Book Title: Kumarsambhava Balavbodh
Author(s): H C Bhayani
Publisher: ZZ_Anusandhan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229290/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phebruArI 2011 'kumArasambhava' - bAlAvabodha (apUrNa) saM. harivallabha bhAyANI [noMdha : sadgata bhAyANIsAhebe svahaste varSo agAU lakhI rAkhela A adhUrI kRti jevI che tevI ja atre ApavAmAM Ave che.. 'kumArasambhava' mahAkAvya e mahAkavi kAlidAsanI uttama racanA che. tenA prArambhanA thoDAka zloko, te para saMskRta TIkA, te TIkAnA AdhAre atisaMkSipta bAlAvabodha, ATaluM A sampAdanamAM prApta che. __ koIka bhaNDAranI koIka 2 pAnAMnI apUrNa evI hastapratinI bhAyANIjIe karelI A nakala che. zaruAta 'aha~ namaH' thI thAya che, tethI jaina munie A prati lakhI hovAnuM nizcita thAya che. potAnA dharma ane matanI sAthe sammata na hoya tevA granthakAronA tevA prakAranA grantho upara kalama calAvavAnI udAratA temaja himmata jaina munio sivAya anyatra jovA maLatI nathI. A bAlAvabodhamAM dhyAna ApavAyogya eka-be zabdaprayogo'kiri' - kila e arthamAM vaparAyo jaNAya che. 'rahitaH' - 'rahyo' evA arthamAM prayojAyo che. jaina saMskRtano A viziSTa prayoga gaNAya. __ A sampAdana dvArA ha. bhAyANI vatI hemacandrAcAryane smaraNAMjali ApavAno yoga maLe che, sAthe sAthe A miSe bhAyANI sAhebane paNa smaraNa karavAnI taka sAMpaDe che, te vAte dviguNa-bevaDo Ananda che. - zI.] aha~ namaH astyuttarasyAM dizi devatAtmA himAlayo nAma nagAdhirAjaH / pUrvAparau toyanidhI vigAhya sthitaH pRthivyA iva mAnadaNDaH // 1 // iha prekSApUrvakAriNAM mahAkavInAM kAvyArambhe yathaivAbhISTadevatAsaMstavanamabhyudayanidAnaM tathaivotkRSTavastusaMkIrtanamapIti hRdi dhRtvA zrIkAlidAsakavirAha / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-54 zrIhemacandrAcAryavizeSAMka bhAga-2 INaM kAvyAraMbhi, prekSA-pUrva-kArIyA achai~ ji prAjJa mahAkavi tIha kihai~ jINa pari abhISTa-devatA-taNau~ saMstavanu abhyudaya kihai~ nidAnu kAraNabhUtu, tima utkRSTa-vastu-saMkIrtanU nAmoccArU abhyudaya kihai~ nidAnu isau~ isau~ dharIu zrIkAlidAsu kavi bolacchai. uttarasyAM dizi kauberyAM kakubhi himAlayo nAma nagAdhirAjo'sti parvatAdhirAjo vidyate // nagAdhirAju kAMi bhaNIyai / na gacchantIti nagA / adhiko rAjA adhirAjA / nagAnAM parvatAnAM madhye'dhirAjo nagAdhirAjaH / / naga bhaNIyai parvata, tIha~ mAhi adhirAju svAmIu ju / parvatAnAM sthAvararUpatayaiva prasiddhatvAt / etAM bhrAnti nirasyannAha // kiri toyi parvata sahaji chai~ sthAvara-rUpihi ji prasiddhi // tau e isI bhrAMti pheDatau hUtau kavi bola cha / kiM-viziSTo nagAdhirAjaH / devatAtmA deva / deva eva devatA / svArthe devAttal / tal pratyayaH / takAramAtraH / striyAmAdA A pratyayaH / samAnaH sava0 dIrghaH / devatAtmAsti taM / devatA AtmA svarUpaM yasya sa devatAtmA / devasvarUpa ityarthaH / yata eva devatAtmA ata eva asya hareNa saha svAjanyam / jau devatAtmA tau mahezvari sau~ svAjanyu anaidevAnAM madhye labdhayajJaphalabhAgatvAt / deva-mAhi labdha = lAdhau yajJa-phala-vibhAgu / yaduktaM / ihApi ca vakSyati / prajApatiH kalpitayajJabhAgaM zailAdhipatyaM svayamanvatiSThan / prajApati brahmAM deva-mAhi yajJa-bhAgu kalpiu, anai parvata-mAhi Adhipatyu dIdhauM / punaH kiMviziSTo nagAdhirAjaH / sthitaH UrdhvaM rahitaH / kiM kRtvA / toyanidhI samudrau vigAhya abhi [1 ka]-vyApya / na tu jalaniyye (?) / bahavaH santi / ko toyanidhI? / bhaNIi / Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phebruArI 2011 pUrvAparau / pUrvazca aparazca pUrvAparau / pUrva bhaNIyai pUrva-sAgara / apara samudra / apara bhaNIi pazcima dizi taNau samudra / ti beu vigAhI vyApIu rahiyu achai. kavi-kAlidAsena utprekSate ka iva? pRthivyA mAnadaNDa iva / pramANayaSTiriva / jANIyai kiri pRthvI mavivA-taNau daMDa chai / bhaNai ho ehau daMDu kima ghaTai / bhaNai yAvanmayaM tAvatpramANo daNDaH kriyate / yadA gRhAdi anumIyate tadA hastapramANaya (?) laMbayA mIyate / tadA himavatsadRzena daNDenetyarthaH / na tu (?nu) aho himasyAlayaH himAlayaH / tasya granthAdau kiM varNanam / naivaM / hi nizcitaM mA lakSmIH tasyA Alaye(yo) himAlayaH / / hi nizcaI mA bhaNIyai lakSmI tahi taNau Alayu AvAsu ju ||ch|| yaM sarvazailAH parikalpya vatsaM merau sthite dogdhari doha-dakSe / bhAsvanti ratnAni mahauSadhIzca pRthUpadiSTAM duduhurdharitrIm // 2 // idAnIM SoDazabhiH zlokaiH mAhimAva(ca?)lavarNanameva pratuSTuSurAha / havaM ehi solihi zlokihi himAcala-taNauM varNanu stavatu hUMtau kavi bolacchai / sarvazailAH sarve merumandarAdayaH parvatAH yaM himAlayaM vatsaM parikalpya tarNakaM racayitvA dharitrI pRthvI ratnAni duduhuH / vaca(va?)i(?) adhukSata / savihu zaili savihau parvati ju himAcalu vatsu vAchaDau kalppI(pyI?)u dharitrI pRthvI ratna dUdhI / na kevalaM ratnAni duduhuH / anai mahauSadhIzca / mahatyazca oSadhayazca mahauSadhayastA mahauSadhIH / isau~ nahI ja kevalAM ratna dUdhI / anai mahAMta achai ji zilyavizalyA-amRtasaMjIvanI-vraNasaMrohiNI-ityAdika-USadhI dUdhI / Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 dohadakSe / anusandhAna - 54 zrIhemacandrAcAryavizeSAMka bhAga - 2 kadA duduhare / merau parvate dogdhari sthite sati / kahIaM dUdhI / meruparvati duhaNAhari hUMtai / yataH kiMviziSTe merau / dohadakSe / dohadakSaH dohe dakSatrastasmin dohavA taNI ja kriyA teha taNai viSai dakSu ju / kiMviziSTAM dhritriim| pRthUpadiSTAM / pRthunA vaiNyena rAjJA upadiSTA pRthUpadiSTA tAM pRthU0 // [1kha] pRthu bhaNIyai vaiNyu rAjA / tINa upadizI - kahI / tatazca tannidezena RSi-surAsura-pitRnAgayakSarAkSasagandharvaparvatatarubhiH / tahi taNA nideza-tau RSi - surAsuri pitR - nAgi yakSa-rAkSasi gaMdharvaparvati taru-vRkSi dUdhI / zailaizca zrUyate dugdhA punardevI vasundharA / u(auSadhIrvai mUrtimatI ratnAni vividhAni ca // 1 // vatsastu himavAnAsIddogdhA merurmahAgiriH // kiMviziSTAni ratnAni / bhAsvanti / uSadhayaH kiMviziSTAH / bhAsvantyaH / bhAso vidyante yeSAM tAni bhAsvanti / bhAso vidyante yAsAM tAH bhAsvatyaH / bhAsvanti ca bhAsvatyazca bhAsvanti / napuMsakaikazeSaH / napuMsakaliMga - taNau~ ekazeSu rahiu~ / 'bhAsvatya' lopANau~ // 2 // anantaratnaprabhavasya yasya himaM na saubhAgyavilopi jAtaM / eko hi doSo guNasannipAte nimajjatIndoH kiraNeSvivAGkaH // 3 // himaM tuSAraM yasya parvatasya saubhAgyavilopi na jAtam / rAmaNIyakavicchedakAri na sampannam / himu jeha parvata kihai saubhAgya - vilopIu~ na hUu~ / rAmaNIyakaviccheda-kAri na saMpana hau~ // kiMviziSTasya yasya / anantaratnaprabhavasya / anantAni ca tAni ratnAni anantaratnAni / anantaratnAnAM prabhavaH anantaratnaprabhavastasya anaM0 / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phebruarI 2011 anaMta asaMkhyAta achai ji ratna tIha~ taNau prabhavu utpatti-hetu ju| " jAtau jAtau yadutkRSTaM tadraratnamabhidhIyate" / hi yasmAtkAraNAt / eko doSa: guNasannipAte guNasamUhe nimajjati bruDati vilayaM yAti / ka iva / aGka iva lAJchanamiva / yathA aGko lAJchanaM indozcandramasaH kiraNeSu nimajjati bruDati / yama aMku lAMchanu iMdu caMdramA-taNe kiraNi bUDai / nUnaM na dRSTaM kavinApyanena 'dAridyamekaM guNarAzihAri / ekutra dvitIya (dAridra ? ) guNa taNau rAzi haraI / 5 hi yasmAt kAraNAt eko doSa: guNasannipAte guNasamUhe nimajjati bruti / yaH kavi iti bhANa / yIeM kavi isauM bhaNiuM / eku doSu guNa - saMnipAti bUDai / doSu eku, guNa ghaNA / ghaNe guNa doSu achataraM na jANIyai // 3 // dharai / yazcApsarovibhramamaNDanAnAM sampAdayitrIM zikharairbibharti / balAhakacchedavibhaktarAgAmakAlasandhyAmiva dhAtumattAM // ya: parvato himAcalaH zikharaiH zR[2] GgairdhAtumattAM bibharti / sindUrAdIn dhAtUn dhArayati / dhAtavo'tra sindUrAdayo raktAste vidyante yasya asau dhaatumaan| tadbhAvo dhAtumattA / tAM dhAtumattAM / ju parvatu zikhari zrRMgi karIu dhAtumattA dharai / siMdUrAdika dha [kiMviziSTAM dhAtumattAM / ] sampAdayitrIM utpAdayitrIM / saMpajAvaNahAri UpajAvaNahAri ja dhAtumattA / keSAm / apsarovibhramamaNDanAnAm / apsarasAM devAGganAnAM vibhramA vilAsAstadarthaM maNDanAni bhUSaNAni apsarovibhramamaNDanAni / teSAM apsarovibhrama maNDanAnAm / apsarA bhaNIyai devAMganA / tIhaM taNA ji vibhrama vilAsa tadartha maMDana ja dhAtumattA / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-54 zrIhemacandrAcAryavizeSAMka bhAga-2 punaH kiMviziSTAM dhAtumattAm / balAhakacchedavibhaktarAgAm / balAhakA meghAsteSAM chedAH khaNDAni teSu vibhakto'pito rAgo lauhityaM yayA sA balAhakaccheda vibhaktarAgA / tAM balAhakacchedavibhaktarAgAM meghakhaNDanyastalauhityAm / balAhaka bhaNIyai megha / tIha taNA ji cheda khaMDa tehi vibhaktu arpitu rAgu lauhityu achai / utprekSate / akAlasandhyAmiva asamayasandhyAmiva / jANIyai kiri akAli aprastAvi saMdhyA achai / sandhyAvelAyAM kila lohitA meghA bhavanti / madhyAhne'pi raktajaladAvalokanAditthamUha(haH) / kiri toyi saMdhyA-velAM Araktamegha hauI / madhyAhnii / rAtA megha dekhIu devAMganA isu Uhu karai / ja / siMdhyA hu / e maMDana karau / akAlagrahaNena sadaiva meghAnAM rAgArpaNaM pratIyate / eSA utprekSA na upmaa| sat kilopamAnaM dIyate / na ca akAle kvacit sandhyA saMbhavati / utprekSAyAmupramA(?)kSameva tathAvabhAso hetuH // 4 // AmekhalaM saMcaratAM ghanAnAM chAyAmadhaHsAnugatAM niSevya / uddhejitA vRSTibhirAzriyante zRGgANi yasyAtapavanti siddhAH // 5 // siddhA devavizeSA yasya parvatasya zRGgANi zikharANi Azri(zrana)yante aasevnte| siddha kisA kahIyai / 'avAptASTa - - ryaH siddhaH sadbhirudAhRtaH' / kiM kRtvA / AmekhalaM nitamba-paryante saMcaratAM paryaTatAM jImUtAnAM meghAnAM adhaHsAnugatAM upatyakApatitAM chAyAM niSevya sevitvA / Amekhalu nitamba-paryaMte sAMcaratA achai~ ji jImUta megha tIha taNI adha heThali sAnu zikhari gata sthita chAyA sevIu / kathaMbhUtAH siddhA vRSTibhiH udvejitAH pIDitAH santaH zItanivRttaye zRGgANi raSikAM /