Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
movસ્વાગત છેલ્લષના જ્ઞાનદ્ધિા જાય અw
છે
!
હતી જેન ધર્મ પ્રકાશ
અ
આ
પુસ્તક ૯૧ મું છું
વીર સંવત
રા
અ
+ ૩
છેઆજે હજી વિચરતા પ્રભુ હોય એ છે
આભાષ થાય અમને મનમાંહિ તે છે આનંદની લહરિએ જગમાં પ્રસરી તે વરના ચરણમાં લગની અમારી છે વિ. સંવત
૭ મી ફેબ્ર.
૨૦૩
માસ્તર છે. હે, દેસાઇ
-- ક ગ ર ક ત -:————– શ્રી જૈન ધર્મ પ્ર સા ર ક સભા :: ભાવ ન ગ ર.
(
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લેખક
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ વર્ષ ૯૦ મું :: પશુ સાપ
પોસ્ટેજ સહિત ૫-૨૫
अनुक्रमणिका કમ ૧. નિરાશા
વસંત ૨. શ્રી જય શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ .....લેખક : શરણથી ૩. શ્રી જૈન રામાયણ
શ્રી ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરૂષ ચરિત્રમાંથી ૫ ૪. ધર્માત્મા ૫ કુંવરજીભાઈ આણંદજી ....અમરચંદ માવજી શાહ ૭ ૫. અંચલગચ્છના પ્રથમ મડુત્તરા સા. સમયશ્રી ...શાહ કરમશી ખેતશી ખોના ૯ ૬. પાંચ આશય વરૂપ
મુનિ વિવેકદ્રવિજય મ. સ. ૧૩ ૭. જૈનોના પર્વે અને તેને કે ઈતિહાસ સ્વ. વકીલ ડાયાભાઇ મેતીચંદભાઈ ૧૪ ૯. ધર્મદત અને સુરૂપાની કથા ...શ્રી ધમ્પિલકુમાર ચરિત ભાષાંતરમાંથી ૧૫ ૮. વિશ્વમાન્ય ધર્મ (દેહરા) .શાહ ચતુર્ભુજ હરજીવનદાસ ૧૬
રજીસ્ટ્રેશન ઓફ ન્યૂસપેપર્સ સેન્ટલ) ફાર્મ-૪ સરકારી નિયમ ૮ પ્રમાણે
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ” માસિકના સંબંધમાં નીચેની વિગત પ્રગટ કરવામાં આવે છે. ૧. પ્રસિદ્ધ સ્થળ : શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા, કાંટાવાળે ડે-ભાવનગર ૨. પ્રસિદ્ધકમ : દર અંગ્રેજી મહિનાની સાતમી તારીખે. ૩, મુદ્રકનું નામ : ગાંધી ફતેચંદ ખોડીદાસ, પ્રે. અરૂણોદય પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ, ભાવનગર
કયા દેશના ભારતીય ૪. પ્રકાશકનું નામ : જયંતીલાલ મગનલાલ શાહ, ઠેકાણું- શ્રી જૈન ધર્મપ્રસારક સભા
ક્યા દેશના–ભારતીય. ૫. તંત્રીનું નામ : ઉપર પ્રમાણે ૬. માસિકના માલિકનું નામ : શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા, કાંટાવાળે ડેલે-ભાવનગર
હું જયંતીલાલ મગનલાલ શાહ આથી જાહેર કરૂં છું કે ઉપર આપેલી વિગતે મારી જાણ અને માન્યતા મુજબ બરાબર છે. " તા. ૭-૨-૭૫
જયંતીલાલ મગનલાલ શાહ.
અમwwww www
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
t
'5'
'
'મને
:::
અને
છે
:
{ }
હિ
1 નાનક
સી
જ
S
YO
કે
: -
પાપ
અંકે 3 મે
ગીર સં', ૨૫૯૧ વિક્રમ સં૨૦૩૧
નિ રા શા ( ગઝલ )
અમે હાર્યા તમારાથી, હવે ફાટે નથી બાકી ગયું પાણી કુવાશથી, હવે છોટે નથી બાકી, બનીને મર્દ પાડી બુમ, ફાટયા કાન દુનિયાના હવે હાથો પડયા હેડાં, નથી ઘટે રહ્યા બાકી. નસમાં ઝેર રેડીને, સુકાવ્યું ખુન દુશમનનું ગયા તે હાડના સાંધા. હવે કાટ નથી બાકી, ગગન ભેદી દીવાલોને. ગજાવી અંતરાલે ત્યાં તણાયા પાણીમાં પાણું, હવે વાટ નથી બાન્ડ, ઉડયા આકાશમાં ઉચે. ચડયા વાયુ તણે ઘેડે. પડયા હેઠા હજારમાં, હવે રટો નથી બાકી, જાત જોશે હજારે. આંખથી જે આસુડા રહેશે. નથી ને શું વધુ બેશે? હવે આ નથી બાકી,
-વસંત
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
1
૪
-
કરવાના મામાન્ય
- ટે. િવદ : માં
છે
શ્રી જય શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ (ગયા અંકથી ચાલુ)
હોખક : શરણાથી શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથાય સવાકદિન નયન
પતિ જ્ઞાનથી સમજતા હતા કે “કાચુ અનાજ ખાવાથી પેટમાં દુઃખ થાય” છતા અગ્નિ ઉત્પન્ન થવાનો સમય આવ્યું ન હતું, જેથી તેમણે કહ્યું કે “તમે તેને ચાળીને ફોતરા કાઢી નાંખીને ખાઓ.”
કેટલા દિવસ પછી તેમ કરવાથી પણ આહાર પાચન ના નહી જેથી ઋષભ આગળ પુન ફરી રદ કરવા આવ્યા, ત્યારે ઋષભે ફરીને કહ્યું કે તમે એને ચોળી ફોતરા કાઢી નાખીને હાથમાં ઘસી અથવા મુડીમાં રાખી મુખમાં રાખીને તેને ગરમાવો આપ્યા
પછી ખાઓ એટલે સુખ થશે.” તેમ કરવાથી પણ તેને પણ સુખ ન થયું અને યુગલીકે દુખી દુખી થઈ ગયા. જેથી વારંવાર ઋષભ આગળ ફરીયાદ કરવા આવ્યા, એક દિવસ વૃક્ષની શાખાના પરસ્પર ઘસવાથી અગ્નિ ઉત્પન્ન થયા. અને તૃણકાષ્ટાદિકને બાળવા લાગે. લોકે યુગલીયાએ પ્રકાશમાન રનના ભ્રમથી તેને પકડવા લાગ્યા પણ તેથી તે તેમના હાથે બળવા લાગ્યા, જેથી ફરીયાદ કરવાને તેઓ એકદમ ઋષભ પાસે દોડવા લાગ્યા “ઋષભ ! વનમાં કઈ નવીન અસુર ઉત્પન્ન થયે છે. જે અમને દુઃખ આપે છે. પકડવા જાલ પકડર્તા પણ નથી.” કષભે જ્ઞાનથી જાણ્યું? “
સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ કાળના પ્રભાવે-દો કરીને તેના મળવાથી અગ્નિ ઉત્પન્ન થયે છે.
કેમકે એકાંત રૂક્ષકાલ કે એકાન્ત ધિ કાલનાં અગ્નિ ઉત્પન્ન થતો નથી પછી તેને વિધી બનાવ્યું. અને અનાજને તેમાં પકાવીને કેમ ખાવું તે શીખવ્યું ભેળા યુગલીક વનની એ ખાવા 5 ઔષધીઓ અગ્નિમાં નાંખીને તેની પાસે પાછી માગવા લાગ્યા. પણ તેતે બળીને ભસ્મ થઈ ગઈ. જેથી પાછા ફરીયાદ કરવાને ઋષભ પાસે દોડી
આવ્યા.
એ સમયે ઋષભ હાથી ઉપર બેસીને બહાર ઉદ્યાને તરફ ફવા જતા હતા ત્યાં
(ક્રમશ:)
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
SPYUTER
શ્રી જૈન રામાયણ (ગયા અંકથી ચાલુ)
–શ્રી ક્રિષષ્ટિશલાકા પુરૂષ ચરિત્રમાંથી
તેમાં તૈgષ્ય એ શબ્દનો મેંઢાથી યજ્ઞ કરવો’ એવો અર્થ તે શિખવ હતો તે સાંભળી મેં તેને કહ્યું-“અરે ભાઈ! બ્રાંતિથી તું આવું છું કેમ બોલે છે ? આપણા ગુરુએ તે અજ પદને અર્થ એ બતાવ્યા છે કે ત્રણ વર્ષનું જૂનું ધાન્ય કે જે ફરી વાર ઊગતું નથી તે
મા કહેવાય છે કારણ કે તેની વ્યુત્પત્તિ એવી છે કે “રાય રત :” જે ન ઉત્પન્ન થાય ( ઊગે નહીં) તે સર કહેવાય છે. આ પ્રમાણે આપણા ગુરુએ બતાવેલી વ્યાખ્યા તું શા માટે ભૂલી ગયો.” પર્વત બોલ્યા કે-“મારા પિતા-(ગુરુ)એ એવું કહ્યું જ નથી તેમણે તે મનને અર્થ “મા” (મું) જ કહે છે, અને નિઘંટુ (કેષ)માં પણ તેમજ છે.” મેં કહ્યું કે-“શબ્દના અર્થોની કલ્પના મુખ્ય અને ગોરા એમ બે પ્રકારની હોય છે, તેમાં ગુરુએ અહીં ગૌણ અર્થ કહે છે. વળી ગુરુ ધર્મનો જ ઉપદેશ કરનાર હોય છે અને ધર્માત્મક વચન તે જ વેદ કહેવાય છે, માટે હે મિત્ર ! તે બંનેને અન્યથા કરીને તું પાપ ઉપાર્જન કર નહિ.” ત્યારે પર્વત આક્ષેપથી બોલ્યો -“અરે ! ગુરુએ તે એક શબ્દનો અર્થ મેં જ કહેલો છે, તે છતાં ગુનો ઉપદેશ અને શબ્દનો અર્થ બોલતા નથી માટે આપણી વચ્ચે પિતપિતાના પક્ષનું સ્થાપન કરવામાં જે ખોટો ઠરે તેની જિહૂવા છેદવાની પ્રતિજ્ઞા થાઓ; અને આપણા બંનેની વચ્ચે આપણા સહાધ્યાયી અને સત્યવાદી વસુરાજાને પ્રમાણિક ઠરાવે.” તે સાંભળી મેં તે પ્રમાણે કબૂલ રાખ્યું, કારણ કે સત્યવાદીઓનેશ્નોભ હોતે નથી.
આ પ્રતિજ્ઞાની ખબર થતાં પર્વતને તેની માતાએ એકાંતમાં કહ્યું કે-“હે પુત્ર! ‘ એટલે ત્રણ વર્ષનું ધાન્ય ' એવું મેં પણ તારા પિતા પાસેથી ઘરનું કામકાજ કરતાં સાંભળ્યું હતું, તેથી તે ગર્વથી જે આ જિહવા છેદવાની પ્રતિજ્ઞા કરી તે સારું કર્યું નથી, કારણ કે અવિચારિત કાર્યના કરનારા વિપત્તિનું સ્થાન થઈ પડે છે.” પર્વત બે કે-હે માતા! હું તે પ્રતિજ્ઞા કરી ચૂક્યો છું તેથી હવે જે થયું તે થયું; મારે નિશ્ચય ફરવાનો નથી.” પછી પોતાના પુત્ર પર્વતને પ્રાપ્ત થવાનાં કષ્ટની પીડાથી હૃદયમાં આકુળવ્યાકુળ થતી તેની માતા વસુરાજા પાસે આવી, કારણ કે પુત્રને માટે પ્રાણી શું ન કરે ?
(૫)-ત.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૬ ]
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ રાપ
પર્વતની માતાને બ્લેઇ વસુરન્ત ખેલ્યું- હું માતા ! આજે તમારા દર્શીનથી મારે ક્ષીરકખ ગુરુના દર્શીન થયા છે. કહે, તમારું હું શું કામ કરું ? અથવા તમને શું આપું ?? તે ખાલી-- હું રાજા ! મને પુત્રરૂપ ભિક્ષા આપે। હે વત્સ ! પુત્ર વિના મારે બીજા ધનધાન્ય શા કામનાં છે ?' વસુ એયેા-માતા ! તમારા પુત્ર પર્વત મારે પાળવા ચેાગ્ય અને પૂજવા ચેાગ્ય છે, કારણ કે ગુરૂની જેમ ગુના પુત્રની સાથે પશુ વ જોઇએ' એમ વેદ કહે છે.
હે માતા ! આજે અકાળે રાષ ધરનારા કાળે કૈાનું પાનુ ઉખેળ્યુ છે ? મારા ભાઈ પર્યંતને કાણુ મારવા ઈચ્છે છે? કહા તમે કેમ આતુર થઈ ગયા છે? આ પ્રમાણે પૂછવાથી તેણે જ્ઞ શબ્દની વ્યાખ્યાનુ' વૃત્તાંત, પુત્રની પ્રતિજ્ઞા અને તેમાં તમારૂં પ્રમા ણિક પણુ-એ સર્વ વાત જણાવી અને પ્રાથના કરી કે-“વત્સ ! તારા ભાઈ પતની રક્ષા કરવાને માટે તુ’ ‘ગ ' શબ્દનો અર્થ મઢો' એ કર; કારણ કે મેટા પુરૂષો પ્રાણથી પણ બીજાના ઉપકાર કરે છે તે વચનથી કેમ ન કરે ?” તે સાંભળી વસુરાજા એલ્યુ-‘હે માતા ! હુ... મિથ્યા વચન શા માટે એવુ ? કારણ કે સત્યવાદી પુરૂષો પ્રાણના નાશ થાય તા પણ અસત્ય ખેલતા નથી.
પાપથી ભય પામનારા પુરૂષે સામાન્ય પશુ અસત્ય ખેલવુ' નહિ, તે આ ગુરૂની વાણીને અન્યથા કરવાવાળી કુટ સાક્ષી આપવી તેની તો શી વાત કરવી? માતાએ કહ્યું ‘કાં તા ગુરૂના પુત્રનું માન રાખી તેને ખચાવ અથવા સત્યવ્રતને આગ્રહ રાખી ગમે તે કર' આવાં સરોષ વચન સાંભળીને વસુએ ગુરૂપુત્રનું માન રાખવાનું કબૂલ કર્યું”, એટલે ક્ષીરકદંબ ગુરૂની પત્નિ હ` પામીને પાતાને ઘેર આવી. પછી હુ' અને પર્યંત ખ'ને વસુરાજાની પદામાં ગયા.
વસુરાજાની સભામાં મધ્યસ્થ ગુણુવડે શાલનારા સભ્યજને અને સત્સત્ વાદરૂપ ક્ષીર અને નીરને ભેદ કરવામાં હુંસ જેવા વાદીએ એકઠા મળેલા હતા. વસુરાજા ગગનમાં ચંદ્રની જેમ પેલી આકાશ જેવી સ્ફટિક શિલાની વેદી પર રહેલા સિંહાસન પર સભાપતિ થઇને બેઠા હતા. તેમને મે' અને પર્વતે = શબ્દની વ્યાખ્યાને પાતપેાતાના જે પક્ષ હતા તે કહી સંભળાવ્યા, અને કહ્યુ` કે-‘હે સત્યવાદી! આમાં જે સત્ય હૈાય તે કહે.’ તે વખતે બીજા વૃદ્ધ વિપ્રેએ રાજાને કહ્યુ` કે- હે રાજા ! આ વિવાદ તા તમારી ઉપર જ છે. ભૂમિ અને આકાશમાં સૂર્યની જેમ આ બને વચ્ચે તમે પ્રમાણિક સાક્ષી છે. ઘટ વિગેર જે દશ દિવ્ય છે તે સત્યથી રહેલા છે. સત્યથી રહેલા મેઘ વધે છે અને સ યથી દેવતા સિદ્ધિ થાય છે. હે રાજા ! તમારાથી જ આ સર્વ લોક સત્યમાં રહેલા છે, તેથી આ વિષે તમને શુ` કહીએ ? જે તમારા સત્ય વ્રતને યાગ્ય હાય તે કહેા. ‘’ આવા વચન સાંભળ્યા છતાં પણ પેાતાની સત્યપણાની પ્રસિદ્ધિને છોડી દઇને વસુરાજાએ કહ્યું
(ક્રમશ)
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દ0.
ધર્માત્મા પૂ. શ્રી વિરજીભાઈ જીવનયાત્રાનો પ્રસંગ....
અતિ
(ગયા અંકનું ચાલુ)
લેખક:-અમચંદ માવજી શાહ દાદા કહે અમરદ નારી વાત સાચી છે પણ ઘર બેઠા બેઠા એકલા સમય પસાર થાય નહિ. અકળામણ થાય એટલે કે ઈ આવે, બેસે, વાંચે, સમય પસાર થાય, અને આનંદ આવે છે જાણ્યું કે દાદા મને આશ્ચર્ય થાય છે કે તમે તે શાસ્ત્રોને જીદંગી લાર વાગ્યા છે અમૃત પીઈને બેઠા છે તો સેવાપુજા ભકિતમાં જીવન ગાળ્યું છે. ઉપ ગુરુ મંડાર નેને સમ સે છે તમારે તે હવે કુદરતી અમંગ અનુષ્ઠાનને
પ્રાપ્ત થયેલ છે, તમારે કોઈની જરૂર જ પડવી ન જોઈએ. તમે પોતે જ તમારા મા-મા સાથે અમાનંદ લઈ શકે તેવી તમારી પાસે મુડી છે.
દાદા સરળભાવથી બોલા અમરચંદ તારી વાત સાચી છે પણ મારી પેગ અધ્યાત્મમાં ચાંચ ખુચી નથી. સચિત્ર કરવિજયજી મહારાજે જ્ઞાનસ્તર -અર્થ ૧૮ અષ્ટકનાં લખ્યા, પછીનો મને લખવા આજ્ઞા કરી, તે વખતે જ્યારે ગાષ્ટક લખવાનું આવ્યું, દયાનાટક લખવાનું આવ્યું, ત્યારે મેં શ્રી મોતીચંદભાઇ ગીરધરલાલને તે લખવા જણાવેલ તું કહે તે-ગણિતોગ, કથાનુ . ચરણાકરણાનુગ, આંગળીને વેઢે ગણાવી દઉ' પણ દ્રવ્યાનુગ ગંભીર વિષય છે. ધ્યાન એગમાં પ્રવૃત્તિ આ બધી પ્રવૃતિમાં ઓછી થઇ છે, હવે તું કઈ જાણતા હો તે જણાવે છે
મેં જણે બું દાદા તને એક સરળ મા આચાર્ય કેસરસૂરિએ દર્શાવેલ તે સમજાવું તમે સેવા પૂજા ખુબ જ કરી છે તેનું ફળ આ અવસ્થામાં મેળવવાનું છે. બેલે તમો અંતરચક્ષુથી કયા ભગવાને હદયકમળ ઉપર તુરત સ્થાપન કરી શકે છે ? દાદાએ જણાવ્યું કે મને મોટા દેરાસરજીમાં જે આદીશ્વરભગવાન છે તે તુરત ધારણામાં આવી જાય છે, અને બીજા પૂજ્ય વૃદ્ધિચદ્રજી મહારાજની મૂર્તિ આવી જાય છે.
મેં જણાવ્યું દાદા તમારે જે તે બેઠા બેઠા, જે તે સુતા સુતા, દેહભાવ ભૂલી જઈને આત્મભાવમાં આસન કરી તમારા હૃદયકમળના સિંહાસન ઉપર આદિશ્વર ભગવાનને બીરાજમાન કરવા તેઓ કમળ ઉપર બેઠેલા છે, તમે તેની સમીપે પદ્માસન વાળી બેઠા છે, તેમ
તવવું પછી તમારે એ ભગવાનની સ્તુતી કરવી, અટપ્રકારી પૂજા કરવી, જે રીતે પહેલા કરતા તે રીતે માનસીક પૂજા કરવી, ઉપયોગમાં ધારણ બરાબર રાખવી, પછી એકાગ્રતા કરી તેની સમીપ બેસી કાઉસગ ધ્યાન કરવું, એ ધ્યાન તુટી જાય એટલે ભગવાન અદ્રશ્ય થઈ જાય તો પણ સુઈ જાઓ આરામ લઈ લે શાંત નિદ્રામાં આત્માની
E-(૭)
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮ ]
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકારા
[પાલ
પ્રસન્નતાના આનંદ અનુભવાશે. પછી ગુરૂતુ' આ અ`ધન લઇ તેની સેવા ભક્તિ વૈયાવસ્મ કરવી આમ આ ખંધન બદલાવી માનસીક ધ્યાન કરવાથી તમારો સમય સ`વર નિરા ભાવમાં પસાર થઇ જશે.
તેઓશ્રીને આ વાત બહુ ગમી ગઈ અને તેના પ્રયોગ પશુ શરૂ કરી દીધો. મહાન આત્મા હતા. ૮૦ વર્ષની ઉંમર હતી મારી ઉંમર ૩૫ વર્ષની હતી મેં નાનેમેકે મેટી વાતો કરી છતાં દાદાની નિખાલસતાને સરલતા ખાળક પાસેથી પણ જ્ઞાન લેવાની તેમનીવૃત્તિથી હું પ્રભાવીત થયા હતા.
પાંજરાપોળનો રિપોર્ટ સ. ૨૦૦૧નાં પોષ માસમાં પોષ્ટ કરીને હું દાદાને સાંજે મળવા ગયા. દાદા ખુશી થયા અમરચંદ તે મારે માથેથી માટા જે ઉતાર્યો મને શાંનિ થઈ હવે બીજી વાત કહું જે ધ્યાન પ્રયાગ શરૂ કર્યાં છે તેનાથી મને ખુબ જ શાંતિ મળી છે, હવે કઈ આવે કે ન આવે તેની મને કાંઈ જરૂર પડતી નથી, મને સંતોષ થયો.
તેમના સ્વર્ગવાસના દિવસે રામવાર હતા પાષ માસ હતા મારે સીહાર મારા મામાની તિથી ઉપર જવાતું ડતું. એટલે સવારે મળવા ગયા ત્યાં તેઓ તેમની બેઠકની ખાજીની રૂમમાં ધોતીયું આઢી એકલા સુતેલા, કાઇ પાસે ન હતું, મેં દાદાને જગાડયા નહી, તેમના પગ ઉઘાડા હતા. મને કુદરતી ભાસ થયા કે દાદા આજે નથી હું મા સિવાય નીચે આવ્યે શ્રી ગિનભાઈના પત્નિને વાત કરી કે આજે દાદા આપણા નથી. તમારે કહેવરાવવુ હોય તેને કહેરાવી દ્યો, દાદાને મળી જાય તે જૈન સમાજના જ નહીં પણ ભાવનગરના દાદા છે. બેનને નવાઈ લાગી હું' સીહાર ગયે। રાત્રે સીહેર સમાચાર સાંભળ્યા કે શ્રી કુંવરજીદાદા ખપારે સ્વર્ગવાસ પામ્યા મારી ચક્ષુમાંથી અશ્ર સરી પડયા. ૐ શાંતિઃ
( નવમા પાનાનુ′ થાઉં )
વિગેરે ધ ચર્ચા કરતા હતા. એ વખતે માત્રિ કપર્દિ (કુડી વ્યવહારીયે ) જે આરક્ષિતસૂરિના પરમ ભક્ત હતા અને સમયશ્રીના પિતા હતા. તેણે આવીને ઉત્તરાંગના છેડાથી ભૂમિનુ પ્રમાન કરીને સૂરિજીને વંદન કર્યું. વંદન કરવાની આવી પ્રાણાલિકાથી કુમાર પાલને આશ્ચય' થયું આથી તેણે હેમચંદ્રાચાર્યને પૂછ્યું કે આવી રીતે વજ્રાંચલથી પ્રમાર્જન કરીને વંદન કરવાની વિધિ શુ શાસ્ત્રાક્ત છે ? કલિકાલ સર્વજ્ઞે તેને શાસ્ત્ર ક્ત વિધિ તરીકે ઓળખાવતાં રાજાએ વિધિ પક્ષ ગચ્છને અચલ ગચ્છ એવું સુચક નામ આપ્યુ. ત્યારથી એટલે સ'. ૧૨૨૧ થી અચલ ગચ્છ નામ પ્રચલિત થયું. અને તેમાં સમયશ્રી પ્રથમ મહત્તરા સાધ્વી થઇ. જેમના પિરવારમાં ૧૦૨ મહત્તરા સાધ્વી, ૮૨ પ્રવૃતિની સાધ્વી. ૧૧૩૦ સાધ્વીએ એમ સર્વે મળી ૧૩૧૪ સાધ્વીના સમુદાય એમના પરિવારમાં હતા.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રચલગચ૭ના પ્રથમ મહત્તા યાત્રી સુયશ્નો. (ગયા અંકનું ચાલુ)
લેખક : શાહ કરમશી ખેતશી ના હું એવી કઈ કરણી કરું કે જેથી દુર્ગતિ પ્રતિન જાઉ, તેથી સર્વજ્ઞ જિનેધર દેવે નિરૂડાથી બેથેલે ધર્મ ઉત્તમ શરણરૂપ જાણીને મન વચન અને કાયાના પ્રભાવવડે છે મુમુક્ષુઓ તેને વિવેક બુદ્ધિ ધ શ્રવણ, મનન નિદિધ્યાસ કરી આરાધક એ વિધે આત્મશ્રેયને શોધો. અનાથરૂપ છે. તે અનાથ થશે. વિના ભવાટવિની ભ્રમણામાં તમારો કેઈ સિ નવરો નથી. મg” બિય નગરી આચાર્યશ્રીની વા; પટુતાથી મંત્ર મુગ્ધ થઇ. સહારાની વિરાટ રણભૂમિમાં પાણી પાણીની રટણ કરતા, મૃગજળને પૂઠે દોડતે જે કઈ પરિકલાંત પથિક આચાર્યશ્રીની વાણી સાંભળતા પાર્થિવ તૃષાની પરવા કર્યા વિના ત્યાંજ ઉ રહી હૃદયની તૃષા છીપાવે; તે પછી વસુંધરાના સુંવાળા ખોળામાં મહાલતા લેઓની વાતથી !
કરેડ દ્રવ્યના હિરાના આભૂષણો ધારણ કરનારી સમાઈ આચાર્યશ્રીની સંવેગ ભરેલી ધર્મ દેશના સાંભળી પ્રભાવિત થઈ. ત્યાંને ત્યાં તેના હદયનું પરિવર્તન થયું. સંસારના અસારપણાની તેને પ્રતીતિ થઈ. જેમ સ્વપ્નની એકે વસ્તુનું સત્ય નથી તેમ મેહથી આચ્છાદિત સંસારની એકે વસ્તુનું સત્યત્વ નથી. જે સત્ય છે તે શાશ્વત છે એમ આજે તેને સમજાયું. મળ અને મૂવની ખાણરૂપ, રેગ વાકય આદિના નિવાસ સમીકાયા કે જેના પર તેને અત્યંત મહ હવે તેના પરજ આજે તેને સૂગચડી ! મહું અને મને માંજ રાચનારી, શરીરમાંજ નિત્યે અહંમતિ કરનારી પિતાની બુદ્ધિ પર તેને હસવું આવ્યું !
| વિશ્વમનું તમિલ અશ થયું. આત્મામાં જ્ઞાનનું નવું કિરણ પ્રવેશ્ય. જ્ઞાન-દર્શન ચારિત્રના શાશ્વત ધન આગળ કિંમતી હીરાઓ ઝાંખા લાગ્યા. એ નશ્વર પ્રકાશને તેણે તરતજ દૂર કર્યો પિતાની વહાલી પચ્ચીસ સખીઓ સહિત રમાઈએ ત્યાંને ત્યાં દીક્ષાલીધી ! શ્રી વિધિપક્ષ ગ૭માં તે સમયે શ્રીનાએ ૧૩૧૫ સાધ્વીમાં મુખ્ય મહત્તરા સાધ્વીજી થયા.
કુડી વ્યવહારીએ આચાર્યશ્રીના ઉપદેશથી પાટણમાં ભવ્ય જિનાલય બંધાવ્યું અને તેની મહત્સવ સહિત પ્રતિષ્ઠા વિ. સં. ૧૧૮૫ માં કરાવી. તેમજ ત્યાં બાર કુવા તથા બાર વાવ પણશેઠે બંધાવેલ. સમયશ્રીની દીક્ષા પ્રસંગે પણ ઘણું દ્રવ્ય ખરચ કર્યું.
એક વખત મહારાજા કુમાર પાલની સભામાં હેમચંદ્રાચાર્ય, આર્ય રક્ષિતસૂરિજી
( જુઓ ૮ મે પાને) -(૯)-ક
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુહપતિ અને શીના પડિલેહણની પાંચ ગાથાઓ અને એનું પષ્ટીકરણ
. . હીરાલાલ ર. કાપડિયા એમ.એ હપત્તિ” (સુખત્રિકા)એ ચતુર્વિધ સંઘ માટેનું મહત્વનું એક સાધન છે. એને ઉપયોગ સામાયિક અને પ્રતિક્રમણ જેવી ધાર્મિક ક્રિયામાં કરાય છે. એને લકીને “ચુડપત્તિના પચાસ બેલ” નામની એક કૃતિ ગુજરાતીમાં રચાયેલી છે. એને સમય તેમ જ એ કૃતિનું મૂળ જાણવા માટે આજે કેટલાંક વર્ષોથી હું પ્રયાસ કરૂ છું. એવામાં કેટલાક મહિના ઉપર શ્રી નારાયણજી શામજી મે માયાએ મને સ્વભીમસિંહ માણેકે સને ૧૯૭૫માં પ્રકાશિત નિમ્નલિખિત જીર્ણશી પુસ્તક દઈ જવા આપ્યું હતું
શ્રીધિ પત્તાવ શ્રાવકના દેવગ્નિકાદિક પગે પ્રતિકમણવ અર્થ સહિ .”
આમાં પૃ. ૪૩-૬ માં મુહપત્તિ તથા શરીર પડિલેહણ ગાયા શીર્ષક પૂર્વક પાએ ગાથા તેમજ ગુજરાતી અર્થ પાયા છે. આ ગાથાઓ નીચે મુજબ છે.
सुन्तत्थ तत्तदिछी दसंग मद्दतिग च रागति । देवाइतत्ततिगं तहय अदेवाइतत्ततिगं १ ॥ नाणाई ति चचिराहणयं तिन्नि गुत्ति दण्डतिर्ग। इय मुडपान्तग पडिलेहणाई कससे। विचिनिज ॥ २ ॥ हासा सा ? रईअरदतिनं भयसेोगदुरान्छा च वज्जिा भुयजुयले पहन्ता सीसे असत्य लेसतिर । गारतिगं च वयणे उयरि सल्लतिगं कसायचक चिट्ठी । पयजुअल छ जीवबह तगुदार विलामिण ॥ 2 ॥ जईवि पहिलणाए हेक जियर कखणं जिणा य ।
तइवि ईममणमडनिनन्तगट्ट मुणि विन्ति ।।५। આ પાંચ ગાથાઓ સિત્તેર વર્ષ જેટલી તે પ્રાચીન છે જ. એનું મૂળ જાણવામાં આવે તે એની પ્રાચીનતા નકકી કરાય.
સ્પષ્ટીકરણ-ઉપર્યુકત પહેલી બે ગાથામાં મુહુપત્તિની પડિલેડણા (અતિ લેખના)ના નિરીક્ષણના ૨ બોલ કહ્યા છે. મુહપત્તિને પહેલે પાસે સૂત્રનું અને બ્રીજે પાસે અર્થનું તત્વ સમ્યક પ્રકારે હૃદયને વિષે ધ એડસ ચિન્તવી સુડપત્તિને ઉકેલીને એનાં બંને પાસાં સર્વત્ર જોવાં, આ દષ્ટિ પ્રતિલેખના રૂપ મુહપતિની પહેલી પ્રતિલેખના થઈ ત્યાર બાદ મુહપતિને ફેરવી બે હાથે એને પકડીને નચાવસવારૂપ ત્રણ ત્રણ ઉચા પકોડા (પ્રોફેટ)- એકેક હાથે કરવા અર્થાત્ મુડપત્તિને ખોરવી તેમાં ડાબે હાથે કતાં સમ્યકત્વ મેહનીય, મિશ્રમેહનીય અને મિથ્યાત્વમેહનીય એમ દર્શનમોહનીયન વિકને
SH-(1)
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ's ]
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ ત્રણના સમુદાયને હું પરિહ ત્યાગ કરું એમ ચિન્તવવું જમણે હાથે મુહપત્તિ ખંખેરતી વેળા કામરાગા, નેહરણ, અને દૃષ્ટિરાગ એ રાગરિક હું પરિહરું છું એમ ચિવવું આમ મુડપત્તિને ખંખેરવી આ એની છ પ્રતિલેખન થઈ
પછી મુહ પત્તિનું એક પડવાની એ મુહપત્તિના ત્રણ વધૂટક કરી એને જમણા હાથની આંગળીનાં આંતરામાં વચમાં ભરાવી હાથની ઉપર ત્રણ અકખેડા ( આશ્લેટ ) અને ત્રણ પકોડા કરવા મુહુપત્તિને ઊંચી રાખી હાથને અડકે નહિ તેમ એને ત્રણવાર ખંખેર તે ત્રણ અકખેડા કહેવાય છે. જ્યારે ત્રણવાર પ્રયાજે નારૂપ પસલીમાંથી મુડપત્તિને ધસી કાઢવી તે ત્રણ પકડા કહેવાય છે આમ ૧૮ પ્રતિલેખના થાય અને છે ત્રિક થાય. એ વેળા શું શું ચિન્તવું તે હવે સૂચવાય છે
દેવતત્વ, ચુતત્વ અને ધમનવ એમ દેવાદિતત્વત્રિક હું આ ત્રણ અકખેડા હાથની ઉપર હાથને ન લાગે તેમ ત્રણવાર મૃડપત્તિ ખંખેરીએ વળી કુદવ, કુગુરૂ અને કુધર્મરૂપ અદેવદિતત્વત્રિકને હું પરિહરું એ ત્રણ પકઆંગ હાથ ઉપર પ્રયા ર્જવા હાથે ઉપર ઘસી કાઢવા.
જ્ઞાન, દર્શન અને ચરિત્ર એ જ્ઞાનાદિત્રિકને હુ આદરૂં એ ત્રણ અકડા કરવા હાથની ઉપર ત્રણવાર મુહપતિને ખ ખેરવી તેમજ જ્ઞાનાદિત્રિકની વિરાધના હું પરિહરૂં એમ ચિન્તવતાં પણ પકખાડા કરીને મુડપતિને ત્રણવાર ઘસી પૂંજવી
- ત્રીજી વારના અકખેડામાં મને પ્તિ, વચનગુપ્તિ અને કાયગુપ્તિ એ ગુપ્તિત્રિક હું આદરૂં એમ ચિન્તમાં હાથ ઉપર મુહપત્તિ ત્રણવાર ખંખેરવી, ત્રીજા ત્રણ અકખેડામાં મનોદંડ, વચનદંડ તે કાયદડ એ દડત્રિકને પહિ હું એમ ચિન્તવવું
આ પ્રમાણે સુદેવાદિકત્રિકથી માંડીને ત્રણ ત્રિક ત્રણ અકડા આદયાથી અને ત્રણ પકોડાના ત્રણ ત્રિકને ત્યાગ કરવાથી મુહપત્તિની હાથ ઉપરની ૧૮ પ્રતિલેખના થઈ. એમાં અગાઉ કરેલી સાત ઉમેરતાં ૨૫ ઘઈ ને મુખામન્તક અથાત્ મુહપત્તિની ૨૫ પ્રતિલેખના અનુક્રમે મનમાં ચિન્તવી, હવે હવે શરીરની ૨૫ પ્રતિલેખના – કયા કયા અવયવવી કેટલી કેટલી વાર પ્રતિ લેખના કરવી તે ત્રીજી અને ચોથી ગાથામાં કહ્યું છે. સૌથી પ્રથમ બે ભૂમિઓની પ્રતિલેખન કરાય છે. ડાબા હાથની ભૂમિની પ્રતિ લેખન કરતી વેળા હાસ્ય, રતિ અને અરતિના ત્રિકને પરિહતું એમ ચિન્તવવું. અને જમણા હાથની ભૂમિની પ્રતિલેખન કરતી વેળા ભય, રટેક અને જુગુપ્સા એ ત્રણને
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ પરિહહું એમ ચિવવું. આમ બે ભૂમિની છ પ્રતિલેખના થઈ.
મસ્તાની ત્રણ પ્રતિલેખના વખતે કૃષ્ણ વેશ્યા, નીલ લેડ્યા અને કાત લેહ્યા એ ત્રણ અપ્રશસ્ત લેસ્થા પરિહડું છું એમ ચિત્તવવું.
પછી મુખની ત્રણ પ્રતિલેખના કરતાં અદ્રિ ગૌરવ, રસગૌરવ અને શાતા ગૌરવ એમ ગૌરવત્રિક હું પરિહહું છું એમ ચિન્તવવું. ઉદરથી હૃદયની ત્રણ પ્રતિલેખનાના સમયે માયાશલ્ય. નિદાનશય અને મિથ્યાત્વશય એ શત્રિકને પરિહહું છું એમ ચિન્તવવું.
પંડની બે બાજુના બે પાસાની પ્રતિલેખન કરતી વેળા એકેક પાસે બનેને જે ક્રોધ, માન, માયા અને લેભ એ કષાયચતુષ્ટને હું પરિહહુ છું એમ ચિંતવવું.
પદયુગલની એટલે બે પગની પ્રતિલેખના કરતાં એકેક પગને ત્રણ ત્રણ વાર જતો પૃથ્વીકાય, જલકાય, અગ્નિકાય, વાયુકાય વનસ્પતિકાય અને વાકયની એમ છ પ્રકારના અને વચને હું પરિહહું છું એમ ચિન્તવવું.
આમ બે ભુમિની ૬, મસ્તકની ૩, મુખની ૩, હૃદયની ૩, ૫ઠના બંને પાસાંની મળીને ૪ અને બંને પગની ૬ એમ ૨૫ શરીરની ૨૫ પ્રતિલેખના જાણવી.
જો કે પ્રતિલેખનાને હેતુ ભવ્ય જીવને જીવની રક્ષા કરવાને છે. એવી જિનાજ્ઞા છે તે પણ અનુરૂપ મર્કટને નિયંત્રિત કરવા માટે એ છે એમ મુનિઓ કહે છે. આમ પાંચમી ગાથામાં કહ્યું છે સૌથી પ્રથમ સહુ-શ્રદ્ધા કરૂંધી પચાસ બેલની શરૂઆત કરાય છે. પછી મુખ્યત્વે અમુક અમુક ત્રિકોને અને એક ચતુકને પહિ અને આદર્યું અમુક ત્રિકેને અને છ કાયની રક્ષા કરે એવી બાબતો રજૂ કરાઈ છે. તેઓ દર્શનમોહનીય, રાગ, કુદેવાધિ, જ્ઞાનદિ, દંડ, હાસ્યાદિ, ભયાદિ અપ્રસ્ત લેશ્યા, ગારવ અને શક્ય એમ દસને લગતાં ત્રિક તેમજ એક ચતુષ્ક અને છ કાયજી બની વિરાધના પરિહરવા તેમજ સુદેવાદિ, જ્ઞાનાદિ, અને ગુપ્તિ એમ ત્રણને અંગેનાં ત્રિકે આદતું આ ૩૦+૪+૬+=૪૯ બોલને પ્રસગ્રહણારૂપ બલમાં ઉમેરતાં ૫૦ થાય છે. પુરૂષાદિની કાયિક પ્રતિલેખના પુરૂને અલખની પચ્ચીસે પ્રતિલેખના હોય, સાધ્વીઓનું મસ્તક પ્રતિક્રમણ કરતી વેળા ન આડું હોય લેખન એમને હોય પરંતુ છાતી બે પાસાં એટલે બે ખભા અને બે બગલે ઢાંકેલાં હોય એટલે એ અવયની અનુક્રમે ૩-ર+=9 પ્રતિલેખના ન હેય આથી એમને ૧૮ પ્રતિલેખના હેય જ્યારે શ્રાવિકાઓનું મસ્તક ઢાંકેલું હોઈ એને એ ત્રણ પણ ન હોય એટલે કે શ્રાવિકાઓને તે ૧૫ પ્રતિલેખના હેય.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પાંય આશય વરૂપ ;
મુનિ વિવેકર્થવિજય મ. સા.-ટીંબાચુડી આત્માનું દારૂ ૫, મૂળ પ્રાપ્તિ ૨૫ ફળ તે પરિણામોના બે પૈકી આરાય જયાં મન-વચન અને કાયાની ચેષ્ટા ય પાર, તે ભાવ વિનાની માત્ર પ્રસાર દ્રવ્ય ક્રિયા જાવી મારે તો તે ક્રિયાનું પવિત્ર યાત, તે ધર્મનું ર આત્મ લક્ષણ છે. વાર્તા 7 પ્રમ, તે ચિત્ત-મનથી તે ઉત્પન્ન થાય તે ધર્મ જે પ્રતિ ૩પ ક્રિયા મનથી જ પ્રવર્તે છે તે ક્રિયાનું અધિકરણ-રથાન સાધન દેવ શરીર છે અને તેનું પ્રેર મન છે કે ભોજનની સમાન દીર્ધકાલિક અભ્યસ્ત મિથ્થોવાદિ પાપને જે અમૃત-જનની તુય સમાવાદિ સ્વરૂપને ઈટ માનતો નથી જે કુહાડે છે, તે અધિકરણ સાધન જ દાંડાનો સંગ કરીને તેના જતિભાઈ વૃા -વનને કપાવે છે તેમ શરીર અધિકરણથી મને ૫. પ્રભથી આ માને બાળે જણાવે છે. પ્રયન ત્રણ બેદથી જાતિકક્ષાએ પ્રવૃતિ કરી શકે છે
प्रारभ्यते न खलु विनमयेन नीतैः, प्रारभ्य विनविहत विरमंति मध्यमाः । विश्नोः पुनः પુના પ્રતિચનાના: કાચ ફરજ ના ન પરિત્યજ્ઞાન તેમ ઉત્તમ જાની અપેક્ષાએ દષ્ટાંત સાર ગ્રહણ કરવા એગ્ય વહાર, જે શ્રેય કલ્યાણકારી છે. ધર્મનું લક્ષણ સર્વ શાસ્ત્રો વડે અતિશુદ્ધ હાય તેમજ આદિ-મધ્ય અને અંતે યદાદિ મuત કર્યાનું જેમાં કલ્યાણ કુલને જ અર્પણ કરે છે જે છએ દાનશાસ્ત્રોની નિચોડ ૨૫, સુવર્ણ જેવું તપ-છેદ ઘર્ષણની કસોટી દ્વારા શુધ્ધ હથોડા વડે ઘણું યે . છતાં પણ ખંડિત ન થાય તેવું સવા વરકુટું સર્વ પ્રકારે શુધ નિદેવ તથા વીકાર્ય હાય, જેનું મેહક કે સાકર લક્ષણથી નિતાત તેવું.
ઘશ્ચિત્ત પ્રમવો 77ઃ વાજિંત્ર દાર્ચ |
मलविगमे नैतत्खलु पुष्टयादिमदेषु विनेयः । બી બાને હરિભદ્રસુરિ મ.સા સ્વરૂપ દશક પાંડવમાં જણાવે છે કે નિશ્ચચેન રાગ જે રંજનનું કારણ છે, તેવાં દુધ તે કાંપનું મેહત માયા મમત્વનું, કપાય તે મઈનું પ્રમાદ વ્યસન તે આ સક્તિ પૂર્વકનું આદિથી રહિત જે મળેથી અને પુષ્ટિ તથા શુધિમય એવું જેનું ચિત્ત તેજ ધર્મ ના શ્ચિતત્તિ નિરોધઃ | જેમાં માર્ગાનુસારી પાછું સંભવે પરંતુ અભવ્ય કે મિયાત્વી દુર્ભ વ્યમાં સંપ પુર્વક જે વિદિતા ચરણ તેનું નિષિધ ત્યાગ રૂ૫ ન જ સંભવે સિંહનું બચ્ચું પણ શિયાળ-ઘેરા ભેગુ ઉછરે તેવું વિષય વિકાર ભાગમાં આમા પેથાય તેવું જારે ૧૦/૧૪ પુર્વના અભ્યાસી ભવ્ય તે અન્ય સિંહને જોતાં જશે તેમ ચિત્તની તથા શુધિ બને છે.
મીઝ વોઝના ચોn: જે ક્રિયાતા અનુબંધ ( તે પૃષ્ટિ તથા શુધિ ) નદી ગોળ ન્યાયે ચંથી ભેદ યથાપ્રવૃતિ કરણ બાદ અપુર્વકરણ પ્રકારના પરાક્રમથી ભેદી નાંખાને અનિવૃત્તિ અંતરકરણ કરે છે.
બે વડે અસંખ્ય આશય છે. તે અનેકાંત પક્ષથી પ્રાયે આ પાંચમાં જ સમાવેશ થાય છે. પરમાર્થને લાભ તે પૃષ્ટિ અને શુધ્ધિને અનુબંધ પ્રવર્તે છે.
(ક્રમશ:) ઉi-(૧૩)-માં
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનોના પ
અને તેને ટુંકો ઈતિહાસ
૧ બેસતું વર્ષ કારતક સુદ ૧ એને દીવાળી ઉર્ફે દીપાલિકા પર્વના નામ: ઓળખવવામાં આવે છે. આગલા વર્ષના આસો વદ અમાવાસ્યાની રાત્રે મહાવીર દવા. મુકિત ગયા અને ગૌતમ વામીને કેવળજ્ઞાન ઉપજયું તે નિમિતે જૈનો એને દીવાલ: તરીકે ઉજવે છે અને ભાવ ઉનરૂપી મહાવીર ભગવાન શિવણ પામ્યા તેથી દ્ર ઉો તરીકે તે દિવસે લા દીવા પ્રગટાવવામાં આવે છેઅન્ય ધમીર એ દિન નવા વર્ષ તરીકે ઉજવે છે. આ દિવસે દરેક શહેરના જેને પિત પિતાના ગામે જ મંદિરો વિ. ના દર્શન કરવા જાય છે
૨ કારતક સુદ પાંચમ નો આ પર્વને જ્ઞાન પંચમી તરીકે ઉજવે છે. જેને એ પર્વ સૌભાગ્ય પાંચમ લાભ પાંચમ વિ. તરીકે ઉજવે છે એ વિશે જ્ઞાનની પૂજા કરે છે અને જુના હસ્તલિખિત પુસ્તક વિનું પૂજન કરે છે. એ દિવસે વ્યાખ્યાન વરત ગુણ મુંજરાની કથા કહેવામાં આવે છે. બપોરે જ્ઞાનપંચમીના દેવ પણ વંદાય છે. જ્ઞાનની આરાધના અને વિરાધના ફળને અને પરિપાકોની સમજણ આપવામાં આવે છે. ૩ કારતક સુદ ચૌદશ જેને એ જૈનતરોની માફક વર્ષના ત્રણ વિભાગ માન્ય છે. તેમજ કારતક, ફાગણ અને અષાડ મહિના એમ કરીને ત્રણ વિભાગ પાડયા છે અષ: સુદ ૧૪ થી કારતક સુદ ૧૪ સુધી જેનોના સાધુઓ એકજ ઠેકાણે ચાતુર્માસ ગાળે છે. જૈનેતર સાધુ સંન્યાસી પણ મોટે ભાગે એજ પ્રમાણે કરે છે. જેના કારતક સુદ ૧૧ ને મોટા પર્વ તરીકે દેવઊંડી અગીયારસ તરીકે માને છે. જ્યારે જેના કાનક સુદ ૧૪ અને ૧૫ ને મોટા પર્વ તરીકે માને છે. કારતક સુદ ૧૪ ના રોજ તપય વિ. કરવામાં આવે છે અને પ્રતિકમણ વિ. કરવામાં આવે છે દેવ વંદન કરાય છે , દેવ વદનો જુદા જુદા રચનાઓ ના બનાવ્યા છે આ દિવસને જૈને માન રૌદશ તરીકે માને છે
૪ કારતક સુદ ૧૫ કારતકી પૂનમ તરીકે ઓળખાય છે. એ પર્વ જેને તેમજ જૈનેતરો મોટા પર્વ તરીકે માને છે જેને પિત પિતાના મંદિરોમાં જાય છે અને ગુરૂઓનું પૂજન વિ. કરે છે. ત્યારે જેને એ પર્વને મડાન અને ઉત્તમ પર્વ તરીકે માને છે. ખાસ કરીને પાલીતાણા તીર્થમાં એ દિવસ મોટો મેળો ભરાય છે. ચતુર્માસમાં વરસાદ વિ ના કારણે સિદ્ધગિરિ ઉપર ચડીને જાત્રા કરવાની બંધ હોય છે તે એ દિવસે પાછી શરૂ થાય છે તેની ખુશાલીમાં જૈને ઠેર ઠેર પિતાના શહેરોમાં અને ગામ છે પર્વ ઉજવે છે. એ જ દિવસે સાધુ-સાધ્વીજીઓના ચાતુર્માસે મનાવાય છે અને બી ડુ ખંડીયા વિ નું ભાથું અપાય છે. આ દિવસ પછી પડવાના દિવસે જેને ભાજી પાડવા તરીકે ઓળખે છે (ભાજી પાસે વિ. ખાવાની છુટ મળે છે તેથી) ક-(૧૪)-ક
(ક્રમશ:)
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉપદેશક કથાસંગ્રહ (૧) ધર્મદત્ત અને સુરૂપાની કથા
[ પત્ર અને શ્રીગ્નિ વર્ષ
આ ભરતક્ષેત્રમાં વાળુારી નગરી પૂર્વ શેાલાને ધારણ કરતી હતી. એ નગરીમાં મહાબલ નામે રાજા રાજ્ય કરતા હતા. તે નગરીમાં રાન્તને પણ માનવા યોગ્ય, લક્ષ્મીએ કરીને ખીન્ને કુબેર હાય તેવા અને દ્રવ્ય મેળવવાના ઉપાયમાં ચતુર યોાધર નામે ટી રહેતા હતા. જેમ ગિરીશને ગૌરી હતી તેમ યોાધર શ્રેષ્ઠીને મનેારમા નામે પ્રિયા હતી, જેના સમવડ યાધર પેાતાના કાળ સુખમાં વ્યતીત કરતા હતા એવી રીતે યુગળી આની પેડે પુત્રરહિતપણે તેમના ઘણા કાળ ગયે. અનુક્રમે સુકૃતના પ્રભાવે ધર્માંદત્ત નામ તેમને પુત્ર થયો. ચેાગ્ય વયે તેને ભણાવી, યુવાવસ્થામાં તે જ નગરના શ્રીશેષ શ્રેષ્ટીની રૂપા નામની કન્યા સાથે તેનાં લગ્ન કર્યાં. પિતાની મહેરાનીથી દુકાનના વ્યાપારરાજ ગારથી દૂર રહેતા ધદત્ત પત્ની સાથે રાત્રિદિવસ ભેગ ભેળવવામાં જ સમય નિગમત કરવા લાગ્યા.
એક દિવસ પુણ્યવૃક્ષનાં પાકેલાં ફળની માફક સુશોભિત અલકાર ધારણ કરીને ધર્મ દત્ત સરખે સરખા મિત્રોની સાથે શહેરમાં ફરવા ગયા માગમાં તે અનેક પ્રકારની ક્રીડા કરતા ચાર્થે જતા હતા. કસ્તુરીયા મૃગની માફક તેને સુગ ંધયુક્ત જોઇને લેકે જેમ ગમે તેમ એકલવા લાગ્યા. કોઇ તેના ભાગ્યની પ્રશંસા કરવા લાગ્યા- અહા ! જેયુ એનુ આ અદ્ભુત ભાગ્ય ! કે જેના પ્રભાવે જન્મે મનુષ્ય છતાં ત દેવની માફક ઋદ્ધિ ભોગવે છે.’
બીજાએ આલ્યા- એમાં અની શુ પ્રશંસા કરી છે કે જે પિતાએ સ્વીકાર કરેલી ઉપાર્જન કરેલી લફીને માતાની માફક ભોગવે છે! પ્રશ'સા તે એના તાતની કરવી કે જે એવા વ્યય સહન કરે છે, કેમકે ફિલબ પુત્ર પણ પિતાને તા પ્રિય હોય છે”
k
છે. પ્રમાણે લાકશ્ર તિ સાંભળતા ધર્મદત્ત વિચારમાં પડયે કે પરે વું ચેાિમાાં ’એવે સિન્ધાય: ” તૈયાકરણી લોકો “પૂર્વ કહેલ કરતાં પછી કહેલ માન્ય રાખવુ ન્યાય માને છે, માટે જગતમાં સત્યવાદી ઉપર શુ કાપ કરવા ? સાચું કહેનાર તા દુર્લીના હુંય છે. યુવાવસ્થામાં પિતૃધનનો વ્યય કરનાર હું પણ એ ન્યાય નથી જાણતા. પિતાના વૈભવ કાના માટે છે? જે કાણા હોય, અંધ હોય કે પાંગળા હેય-એવી ખેાહ ખાંપણવાળા કાંઇ પણ વ્યવસાય કરવાને અશક્ત હાય એ જ પિતાના વૈભવના ઉપયાગ કરે. અન્યથા તે તેને અપયશરૂપી લતાના અંકુર સમાન સમજવા ” એવા વિકલ્પરૂપ પ્રચ’ડ વાયુવડે શ્રે।ભાયમાન તેના ચિત્તરૂપી સમુદ્રને વિષે ધન ઉપાર્જન કરવાની આશારૂપી ઉદ્ધત કāાલ ઉત્પન્ન થયા. તરવું જ ધર્મદત્ત પેાતાના મકાને આવી પિતાને વિનંતિ કરવા લાગ્યાઃ- પિતાજી ! લવમીની ઈચ્છાએ હુ. દૂર દેશાંતર જવાને ઇચ્છું છું, માટે મને રજા આપે.”
(કમળ )
45-(4)-5
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir No Reg. B.V.-37 (ગયા અંકથી ચાલુ) વિશ્વમાન્ય ધર્મ (દોહરા ) શુકલધ્યાને પરિગ્રહ ગણે હિંસા હિંસામાં ફેર છે સ્વ પર હિંસા વિ લ સે કે વ ળ ને છ ધ સ્થ કે વ ળી છ સ્થ જુઓ પ્રભાતસૂર્ય સમસમ કેવળ હિંસ અહિંસાદિ ભાસ 159 * ધ્યા ન સ મ છ સ્થ 162 ધર્મ દયાને રક્ષણ કરે સ્વ.પર અહિંસા વિલાસ આ ત ર દ્ર દ યાને કરે સ્વ.પર હિંસા નિવાસ 160 મને અહિંસા ભાવ ની વા ચા અહિં સા મ ન કા 5 અ હિંસા આ સ ને આ સ ન અ હિંસ થ્થો ન 163 અહિંસે અહિં ફેર છે. અહિંસા મન વાચાતણી કે ળ ળી ને છ વસ્થ વા ચા અ હિંસા કા પ મધ્યાન સૂર્ય સમકેર્વાળ કા 5 અ હિંસા અભ ય ની પ્ર ભા ત સ મ છ ધ સ્થ 161 અ ભ ય અ હિંસા રહા ય 164 રચયીતા : શાહ ચતુર્ભુજ હરજીવનદાસ. * સ્થાનિક સમાચાર * સ્વ. કુંવરજીભાઈ આણંદજીની ત્રીશમી સંવત્સરી દીન નિમીતે પિષ સુદ 11 ને શુક્રવારના રોજ સભાનાં હાલમાં પ્રભુજી પધરાવી પાર્શ્વનાથ પંચ કલ્યાણની પુજા શેઠ શ્રી છોટાલાલ નાનચંદ તથા બેન જશકુંવરબેન કુંવરજી તથા શેઠશ્રી પોપટલાલ સાકલચંદ તરફથી ભણાવવામાં આવી હતી. પ્રકાશક : જયંતિલાલ મગનલાલ શાહ, શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા-ભાવનગર. મુદ્રક : ફતેચંદ છેડીદાસ ગાંધી, શ્રી અરૂણોદય પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ-ભાવનગર, For Private And Personal Use Only