIzaniMga ho jaaegii| pIr3A ko koI bhI nahIM cAhatA hai| pIr3A ko chor3anA zarAba ko chor3anA bana jaaegaa| aura eka bAra yaha bhAva mana meM baiTha jAe gahare ki zarAba pIr3A detI hai, dukha lAtI hai, to zarAba ko chor3anA kaThina nahIM hogaa| ___ eka mahInA prayoga jArI rakhA gyaa| eka mahInA pAvalapha kI prayogazAlA meM vaha AdamI rukA thaa| vaha dina bhara zarAba pItA thA, jaba bhI vaha zarAba kA pyAlA hAtha meM letA, tabhI usakI kursI usako zAka detii| vaha sAmane bai A manovaijJAnika baTana dabAtA rhtaa| kabhI usakA hAtha chalaka jAtA, kabhI hAtha se pyAlI gira jaatii| __ mahIne bhara bAda pAvalapha ne apane yuvaka ziSya ko bulAkara pUchA, 'kucha huA?' yuvaka ziSya ne kahA, 'huA bahuta kuch|' pAvalapha khuza huaa| usane kahA, 'maiMne kahA hI thA ki nizcita hI kaMDIzaniMga se saba kucha ho jAtA hai| ' para usake ziSya ne kahA, 'jyAdA khuza na hoM, kyoMki karIba-karIba ulTA haa|' pAvalapha ne kahA, 'ulTA! kyA artha hai tumhArA?' yuvaka ne kahA, 'aisA ho gayA hai, vaha itanA kaMDIzaMDa ho gayA hai ki aba zarAba pItA hai to pahale jo bhI pAsa meM sAkeTa hotA hai usameM uMgalI DAla letA hai| kaMDIzaMDa ho gyaa| lekina aba binA zAka ke zarAba nahIM pI sakatA hai| zarAba to nahIM chTI, zAka na chUTe, zAka chudd'vaaie| kyoMki zarAba jaba mAregI, mAregI; yaha zAka kA dhaMdhA khataranAka hai, yaha abhI bhI mAra sakatA hai| aba vaha pI hI nahIM sakatA hai| idhara eka hAtha meM pyAlI letA hai to dUsarA hAtha sAkeTa meM DAlatA hai| __ jindagI itanI ulajhI huI hai| jindagI itanI AsAna nahIM hai| to eka to jindagI kI gaNita sApha nahIM hai ki jaisA Apa socate haiM vaisA ho jaaegaa| dukha kI AkAMkSA sukha nahIM le aaegii| kyoM? kyoMki agara hama gahare meM dekheM to pahalI to bAta yaha hai ki Apane sukha kI AkAMkSA kI, dukha paayaa| aba Apa socate haiM dukha kI AkAMkSA kareM to sukha milegaa| lekina gahare meM dekheM to abhI bhI Apa sukha kI hI AkAMkSA kara rahe haiN| dukha cAheM to sukha milegA isalie dukha cAha rahe haiN| AkAMkSA sukha kI hI hai| aura sukha kI koI AkAMkSA sukha nahIM lA sktii| Upara se dikhAI par3atA hai ki AdamI apane ko dukha de rahA hai, lekina vaha dukha isIlie de rahA hai ki sukha mile| pahale sukha de rahA thA tAki sukha mile, dukha paayaa| aba dukha de rahA hai tAki sukha mile, dukha hI paaegaa| kyoMki AkAMkSA kA sUtra to aba bhI gahare meM vahI hai| Upara saba badala gayA, bhItara AdamI vahI hai| saca bAta yaha hai dukha cAhA hI nahIM jA sktaa| yU kaina nATa DijAyara itt| impAsibala hai, asambhava hai| agara hama aisA kaheM ki sukha hI cAha hai aura dukha kI to acAha hI hotI hai, cAha nahIM hotI hai| hAM, agara kabhI koI dukha cAhatA hai to sukha ke lie hI, lekina vaha cAha sukha kI hI hai| dukha cAhA hI nahIM jA sktaa| yaha asambhava hai| taba hama aisA kaha sakate haiM, jo bhI cAhA jAtA hai vaha sukha hai, aura jo nahIM cAhA jAtA hai, vaha dukha hai| isalie dukha ke sAtha cAha ko nahIM jor3A jA sktaa| aura jo bhI AdamI dukha ke sAtha cAha ko jor3akara tapa banAtA hai; (dukha + cAha = tapa), aisI hamArI vyAkhyA hai - jo bhI AdamI dukha ke sAtha cAha ko jor3atA hai aura tapa banAtA hai - vaha tapa ko samajha hI nahIM paaegaa| dukha kI to cAha hI nahIM ho sktii| sukha hI pIche 132
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA kA dizA-parivartana daur3atA hai| AkAMkSA mAtra sukha kI hai| cAha mAtra sukha kI hai| hAM, eka hI rAstA hai ki Apako dukha meM bhI sukha mAlUma par3ane lage to Apa dukha ko cAha sakate haiN| dukha meM bhI sukha mAlUma par3a sakatA hai| isalie dUsarI galata vyAkhyA samajha leN| dukha meM bhI sukha mAlUma par3a sakatA hai, esosiezana se, kaMDIzaniMga se| jo maiMne pAvalapha kI bAta Apako kahI, usI DhaMga se, Apako dukha meM sukha kA bhrama ho sakatA hai| yUropa meM IsAI phakIroM kA eka sampradAya thA-kor3A mAranevAlA svayaM ko, phlaijilisTa / usa sampradAya kI mAnyatA thI ki jaba bhI kAmavAsanA uThe to apane ko kor3e maaro| lekina bar3I hairAnI kA anubhava huaa| jo loga jAnate haiM, unheM patA hai yA jinhoMne vaha prayoga kiyA, unako dhIre-dhIre anubhava AyA ki kor3e, jaba bhI kAmavAsanA uThe to apane ko kor3e mAro - AzA yaha thI ki kor3e khAkara kAmavAsanA chUTa jAe, lekina dhIre-dhIre kor3e mAranevAloM ko patA calA ki kor3e mArane meM kAmavAsanA kA hI majA Ane lgaa| aura yahAM taka hAlata ho gayI ki jina logoM ne kor3e mArane kA abhyAsa kiyA kAmavAsanA ke lie, phira ve saMbhoga meM apane ko binA koDe mAre nahIM jA sakate the| pahale ve koDe mAreMge. phira saMbhoga meM jA sakeMge / jaba taka kor3e na par3eM zarIra para, taba taka kAmavAsanA pUre rasa-magna hokara uThegI nhiiN| aisA AdamI ke mana kA jAla hai| ___to aba vaha AdamI apane ko roja subaha kor3e mAra rahA hai aura pAsa-par3osa ke loga usako namaskAra kareMge ki kitanA mahAna tyAgI hai| kyoMki yaha jo kor3e mAranevAlA sampradAya thA, isake lAkhoM loga the madhya yuga meM, pUre yUropa meN| aura sAdhu kI pahacAna hI yaha thI ki vaha kitane kor3e mAratA hai| jo jitane kor3e mAratA thA vaha utanA bar3A sAdhu thaa| to subaha khar3e hokara caurAhoM para sAdhu apane ko kor3e mArate the| lahUluhAna ho jAte the| loga cakita hote the ki kitanI bar3I tapazcaryA hai| kyoMki jaba unake zarIra se lahU bahatA thA to unake cehare para aisA magna bhAva hotA thA jo ki kevala saMbhogarata jor3oM meM dekhA jAtA hai| loga caraNa chUte the ki adabhuta hai yaha aadmii| lekina bhItara kyA ghaTita ho rahA hai, vaha unheM patA nahIM hai| bhItara vaha AdamI pUrI kAmavAsanA meM utara gayA hai| aba use kor3e mArane meM rasa A rahA hai| kyoMki kor3A mAranA kAmavAsanA se saMyukta ho gyaa| yaha vahI huA jo pAvalapha ke prayoga meM huaa| aura hama apane dukha meM sukha kI koI AbhA saMyukta kara sakate haiN| aura agara dukha meM sukha kI AbhA saMyukta ho jAe to hama dukha ko bar3e maje se apane AsapAsa ikaTThA kara le sakate haiN| lekina, tapa kA yaha artha nahIM hai| tapa dukhavAdI kI dRSTi nahIM hai| yaha dukhavAda gahare meM to sukha hI hai| tapa ke AsapAsa yaha jo jAla khaDA hai, agara yaha Apako dikhAI paDanA zarU ho jAe to tapasviyoM kI parta ko tor3akara Apa unake bhItara dekha pAeMge ki unakA rasa kyA hai! aura eka bAra Apako dikhAI par3anA zurU ho jAe to Apa samajha pAeMge ki jaba bhI kucha cAhA jAtA hai to sukha cAhA jAtA hai| agara koI dakha ko cAha rahA hai to kisI na kisI kone meM usake mana meM sukha aura dukha saMyukta ho gae haiN| isake atirikta dukha ko koI nahIM cAha sakatA hai| bhUkhe marane meM bhI majA A sakatA hai, kAMTe para leTane meM bhI majA A sakatA hai, dhUpa meM khaDe hone meM bhI majA A sakatA hai...eka bAra Apake bhItara ke koI dukha saMyukta ho jaaye| aura AdamI apane ko dukha isalie detA hai ki vaha kisI vAsanA se mukta honA cAhatA hai| jisa vAsanA se mukta honA cAhatA hai, dukha usI se saMyukta ho jAtA hai| ___ eka AdamI ko apane zarIra ko sajAne meM bar3A sukha hai| vaha zarIra se mukta honA cAhatA hai, zarIra kI sajAvaTa kI isa kAmanA se mukta ho jAnA cAhatA hai| vaha naMgA khar3A ho jAtA hai yA apane zarIra para rAkha lapeTa letA hai, yA apane zarIra ko kurUpa kara letA hai| lekina use patA nahIM hai ki yaha rAkha lapeTanA bhI, yaha nagna ho jAnA bhI, yaha zarIra ko kurUpa kara lenA bhI zarIra se hI saMbaMdhita 133
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 hai| yaha bhI sajAvaTa hai| sajAvaTa dikhAI nahIM par3atI, yaha bhI sajAvaTa hai| Apako patA hai, agara Apa kabhI kumbha gae haiM, to eka bAta dekhakara bahuta cakita hoMge ki jo sAdhu rAkha lapeTe baiThe rahate haiM, ve bhI eka choTA AInA apane Dibbe meM rakhate haiM aura subaha snAna karane ke bAda jaba vaha rAkha lapeTate haiM, to Aine meM dekhate jAte haiN| AdamI adabhuta hai| rAkha hI lapeTa rahe haiM to Aine kA kyA prayojana raha gyaa| lekina rAkha lapeTanA bhI sajAvaTa hai, zrRMgAra hai| zarIra ko kurUpa karanevAlA bhI Aine meM dekhegA ki ho gayA ThIka se ki nahIM? ulTA dikhAI par3atA hai, ulTA hai nhiiN| tapasvI zarIra kA duzmana nahIM ho jAtA, jaisA ki bhogI zarIra kA lolupa mitra hai| tapasvI bhogI ke viparIta nahIM ho jAtA kyoMki viparIta se bhI bhoga saMyakta ho jAtA hai| viparIta se bhI bhoga saMyakta ho jAtA hai| zarIra ko suMdara banAnevAloM ke lie hI Aine kI jarUrata nahIM hotI, zarIra ko kurUpa banAnevAle ke lie bhI Aine kI jarUrata par3a jAtI hai| zarIra ko suMdara banAnevAlA hI dUsaroM kI dRSTi para nirbhara nahIM rahatA hai ki koI mujhe dekhe, zarIra ko kurUpa banAnevAlA bhI dUsaroM kI dRSTi para hI nirbhara rahatA hai ki koI mujhe dekhe| suMdara vastra pahanakara rAste para nikalanevAlA hI dekhanevAle kI pratIkSA nahIM karatA hai, nagna hokara nikalanevAlA bhI utanI hI pratIkSA karatA hai| viparIta bhI kahIM eka hI roga kI zAkhAeM ho sakate haiM, yaha samajha lenA jarUrI hai| AsAna hai lekina yahI - zarIra ke bhoga se zarIra ke tapa para jAnA AsAna hai| zarIra ko sukha dene kI AkAMkSA kA zarIra ko dukha dene kI AkAMkSA meM badala jAnA bar3A sugama aura sarala hai| eka aura bAta dhyAna meM le lenI jarUrI hai| jisa mAdhyama se hama sukha cAhate haiM, agara vaha mAdhyama hameM sukha na de pAe to hama usake duzmana ho jAte haiN| agara Apa kalama se likha rahe haiM - sabhI ko anubhava hogA jo likhate-par3hate haiM - agara kalama ThIka na cale to Apa kalama ko gAlI dekara jamIna para paTakakara tor3a bhI sakate haiN| aba kalama ko gAlI denA ekadama nAsamajhI hai| isase jyAdA nAsamajhI aura kyA hogI! aura kalama ko tor3a dene se kalama kA kucha bhI nahIM TUTatA, ApakA hI kucha TUTatA hai| kalama kA koI nukasAna nahIM hotA, ApakA hI nukasAna hotA hai| lekina jUtoM ko gAlI dekara paTaka denevAle loga haiM, daravAjoM ko gAlI dekara khola denevAle loga haiN| ye hI loga tapasvI bana jAte haiN| zarIra sukha nahIM de pAyA, yaha anubhava zarIra ko tor3ane kI dikSA meM le jAtA hai - to zarIra ko staao| lekina zarIra ko satAne ke pIche vahI phrasTrezana, vahI viSAda kAma kara rahA hai ki zarIra se sakha cAhA thA aura nahIM milA to aba jisa mAdhyama se sukha cAhA thA usako dukha dekara btaaeNge| lekina Apa badale nahIM, abhI bhii| abhI bhI ApakI daSTi zarIra para lagI hai, cAhe sukha cAhA ho, aura cAhe aba dukha denA cAhate hoM, para Apake citta kI jo dizA hai vaha abhI bhI zarIra ke hI AsapAsa vartula banAkara ghUmatI hai| ApakI cetanA abhI bhI zarIra keMdrita hai| abhI bhI zarIra bhUlatA nhiiN| abhI bhI zarIra apanI jagaha khar3A hai aura Apa vahI ke vahI haiN| Apake aura zarIra ke bIca kA saMbaMdha vahI kA vahI hai| dhyAna rakheM, bhogI aura tathAkathita tapasvI ke bIca zarIra ke saMbaMdha meM koI antara nahIM pdd'taa| zarIra ke sAtha saMbaMdha vahI rahatA hai| kyA Apa soca sakate haiM, agara hama bhogI se kaheM ki tumhArA zarIra chIna liyA jAe to tumheM kaThinAI hogI? bhogI kahegA - kaThinAI! maiM barbAda ho jAUMgA, kyoMki zarIra hI to mere bhoga kA mAdhyama hai| agara hama tapasvI se kaheM ki tumhArA zarIra chIna liyA jAe, tumheM koI kaThinAI hogI? vaha bhI kahegA- maiM muzkila meM par3a jaauuNgaa| kyoMki merI tapazcaryA kA sAdhana to zarIra hI hai| kara to maiM zarIra ke sAtha hI kucha rahA huuN| agara zarIra hI na rahA to tapa kaise hogA? agara zarIra na rahA to bhoga kaise hogA? isalie maiM kahatA hUM - donoM kI dRSTi zarIra para hai aura donoM zarIra ke mAdhyama se jI rahe haiN| jo tapa zarIra ke mAdhyama se jI rahA hai vaha 134
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA kA dizA-parivartana bhoga kA hI vikRta rUpa hai| jo tapa zarIra-kendrita hai, vaha bhoga kA hI dUsarA nAma hai| vaha viSAda ko upalabdha ho gae bhoga kI pratikriyA hai| vaha viSAda ko upalabdha ho gae bhoga kI zarIra ke sAtha badalA lene kI, riveMja lene kI AkAMkSA hai| ise samajheM to phira hama ThIka tapa kI dizA meM AMkheM uThA skeNge| yaha ina kAraNoM se tapa jo hai, AtmahiMsA bana gayA hai| apane ko jo jitanA satA sakatA hai utanA bar3A tapasvI ho sakatA hai| lekina satAne se tapa kA koI saMbaMdha hai? TArcara, pIr3ana, Atma-pIr3ana, usase tapa kA koI saMbaMdha hai? aura dhyAna rakheM, jo apane ko satA sakatA hai vaha dUsare ko satAne se baca nahIM sktaa| kyoMki jo apane ko taka satA sakatA hai, vaha kisI ko bhI satA sakatA hai| hAM, usake satAne ke DhaMga badala jaaeNge| nizcita hI bhogI kA satAne kA DhaMga sIdhA hotA hai| tyAgI ke satAne kA DhaMga parokSa ho jAtA hai, inaDAyarekTa ho jAtA hai| agara bhogI ko Apako satAnA hai to Apa para sIdhA hamalA bolatA hai| tyAgI ko Apako satAnA hai to bahuta pIche se hamalA bolatA hai| lekina Apake khayAla meM nahIM AtA ki vaha hamalA bola rahA hai| agara Apa tyAgI ke pAsa jAeM - tathAkathita tyAgI ke pAsa, so-kAlDa, jo AsTeriTI hai, tapazcaryA hai - usake pAsa Apa jAeM; agara Apane acche kapar3e pahana rakhe haiM aura ApakA tyAgI bhabhUta ramAe baiThA hai to Apake kapar3oM ko aise dekhegA jaise duzmana dekhatA hai| usakI AMkha meM nindA hogI, Apa kIr3e-makor3e mAlUma pdd'eNge| aise kapar3e pahane hue haiM! usakI AMkhoM meM izArA hogA naraka kA, tIra banA hogA naraka kI tarapha ki gae nrk| vaha Apako kahegA - abhI taka saMbhale nahIM! abhI taka ina kapar3oM se ulajhe ho, naraka meM bhttkoge| ___ maiMne sunA hai ki eka pAdarI eka carca meM logoM ko samajhA rahA thA, DarA rahA thA naraka ke bAbata ki kaisI-kaisI musIbateM hoNgii| aura jaba kayAmata kA dina AegA to itanI bhayaMkara sardI par3egI pApiyoM ke Upara ki dAMta khdd'khdd'aaeNge| mullA nasaruddIna bhI usa sabhA meM thA, vaha khar3A ho gyaa| usane kahA - lekina mere dAMta TUTa gae haiM! usa phakIra ne kahA - ghabarAo mata, phAlsa TItha vila bI provaaiddedd| nakalI dAMta de die jAeMge, lekina khdd'khdd'aaeNge| sAdhu, tathAkathita tapasvI Apako naraka bhejane kI yojanA meM lage haiN| unakA citta Apake lie naraka ke sAre iMtajAma kara rahA hai| saca to yaha hai ki naraka meM kaSTa dene kA jo iMtajAma hai, vaha tathAkathita jhUThe tapasvI kI kalpanA hai, phaiMTesI hai| vaha tathAkathita tapasvI yaha soca hI nahIM sakatA ki Apako bhI sukha mila sakatA hai! Apa yahAM kAphI sukha le rahe haiN| vaha jAnatA hai ki yaha sukha hai| vaha yahAM kAphI dukha le rahA hai| kahIM to baileMsa karanA par3egA, kahIM saMtulana karanA pdd'egaa| usane yahAM kAphI dukha jhela liyA hai| vaha svarga meM sakha jhelegaa| Apa yahAM sakha bhoga rahe haiN| Apa naraka meM saDeMge aura dakha bhogeNge| aura bar3e maje kI bAta hai ki usake svarga ke sukha Apake hI sukhoM kA maiganIphAiDa rUpa haiN| Apa jo sukha yahAM bhoga rahe haiM, vahI sukha aura vistIrNa hokara, bar3e hokara vaha svarga meM bhogegA, aura jo dukha vaha yahAM bhoga rahA hai...yaha maje kI bAta hai ki tapasvI apane AsapAsa Aga jalAkara baiThate rahe haiM...Apako naraka meM Aga meM sar3AeMge ve| jo tapasvI apane AsapAsa Aga jalAegA usase sAvadhAna rahanA, usake naraka meM Aga Apake lie taiyAra rhegii| bhayaMkara Aga hogI jisase Apa baca na skeNge| kar3AhoM meM DAle jAeMge, cur3Ae jAeMge aura mara bhI na sakeMge kyoMki mara gae to majA hI khatma ho jaaegaa| agara mArA aura mara gae to dakha kauna jhelegA? isalie naraka meM marane kA upAya nahIM hai| dhyAna rakhanA, naraka meM tapasviyoM ne AtmahatyA kI suvidhA nahIM dI hai| Apa mara nahIM sakate naraka meM, Apa kucha bhI kreN| aura kucha bhI kareM, eka kAma naraka meM nahIM hotA ki Apa mara nahIM skte| kyoMki agara Apa mara sakate haiM to dukha ke bAhara ho sakate haiN| isalie vaha suvidhA nahIM dI hai| kisakI kalpanA se nikalatA hai yaha sArA khayAla? yaha kauna socatA hai, ye sArI bAteM? saca meM jo tapasvI hai vaha to soca bhI nahIM 135
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 sakatA, kisI ke lie dukha kA koI bhI khayAla nahIM soca sktaa| vaha soca hI nahIM sakatA dukha kA koI khayAla ki kisI ko koI dukha ho| kahIM bhI, naraka meM bhii| lekina jo tathAkathita tapasvI hai vaha bahuta rasa letA hai| agara Apa zAstroM ko par3heM-sArI duniyA ke dharmoM ke zAstroM ko, to eka bahuta adabhuta ghaTanA Apako dikhAI pdd'egii| tapasviyoM ne jo-jo likhA hai-tathAkathita tapasviyoM ne--usameM ve narakoM kI jo-jo vivecanA aura citraNa karate haiM, vaha bahuta paravarTeDa imejinezana mAlUma par3atI hai, bahuta vikRta ho gayI kalpanA mAlUma par3atI hai| aisA ve soca pAte haiM, aisA ve kalpanA kara pAte haiM-yaha unake bAbata bar3I khabara lAtI hai| dUsarI eka bAta dikhAI par3egI ki tapasvI, Apa jo-jo sukha bhogate haiM unakI bar3I nindA karate haiM aura nindA meM bar3A rasa lete haiN| vaha rasa bahuta pragaTa hai| yaha bahuta maje kI bAta hai ki vAtsyAyana ne apane kAma-sUtroM meM strI ke aMgoM kA aisA sundara citraNa nahIM kiyA hai-itanA rasamagdha - jitanA tapasviyoM ne strI ke aMgoM kI nindA karane ke lie apane zAstroM meM kiyA hai| vAtsyAyana ke pAsa itanA rasa ho bhI nahIM sakatA thaa| kyoMki utanA rasa paidA karane ke lie viparIta jAnA jarUrI hai| isalie maje kI bAta hai ki bhogiyoM ke AsapAsa kabhI nagna apsarAeM Akara nahIM nAcatIM, ve sirpha tapasviyoM ke AsapAsa Akara nAcatI haiN| tapasvI socate haiM, unakA tapa bhraSTa karane ke lie ve A rahI haiN| lekina jisako bhI manovijJAna kA thor3A-sA bodha hai, vaha jAnatA hai-kahIM isa jagata meM apsarAoM kA koI iMtajAma nahIM hai tapasviyoM ko bhraSTa karane ke lie| astitva tapasviyoM ko bhraSTa kyoM karanA cAhegA? koI kAraNa nahIM hai| agara paramAtmA hai, to paramAtmA bhI tapasviyoM ko bhraSTa karane meM kyoM rasa legA? aura ye apsarAeM zAzvata rUpa se eka hI dhaMdhA kareMgI, tapasviyoM ko bhraSTa karane kA? inake lie aura koI kAma, inake jIvana kA apanA koI rasa nahIM hai? nahIM, manasvida kahate haiM ki tapasvI itanA lar3atA hai jisa rasa se, vahI rasa pragAr3ha hokara pragaTa honA zurU ho jAtA hai| aura tapasvI kAma se lar3a rahA hai to AsapAsa kAmavAsanA rUpa lekara khar3I ho jAtI hai, vaha use ghera letI hai| vaha jisase lar3a rahA hai usI ko projekTa, usI kA prakSepaNa kara letA hai| ve apsarAeM kisI svarga se nahIM utaratIM, ve tapasvI ke saMgharSarata mana se utaratI haiN| ve apsarAeM usake mana meM jo chipA hai, use bAhara pragaTa karatI haiN| vaha jo cAhatA hai aura jisase baca rahA hai, ve apsarAeM usakA hI sAkAra rUpa haiN| vaha jo mAMgatA bhI hai, aura jisase lar3atA bhI hai, vaha jise bulAtA bhI hai aura jise haTAtA bhI hai, ve apa vikRta citta kI tRpti haiN| ve use bhraSTa karane kahIM aura se nahIM AtI haiM, usake hI damita citta se paidA hotI haiN| tapa vikRta ho to damana hotA hai| aura damana AdamI ko rugNa karatA hai, svastha nhiiN| isalie maiM kahatA hUM-mahAvIra ke tapa meM damana kA koI bhI kAraNa nahIM hai| aura agara mahAvIra ne kahIM damana jaise zabdoM kA prayoga bhI kiyA hai to maiM Apako kaha daM, paccIsa sau sAla pahale damana kA artha bahuta dUsarA thaa| vaha aba nahIM hai| dama kA artha thA zAnta ho jaanaa| dama kA artha dabA denA nahIM thA, mahAvIra ke vakta meN| dama kA artha thA zAnta ho jaanaa| zAnta kara denA bhI nahIM, zAnta ho jaanaa| bhASA roja badalatI rahatI hai, zabdoM ke artha roja badalate rahate haiN| isalie agara kahIM mahAvIra kI vANI meM damana zabda mila bhI jAe to Apa dhyAna rakhanA, usakA artha saprezana nahIM hai| usakA artha dabAnA nahIM hai| usakA artha zAnta ho jAnA hai| jisa cIja se Apako dukha upalabdha huA hai, usake viparIta cale jAne se damana paidA hotA hai| jisa cIja se Apako dukha upalabdha huA hai, usakI samajha meM pratiSThita ho jAne se zAnti upalabdha hotI hai| isa pharka ko ThIka se samajha leN| ___ kAmavAsanA ne mujhe dukha diyA, to maiM kAmavAsanA ke viparIta calA jAUM aura lar3ane lagU kAmavAsanA se, to damana hogaa| kAmavAsanA ne mujhe dukha diyA, yaha bAta - merI samajha, merI prajJA meM isa bhAMti praviSTa ho jAe ki kAmavAsanA to zAnta ho jAe aura kAmavAsanA ke viparIta mere mana meM kucha bhI na utthe| kyoMki jaba taka viparIta uThatA hai taba taka zAnta nahIM huaa| viparIta uThatA 136
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA kA dizA-parivartana hI isIlie hai| ___ eka mitra kI patnI mujhe kahatI thI ki merA pati se koI bhI prema nahIM raha gayA, lekina kalaha jArI hai| maiMne kahA, agara prema bilakula na raha gayA ho, to kalaha jArI nahIM raha sktii| kalaha ke lie bhI prema caahie| thor3A-bahuta hogaa| maiMne usase kahA ki thor3A-bahuta jarUra hogaa| aura kalaha agara bahuta cala rahI hai to bahuta jyAdA hogaa| usane kahA, Apa kaisI ulTI bAteM karate haiM? maiM DAivorsa ke lie socatI haM, ki talAka de duuN| maiMne kahA, hama talAka usI ko dene ke lie socate haiM, jisase hamArA kucha baMdhana hotA hai| jisase baMdhana hI nahIM hotA usako talAka bhI kyA deNge| bAta hI khatma ho jAtI hai, talAka ho jAtA hai| yaha do varSa pahale kI bAta hai| ___ phira abhI eka dina maiMne usase pUchA ki kyA khabara hai? usane kahA, Apa zAyada ThIka kahate the| aba to kalaha bhI nahIM hotii| Apa zAyada ThIka kahate the, usa vakta merI samajha meM nahIM aayaa| aba to kalaha bhI nahIM hotii| talAka ke bAbata kyA khayAla hai? usane kahA, kyA lenA, kyA denaa| bAta hI zAnta ho gyii| donoM ke bIca saMbaMdha hI nahIM raha gyaa| saMbaMdha ho to tor3A jA sakatA hai| saMbaMdha hI na raha jAe to kyA toDiegA? agara Apa kisI vAsanA se lar3a rahe haiM to ApakA usa vAsanA meM rasa abhI kAyama hai| jindagI aisI ulajhI huI hai| ___ isaliye phrAyaDa ne to jIvanabhara ke pacAsa sAla ke anubhava ke bAda kahA aura zAyada yaha AdamI akelA thA pRthvI para jo manuSyoM isa bhAMti gaharA utarA - isa AdamI ne kahA ki jahAM taka prema hai vahAM taka kalaha jArI rhegii| agara kalaha se mukta honA hai to prema se mukta honA pdd'egaa| agara pati patnI meM prema hai, to prema kA to hameM patA nahIM calatA kyoMki prema unakA ekAMta meM pragaTa hotA hogaa| lekina kalaha kA hameM patA calatA hai kyoMki kalaha to pragaTa meM bhI pragaTa ho jAtI hai| aba kalaha ke lie ekAMta to nahIM khojA jA sktaa| kalaha aisI cIja bhI nahIM hai ki usake lie koI ekAMta kA kaSTa utthaae| para phrAyaDa kahatA hai ki agara pragaTa meM kalaha jArI hai to hama mAna sakate haiM, apragaTa meM prema jArI hogaa| dina meM jo pati-patnI lar3e haiM, rAta ve prema meM pdd'eNge| pUrti karanI par3atI hai, baileMsa karanA par3atA hai, santulana karanA par3atA hai| __ jisa dina lar3AI hotI hai usa dina ghara meM koI bheMTa bhI lAI jAtI hai| agara pati lar3akara bAjAra gayA hai to lauTakara kucha patnI ke lie lekara aaegaa| agara pati ghara kI tarapha phUla lie AtA ho to yaha mata samajha lenA ki patnI kA janmadina hai| samajhanA ki Aja subaha upadrava jyAdA huA hai| yaha baileMsiMga hai, aba vaha usako santulana kregaa| isaliye phrAyaDa to kahatA hai ki maiM kAmavAsanA ko eka kalaha mAnatA hai| isalie phrAyaDa saiksa aura vAra ko jor3atA hai| vaha kahatA hai. yaddha aura kAma eka hI cIja ke rUpa haiM aura jaba taka mana meM kAmavAsanA hai, taba taka yuddha kI vRtti samApta nahIM ho sktii| yaha inasAiTa gaharI hai, yaha antardRSTi gaharI hai| aura isa antardRSTi ko agara hama samajheM to mahAvIra ko samajhanA bahuta AsAna ho jaaegaa| ___ mahAvIra kahate ki agara jo burA hai, tathAkathita burA mAlUma par3atA hai; usase chUTanA hai, to jo tathAkathita bhalA hai usase bhI chUTa jAnA pdd'egaa| agara ghRNA se mukta honA hai to rAga se bhI mukta ho jAnA pdd'egaa| agara zatru se bacanA hai to mitra se bhI baca jAnA pdd'egaa| agara aMdhere meM jAne kI AkAMkSA nahIM hai to prakAza ko bhI namaskAra kara lenA pdd'egaa| yaha ulTA dikhAI par3atA hai, yaha ulTA nahIM hai| kyoMki jisake mana meM prakAza meM jAne kI AkAMkSA hai, vaha bAra-bAra aMdhere meM giratA rhegaa| jIvana dvaMdva hai, aura jIvana ke saba rUpa apane viparIta se baMdhe hue haiM, apane se ulTe se baMdhe haiN| isakA artha yaha huA ki jo vyakti jisa cIja se lar3egA, viparIta calegA, usase hI baMdhA rhegaa| usase vaha kabhI nahIM chaTa sktaa| agara Apa dhana se lar3a rahe haiM aura dhana ke viparIta jA rahe haiM, to dhana Apake 137
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 citta ko sadA ghere rhegaa| agara Apa ahaMkAra se lar3a rahe haiM aura ahaMkAra ke viparIta jA rahe haiM to ApakA ahaMkAra sUkSma se sUkSma hokara Apake bhItara sadA khaDA rhegaa| laDanA thoDA sNbhlkr| kyoMki jisase hama laDate haiM. usase hama baMdha jA tapa inhIM bhUloM meM par3akara rugNa ho gyaa| aura jinheM hama tapasvI kI bhAMti jAnate haiM, unameM se ninyAnabe pratizata mAnasika cikitsA ke lie ummIdavAra haiN| unakI mAnasika cikitsA jarUrI hai| aura dhyAna rahe, kAmavAsanA se chUTanA AsAna hai, kyoMki kAmavAsanA prakRti hai| kAmavAsanA ke viparIta jo kAmavAsanA ke virodha se baMdha gayA, usase chUTanA muzkila pdd'egaa| kyoMki vaha prakRti se aura eka kadama dUra nikala jAnA hai| ise hama tIna zabdoM meM samajha leN| eka ko maiM kahatA hUM prakRti, jise hamane kucha nahIM kiyA, jo hameM milI hai--di givana / jo hameM milI hai, vaha prakRti hai| agara hama kucha galata kareM to jo hama kara leMge, usakA nAma hai vikRti| aura agara hama kucha kareM aura ThIka kareM to jo hogA, usakA nAma hai sNskRti| prakRti para hama khar3e hote haiN| jarA-sI bhUla aura vikRti meM cale jAte haiN| saMskRti meM jAnA bahuta kaThina hai| kyoMki saMskRti meM jAne ke lie vikRti se bacanA par3egA aura prakRti ke Upara uThanA pdd'egaa| do bAteM - vikRti se bacanA par3egA aura prakRti ke Upara uThanA pdd'egaa| agara kisI ne sirpha prakati se lar3ane kI koziza kI to vikati meM gira jaaegaa| aura vikRti saMskRti se aura eka kadama dUra hai| prakRti utanI dUra nahIM, prakRti madhya meM khar3I hai| vikRti, aura Apa haTa ge| prakRti se bhI dUra haTa ge| isalie to pazuoM meM aisI vikRtiyAM nahIM dikhAI par3atI jaisI manuSyoM meM dikhAI par3atI haiN| kyoMki pazu prakRti se nahIM lar3ate, isalie vikRti nahIM dikhAI pdd'tii| hama kalpanA bhI nahIM kara skte| abhI nyUyArka ke eka caurAhe para aura vAziMgaTana meM aura-aura jagahoM para homoseksualsa ne julusa nikAle haiM aura unhoMne kahA hai ki yaha hamArA janmasiddha adhikAra hai| aura isa varSa...pichale varSa, kama-se-kama sau homoseksualsa ne vivAha kie| jo ki kalpanA ke bAhara mAlUma par3atA hai--eka puruSa, eka puruSa ke sAtha vivAha kara rahA hai yA eka strI, eka strI ke sAtha vivAha kara rahI hai-samaliMgI vivAha / sau vivAha kI ghaTanAeM darja huI haiM amerikA meM isa vrss| aura ina logoM ne kahA hai ki hama ghoSaNA karate haiM ki hamArA janmasiddha adhikAra hai ki hama jisako prema karanA cAhate haiM, kareM, koI sarakAra hameM roke kyoM? eka puruSa-puruSa ko prema karanA cAhatA hai, usase vivAha karanA cAhatA hai, unake kAma-saMbaMdha kA adhikAra mAMgatA hai| kama se kama Der3ha sau klaba pUre amerikA meM haiN| aura yUropa meM, svIDana meM aura sviTajaralaiMDa meM-saba jagaha ve klaba phailate cale gae haiN| kama se kama do sau patrikAeM Aja jamIna para nikalatI haiM homoseksualsa kii| patrikAeM, jinameM ve khabareM dete haiM aura ghoSaNAeM dete haiN| - aura Apa hairAna hoMge ki abhI unhoMne eka pradarzana kiyA hai, kailiphorniyA meM, jaisA ki byUTI kaMpaTizana kA hotA hai - mahilAoM ko, sundara mahilAoM ko hama nagna khar3A karate haiN| homoseksualsa ne pacAsa nagna yuvakoM ko khar3A karake pradarzana kiyA ki hama inameM hI saundarya dekhate haiM, striyoM meM nhiiN| koI pazuoM kI hama kabhI soca sakate haiM ki pazu aura homoseksuala, nahIM! hAM kabhI-kabhI aisA hotA hai, sarkasa ke pazu homoseksuala ho jAte haiN| yA kabhI-kabhI ajAyabaghara ke pazu homoseksuala ho jAte haiN| ___ DaismaMDa maurisa ne eka kitAba likhI hai-di hyUmana juu| AdamiyoM kA ajaaybghr| aura usane likhA hai ki jo ajAyabaghara meM pazuoM ke sAtha hotA hai vaha AdamiyoM ke sAtha samAja meM ho rahA hai| yaha ajAyabaghara hai, yaha koI samAja nahIM hai| yaha ja hai| kyoMki koI pazu pAgala nahIM hotA, jaMgala meM; ajAyabaghara meM pAgala ho jAtA hai| koI pazu jaMgala meM AtmahatyA nahIM karatA dekhA gayA, Aja tk| lekina ajAyabaghara meM kabhI-kabhI AtmahatyA kara letA hai| pazu vikRta nahIM hotA kyoMki prakRti meM ThaharA rahatA hai| AdamI koziza karatA hai, AdamI do koziza kara sakatA hai yA to prakRti se lar3ane kI koziza kare, to Aja nahIM kala vikRti meM utara 138
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA kA dizA-parivartana jAegA, aura yA phira prakRti kA atikramaNa karane kI koziza kare, to saMskRti meM praveza kregaa| ___ atikramaNa tapa hai| virodha nahIM, nirodha nahIM, saMgharSa nahIM-atikramaNa, ttraaNseNddeNs| buddha ne eka bahuta acchA zabda prayoga kiyA hai, vaha zabda hai-paarmitaa| ve kahate haiM-lar3o mt| isa kinAre se usa kinAre cale jAo, pAra cale jaao--paarmitaa| lar3o mata, isa kinAre se jahAM tuma khar3e ho, lar3o mt| kyoMki lar3oge to bhI isI kinAre para khar3e rhoge| jisase lar3anA ho, usake pAsa rahanA pdd'egaa| jisase lar3anA ho, usase dUra jAnA khataranAka hai| duzmana Amane-sAmane saMgIneM lekara khar3e rahate haiN| hiMdustAna-pAkistAna kI bAuNDarI para dekheM-ve khar3e haiN| hindustAna-cIna kI bAuNDarI para dekheM, ve saMgIne lie khar3e haiN| duzmana se dUra jAnA khataranAka hai| duzmana ke sAmane saMgIna lekara khar3e rahanA par3atA hai| agara isa taTa se lar3oge-buddha ne kahA hai- agara bhoga ke taTa se lar3oge to usa taTa para pahuMcoge kaise? lar3o mata, usa taTa para pahuMca jaao| yaha taTa chUTa jAegA, bhUla jAegA, vilIna ho jaaegaa| tapazcaryA atikramaNa hai, TrAMseMDeMsa hai-dvaMdva nahIM, saMgharSa nhiiN| to, isa atikramaNa ke rUpa para hama thor3e gahare jAeMge to bahuta-sI bAteM khayAla ho skeNgii| eka to pahale khayAla le leM ki atikramaNa kA kyA artha hotA hai? Apa eka ghATI meM khar3e haiM, aMdherA hai bhut| Apa usa aMdhere se lar3ate nahIM, Apa sirpha pahAr3a ke zikhara para car3hanA zurU kara dete haiN| thor3I dera meM Apa pAte haiM ki Apa sUrya se maMDita zikhara ke nikaTa pahuMcane lge| vahAM koI aMdherA nahIM hai| ghATI meM aMdherA thA, Apa ghATI meM khar3e hI na rahe, Apane sUrya-maMDita zikhara kI tarapha bar3hanA zurU kara diyaa| Apane dhUpa se nahAe hue zikhara kI tarapha bar3hanA zurU kara diyaa| Apa prakAza meM pahuMca gae, atikramaNa huA, saMgharSa jarA bhI nhiiN| jahAM Apa haiM, vahAM do cIjeM haiN| Apa bhI haiM aura Apake AsapAsa ghirA huA ghATI kA aMdherA bhI hai| do haiM vahAM, Apa bhI haiM, ghATI kA aMdherA bhI hai| agara ghATI ke aMdhere se Apa lar3ate haiM to Apako ghATI meM hI rahanA pdd'egaa| agara Apa ghATI ke aMdhere se lar3ate nahIM apane bhItara jo Apa haiM, use Upara uThAte haiM, Urdhvagamana para calate haiM to ghATI ke aMdhere para dhyAna dene kI bhI jarUrata nahIM hai| jahAM hama khar3e haiM, vahAM cAroM tarapha vRttiyAM haiM, bhoga kI-ve bhI haiM, Apa bhI haiN| galata tyAgI kA dhyAna vRttiyoM para hotA hai ki isa vatti ko maiM kaise mittaauuN| sahI tyAgI kA dhyAna svayaM para hotA hai ki maiM isa vRtti ke Upara kaise uTha jaauuN|| isa pharka ko ThIka se samajha leM, kyoMki ina donoM kI yAtrA alaga hogii| donoM kA niyama alaga hogA, donoM kI sAdhanA alaga hogI, donoM kI dizA alaga hogI, donoM kA dhyAna alaga hogaa| vRtti se jo lar3a rahA hai usakA dhyAna vRtti para hogaa| svayaM ko jo UMcA uThA rahA hai, usakA dhyAna svayaM para hogaa| jo vRttiyoM se lar3a rahA hai usakA dhyAna bahirmukhI hogaa| jo svayaM ko Urdhvagamana kI tarapha le jA rahA hai usakA dhyAna antarmukhI hogaa| aura eka maje kI bAta hai ki dhyAna bhojana hai| jisa cIja para Apa dhyAna dete haiM, usako Apa zakti dete haiN| jisa cIja ko Apa dhyAna dete haiM, usako Apa zakti dete haiN| ___ maiM pAvaliTA kI bAta kara rahA thA-caika vicAraka aura vaijnyaanik| choTe-choTe yaMtra haiM usake paas| vaha kahatA hai-pAMca minaTa AMkha gar3Akara isa yaMtra ko dekhate raho, aura vaha yaMtra ApakI zakti ko saMgRhIta kara letA hai| amarIkA meM eka bahuta adabhuta AdamI thA, jise do sAla kI sajA amarIkA sarakAra ne dii| aisA lagatA hai ki AdamI kI buddhi bar3hatI hI nhiiN| vaha do hajAra sAla hoM to bhI vahI karatA hai, do hajAra sAla bAda vahI karatA hai| eka AdamI thA, vilehama raik| isa sadI meM jina logoM ke pAsa aMtardRSTi rahI unameM se eka AdamI hai, usako do sAla sajA bhoganI par3I aura Akhira meM amarIkI sarakAra ne use pAgalakhAnA - usako pAgala karAra dekara, kAnUnana usako pAgalakhAne bheja diyaa| usa para mukadamA calA eka bahuta ajIba bAta pr| jisa para, aba usake mara jAne ke bAda vaijJAnika kaha rahe haiM ki zAyada vaha ThIka thaa| 139
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 usane eka adabhuta bAksa, eka peTI banAyI, jisako vaha ArgAna bAksa kahatA thaa| vaha kahatA thA - isake bhItara koI vyakti leTa jAe aura kAmavAsanA kA vicAra karatA rahe, to usakI kAmavAsanA kI zakti isa Dibbe meM saMgrahIta ho jAtI hai| lekina aba isakA koI vaijJAnika pramANa kyA ho ki saMgRhIta ho jAtI hai| vaha kahatA thA - pramANa eka hI hai ki Apa kisI ko bhI isake bhItara liTA deM, jisako bilakula patA nahIM hai| vaha eka minaTa ke bAda kAmavAsanA kA vicAra karanA zurU kara detA hai| kisI ko bhI liTA deM -vaha kahatA thA--yahI pramANa hai| isako to vaha hajAroM logoM kA pramANa detA thaa| lekina isako vaijJAnika kahate the ki hama isako koI pramANa nahIM maante| vaha AdamI bhrama meM ho sakatA hai, usa AdamI kI Adata ho sakatI hai| isa Dibbe ke bhItara, vaha kahatA thA-jo vicAra Apa kareMge, jahAM ApakA dhyAna jAegA, vahIM zakti saMgahIta ho jAtI hai| vaha aneka aise logoM ko, jinako mAnasika rUpa se khayAla paidA ho gayA hai ki ve klIva haiM, iMpoTeMTa haiM, ina bAksoM meM liTAkara ThIka kara detA thaa| kyoMki vaha kahatA thA - inameM ArgAna inarjI ikaTThI hai| yaha jo pAvaliTA hai, vaha ApakI koI bhI zakti ko Apake dhyAna se ikaTThA kara letA hai| __Apako khayAla meM na hogA, jaba ApakI tarapha loga dhyAna dete haiM to Apa svastha anubhava karate haiM, jaba ApakI tarapha loga dhyAna nahIM dete to Apa asvastha anubhava karate haiN| isalie eka bar3I adabhuta ghaTanA ghaTatI hai ki jaba Apa cAhate haiM ki loga dhyAna deM, Apa bImAra par3a jAte haiN| bacce to isa Trika ko bahuta jaldI samajha jAte haiN| ApakI sau meM se nabbe bImAriyAM dhyAna kI AkAMkSAoM se paidA hotI haiM, kyoMki binA bImAra par3e ghara meM Apako koI dhyAna nahIM detaa| patnI bImAra par3a jAtI hai to pati usake sira para hAtha rakhakara baiThatA hai| bImAra nahIM par3atI to usakI tarapha dekhatA bhI nhiiN| patnI isa rahasya ko jAna-bUjhakara nahIM, acetana meM samajha jAtI hai ki jaba use dhyAna cAhie taba use bImAra honA pdd'egaa| isalie koI strI utanI bImAra nahIM hotI jitanI dikhAI par3atI hai| yA jitanA vaha dikhAvA karatI hai| yA jaba usakA pati kamare meM hotA hai to jitanA vaha kUlhatI, karAhatI aura AvAjeM karatI hai, vaha AvAjeM utanI nahIM haiM, jitanA ki pati kamare meM nahIM hotA hai taba vaha karatI hai| taba bhI nahIM karatI hai| isa para thor3A dhyAna dene jaisA hai| kAraNa kyA hogA? bacce bahuta jaldI sIkha jAte haiM ki jaba ve bImAra hote haiM to sAre ghara kI aTeMzana unake Upara ho jAtI hai| eka daphA yaha bAta samajha meM A gayI ki aTeMzana AkarSita karane ke lie bImAra honA rasapUrNa hai to jiMdagIbhara ke lie bImArI AdhAra banA letI hai| ___ manovaijJAnika salAha dete haiM, lekina buddhimAnI kI salAha bar3I ulTI mAlUma par3atI hai| ve kahate haiM-jaba koI bImAra ho taba jAna-bUjhakara bhI usa para kama se kama dhyAna denA, anyathA use bImAra hone ke lie tuma kAraNa bnoge| jaba koI bImAra ho taba to dhyAna denA hI mt| sevA kara denA, lekina dhyAna mata denA-bar3e taTastha bhAva se| bImArI ko koI rasa denA khataranAka hai, to jiMdagI meM vaha AdamI kama bImAra par3egA, jyAdA svastha rhegaa| usake lie dhyAna aura bImArI jur3egI nhiiN| lekina dhyAna se zakti milatI hai| isIlie to itanA sArI duniyA meM dhyAna pAne kI koziza calatI hai| eka netA ko kyA rasa AtA hogA? jUte khAe, gAliyAM khAe, upadrava sahe-rasa kyA AtA hogA? lekina jaba vaha bhIr3a meM khar3A hotA hai to saba AMkheM usakI tarapha phira jAtI haiN| pAvaliTA kahatA hai ki vaha sabakI zakti se bhojana pAtA hai| koI Azcarya nahIM ki neharU kucha dina aura jiMdA raha jAte, agara cIna kA hamalA na hotaa| acAnaka bhojana kama ho gyaa| dhyAna bikhara gyaa| koI rAjanItika netA pada para rahate hue muzkila se maratA hai, isalie koI rAjanItika netA pada nahIM chor3anA cAhatA, nahIM to maranA aura pada chor3anA karIba A jAte haiN| muzkila se maratA hai, koI rAjanItika netA pada pr| maranA hI par3e Akhira meM, yaha bAta alaga hai| apanI pUrI koziza vaha yaha karatA hai ki jIte jI pada na chUTa jAe, kyoMki pada chUTate hI umra kama ho jAtI hai| loga riTAyara hokara jaldI mara jAte haiN| aba jo 140
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA kA dizA-parivartana pulisa kA Aphisara thA, vaha riTAyara ho gayA; usakI dasa sAla kama se kama, umra kama ho jAtI hai| abhI isa para to bahuta kAma calatA hai| aura bahuta dera na lagegI ki loga riTAyara hone se inakAra karane lageMge, jaise hI unako patA cala jAegA ki gar3abar3a kyA ho rahI hai| riTAyara jaba taka AdamI nahIM hotA, taba taka svastha mAlUma par3atA hai| riTAyara hote hI bImAra par3a jAtA hai| jo dhyAna kA bhojana use mila rahA thA--daphtara meM jAtA thA, loga khar3e ho jAte the; sar3aka para nikalatA thA loga namaskAra karate the, bacce bhI Darate the kyoMki bApa kA kabjA thA paise para-baiMka baileMsa bApa ke nAma thA, patnI bhI bhayabhIta hotI thI, phira aba riTAyara ho gayA, hAtha se dhIre-dhIre saba sUtra chUTa ge| aba vaha baiThA rahatA hai kone meN| loga aise nikala jAte haiM jaise vaha hai hI nhiiN| to vaha khAMsatA-khaMkhAratA hai, AvAja detA hai ki maiM bhI yahAM huuN| vaha hara cIja meM aDaMgebAjI karatA hai-bUr3hoM kI Adata aDaMgebAjI kI aura kisI kAraNa se nahIM hai-hara cIja meM aDaMgebAjI karatA hai| koI aisI bAta nahIM jisameM vaha aDaMgA na ddaale| kyoMki aDaMgA DAlakara aba vaha batA sakatA hai ki maiM haM aura thor3A dhyAna AkarSita karatA hai| yaha bahuta dIna avasthA hai, yaha bahuta dayanIya avasthA hai| yaha bahuta rugNa hai, dukhada hai-lekina hai| vaha ghara meM koI aisI cIja na calane degA jisameM vaha salAha na de| hAlAMki usakI salAha koI nahIM mAnatA hai, yaha vaha jAnatA hai| ise vaha dinabhara kahatA hai ki koI merI nahIM maantaa| lekina phira dinabhara detA kyoM hai| vaha dinabhara kahatA hai, koI merI sunatA nhiiN| gAMdhIjI kahate the ki ve eka sau paccIsa varSa jieNge| aura jI sakate the| agara bhArata AjAda na hotA, to ve eka sau paccIsa varSa jI sakate the| bhArata kA AjAda honA unake marane kA hissA bana gyaa| kyoMki AjAdI ke bAda hI jo unakI sunate the unhoMne sananA banda kara diyA, kyoMki ve khada hI tAkatavara ho ge| ve khuda hI padoM para pahaMca ge| to gAMdhI ne kahA, 'maiM khoTA sikkA he gayA hUM, merI aba koI sunatA nhiiN|' lekina gAMdhI ko bhI patA nahIM hogA ki gAMdhI jaba bhI yaha kahate the ki merI koI sunatA nahIM, maiM eka khoTA sikkA ho gayA hUM, maiM bolatA rahatA hUM, koI merI phikra nahIM karatA-koI merI salAha nahIM mAnatA-hAlAMki ve salAha die jAte the, marane ke pahale unhoMne kahanA zurU kara diyA thA ki aba merI eka sau paccIsa varSa jIne kI koI AkAMkSA nahIM hai| paramAtmA mujhe jaldI uThA le| kyoM? kyoMki khoTe sikke ho ge| kyoMki koI sunatA nhiiN| kyoMki koI dhyAna nahIM detaa| jo dhyAna dete the ve bhI isalie dhyAna dete the ki binA gAMdhI para dhyAna die una para koI dhyAna nahIM detA thaa| aba ve khuda hI dhyAna pAne ke adhikArI ho gae the, sIdhA loga unako dhyAna de rahe the| aba vaha gAMdhI para kAhe ke lie dhyAna de! kone meM par3a gae the| koI nahIM kaha sakatA ki goDase kI golI ko sAmane dekhakara unake mana meM dhanyavAda nahIM uThA ho| koI nahIM kaha sakatA hai ki unhoMne socA ho ki A gayA bhagavAna kA saMdezavAhaka, jhaMjhaTa miTI -bidA hote haiN| ___ dhyAna bhojana hai, bahuta saTala phuDa, bahuta sUkSma bhojana hai| akele dhyAna para bhI jI sakate haiM aap| isalie jaba koI prema meM par3atA hai to bhUkha kama ho jAtI hai| Apako patA hai, agara koI Apako bahuta prema karatA hai to bhUkha ekadama kama ho jAtI hai| kyoM kama ho jAtI hai? jaba koI prema karatA hai, prema kA matalaba hI kyA hai ki koI Apa para dhyAna detA hai| aura matalaba kyA hai? aura jaba koI Apa para dhyAna nahIM detA...Apako patA hai, manovaijJAnika kahate haiM ki jaba koI dhyAna nahIM detA taba loga jyAdA bhojana karane lagate haiN| jaba koI dhyAna detA hai to kama bhojana karate haiN| kyoMki dhyAna bhI kahIM gahare meM bhojana kA kAma karatA hai, bahuta sUkSma tala para kAma karanA hai| jisa cIja ko hama dhyAna dete haiM, usako zakti dete haiM--yaha maiM kaha rahA huuN| aura aba isako kahane ke vaijJAnika AdhAra haiN| aba isako nApane ke bhI upAya haiN| maiMne pIche Apase nikolieva aura kAminieva kA nAma liyA / ye donoM vyakti Telipaithika kamyunikezana meM isa samaya pathvI para 141
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 sabase jyAdA niSNAta loga haiN| nikolieva vicAra bhejatA hai, brADakAsTa karatA hai aura hajAroM mIla dUra kAminieva usa vicAra ko pakar3atA hai| vaijJAnikoM ne yaMtra lagAkara bar3e cakita ho gae ki jaba nikolieva vicAra bhejatA hai, to usakI zakti kSINa hotI hai| usake cAroM tarapha yaMtra batAte haiM ki usakI zakti kSINa ho rahI hai| aura jaba hajAroM mIla dUra kAminieva vicAra ko grahaNa karatA hai, taba usakI zakti, yaMtra batAte haiM ki bar3ha gyii| Azcaryajanaka! hajAroM mIla duur| lekina jaba nikolieva vicAra bhejatA hai kAminieva ko, taba usase pUchA gayA ki vaha karatA kyA hai? vaha kahatA hai-maiM AMkha banda karake dhyAna karatA hUM ki kAminieva mere sAmane upasthita hai-vaha dUra nahIM hai, mere sAmane upasthita hai| maiM apane sAre dhyAna ko usa para lagA detA huuN| saba bhUla jAtA hUM sirpha kAminieva raha jAtA hai| aura jaba kAminieva raha jAtA hai aura mujhe pratyakSa dikhAI par3ane lagatA hai ki yaha sAmane khar3A hai, taba maiM usase bolatA ___ dhyAna...vaha aTaiMzana de rahA hai| to usakI UrjA hajAroM mIla dUra baiThe hue vyakti ko upalabdha ho jAtI hai| jisa cIja para hama dhyAna dete haiM vahAM zakti saMgRhIta hotI hai aura jahAM se hama dhyAna dete haiM vahAM se zakti haTatI hai aura visarjita hotI hai| jisa vRtti para Apa dhyAna dete haiM usa para zakti saMgRhIta ho jAtI hai| jaba Apa kAmavAsanA kA vicAra karate haiM to Apake kAmavAsanA kA jo kendra hai vaha zakti ko ikaTThA karane lagatA hai| jisa cIja para Apa dhyAna dete haiM vaha vRtti kA kendra Apake bhItara zakti ko ikaTThA kara letA hai| Apa hI zakti dete haiM dhyAna dekr| phira vaha kendra zakti se bhara jAtA hai to vaha zakti se mukta honA cAhatA hai, kyoMki bojhila ho jAtA hai| yaha jAla hai AdamI ke bhiitr| lekina, kAmavAsanA para dhyAna do taraha se diyA jA sakatA hai| eka, ki Apa kAmavAsanA meM rasa leM to bhI dhyAna diyA jA sakatA to prakRtistha, necurala kAmavAsanA Apa meM ghanIbhUta hogI, naisargika kAmavAsanA Apa meM zaktizAlI ho jaaegii| eka vikRta dhyAna diyA jA sakatA hai| eka AdamI kAmavAsanA para dhyAna detA hai ki mujhe kAmavAsanA se lar3anA hai, mujhe va nahIM hone denA hai-vaha bhI dhyAna de rahA hai| usakA bhI kAma kA seMTara, saiksa seMTara zakti ko ikaTThA kara letA hai| aba bar3I muzkila hotI hai| kyoMki jo naisargika kAmavAsanA ko dhyAna detA hai, vaha to naisargika rUpa se zakti usakI visarjita ho jaaegii| lekina jo visarjita nahIM karanA cAhatA aura dhyAna detA hai, isakA kyA hogA? isakI zakti vikRta rUpa lenA zurU karegI, yaha visarjita ho nahIM sktii| yaha zarIra ke dasare aMgoM meM praveza karegI aura unako vikRta karane lgegii| yaha citta ke dUsare snAyuoM meM praveza karegI aura vikRta karane lgegii| yaha AdamI bhItara se ulajhatA jAegA aura jAla meM phaMsatA jAegA-apanI hI... apanI hI dI gayI zakti se| - aisA huA ki hama eka vRkSa ko pAnI die jAte haiM aura prArthanA kie jAte haiM ki vRkSa bar3A na ho| yaha vRkSa bar3A na ho, prArthanA kie jAte haiM aura pAnI die jAte haiN| jisa vRtti ko Apa dhyAna dete haiM cAhe pakSa meM, cAhe vipakSa meM, Apa usako pAnI aura bhojana dete haiN| tapa kA mUla sUtra yahI hai ki dhyAna kahIM aura do| jahAM tuma zakti ko ikaTThA karanA cAhate ho vahAM mata do| dhyAna hI uThAo uupr| agara kAmavAsanA se mukta honA hai to kAmavAsanA para dhyAna hI mata do-pakSa meM bhI nahIM, vipakSa meM bhI nhiiN| lekina dhyAna Apako denA hI par3egA kyoMki dhyAna ApakI zakti hai, vaha kAma mAMgatI hai| to tapa kA mUla sUtra yaha hai ki dhyAna ke lie nae kendra nirmita kro| nae kendra AdamI ke bhItara haiM, aura una kendroM para dhyAna ko le jaao| jaise hI dhyAna ko nayA kendra mila jAtA hai, vaha nae kendra meM zakti ko ur3elane lagatA hai, vaise hI purAne kendroM se mukta hone lagatA hai| pahAr3a para car3hAI zurU ho gayI hai| kAma vAsanA kA kendra hamArA sabase nIcA kendra hai| vahAM se hama prakRti se jur3e haiN| sahasrAra hamArA sabase UMcA kendra hai| vahAM se hama paramAtma-UrjA se jur3e haiM-divyatA se, bhavyatA se, bhagavattA se jur3e haiN| 142
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA kA dizA-parivartana jaba bhI Apa dhyAna dete haiM, Apane khayAla kiyA hai ki Apake mastiSka meM vicAra calatA hai, kAmavAsanA kA, aura ApakA kAma kendra tatkAla sakriya ho jAtA hai| yahAM vicAra calA-aura vicAra to calatA hai mastiSka meM aura kAma kendra bahuta dUra hai--vaha tatkAla sakriya ho jAtA hai| ThIka yahI upAya hai| tapasvI apane sahasrAra kI tarapha apane dhyAna ko lauTAkara karatA hai| vaha jaise hI sahasrAra kI tarapha dhyAna detA hai vaise hI sahasrAra sakriya honA zurU ho jAtA hai| aura jaba zakti Upara kI tarapha jAtI hai to nIce kI tarapha nahIM jAtI hai| aura jaba zakti ko mArga milane lagatA hai, zikhara para car3hane kA, to ghATiyAM vaha chor3ane lagatI hai| agara zakti kA prakAza ke jagata meM praveza hone lagatA hai to aMdhere ke jagata se cupacApa uThane lagatI hai| aMdhere kI nindA bhI nahIM hotI hai usake mana meM, aMdhere kA virodha bhI nahIM hotA hai usake mana meM aMdhere kA khayAla bhI nahIM hotA hai usake mana meM aMdhere para dhyAna hI nahIM hota rUpAntaraNa hai, tp| ___ aba isako agara isa taraha samajheMge to tapa kA maiM dUsarA artha Apako kaha skuuNgaa| tapa kA aise artha hotA hai-agni| tapa kA artha hotA hai-agni| tapa kA artha hotA hai-bhItara kI agni| manuSya ke bhItara jo jIvana kI agni hai, usa agni ko Urdhvagamana kI tarapha le jAnA tapasvI kA kAma hai| use nIce kI ora le jAnA bhogI kA kAma hai| bhogI kA artha hai-jo agni ko nIce kI ora pravAhita kara rahA hai jIvana meM adhogamana kI or| tapasvI kA artha hai jo Upara kI ora pravAhita kara rahA hai usa agni ko, paramAtmA kI ora, siddhAvasthA kI or| yaha agni donoM tarapha jA sakatI hai| aura bar3e maje kI bAta yaha hai ki Upara kI tarapha AsAnI se jAtI hai, nIce kI tarapha bar3I kaThinAI se jAtI hai, kyoMki agni kA svabhAva hai Upara kI tarapha jaanaa| Apane khayAla kiyA hai? Apa Aga jalAte haiM, vaha Upara kI tarapha jAne lagatI hai| isIlie ise tapa nAma diyA, ise agni nAma diyA, ise yajJa nAma diyA, tAki yaha khayAla meM rahe ki agni kA svabhAva to hai Upara kI tarapha jaanaa| nIce kI tarapha to bar3I ceSTA karake le jAnI par3atI hai| ___ pAnI nIce kI tarapha bahatA hai| agara Upara kI tarapha le jAnA ho to bar3I ceSTA karanI par3atI hai| aura Apa ceSTA chor3a deM to pAnI phira nIce kI tarapha bahane lgegaa| Apane paMpiMga kA iMtajAma chor3a diyA to pAnI phira nIce bahane lgegaa| agara Upara car3hAnA hai to paMpa karo, tAkata lagAo, mehanata kro| nIce bahane ke lie pAnI kisI kI mehanata nahIM mAMgatA, khuda bahatA hai| vaha usakA svabhAva agni ko agara nIce kI tarapha le jAnA hai to iMtajAma karanA pdd'egaa| apane se agni Upara kI tarapha uThatI hai--UrdhvagAmI hai| isako tapa kahane kA kAraNa hai kyoMki bhItara kI jo agni hai, jo jIvana-agni hai, vaha svabhAva se UrdhvagAmI hai| eka bAra Apako usake Urdhvagamana kA anubhava ho jAe, phira Apako prayAsa nahIM karanA par3atA hai, usako Upara le jAne ke lie| vaha jAtI rahatI hai| eka bAra sahasrAra kI tarapha tapasvI kA dhyAna mur3a jAe to phira use ceSTA nahIM karanI par3atI hai| phira vaha agni apane Apa bar3hatI rahatI hai| dhIre-dhIre vaha bhUla hI jAtA hai--kyA nIce, kyA uupr| bhUla hI jAtA hai, kyoMki phira to agni sahaja Upara bahatI rahatI hai| eka bAra Aga rAha pakar3a le to Upara kI tarapha jAnA usakA svabhAva hai| nIce kI tarapha le jAne ke liye Ayojana karanA par3atA hai| lekina hama nIce kI tarapha le jAne ke liye itane lambe abhyasta haiM ki janmoM-janmoM kA hamArA abhyAsa hai, nIce kI tarapha le jAne kaa| isalie nIce kI tarapha le jAnA, jo ki vastutaH kaThina hai, vaha hameM sarala mAlUma par3atA hai| Upara kI tarapha le jAnA jo ki vastutaH sarala hai, vaha hameM kaThina mAlUma par3atA hai| 143
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 kaThinAI hamArI Adata meM hai| AdateM bar3I kaThina ho jAtI haiN| aura kabhI-kabhI svabhAva, jo ki hamArI Adata nahIM hai, jo ki vastu kA dharma hai-usake Upara hamArI Adata itanI sakhta hokara baiTha jAtI hai ki svabhAva ko dabA detI hai| hama sabake svabhAva dabe hae haiM AdatoM se| jisako mahAvIra karma kA krama kahate haiM vaha hamArI AdatoM kA krama hai| hamane AdateM banA rakhI haiM, ve hameM dabAe hue haiN| vaha AdateM lambI haiM, purAnI haiM, gaharI haiN| unase chUTa jAnA Aja isI vakta sambhava nahIM ho jaaegaa| to hama unase lar3anA zarU karate haiM aura ulTI AdateM banAte haiN| lekina Adata phira bhI Adata hI hotI hai| galata tapasvI sirpha Adata banAtA hai tapa kii| ThIka tapasvI svabhAva ko khojatA hai, Adata nahIM bnaataa| haibiTa aura necara kA pharka samajha leN| hama saba AdateM banavAte haiN| hama bacce ko kahate haiM-krodha na karo, krodha kI Adata burI hai| na krodha karane kI Adata bnaao| vaha na krodha karane kI Adata to banA letA hai, lekina usase krodha naSTa nahIM hotA, krodha bhItara calane lagatA hai| kAmavAsanA pakar3atI hai to hama kahate haiM ki brahmacarya kI Adata bnaao| vaha Adata bana jAtI hai| lekina kAmavAsanA bhItara sarakatI rahatI hai, vaha nIce kI tarapha bahatI rahatI hai| usase koI pharka nahIM pdd'taa| tapasvI khojatA hai-svabhAva ke sUtra ko, tAo ko, dharma ko| vaha kyA hai jo merA svabhAva hai, use khojatA hai| saba AdatoM ko haTAkara vaha apane svabhAva kA darzana karatA hai| lekina AdatoM ko haTAne kA eka hI upAya hai-dhyAna mata do, Adata para dhyAna mata do| eka mitra cAra chaha dina pahale mere pAsa aae| unhoMne kahA ki Apa kahate haiM ki bambaI meM rahakara, aura dhyAna ho sakatA hai! yaha sar3aka kA kyA kareM, bhoMpU kA kyA kareM? Trena jA rahI hai, sITI baja rahI hai, isakA kyA kareM? maiMne unase kahA-dhyAna mata do| unhoMne kahA-kaise dhyAna na deM! khopar3I para bhoMpU baja rahA hai, nIce koI hArna bajAe calA jA rahA hai, dhyAna kaise na deM! maiMne unase kahA-eka prayAsa kro| bhoMpU koI nIce bajAye jA rahA hai, use bhoMpU bajAne do| tuma aise baiThe raho, koI pratikriyA mata karo ki bhoMpU acchA hai ki bhoMpU burA hai, ki bajAnevAlA duzmana ki bajAnevAlA mitra hai, ki isakA sira tor3a deMge agara Age bjaayaa| kucha pratikriyA mata kro| tuma baiThe raho, sunate rho| sirpha suno| thor3I dera meM tuma pAoge ki bhoMpU bajatA bhI ho to bhI tumhAre lie bajanA banda ho jaaegaa| eksepTa iTa, svIkAra kro| jisa Adata ko badalanA ho use svIkAra kara lo| usase lar3o mt| svIkAra kara lo, jise hama svIkAra lete haiM usa para dhyAna denA banda ho jAtA hai| kyA Apako patA hai, kisI strI ke Apa prema meM hoM, usa para dhyAna hotA hai| phira vivAha karake usako patnI banA liyA. phira vaha svIkRta ho gayI, phira dhyAna baMda ho jAtA hai| jisa cIja ko hama svIkAra kara lete haiM...! eka kAra Apake pAsa nahIM hai, vaha sar3aka para nikalatI hai camakatI huI, dhyAna khIMcatI hai| phira Apako mila gayI, phira Apa usameM baiTha gaye haiN| phira thor3e dina meM Apako khayAla hI nahIM AtA hai ki vaha kAra bhI hai, cAroM tarapha jo dhyAna ko khIMcatI thI, vaha svIkAra ho gyii| jo cIja svIkRta ho jAtI hai usa para dhyAna jAnA banda ho jAtA hai| svIkAra kara lo, jo hai use svIkAra kara lo| apane buresebure hisse ko bhI svIkAra kara lo| dhyAna denA banda kara do, dhyAna mata do| usako UrjA milanI banda ho jaaegii| vaha dhIre-dhIre apane Apa kSINa hokara sikur3a jAegI, TUTa jaaegii| aura jo bacegI UrjA, usakA pravAha apane Apa bhItara kI tarapha honA zurU ho jaaegaa| galata tapasvI unhIM cIjoM para dhyAna detA hai jina para bhogI detA hai| sahI tapasvI... ThIka tapa kI prakriyA...dhyAna kA rUpAMtaraNa hai| vaha una cIjoM para dhyAna detA hai, jina para na bhogI dhyAna detA hai, na tathAkathita tyAgI dhyAna detA hai| vaha dhyAna ko hI badala detA hai| aura dhyAna hamArA hamAre hAtha meM hai| hama vahIM dete haiM jahAM hama denA cAhate haiN| 144
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA kA dizA-parivartana abhI yahAM hama baiThe haiM, Apa, mujhe suna rahe haiN| abhI yahAM Aga laga jAe makAna meM, Apa ekadama bhUla jAeMge ki suna rahe the, ki koI bola rahA thA, saba bhUla jaaeNge| Aga para dhyAna daur3a jAegA, bAhara nikala jAeMge, bhUla hI jAeMge ki kucha suna rahe the| sunane kA koI savAla hI na raha jaaegaa| dhyAna pratipala badala sakatA hai, sirpha nae bindu usako milane caahie| Aga mila gayI vaha jyAdA jarUrI hai jIvana ko bacAne ke lie| Aga ho gayI, to tatkAla dhyAna vahAM daur3a jaaegaa| Apa ke bhItara tapa kI prakriyA meM una nae binduoM aura kendroM kI talAza karanI hai jahAM dhyAna daur3a jAe aura jahAM nae kendra sazakta hone lgeN| isalie tapasvI kamajora nahIM hotA, zaktizAlI ho jAtA hai| galata tapasvI kamajora ho jAtA hai| galata tapasvI kamajora hokara socatA hai ki hama jIta leMge, aura bhrAMti paidA hotI hai jItane kii| ___ agara eka AdamI ko tIsa dina bhojana nahIM diyA jAe, to kAmavAsanA kSINa ho jAtI hai| isalie nahIM ki kAmavAsanA calI gayI, isalie ki kAmavAsanA ke yogya rasa nahIM banatA zarIra meN| phira bhojana diyA jAe to tIsa dina meM jo vAsanA gaI thI vaha tIna dina meM vApasa lauTa AtI hai| bhojana milA, zarIra ko rasa milaa| phira kendra sakriya ho gayA, phira dhyAna daur3ane lgaa| isalie phira jisane bhUkhA rahakara kAmavAsanA para tathAkathita vijaya pAyI vaha becArA phira bhUkhA hI jIvanabhara rahane kI koziza meM lagA rahatA hai, kyoMki vaha DaratA hai ki idhara bhojana diyA to udhara vAsanA utthii| magara yaha nipaTa pAgalapana hai| vAsanA ke bAhara hue nahIM, yaha sirpha kamajorI kI vajaha se vAsanA ko zakti nahIM mila rahI hai| asala meM AdamI jitanI zakti paidA karatA hai, usameM kucha to jarUrI hotI hai jo usake roja ke kAma meM samApta ho jAtI hai| eka khAsa mAtrA kI kailorI usake roja ke kAma meM-uThane meM, baiThane meM, nahAne meM, khAne meM, pacAne meM, dukAna meM Ane meM, jAne meM vyaya ho jAtI hai| sone meM vyaya ho jAtI hai| usake atirikta jo bacatI hai vaha usa kendra ko mila jAtI hai jisa para ApakA dhyAna hai| jo suparaphluasa hai, jo atirikta hai| agara samajha leM ki eka hajAra kailorI, mAna leM ki Apake rojamarrA ke kAma meM kharca hotI hai aura Apake bhojana aura ApakI vyavasthA se Apako do hajAra kailorI zakti zarIra meM paidA hotI hai, to ApakA dhyAna jisa kendra para hogA; eka hajAra kailorI jo zeSa bacI hai, usa kendra para daur3a jaaegii| usako koI rAstA nahIM hai, dhyAna hI rAstA hai, dhyAna hI airo hai jisase vaha jaaegii| usako aura kucha patA nahIM, kahAM jAnA hai| ApakA dhyAna usako khabara detA hai ki yahAM jAnA hai, vaha vahAM calI jAtI aba agara Apako jhUThe tapa meM utaranA hai, to Apa bhojana itanA kara leM ki hajAra kailorI se jyAdA Apake bhItara paidA na ho| phira Apako brahmacarya sadhA huA mAlUma pdd'egaa| kyoMki Apake pAsa atirikta zakti bacatI nahIM jo ki seksa ke kendra ko mila jaae| hajAra zakti paidA hotI hai, hajAra Apa kharca kara lete haiN| isalie tapasvI khAnA kama kara detA hai, paidala calane lagatA hai, zrama jyAdA karane lagatA hai aura khAnA kama karatA calA jAtA hai| vaha doharI pratikriyAeM karatA hai, tAki zarIra meM zakti kama ho aura zakti vyaya jyAdA ho| vaha minimama para jIne lagatA hai| na hogI atirikta zakti, na vAsanA bnegii| __magara isase vaha vAsanA se mukta nahIM hotaa| vAsanA apanI jagaha khar3I hai| vAsanA kA kendra pratIkSA kregaa| anaMta janmoM taka pratIkSA karegA, kahegA jisa dina zakti jyAdA ho, maiM taiyAra huuN| yaha sirpha bhaya meM jInA hai| isa jIne se kahIM kucha upalabdha nahIM hotA hai| isase prakRti to cUka jAtI hai, saMskRti nahIM miltii| sirpha vikRti milatI hai aura eka bhayabhIta cetanA raha jAtI hai| ___ nahIM, yaha nahIM hai maarg| ThIka pAjiTiva AsTairiTI kA, ThIka vidhAyaka tapa kA mArga hai-zakti paidA karo, dhyAna rUpAMtarita kro| dhyAna nae kendroM taka le jAo, tAki zakti vahAM jaae| ise hama dhIre-dhIre jaba aura gahare utareMge dhyAna ke pari 145
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 prakriyA khayAla meM A skegii| lekina sabase pahale to yaha khayAla meM le lenA cAhie ki merI atirikta zakti kisa kendra se vyaya ho rahI hai| usake viparIta jo kendra hai, usa kendra para dhyAna ko lagAnA pdd'egaa| ___ eka choTI-sI ghaTanA, aura Aja kI bAta maiM pUrI kruuN| dharmaguruoM kA eka sammelana huA hai| bar3e dharmaguru usa deza ke eka nagara meM ikaTThe hue haiN| cAra bar3e dharma haiM isa deza meM, cAroM ke cAra bar3e dharmaguru eka nijI vArtA meM lIna haiN| saba sammelana nipaTane ke karIba ho gyaa| vaha baiThakara bAteM kara rahe haiN| UMcI bAteM ho cukI, nakalI bAteM ho cukiiN| ve aba baiThakara asalI gapa-zapa kara rahe haiN| pacahattara sAla kA bUr3hA dharmaguru kahatA hai ki ho gayI ve bAteM, suna gae log| lekina tumhAre sAmane kyoM maiM chipAUM, aura maiM AzA karatA hUM ki tuma bhI na chipaaoge| acchA hogA ki hama batAeM ki asalI jindagI hamArI kyA hai| maiM to eka hI cIja se parezAna rahA hUM-vaha dhn| aura dina rAta dhana ke viparIta bolatA huuN| dhana para merI bar3I pakar3a hai| eka paisA bhI merA kho jAe to rAta bhara mujhe nIMda nahIM aatii| yA eka paisA milane kI AzA baMdha jAe to rAtabhara eksAiTameMTa rahatA hai aura nIMda nahIM aatii| bar3I, dhana hI merI kamajorI hai| bar3I muzkila hai| isake pAra maiM nahIM ho pA rahA huuN| kyA, Apa meM se koI pAra ho gayA ho to btaaeN| dUsare ne kahA-pAra to hama bhI nahIM, hamArI apanI-apanI musIbateM haiN| eka ne kahA-merI musIbata to yaha ahaMkAra hai| isake lie hI jItA haM. isI ke lie uThatA haM. isI ke lie baiThatA hai| isI ke lie ahaMkAra ke khilApha bhI bolatA haMpara hai yhii| isase maiM bAhara nahIM ho paataa| tIsare ne kahA- merI kamajorI to yaha kAmavAsanA hai| ye striyAM merI kamajorI haiN| dina-rAta samajhAtA hai, pravaca kA vyAkhyAna karatA hUM carca meN| lekina usa dina bolane meM majA hI nahIM AtA, jisa dina striyAM nahIM aatiiN| mu hI majA nahIM AtA bolane meN| jisa dina striyAM AtI haiM, usa dina merA joza dekhane lAyaka rahatA hai| usa dina jaba maiM bolatA hUM to bAta hI aura hotI hai| lekina aba maiM jAnatA hUM bhalI-bhAMti ki vaha bhI kAmavAsanA hI hai| maiM usake bAhara nahIM ho pAtA huuN| cauthA AdamI mullA nasaruddIna thaa| vaha uThakara khar3A ho gayA aura usane kahA ki kSamA kareM, maiM jAtA huuN| unhoMne kahA-lekina tumane apanI kamajorI nahIM btaayii| usane kahA- merI sirpha eka kamajorI hai, vaha hai nindaa| aba maiM nahIM ruka sakatA eka bhI kssnn| pUrA gAMva merI rAha dekha rahA hogaa| jo maiMne yahAM sunA hai, vaha mujhe kahanA hogaa| kSamA kareM, merI eka hI kamajorI hai - aphvaah| aura aba merA rukanA muzkila una tInoM ne use pakar3ane kI koziza kI ki tU Thahara bhAI, terI yaha kamajorI thI, to tUne pahale kyoM nahIM kahA, itanI dera cupa kyoM rahA? hara AdamI kI koI na koI kamajorI hai| usa kamajorI ko ThIka se pahacAna leN| usI meM ApakI UrjA vyaya hotI hai| mullA ne kahA ki taba taka to maiM baiThA rahA jaba taka maiM pUrA na suna paayaa| lekina jaba maiMne pUrA suna liyA to jaga gayI merI shkti| aba isa rAta sonA mere vaza meM nahIM hai, aba jaba taka eka-eka taka khabara na pahuMcA dUM... zakti jaga gayI merI ! vaha jo kamajorI hai hamArI, vahI hamArI zakti kA niSkAsana hai| vahIM se hamArI zakti vyaya hotI hai| mullA taba taka bilakula susta baiThA thA, jaise koI prANa hI na hoN| acAnaka jyoti A gayI, prANa A gae, camaka A gayI...! mullA ne kahA ki gajaba ho gyaa| kabhI socA bhI na thA ki isa kAMphreMsa meM aura aisA Ananda AnevAlA hai| hamArI kamajorI hamArI zakti ke vyaya kA bindu hai| bhoga ho yA bhoga ke viparIta tyAga ho, bindu vahI banA rahatA hai| dhyAna vahIM 146
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa : UrjA kA dizA-parivartana keMdrita rahatA hai, zakti vahIM se visarjita hotI hai, ivApareTa hotI hai, vASpIbhUta hotI hai| tapa dhyAna ke kendra badalane kI prakriyA hai| isa prakriyA para kala maiM bAta kruuNgaa| zAyada lambI isa para bAta karanI par3e kyoMki mahAvIra ne phira tapa ke bAraha hisse kie haiM. aura eka-eka hissA vaijJAnika prakriyA hai| to kala vaijJAnika prakriyA ko hama samajha leM, phira mahAvIra ke eka-eka tapa ke hisse para hama bAta kreNge| abhI jAeMge nahIM-hAlAMki mana kI kamajorI kaha rahI hogI ki bhaago| to thor3A rukeNge| jo kIrtana saMnyAsI karate haiM, utanA dhairya aur| 147
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________