Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka saMsmaraNa sigata sAhityopAsaka zrI mehanalAla dalIcaMda desAI) prabudha jainane 15-12-4panA aMkamAM zrIyuta mehanalAla dalIcaMda desAIne duHkhada avasAnanI neMdha letA ane hArdika sAmavedanA darzAvate eka lekha prasiddha thayo che. huM te mAtra mohanabhAI viSenAM mArAM keTalAMka smaraNe je temanA svabhAvanI vividha bAjuonAM ane temanI karmaThatAnAM nirdezaka che tene grathita karI temanA para kagata AtmAne zraddhAMjali rUpe arpita karuM chuM. prathama paricaya sane 1917nA comAsAmAM muMbaInA vAlakezvaranA upAzrayamAM huM temane pahelavahele maLe. mehanabhAI pitAnA zradheya mitra vADIlAla motIlAla zAha ane zrIyuta nAthurAma premIjI sAthe tyAM munizrI jinavijayajI pAse AvelA. A prAthamika svalpa paricayathI huM temanA pratye AkarSA ane e AkarSaNa uttarottara vadhAre paricayathI ane temanA kAryanirIkSaNathI vadhatuM ja gayuM. vidhuta guNapakSapAta temanAmAM sauthI maTe guNa guNapakSapAtane hatA. jyAM jyAM guNa najare paDe tyAM tyAM AkarSAvuM e emane sahaja svabhAva hatA. Ama chatAM paNa A guNapakSapAta vivekyukta rahe. potAnA viziSTa pakSapAtanA pAtramAM samayAntare asAdhAraNa truTio mAluma paDe te paNa tenI bhaktiupAsanA cAlu rAkhavI e temanA mATe kadI zakya nahotuM. temanAmAM kaI viSe kadI AMdhaLI bhakita nahotI. dAkhalA tarIke: mehanabhAI sagata vA. meM. zAhanAM AkarSaka lakhANa ane uttejaka vicArothI, temanI potAnI bhASA vAparIne kahuM te zAhanA ananya bhakta thayelA; paNa vakhata jatAM teo temanA pratye taTastha thaI gayA. tethI UlaTuM zrIyuta nAthurAma premIjI sAthenI temanI maitrI chevaTanI dhaDI lagI kAyama rahI hatI, eTaluM ja nahi paNa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136] darzana ane ciMtana uttarottara vadhatI paNa gaI hatI. mohanabhAI hamezAM kahetA ke premI jeTalA saraLa che teTalA ja asAMpradAyika atihAsika daSTivALA paNa che. premanI nikhAlasavRtti ane sAhityika tema ja A tahAsika upAsanAe ja mohana bhAIne AkarSelA. munizrI jinavijayajI pUnAmAM jyAre sAhityanuM ane atihAsika saMzodhananuM kAma karatA ne sAdhuveSamAM hatA tyAre mehanabhAI temanA kAmathI AI tyAM jatA ane temanI pAsethI ghaNuM navuM jANuM preraNA meLavatA. sa. 1920 mAM munizrIe sAdhuveSano parityAga karyo tyAre keTalAye temanA prathama paricita mitro maLyA ane kAMIka udAsIna jevA paNa thaI gayA. chatAM mehanabhAIne munijI pratyene sadbhAva ane sneha dhaTavAne badale uttarettara vadhato ja che. jema jema teo munijInA svabhAva ane sAhityika, aitihAsika kAryothI vadhAre ne vadhAre paricita thatA gayA tema tema temanuM munijI pratyenuM AkarSaNa vadhatuM ja gayuM. te eTale sudhI ke teo amadAvAda Ave to munijanA ja atithi bane, ane muMbaImAM munijI AvI caDe ke game tyAMthI mehanabhAI temane maLavA pahoMcI ja jAya. mehanabhAIe aneka vAra kaheluM ke "muni ! tame jyAre kayAMya paNa pravAsa kare tyAre mane jarUra sUcavaze. korTanI rajA haze to huM teno upayoga tamArI sAthe divase gALavAmAM ja karIza. ethI mane mArAM priya kAryomAM upayogI thAya evI dhaNI vastuo jANavA maLaze. ane huM ekale to pravAsa karI paNa na zaka." e ja vRttithI prerAI sane 1924mAM belagAma koMgresa vakhate mehanabhAI pravAsamAM sAthe joDAyA ane vacce jyAM jyAM aitihAsika sthaLe jevA UtaravAnuM banatuM tyAM sAthe ja rahetA. gujarAta purAtatva maMdiranI sAhasika pravRtti, siMdhI sirIjhanI pravRtti ane chelle chelle bhAratIya vidyAbhavananI vividha vidyApravRttithI mohanabhAI keTale ullAsa anubhavatA ane keTale rasa letA tene huM sAkSI chuM. mohanabhAIe ullAsa ane rasanA pratIkarUpe bhAratI vidyAbhavana siMdhI sirIjhamAM eka aitihAsika mahattvane graMtha mAnandrAjhirita saMpAdita karI Ape che, ane tenI vistRta mAhitIpUrNa aMgrejI prastAvanA lakhI temaNe pitAnuM kAyamI smaraNa rAkhyuM che. mehanabhAI sAmAjika leke sAthe rahI samAjanAM kAma karatA, keTalIka sAmAjika ruDhione anusaratA, paNa temane tenuM baMdhana na hatuM. emane baMdhana hoya to te hatuM eka mAtra saguNaupAsanAnuM. tethI ja teo gAMdhIjIne eka mahAna pegaMbara tarIke lekhatA ane temanAM satya-ahiMsAmalaka lakhANe vAMcyA vinA kadI jaMpatA nahi.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAka saMraNe [137 vinamra kamaThatA zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA rajatotsava prasaMge eka sabhAmAM vidyAthIene sadhI mehanabhAIe kaheluM ke huM tadana garIbAImAM mAmAnI madadathI abhyAsa karI AgaLa vadhyo chuM. mane garIbAI tathA sAdhAraNa sthitinuM bhAna che. e bhAna ja mane namra banAve che. mArI satata kAma karavAnI vRti paNa e sthitine AbhArI che. e sabhAmAM temanA meDhethI uparanI matalabanA udgAre meM sAMbhaLyA ane paricaya daramyAna jANela temanA svabhAva ane kAryapravINatA sAthe tulanA karI to mane te vakhate ja temanuM kathana tadna sAcuM lAgeluM. muMbaI amadAvAda tema ja pravAsa vakhate, bIje ghaNe sthaLe ame sAthe rahyA chIe. te vakhate meM joyuM ke nAnA-moTAnuM kazuM ja aMtara rAkhyA vinA prasaMga AvatAM sAdhAraNamAM sAdhAraNa gaNAya evAM kAme paNa jAte karavAmAM temane vakIlanI pratiSThA ke Adhunika sabhyatA ADe na AvatI. sane 1927 mAM ame aMbAjI ane kuMbhAriyAjI tarapha gayelA. kuMbhAriyAjInA suprasiddha vimala maMtrInA maMdiranI kArIgarI jovAne ane aitihAsika mAhitI meLavavAno uddeza hato. munizrI jinavijayajI tyAMnA asta-vyasta tema ja dhULakIcaDathI dabAyelA ane dhavAyelA zilAlekhonI kApI karavA lAgyA ke te ja vakhate mehanabhAIe zilAlekhane sApha karavAnuM kAma eka majUranI adAthI hAthamAM lIdhuM ne hasatAM hasatAM amane kahe ke "tame bAkInAo khAvAnuM taiyAra rAkhaje. huM ane munijI taiyAra thALI upara besIzuM.' ema kahI teo daTAyelA paththarene khullA karatA, dhULa-kacaro sApha karatA ane navAM navAM lakhANe zodhI kADhI munijIne kaMpI karavAmAM jema sAtha ApatA tema temanI pAsethI e lakhANe tvarita vAMcI samajI levAnI tAlIma paNa letA. A vakhate meM joyuM ke meM kalpeluM te karatAM paNa mehanabhAI vadhAre mahenatu ane kamarasika che. cAlavuM hoya tyAre mAIlenA mAIla cAle ane sAthIothI pAchA na rahevAmAM gaurava mAne. pravAsamAM jAte karavAnA kAma AvI paDe tyAre te ullAsapUrvaka kare ane keIne evuM bhAna thavA na de ke temane sAtha bojArUpa che. vidyAvRtti mehanabhAIne vakIlAtane rasa, mAtra svAdhIna nirvAha pUrato hato. temanI mukhya rasavRtti to kAyadAnA kSetranI bahAra bIjA viSayomAM ja
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138] darzana ane ciMtana ramamANa rahetI ane tRpti anubhavatI. sAhitya, ItihAsa, purAtatva Adi aneka viSayamAM temane rasa hato ane e ja emanuM kAryakSetra hatuM. na chUTake svataMtra jIvanavyavahAra mATe karavI paDatI vakIlAta karatA, paNa temano bAkIne badho samaya ane badhI zakti te pitAnA priya viSamAM ja teo kharacatA. muMbaI uparAMta amadAvAda, pATaNa, bhAvanagara, pAlaNapura, bikAnera Adi aneka sthaLenA bhaMDAre temaNe jAte joyelA. aneka bhaMDArenAM lisTe maMgAve, aneka sthaLethI-dUra dUrathI likhita pithIo maMgAve ane je je pitAne upayogI dekhAya tenI ane pitAne upayogI na hoya chatAMya apUrva keI varatu maLI Ave te tenI paNa teo jAte nakale karyA ja kare. mitro ke paristhiti Ave tyAre vacce vAta paNa kare, gappAM paNa bhAre, chatAM temanuM mukhya lakSya te kaMpI karavAmAM, kAMIka lakhavAmAM ke prapha jovAmAM ja hoya. divase pravRttine lIdhe agara bIjAonI avarajavarane lIdhe je vikSepa paDato. tenI pUravaNuM teo rAte jAgIne ja karatA ane "yA nizaT sarva bhUtAnAM tasya nAgarti saMyamI !' e gItA vAkyane sAhityasevAnI dRSTie sAcuM sAbita karatA. eka vAra teo amadAvAda AvyA ane zaheramAM bhaMDAra jovA gayA. tyAM jotAM jotAM temane eka apUrva vastu maLI. teo enA. AnaMdamAM ane bhaMDAre jovAnI maLelI takano upaga karavAmAM eTalA badhA nimagna thayA ke sAMje jamavA pAchA na pharyo. moDe sudhI rAte utArA karI ghera pAchA AvyA tyAre ame to badhA rAha joI sUI gayelA. temaNe bAraNuM khakhaDAvyuM. "ATaluM badhuM moDuM kema thayuM?' ema jyAre amArAmAMnA zrI motIbahene pUchyuM tyAre temaNe kahyuM ke "huM jamIne ja Avyo chuM, paNa kAMIka evI vastu lAvyo chuM ke sukhalAlajI jAge ane jANe te mane kadAca inAma Ape." mane jagADavAmAM Avyo. mohanabhAI hasIne kahethayuM che, paNa kAMIka tame zodhatA hatA evI alabhya vastu laI Avyo chuM." meM kahyuM ke "evuM te zuM laI AvyA che?" "sAMbhaLe tyAre' ema kahIne temaNe kahI saMbhaLAvI. "sujalI" mAM upAdhyAya yazavijayajInuM jIvanavRtta temanA ja ziSya AlekheluM hoI te aitihAsika daSTie bahu mahatvanI vastu hatI. ene eka khaMDita bhAga keTalAMka varSo agAu munizrI. jinavijayajIne maLelo. tyArathI bAkInA bhAga mATe bhAre utkaMThA jAgI hatI. mehanabhAIe pUrNa sujasavelI " saMbhaLAvelI ane ame badhA koI eka kImatI ratna lAgyuM hoya teTalI khuzIthI temane abhinaMdana ApavA lAgyA. ane chevaTe inAmamAM mehanathALa khavaDAvI mohanabhAIne satkAya. muMbaImAM teo
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka sa smaraNe [ 139 tavAvALA molDiMgamAM rahetA. ekavAra temane tyAM ja sUvAnA prasaMga AvatAM meM temane kahyuM- tamAre tyAM kyAM jagA che vaLI tame te meDe sudhI jAgavAnA, dhumADA kADhavAnA ane kAgaLa ke ceApaDIne khakhaDATa karavAnA, eTale mAre paNa ujAgarA karavA rahyo. ' temaNe tarata ja nikhAlasa bhAve kahyuM- alabatta, mArI sAMkaDI rUmane paNa cApaDIoe vadhAre sAMkaDI karI che; chatAM sUvA jeTalI jagA teA karIza ja. mane meDe sudhI jAgI kAma karyo. vinA UMdha AvavAnI nathI ane khIDInI garamI vinA mAru eMjina cAle paNa nahIM. chatAM tamane vighna na naDe e rIte huM rUma bahAra esIne kAma karIza." huM amadAvAda ke kAzIthI jyAre jyAre muMbaI AvuM tyAre te mane maLe ja, ane sAhitya, itihAsa, tema ja tattvajJAnanA aneka viSayonI carcA kare. emanI jijJAsA ane carcAtti eTalI prabaLa hatI ke te mane kahetA ke 'tame dAdara, dhATakApara, mukuMda ke zAMtAkrujha jyAM UtarA tyAM tamane aDacaNa na hAya te1 ame rAja AvavA taiyAra chIe. kArTa haze tyAre paNa hu ane mArA mitro sAMje te AvI ja zakIe chIe.' meM jyAre jyAre hA pADelI tyAre kadI mAhanabhAI game teTale dUra ane sAMje game teTaluM mAThu thAya chatAMya AvyA vinA bhAgye ja rahe. kATa dha hoya to ghaNI vAra babbe traNa traNa divasa zeTha harageAvidadAsa rAmajIne tyAM sAthe ja rahe. mohanabhAI potAnuM kAma sAthe ja laIne AvatA. eTale jyAre ekalA paDe. tyAre pAtAnuM kAma karyAM ja kare. temane je je vastu navI maLI hAya tenuM varNana kare, thayela ane thatA kAmane khyAla Ape ane ame kAMI TIphA karIe to mRdu javAba ApIne agara khaDakhaDa hasIne tenI asara bhUMsI nAkhe. .. e prakAranI vidyArthAtta ane sAhityaniSTAe ja temanI pAse aneka prakAranuM sAhitya tema ja tihAsane lagatuM kArya sAdhyuM. jaina zvetAMbara: konpharansanA kAryane sthAyI kIrti kaLaza caDAvanAra kAMI hoya to te mAhanabhAInI aneka kRtio ja che. emanI badhI kRtio evI che ke bhASA, chaMda, sAhitya, bhaDAra, rAjavaMza, jJAti, gA ane prAcIna nagara-nigame Adi aneka upara itihAsa lakhanAra te kRti joyA vinA kadI potAnuM kAma pUruM karI zakaze nahI. e kRtiomAM kaoNnpharansanA pAkSika ane mAsikamAMnA temanA lekhA, jaina sAhityane saMkSipta ItihAsa, jaina gUrjara kavionA traNa bhAgAne samAveza thAya che, te uparAMta khIjA ghaNA prakAzaka ane sapAdAne viSaye
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140] darzana ane ciMtana mehanabhAIe vividha prakAranuM sAhitya, pitAnAM lakhANe, neTa, TippaNIo Adi pUrAM pADayAM che. temanI saMzodhana ane saMpAdananI dhagaza eTalI badhI utkaTa hatI ke koI e viSe temanI pAsethI madada mAge to bIje game teTalo ja hovA chatAM A vadhArAno bojo levAnuM teo svIkAre ane temane nibhAve paNa. e ja vRttine lIdhe temaNe AtmAnaMda jaina zatAbdI smAraka graMthanuM daLadAra pustaka saMpAdita karI ApyuM. mehanabhAI pAsethI madada lenAramAM evA bahu ja ochA che ke jemaNe temanI madadanI kRtajJatApUrvaka noMdha lIdhI hoya. tethI UlaTuM mehanabhAIne svabhAva evo hato ke koInI pAsethI temane koI paNa madada maLI hoya te tene ullekha karyA vinA teo na rahe. kaI vidvAna ke saguNa vyaktine maLavAnI ane temanI pAsethI kAMI ne kaI jANavAnI taka maLatI hoya te mohanabhAI dhUke nahIM. evI vyakti pAse jatAM temane uMmara, jati ke paMthanuM aMtara naDatuM nahi. vidvAnone satkAra karavAmAM gaurava letA meM temane joyA che. emane vidyAga apakSI nahoto. temaNe pitAnI sAdhAraNa kamANune paNa ThIka ThIka bhAga sAhityakRtio sarajavAmAM ane sAhityavRtti saMtoSavAmAM kharyo che ane jyAM badale maLe tema hatuM tyAM paNa temaNe badale lIdhA vinA kevaLa sAhityasevAnI daSTie ja kAma karyuM che. eTaluM ja nahIM paNa huM evA prasaMge jANuM chuM ke jemAM temaNe vidyA ane sAhityane uttejana ApavA Arthika madada paNa karelI. ekavAra paradeza abhyAsa arthe jatA eka mitrane temaNe saMgIna madada ApelI. bIjo prasaMga paM. darabArIlAla satyabhakta che. mehanabhAI darabArIlAlanAM lakhANa ane vicAre pratye bahu Adara dharAvatA. ekavAra temane mAluma paDyuM ke darabArIlAlane sAhitya pragaTa karavAmAM Arthika muzkelI naDe che tyAre temaNe vagara bhAgye ja madada mokalAvI dIdhI. atre e dhyAnamAM rAkhavA jevuM che ke mohanabhAIne zraddhApAtra vidvAne ane lekhake taddana sudhAraka ane krAMtikArI vicAra dharAvanAra hatA, tethI e niHzaMka che ke mehanabhAIne vidyAga samajapUrvaka ane niSkAma hatuM. sAmAjikatA ane rASTrIyatA mohanabhAI jaina zvetAMbara konpharansanA mukhapatra jaina heralDanA lAMbA vakhata lagI taMtrI rahelA. konpharansanI evI kaI pravRtti nathI ke jemAM
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka saMsmaraNe [141 temaNe chevaTa lagI sAtha Ape ne heya. konpharansanuM vArSika adhivezana jyAM jyAM thAya tyAM tyAM sarvatra temanI hAjarI hoya ja. A uparAMta zvetAMbara samAjane lagatI ke samagra jaina samAjane lagatI koI paNa bAbata hoya te temAM mehanabhAI bhAga lIdhA vinA na rahe. dekhItI rIte teo sAmAjika vyakti dekhAya, chatAM temanA mana upara rASTrIyatAnI UMDI chApa hatI. meM sane 1919 nI kaDakaDatI TADhamAM mAravADanA eka sTezanathI paMjAba-amRtasara jatAM temane pUchyuM ke "koMgresamAM tamane rasa paDe che?" temaNe kahyuM avazya. je kogresanA dhyeyamAM rasa na heta te ATalI TADhamAM paMjAba na jAta." temaNe umeryuM ke, "jayArathI gAMdhIjIe koMgresanAM sUtra hAthamAM lIdhAM che tyArathI te kogresa ja tIrthadhAma banI che. sIdhI rIte koMgresanuM kAma karavAnI mArI paristhiti nathI te zuM thayuM ? paNa enA adhivezanamAM javAthI mane ghaNuM baLa maLe che!" sane 1931nI karAMcI koMgresa upara jatI vakhate huM temanI sAthe sTImaramAM hatA. te vakhate joI zake ke mehanabhAIne rASTrIyatAne keTale raMga che. sudhAraka vRtti samAjanI ghaNuM pravRttiomAM teo rUDhicusta ane madhyamasaranA vicAra dharAvanAra sAthe besatA ane kAma karatAM. tethI e bhAsa thAya e svAbhAvika che ke teo rUDha prathAnA anugAmI che. paraMtu je temane najIkathI jANatA haze teo kahI zakaze ke sAmAjika pravRttine AgaLa dhapAvavA jo ke teo rUDhigAmI mitro sAthe kAma karatA, paNa temanAmAM temanA bIjA mitro karatAM sudhAraka paNanI vRtti prabaLa hatI. sane 1929 nA pajusaNamAM pajusaNuM vyAkhyAnamALA prasaMge acAnaka temanuM Agamana amadAvAda thayeluM. ekAda divasa e vyAkhyAnamALAmAM rajU karavAmAM AvatA vicAra sAMbhaLavAnI emane taka maLI tyAre emaNe mane kahyuM ke, "AvI vyAkhyAnamALA muMbaImAM paNa cAle e jarUrI che." te uparathI sane 1932mAM muMbaImAM paNuM vyAkhyAnamALA calAvavAno vicAra pivAyo. ane tyArathI AjasudhI muMbaImAM vyAkhyAnamALA cAlu che. sane 1944 nA pajusaNamAM jyAre mohanabhAI cheka naMkhAI gayelA tyAre paNa teo vyAkhyAnamALAmAM AvelA. muMbaInI vyAkhyAnamALAmAM dara varSe temanuM ekAda pravacana te heya ja, ane badhAM ja vyAkhyAmAM temanI hAjarI paNa hoya. utkaTa sudhArakanI peThe teo dareka nirarthaka rUDhine khullaMkhullAM virodha na karatA, paNa temanuM valaNa sudhA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142] darzana ane ciMtana raka vRtinuM ja hatuM. teo ghaNIvAra kahetA ke mAtra vezadhArIne sAdhu mAnI pUjavA ane nibhAvye javA e vicAranuM apamAna che. krAMtikArI vicArane kAraNe paM. darabArIlAlajIne zrI mahAvIra jaina vidyAlaye mukta karyo te paNa mehanabhAI TheTha sudhI darabArIlAlajIne khUba satkAratA ane temanA kAryamAM yathAzakti madada paNa ApatA. vinedapriyatA ane milanasArapaNuM mehanabhAIne jema mitro ane paricitane vinada kare gamata tema temane bIje kaI game te rIte vineda kare te paNa emane gamatuM. vinoda karavA ke sAMbhaLavAmAM temanI prakRtinuM mukhya tatva khaDakhaDa hAsya hatuM. emane svara jeTale UMce teTaluM ja temanuM hAsya mukta. vinodI ane AnaMdI svabhAvane eka dAkhale atre basa thaze. belagAmanA pravAsa vakhate mehanabhAIe eka sthaLe pitAnA priya mitra zeTha haragoviMdadAsa sAthe deDavAnI zarata bhArI ke keNa AgaLa jAya che. e kAThiyAvADI pheMTe, prauDha uMmara ane sabhaLabhabhaLa dhotiyuM chatAM hiMmatathI teo devyA ane AgaLa javAnA utsAhamAM khyAla na rahevAthI paDI paNa gayA. kAMIka vAgyuM chatAM eTalI ja tAjagIthI pAchA potAnA pakSane bacAva karavA lAgyA. emanA svabhAvane eka khAsa guNa milanasArapaNuM hato. game tenI sAthe ekarasa thaI jatAM temane vAra na lAge. vicAre ke carcAmAM ghaNe prasaMge bIjAthI judA paDe tyAre UMce avAje pitAne virodha pragaTa kare. paNa pAchA virodhI sAthe maLI javAmAM temane koI tatva reke nahi. eTalI nikhAlasatA temanAmAM jovAmAM AvatI. ame ghaNIvAra kahIe ke, "mohanabhAI ! tame bahu moTA pathAM pragaTa kare che ane khUba lAMbuM lakhe che." tyAre tadana nikhAlasa bhAve paNa khaDakhaDATa hasIne nizALanA mAstaranI peThe cAvIne bolatA hoya tema sAmAne 'uDAvatAM teo kahe ke "tamArA jevA kAMI ame maulika lekhaka nathI" ItyAdi. - mohanabhAIne jamavuM-jamADavuM khUba gamatuM. teo kahe ke "huM mitro jeTalo saphaLa samAraMbha karI zakato nathI, paNa mane lobha nathI,' e vAta sAcI hatI. temanI pAcanakriyA eTalI badhI sArI hatI ke game tevuM gariSTa bhajana temane pacI jatuM. jamyA pachI paNa kAMIka sAruM Ave to nA na
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAka saMsmaraNo [143 pADe. ane jude jude khAsa nimitte game teTalI vAra prasAda levA prasaMga Ave to teno InkAra na kare. huM ghaNIvAra parihAsamAM kaheto ke, "mehanabhAI! tame pAcanantarAya karmane pazama upArjita karyo che... tyAre teo kahetA ke, "tamAre evo kSaye pazama nathI e duHkhanI vAta che." chelle prasaMga sana 1944nA jAnyuArImAM huM kAzIthI muMbaI AvyuM tyAra bAda ekavAra mohanabhAI maLavA AvyA. temaNe vAtacItamAM kahyuM ke, "na pUrnara vio-trIno mAna" taddana taiyAra che. mAre enI ativistRta prastAvanA lakhavI che" ityAdi. meM kahyuM, "tamArI ruci, zakti, ane pravRtti jotAM mane lAge che ke have to tamAre nivRtta thaI tamArA priya kAma pAchI ja jIvana vyatIta karavuM ghaTe." temaNe javAbamAM kahyuM ke, "mArI icchA paNa evI ja che. huM e ja dRSTithI keTalIka kauTuMbika goThavaNa evI karavA vicAruM chuM ke muMbaInuM kharacALapaNuM ochuM thAya. kaI saMsthA pAsethI kAMI lIdhA sivAya AjalagI karyuM che tema kAma karyuM ane chellA jIvanano zAnta upayoga karI lauM." AvI bhAvanA sevanAra e karmacagInI sthiti jyAre sana 1944 nA pajusaNa prasaMge ame joI tyAre amane badhAne emanA jIvana viSe UMDI ciMtA vyApI. upasaMhAra zrIyuta mehanabhAInI pravRtti vividha hatI. chatAM jaina che. kenpharansanA ane mahAvIra jaina vidyAlayae be saMsthAo sAthe emanuM tAdAo sauthI vadhAre hatuM. enA vikAsamAM te vadhAre ne vadhAre rasa letA. konpharansanA saMcAlakoe mohanabhAInI sevAnuM ghaTatuM sanmAna karavA temanI yAdagAra mATe eka phaMDa UbhuM karyuM che, jemAM tatkAla ja keTalIka rakama ekaThI thaI gaI che. paNa e saMcAlakee ane mohanabhAInA bIjA mitroe tema ja paricitoe e phaMDa vadhAravA vizeSa vyavasthitapaNe tvarita prayatna karavo ghaTe che, sAruM sarakhuM phaMDa meLavI mehanabhAInA smAraka tarIke konpharansa kAMI paNa eka Avazyaka ane upagI evI sAhitya prakAzana-saMpAdananI pravRtti zarU kare to te badhI rIte vyAjabI gaNAya. ApaNe IcchIe ke kaoNnpharansanA maMtrIo ane bIjA sadbhAvazIla gRhastho A vastu tarata dhyAnamAM le. -prabuddha jaina 15, phebruArI 1946.