Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ નવું બળે મારા S
पिता योगाभ्यासो विषयविरतिः सा च जननी । विवेकः सोदर्यः प्रतिदिनमनीहा च भगिनी ॥ प्रिया क्षांतिः पुत्रो विनय उपकारः प्रियसुहृत् । सहायो वैराग्यं गृहमुपशमो यस्य स सुखी ॥ १ ॥
પુસ્તક ૩ સુ ] ફ્લ્યુન સવત ૧૯૭૪. :વીર્ સવત ૨/૪૪.
वैराग्योत्पादक पय.
( રાગ-આશાવરી. )
કહા કર દિને કા કક` દરા,ૐ ન જાનુ' કહેતું ઉડ ખેડેગા ભમરાર તેરી જોરી ગયે છેરી ક્રુમાલા, ઉંડ ગયે પ`ખી પડ રહે ભાલા કહા ક૦ ૧
[અફ ૧૨ મે,
નકી ગઠરી કેસે રાઉ, ઘર ન પ્રપુત આય મેફે ટાક
કહા ક૩
પગની મુઝાની કાહેકી ઝારા, પઢીપ છીપે તમ કેસે ટાય. કહા ક ંટ્ ચિત્રકે તફવર બહું ન મારે, 'ટ્રીકા ધારા કેતેક દારે: 'એકે ડેરી દૂકા ચલા, હા ખેલે હા દેખા અથ ભા ફ઼િાર ફિરી આવંત જ્ઞત ઉસાસા, ફૂલપરે તારેકા પૈસા ખિસામ; યા દુનિયાકી જીતી હૈ યારી, સી મનાઈ માટગર ઘ્વારી પરમાતમ વિચલ વિનાસી, સેા હે શુદ્ધ પરમ પદ લાસી; વિનય કહે વે સાહિમ મેરા ફ઼િર ન કરૂ આ દુનિયાને’ ફેરા
કહા ક' જે
કહા કર૦૧
For Private And Personal Use Only
૧ દ્રશ્ય-પૈસા. ૨ આત્મારૂપી પાંખી. ૩ વટેમાર્ગુ આવી કે કં ઘર વસે નહિં. ૪ અગ્નિ ઠરી ગયા પછી જવાળા રાની ? ૫ દીવો બુઝાઈ ગયા પછી અજવાળુ સાનુ ? ૬ ચિત્રેલુ’ ઝડ શી રીતે જુલેને? 9 માટીના ઘડા કેરનાક સુધી દોડે? ૮ આક (ચેર)નો થાંભલો. ૯ લીસુ પડી ગયેલું તાળું, તેને રો વિશ્વાસ
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ન મ પ્રકારા.
(૨) જ જિનરાજ કુપા કરે, તવ શિવ સુખ પાવે અખિય અને આ સંપદા, નવનિધિ ઘરે આવે.
અ૦ ૧ એસી વર ન જાત, દિલ રાતા આવે;
નરૂ િરી પ્રમુખ જે, જિન તેજે છિપાવે. જબ૦ ૨ જનમ જ મહતણાં દુઃખ દૂર રામાવે; મનમાં જિન પાનને, જલધર વરસાવે.
જ ૦ ૩ ચિતપણિ રેરા કરી કે કાગ ઉઠાવે; તિમ મૂરખ જિન છોડીને, ઓરકું ધ્યાવે,
જબર છે દાલતા" ભમરી સંગથી, ભમરી પદ પાવે; =ાનવિમળ પ્રભુ ધ્યાનથી, જિન ઉપમા આવે.
કીમદ્દ યશોવિજયજી કૃત શુદ્ધ મુનિરાજ સ્વરૂપ.
ધમ કે વિલાસ વાસનાનકે મહા પ્રકાસ, દાસ ભગવંત ઉદાસ ભાવ લગે હે
ખતા દી તરંગ અંગાહી ઉગ ચંગ, મજજા પ્રસંગ રગ અંગ જગમગે છે. ૧ ફમકે સંગ્રામ પર લ મહું એ હું ચોર, જર તાકે તો સાવધાન રહે; રીલ ધરી સજા ધનુષ માદા ઉત્સાહુ, જ્ઞાનવાનકે પ્રવાહ સબ વેરી ભગે છે. ૨. આ છે પ્રથમ સેન કામ ગો હે રે. હરિ હર બ્રહ્મ જેણે એકલેને ઠગે છે; દેધ માન માયા લોભ મુભટ મહાઅોભ, ૨ હારે સાથ છોડે થોભ મુખ દે ભગેરહે. ૩ નેકાય ભયે ખાનપાપ પ્રતાપ હીન, ઉભટ ભયે દીન તાકે પગ કરે છે; કોઉ નહિ રહે ઠા ક મીલે તે ગા, ચરનકે જ કાઢે કરવાલ ન. ૪ લગન ભયે પ્રતાપ તપત અધિક તાપ, તાતે નહિ રહી ચાપ અરિ તગ હેડ સુજસ નિસાન સાજ વિજય વધાઈ લાજ, એસે મુનિરાજ (કે) હમ પાય લગે . ૫
૧ ક . ૨ ચંદ્રમા. ૩ –વરસાદ. ૪ નવડે કે કાગડાને ઉડાડે. ૫ એળ જેમ ભમરીના સંગથી ભમરી રૂપ પામે તેમ,
૧ બખતર. ૨ દુદોત. ૩ પલાયન કરી ગયા. ૪ તીર્ણ. ૧ તલવાર મ્યાન બહાર.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પર
નોર તાવ સરઢ , વિશુ છે--- .
૧ આત્મા સમાન સર્વને લેખો. કેકને પ્રતિફળતા ઉપજે એવું કદાપિ મનથી વચનથી કે કાયાધી નહિ કરે.
ર સહુ સુખના અધી છે. ખરું સુખ મેક્ષમાં છે. શુદ્ધ દેવ ગુરૂની ભક્તિથી તે સહેજે મળી શકે છે. - ૩ ખરા દિલની ભક્તિ એ કલ્પવેલી જેવી સુખદાયી છે. જાવ વગરની ભક્તિ કશા લેખાની નથી.
૪ વિધિ સહીત અનુકળ ભક્તિ વડે આત્મકલયાણ સાધી શકાય છે, તેમાં અવિધિ દેવ.અવશ્ય તજવા જોઈએ.
૫ ભક્તિમાંજ એક ચિત્ત રાખી તુચ્છ ફળની ઈરછા તજી નાગકેતુની કે સર્વોત્તમ ગુણ પ્રાપ્ત કરવાની જરૂર છે.
૬ મુનિજનોને ભાવપૂજા અને મલીનારંભી ગૃહસ્થને દ્રવ્યપૂજા મુખ્યપણે કરવાની છે.
૭ રોગીને ઓષધની જેમ દ્રવ્યપૂજા મલીનારંભી ગૃહસ્થોને હિતકારી જ છે. મુનિજનોને તેની જરૂર નથી.
૮ કૃતકૃત્ય થયેલા પ્રભુની ખાતર પૂજા કરવાની નથી, પણ પ્રભુ સમાન થવા માટે પ્રભુની પૂજા કરવાની છે.
૯ એક દીવો પિતાની જેવા અનેક દીવા પ્રગટાવી શકે છે અને તેથી તેને પેતાનામાં કશી ખામી કે ન્યૂનતા આવતી નથી.
૧૦ નામ સથાપના દ્રવ્ય અને ભાવવડે જિનેશ્વરે સર્વ દેશ કાળમાં ત્રિભુવનને પાવન કરે છે. તેમનાં નામાદિ સઘળાં પવિત્રજ છે.
૧૧ જેમને ભાવ પવિત્ર વર્તે છે તેમના નામાદિ સઘળાં પવિત્રજ સમજવાં.
૧૨ દ્રવ્યપૂજા, ભાવપૂજા નિમિત્તે કરવાની છે. દ્રવ્યપૂજા માત્ર કરીને અટકી જવાનું નથી, પણ વીતરાગની સ્તુતિ પ્રાર્થના કરી આગળ વધી પ્રભુનો ઉપદિશે માર્ગ આદરી વિતરાગ દશા પ્રાપ્ત કરવા પ્રબળ પુરૂષાર્થ ફેરવવાને છે.
૧૩ મિથ્યાત્વ, વિષય, કષાય, આળસ અને વિકથાદિક પ્રમાદ દેને તે જરૂર તજવા જોઈએ.
૧૪ શમ, સતિષ અને સમ્યકત્વાદિક સદ્દગુણોનો અવશ્ય આદર કરવો જોઇએ, અને સુશીલ બની જવું જોઈએ,
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રારા.
૧પ ગોળ ભમરીના દ્રશાને શુદ્ધ દેવ ગુરૂના ગુનામાં તન્મયતા લાગવી, વિષયવાસના વિસારી જ દેવી જોઈએ.
૧૬ શકિત એ મુકિતને ખેંચી લાવે છે. એ વાતને સાચી કરવા શુદ્ધ દેવ ગુરૂ પ્રત્યે નિવાર્થ પ્રેમ લગાવો જોઈએ.
૧૭ “સવી જીવ કરૂં શાસન રસી” એવી ઉતમ ભાવનાયુક્ત પ્રબળ - તલાવડે સકળ સ્વાર્થ ત્યાગી શાસન પ્રભાવના કરવી જોઈએ. તીર્થકરે પણ પૂર્વ ભવમાં એજ માગે પ્રવતી, એક ભવના અંતરે પરમ પવિત્ર એવી તીર્થકર પદવી પ્રાપ્ત કરે છે.
સમિત્ર કપૂરવિજયજી. પ્રભુ પૂજા-ભક્તિ પ્રસંગે સાચવવા યોગ્ય સાત શુદ્ધિ સંબંધી લક્ષ
રાખવાની જરૂર.
અંગ વન ભૂમિકા, પૂજે પગરણું સાર;
ન્યાયદ્રવ્ય વિધિ શુદ્ધતા, શુદ્ધિ સાત પ્રકાર ૧ અંગ શુદ્ધિ-પરમ ઉપકારી વીતરાગ પ્રભુનાં તેમજ તેમનાં પવિત્ર માગે ચાલનારા નિગ્રંથ મુનિજનાં દર્શન, વંદન પૂજનાદિ કરનાર ભાઈબહેનોએ શરીરની અશુચિ ટાળી પ્રથમથી જ બુચિ-પવિત્ર થવું જોઈએ.
૨ અંગની અશુચિ ટાળી સ્વરછ હૈયેલાં શુભ માંગળિક પવિત્ર વસ્ત્ર અલં. કાર સજી, ભાઈ બહેનોએ દેવદર્શનાદિકે સંચરવું જોઈએ અને મલીન વસ્તુને સંપર્શ ન થાય તેમ જયણા સહિત માર્ગે ચાલવું જોઈએ.
૩ બીજા કેઈપEા સ્થળે મનને જવા નહિ દેતા તેને સંકેલી એકાગ્ર કરી દેવ ગુરૂ જુહારવા જોઈએ.
૪ મુદેવ ગુરૂનાં દર્શન વંદન પૂજન કરવાનું કે વ્યાખ્યાન-ઉપદેશ સાંભળવાનું થળ વચ્છ નિર્જીવ અને નિરાકુળ રહે તેવો પ્રબંધ બનતી ચીવટથી જાતે કર અથવા જયણાથી હજી પાસે કરાવે જોઈએ.
૫ દેવ ગુરૂની સેવા ભક્તિ કરવાનાં જે જે સાધન-ઉપગરણ હેય તે તે સર્વે સારા સુંદર અને મનની પ્રસન્નતા ઉપજાવે એવાં સ્વચ્છ રાખવાં જોઈએ. અને તેને બરાબર જ્યાં જોઈએ ત્યાં જયણાથી ઉપયોગ કરવો જોઈએ, તેમ અન્ય અણજાણુને પણ ધીમે રહી તેમ કરવા સમજાવવા જોઈએ.
૬ શુદ્ધદેવગુરૂની ભક્તિ પ્રસંગે વાપરવા યોગ્ય વસ્તુઓ ન્યાયદ્રવ્યથી ઉપા ન કરેલી નિદોષ હોવી જોઇએ.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાચો મિત્ર કોણ ?
૩૫૩ ૭ દેવ ગુરૂ સંઘ સાધમી કે તીર્થ સેવા કરવાનો જે વિધિ (વિનય, બાહુમાન ગુણસ્તુતિ અનાશાતનાદિક) શાસ્ત્રકારે ફરમાવેલ છે તે બરાબર લક્ષમાં રાખી શાયદા પાળવા ઉજમાળ થવું જોઈએ. તેમ કરતાં શક્તિનું ઉલ્લંઘન કરવું નહિં, તેમ છતી શકિન પવવી પણ નહિં. જે શુભ કરણી જે શુભ કે શુદ્ધ આશયથી કરવાની છે તે તેમ કરી હિતમાં વધારો કરે એજ સુજ્ઞ ભાઈ બહેન નોને ઉચિત છે.
- મુ. ક. વિ. * A Friend in Veed is a Friend Indeed '_340411 424
ઉપયોગી થાય તેજ મિત્ર સાચે. શાસકાર કહે છે કે ખરે મિત્ર તે કે જે સુખદુઃખમાં સમભાગી રહે અને, નિઃસ્વાર્થપણે અડીના વખતે મદદ કરે. દૂધ પાણીની જેમ મિત્રતાની ખાત્રી ખરી વખતે થાય છે. સજજનોની મિત્રતા કદાપિ ફિક્કી પડતી નથી. ખરૂં જ કહ્યું છે કે પાપમાર્ગથી નિવારી પુર્ણયમાર્ગમાં જે-જેડે, ગુહ્ય દોષદિક ઢાંકે અને સશુ
ની પ્રશંસા કરે, આપદી વખતે અનાદર ન કરે પણ ખરી તકે મદદ કરી ઉદ્ધાર કરે-એજ સાચા-નિરસાથી મિત્રનાં લક્ષણ છે. આપણે મિત્ર થવું તે આવાજ મિત્ર થવું અને મિત્ર કરવા તે આવા સજજનોજ મિત્ર કરવા. આવા ઉત્તમ મિત્ર આ લેકમાં તેમજ પરલોકમાં મદદગાર થઈ શકે. નીચી ગતિમાં લઈ જનારી કુમતિથી આપણને બચાવી સદ્દગતિ આપનારી સુમતિ સાથે આપણને જોડી આપે. તન, મન, ધનથી આપણું એકાન્ત હિતજ કરે તેજ અને મિત્ર છે. સર્વ-વીતરાગકથિત અહિંસા, સંયમ અને તપલક્ષણ ધર્મ એ નિષ્કારણ મિત્ર છે, તે પવિત્ર ધર્મનું શુદ્ધ અંતઃકરjથી રેવન કરનારા સઘળા બંધુઓ અને બહેનો પણ નિઃસ્વાથી મિત્રો છે, તેમનું હિત-વાત્સલ્ય કરવું તે આપણી પવિત્ર ફરજ છે. તે ખરી વાત વિસરી જઈ તેમનું અહિત કરવા દોરાઈ જનાર ખરેખર મિત્રહી, ધર્મદ્રહી કે આત્મદ્રહી છે. કાળદોષથી કઈ પણ પ્રકારની આપદામાં સપડાયેલા આપણું સ્વધર્મી જનને સવેળા ઘટતી સહાય કરી ઉદ્ધરવામાં પ્રમાદ કર ઘટીત નથી. સ્વધર્મી બંધુઓને અને લખ્યુંનેને આપણે શી રીતે સહાય
કરવી જરૂરની છે? આ પ્રશ્ન ઘણું મહત્વ અને ગંભીર છે..કઈ'સાહૃદય-દયાળુ લાગણીવાળા ભાઈબહેને આ પ્રશ્નને સમયજ્ઞ-વિદ્વાન મુનિજને તેમજ શ્રવકજને પાસે ઉપસ્થિત કરે છે અને તાંબધી ચર્ચા પણ કરે છે. વિદ્વાન મુનિજને તેમજ ગૃહસ્થ તે સં.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મથી ટતા ઉડાતુ કરી પોતાના અભિપ્રાય નહેર કરે છે, પરંતુ પોતાની હની ફીથી ટેવાયેલા ટીમ ત જ ને! ટુન્તુ તે દિશામાં જોઇએ તેટલા પ્રભાણુનાં લક્ષ આપતા નથી, શ્રીમત લોકોના મોટા ભાગ પ્રાય: અભણ દેવાથી તે ઘણે ભાગે દ્રવ્યના વ્યય મેરોપમાં કે બીનજરૂરી માહ્ય આડંબર કરે છે. વિદ્વાન મુનિજના અને શાસનપ્રેમી શ્રાવકે તેમને દ્રવ્યનો વ્યય એવા જરૂરી મા કરવાને કહે છે કે જેથી દિનહિન ગરીબી સ્થિતિમાં સપડાતી અને સંખ્યા તથા મળમાં કમશેર થતી નાની જૈન પ્રાની યા જૈન સમાજની વાસ્તવિક ઉન્નતિ થવા પામે. તેએ કહે છે કે તમે જટલે! મે અત્યારે એછવ મહેાચ્છવમાં, જમણવારીમાં, લગ્નાદિ પ્રસગામાં, વરઘેડા ચઢાવવામાં અને નાના પ્રકારની ખટપટા ઉભી કરી અદાલતામાં ખચી નાંખે છે, તેટલે બધા નહિ તા તેને! અમુક સારા હિસ્સા તમારા સ્વધમી ભાઈહેનાને કે તેમનાં બાળકને ઉંચી પાયરી ઉપર ચઢાવવા ઘટતી કેળવણી આપવામાં ખર્ચવાની ઉદારતા વાપરે તે તમે જૈન પ્રજાનુ વિશેષ હિત કરી શકોા.’ સુભાગ્યની નિશાની છે કે શ્રીમ ંતામાંના ઘેાડા ઘણાએ એ વાતને કંઇક લક્ષમાં લીધી જાય છે, જેના પરિણામે તે હવે અન્ય સમાજોની પેરે પોતાના સમાજની ઉન્નતિ કરવાજૈન બાળાશ્રમે, આડી ા વિગેરે સ્થાપવા કંઇક'ફાળા આપે છે; પરંતુ જે ખાતાં નીકળે છે તેને પાકા પાયા ઉપર નભી રહે તેવા મજબૂત ખનાવવા અને તેમાં વધારે ને વધારે મદદ કરવાની પોતાની ફરજ જેમ તેએ અધિક સમજશે તેમ તે સમાજનું મહત્વ વધારી, સારી રીતે સાચવી, શાસનસેવા મળવી મ્હાટુ પુન્ય ઉમા શકશે. ઇતિશમ્ સુત્તિ ક. વિ.
बाळलग्न अने विधवा,
( લેખક–દફતરી નંદલાલ વનેચંદ મેારીવાળા )
હાલના સમયમાં કેટલાક દયાળુ હૃદયના પણ ભવિષ્યના વિચાર નહીં કરનારા સસારસુધારકા વિધવાએની દુ:ખમય સ્થિતિ જોઈ તેમની વ્હારે ધાયા છે તે ડાલનાજ વિચાર કરે છે પણ ભવિષ્યમાં તેનુ કેવુ.... માઢું પરિણામ આવશે, આર્ય હૃદયના પ્રેમની પવિત્ર ગાંડ તેનાથી કેવી રીતે નાશ પામી કુવાસનાને જગૃત કરશે તેના તેઓ વિચાર કરતા નથી. ભવિષ્યને વિચાર કરતા નથી એટલુંજ નહિ પણ તેનુ મૂળ જાણી તેના ઉચ્છેદ કરવા પણ કમરબંધ થતા નથી. તેઓ કેવળ બહારની દયાથી દોરવાઇ ખાળ વિધવાઓના અસહ્ય સપ્ટેને ફરીથી લગ્ન કરાવી દૂર કરવા માગે છે, પણ ખરે સુધારક તે તેજ કહી શકાય કે જે તેનું મૂળ શોધી તેને નાશ કરવાના પ્રયત્ન કરે. જ્યાંસુધી ખીજ મળી ગયુ નથી ત્યાંસુધી રોપાઓ ફ્રી કરીને ઉગવાના અને ફરી ફરીને તેમને સારૂ ઉપાય શોધવાની જરૂર પડવાની. દીર્ઘ દ્રષ્ટિથી
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માને અને વિશ્વ
વિચાર કરતાં આપણને જાય છે કે ખાળલગ્ન એ મુખ્યત્વે ખાળવિધવાઓ થવાનુ કારણ છે. ગાળલગ્રંથી અનેક પ્રકારના ગેરફાયદા છે તેથી તે ભાગ્યેજ કોઇ અઋણુ હશે, તેથી શરીરક્તિ નાશ પામે છે, યુવાવસ્થામાં વૃદ્ધપણ આવે છે, તે લગ્નથી ઉત્પન્ન થયેલા આકા રારીરે ખહુ ઓછી શક્તિવાળા માલુમ પડે છે અને ઘણીકવાર બાળકીએ ગર્ભ ધારણુ કરવાની ચગ્ય ઉમર પહેલાં ગર્ભ ધારણ કરવાથી સુવાવડમાંજ મરી જાય છે અને માળકેના જે સમય વીર્ય માંધવાને તેજ સમયમાં તેના અઘટીત વ્યય કરવાથી શરીરે કમજોર બને છે અને કેટલીકવાર તે મરણને શરણ થાય છે. આવા અનેક ગેરફાયદાને દૂર કરવા માટે જે મેટી ઉંમરે લગ્ન કરવામાં આવે તે ઉપર જણાવેલા લાભ મળે, તેટલુજ નહુિં પણ એક મેટા લાભ એ મળે કે જેથી વિધવાના લગ્નની જરૂર રહે નહિ
ઉપ
For Private And Personal Use Only
સસારના જેએને ખારીક અનુભવ છે, જેઓ જગતના વ્યવહારેને સૂક્ષ્મ રીતે અલેકે છે, તેઓને જણાયા વગર રહેતું નથી કે માટી ઉમરે પરણેલી કન્યાએ એકાદ બે વર્ષમાં સગાં થાય છે અને ચેાગ્ય સમયે તે કન્યાએ પુત્ર અથવા પુત્રીની માતા થાય છે. આથી તેમના પ્રેમ પતિ અને પુત્ર અથવા પુત્રી વચ્ચે વહેંચાય છે. તેના પ્રેમપાત્ર હવે એ બને છે અને એથી કરીને કદાચ દેવયોગે પતિનું મરણુ થાય તાપણુ તે પુત્ર અથવા પુત્રી તેણીને આવ્વાસનનુ' સ્થાન અને છે, પતિના મરણથી ઉપજતુ દુ:ખતા ભારી છે. પણ પોતાના પ્રેમનું સ્થાન પુત્ર અથવા પુત્રી થવાથી તેવી વિધવા તે પ્રેમ ખીન્ન પુરૂષને અપ`વા ઉત્સુક થશે નહિ, તેવી વિધવા કુસંગમાં પડવા દેરાશે નહિ અને આ પ્રમાણે બાળવિધવાઓના સવાલનું બહુ સારી રીતે નિરાકરણુ થઇ જશે. માટે વિધવાવિવાહના સવાલનું નિરાકરણુ ખાળલગ્ન અટકાવવામાં જ ઘણે ભાગે સમાયેલુ છે. પશ્ચિમ તરફના જે વિચારોએ આપણા દેશમાં પ્રવેશ કર્યો છે તે વિચારા સર્વ પ્રશ્નનાને તેની અહિક બાજુથીજ તપાસે છે. તે વિચારોદ્વારા તેઓ એમ માને છે કે જીવનના હેતુ સારનાં સુખ ભોગવવામાં જે સાધન સહાયભુત થાય તેવાં સાધને શોધી કાઢવામાં જ સમાયેલે છે. આવા જડવાદના વિચારીએ આ દેશના કેળવાયેલા પુરૂષાપર અસર કરી છે; તે વિધવાની જીંદગીને કેવળ દુઃખરૂપ જુએ છે, પશુ જેઓ ધાર્મિક દ્રષ્ટિથી વિચારે છે તેઓ જેકે વિધવાની જીદગીને દુઃખરૂપ જુએ છે અને વિધવાની સ્થિાત શાકકારક છે એ વાત કબૂલ કરે છે, છતાં તેમાં પણ કર્મના નિયમની અનિવાર્ય સત્તા જુએ છે. અમે એવા સુભાગ્યાયની આશા રાખીએ છીએ કે આળલગ્ર અટકે, વિધવાએ આછી થાય, અને જે વિધવા થાય તે પરમાર્થમાં પોતાનુ જીવન ગાળવા દોરાય. આવી મિત સત્રને થાય તે પરિણામે ઘોા લાભ થાય.
*
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિનાનાં ધર્મ ( બે )
ખક–દફતરી નંદલાલ વનેચંદ. માર્બીવાળા) " સ ત કરેલા કે અશુભ કર્મના ઉદયે કરીને સ્ત્રીઓને તરુણાવસ્થામાં વિધવ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રૌઢાવસ્થામાં સ્ત્રીઓને વૈધવ્ય પ્રાપ્ત થતાં જે કાંઈ મનદુબ થાય છે તે કરતાં સેંકડગણું વધારે દુખ તરાવસ્થામાં એ સ્થિતિ આવી પડવાથી થાય છે. તેના પણ સ્પષ્ટ છે. તારૂણ્યની ઉછાતી ઉમીઓમાં અને સંસારમાં લલચાવતા અને , પાકર્ષણની વચમાં રહીને શીલને ડાઘ ન પડવા દેવે એ અત્યંત કઠીન ય છે. આ કઠીન મનાતી અવસ્થામાં વિધવા સ્ત્રીઓને ઘણીજ સાવધાની રાખવા જરૂર છે.
વિધવાઓને આચાર. , જન તિલક, તાંબુલ, વિલેપન, અલંકાર અને વસ્ત્રછટા વિગેરે સધ. એના પગાર છે. વિધવા સ્ત્રીઓ પતિના મરણ પછી તે શંગારને તસ અ. કમાન કરવા જોઈએ. તેમને તે પવિત્ર શીલ એજ શંગાર છે, તેનું રક્ષણ કરવા દીક દરેક પ્રસંગ અને કશા કંટક સમાનજ તેઓએ ગgવી જોઈએ. દુઇ .ને ર અનર્થ કરનાર અને વ્રતભંગ કરનાર હોવાથી તેવા સંગથી તેમ છે અને સર્વથા દૂર રહેવું જોઈએ. તેમજ દરેક બાબતમાં સાદાધિી વત. કક . સાદો અને મર્યાદિત રાખે, અને ભોજન પણ વિકાર કરનાર રાજ. - નમી પડિ પણ સાત્વિક લેવું.
વિધવાઓએ સમય કેવી રીતે ગાળવા ? ઝાડ પોએ જે પિતાને કંઈ સંતતિ હોય તે ગૃહુકાર્યની સાથે તે સંતતિનું આ પ્રકારે રક્ષણ કરવું અને તેમની ભવિષ્યની અંદગી સુધરે તેવી રીતે થા -- hપવાની સાથે દુર્વ્યસનથી તદન દૂર રહે તેની કાળજી રાખવી. ખા. - ધવા સ્ત્રીઓએ સંતાનોને ઉછેરવામાં બહુ કાળજી રાખવાની જરૂર છે 'પીવિધવાઓના સંતાનો નાનપણમાં પિતા અથવા અન્ય કે વદ ના જ શ વિના ઉખલ અને દુર્ગણી બની જાય છે. સંતાનો પ્રત્યે
મા: ના અત્યંત માયાળુ હોય છે, તેથી તે માયાળુવાને ગેરલાભ લઈને રિસના ટીપા શાહજાદા ની જતા જોવામાં આવે છે. તેથી સંતાનોને ઉછે.- કવર એ વિશેષ લક્ષ આપવાની જરૂર છે. જે કદાચ સંતતિ ન હોય તા - કુટુંબની સ્થિત્યનુસાર ઘરમાં પિતાને કરવાનું ગૃહકાર્ય કાળજીપૂર્વક
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી સ્વાલિ ગાકાને કરેલા એક
હ૫૭ વિવેકી કરી પરવાયો પછી એક પડ આવ કે રિથામાં ન ગુમાવતાં નિત્તિના સમયમાં જે કઈ શાળા, આન, કે તેવી કે સંસ્થા હોય તો તેમાં નહિંતો કઈ ભણેલી સ્ત્રી પાસે નૈતિક અને ધાર્મિક શિક્ષણ મેળવવું, અગર વાંચતાં આવડતું હોય તે સારાં સારાં સતીઓનાં ચરિત્ર કે તેવાજ ઉત્તમ પુસ્તક વાંચવા અને બીજી સ્ત્રીઓને સંભળાવવા. ધર્મશાસ્ત્રો સંભળાવનારને વેગ હોય તે ધર્મસ્થાનકમાં જઈ શાયશ્રવણ કરવું.
પ્રૌઢાવસ્થાની વિધવાઓનું કર્તવ્ય. પોતે યોગ્ય શિક્ષણ મેળવ્યા પછી તે શિક્ષણને લાભ બીજી સ્ત્રીઓને આપે. અથવા સામાજિક અને ધાર્મિક સેવા બજાવવી એ શિક્ષણુનું ઉત્તમ પ્રજન છે. આ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થયે કુટુંબના અધિપતિની સંમતિ મેળવીને વિધવા સ્ત્રીઓએ સામાજિક કે ધાર્મિક સેવા તરફ પ્રયા કરવું કે જેથી તેમના વહેમો અને અજ્ઞાન નષ્ટ થાય અને પિતાનું પણ શ્રેય થાય. તેવો પ્રયત્ન તેઓએ હમેશને માટે કરવો જોઈએ.
श्री स्थुलिभद्रजीए गुणिकाने करेलो बोध,
હે કહ્યા! અનંત ભાવના પૂણ્યના સંચિતથી મનુષ્ય જે ઉત્તમ દેડ પ્રાપ્ત થશે છે, તે ક્ષણિક સુખ ભોગવવાને મળેલો નથી પણ પરમ આનંદ લેગવવા મળે છે. એ આનંદ તે કયે? આ દેડના સર્વ આનંદ તે તુચ્છ છે કેમકે તે ક્ષણિક છે. દેડના ક્ષણિક સુખ કે આનંદ સુખે નથી, ને આનંદે નથી પણ એ માત્ર બુદ્ધિને ભ્રમ જ છે. ક્ષણભર વિચાર કરી જગતને વ્યવહાર, ઉત્પત્તિ રિથતિ અને નાશ પ્રતિ લક્ષ દેશે તે તને સ્પષ્ટ જણાશે કે આ દેહમાં કશી સુંદરતા નથી. એ દેડ અનેક જાતનાં સક કરવા માટે છે, ક્ષણિક સુખ ભોગવવાને કે પાપ કર્મ કરવા માટે નથી. મોડ એના પર કરો કે જેમાંથી નિત્યને આનંદ પ્રાપ્ત થાય. વિષયસુખનો આનંદ તે ક્ષણભર
જ છે, વળી મારા સંગે વિષય રમવાની તારી હા આ ક્ષણે તૃપ્ત થયા પછી પાછી વિશેષ જાગૃત થશે અને એ પાપર૫ આનંદ માટે તેને વધારે વધારે તાલાવેલી થયા કરશે. ત્યારે તું શું કરશે? ક્ષણ પછી નાશ પામે એવું સુખ, એ આનંદ જોગવવાથી કોઈ પણ મનુષ્યના જીવનની સાર્થકતા થતી નથી, સુખે મળતું નથી, ને આનંદ મળતું નથી. આહાર એવો કરે જે શરીરને અમર કરે, સુખ એવું ભેગવવું કે જેની તુલનાને કોઈ પણ પહોંચે નહિ, વિલાસ એ રમ કે જે સત્કષ્ટ હોય, આનંદ એ લે કે જે પરમ આનંદ હેય ને તૃપ્તિ એવી
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જે ને ધર્મ કાવા,
જોઈએ કે જેથી કામનાને લય થાય. હે કહ્યા પવિત્ર ધર્મને માંગ કરનારા જે નિ: નરકમાં નાંખનારા વિષયોથી કાઈ પણ હવે કોઈ પણ કાળે પરમ સુખી કે પરમ આનંદ થયો નથી ને થશે પણ નહિ. તેમ તને પણ મારી રોગ વિલાસ કરવાથી તૃપ્તિએ ઘવાની નથી, સુખે મળવાનું નથી, ને આનંદ થવાને નથી. તૃપ્તિ ક્ષણનું સુખ, ગુનો આનંદ, એ શું આનંદ ગણાય ? આટલું સમજાવ્યા હતાં અને નેહ થાય એ તારી મૂઢતા-અજ્ઞાજ છે. તે આટલા દિવો થયાં વિષય વ્યાં છે તો પણ તેને તૃપ્તિ થઈ નથી, પણ ઉલટી વિશેષ લાલસા થવા લાગી છે. અને પુન: પુન: વિષય જોગવવા ઈચ્છે છે, તેનું કારણ એ કે આ જગતને મિથ્યા આનંદ ભેગવવાથી તૃપ્તિ થતી નથી, પરંતુ વધારે ને વધારે અતૃપ્ત બનાવી તે વાવવાને વધારે ને વધારે ઉશ્કેરે છે. એક દુર્ગધીવાળા સ્થાન ઉપર તને આટલે નેહ છે પણ આ શરીર નાશ પામીને માટી ભેળું મટીરૂપ થઈ જવાનું છે. આ શરીરરૂપ હાડકાં, ચામડાં અને માંસના આ પિંડ પર જ્ઞાનીને મેહ થતા નથી. હે
ગુણિકા ! અગણિત મનુષ્ય જુવાનીના બહારમાં મદમસ્ત જોવામાં આવે છે, છેલ છબીલા બની જઈ પાપકર્મ, નીતિ ધર્મનો કે સદાચરણનો વિચાર કરતા નથી ને ગધેડાની માફક બીકણ બની ઈચ્છિત લેગ ભેળવીને પિતાનું કર્તવ્ય ભૂલી જાય છે. એક પાપાચરણમાં મસ્ત બની અનેક પ્રકારનાં પાપાચરણ કરે છે, એ સર્વની અધમ ગતિ થાય છે તે તું જાણતી નથી, તેથી જ આ મળમૂત્રથીજ ભરેલા અંગપર તુ મેડિત થઈ છું; માટે એ તારે મિડ કાઢી નાંખ. અવિનાશી સુખ ઉપર મહ કર કે તને તે ભોગવતાં નિત્યનો આનંદ થાય-સદની તૃપ્તિ થાય. પરમ સુખી થવાય. આ મનુષ્ય દેહ ધરીને જે જીવે પોતાના આત્માનું કલ્યાણ કર્યું નથી–તેનું તત્વ જાણ્યું નથી, તેને મન એળેજ ગમે છે. ચોરાશી લાખ યોનિમાં મનુષ્ય જન્મ મળવો દુર્લભ છે, તેમાં પણ પાપ પુણ્યનો વિચાર, આત્મા અનાત્માને વિવેક, પરમાનંદની ઉત્કંઠા ને પરમ સુખની પ્રાપ્તિ અતિ દુર્લભ છે, વળી
સ્વરૂપનો અનુભવ થવો એ તો તેથી પણ વિશેષ દુલેલ છે. કેશ્યા ! જે મળમૂત્રથી ભરેલા નાશવંત દેહ પર તને પ્રીતિ થઈ છે તેના સ્વરૂપને તું નિરખીને જો કે તેમાં મોહ કરવા ગ્ય શું છે? આ જીવને મનુષ્યપણું પ્રાપ્ત થયું છે તે * ગુણિકા, કંચની, રામજણ એ રેયાના જુદા જુદા નામો છે. ૧ ગુણ જોઈ દેહાર્પણ કરનાર તે ગુણિકા, એ એકનું જ સેવન કરે છે. ૨ કંચન લઇ દેહાપણ કરનાર તે કંચની. તેનો સ્વામી ધન છે. ૩ ઈશ્વરનું ભજન કરનાર સમજણ પણ વિષયીજને તેના મેહપાસમાં તેની ધર્મવૃત્તિ
જોઈ ફસાય છે. ૪ રૂ૫, ધન, ગુણ જોયા વગર વિષય ભોગવનાર તે વેશ્યા.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લિભદ્રજીએ ગુણિકાને કલે છે.
સારના નારાવિંત લેગ ભેગાવ નડુિં, પરંતુ આત્માના કાને માટે તેથી પરમાત્માને પિછાણવા, તેની સેવામાં વિલીન થવું અને તેનું મનન કરવું. ર ડારીરમાં રહેલી જીવની જ્ઞાનેંદ્રિય ને અંત:કર પરમાનંદ માટે તલસે છે, પણ પરમાનંદપ્રાપ્તિના માર્ગથી અજ, અવિદ્યાથી ઘેરાયેલે જીવ વિવેક વૈરાગ્ય વગરને હોવાથી સંસાર અટવીના દાવાનળવાળા માર્ગમાં ભટક્યા કરે છે, પણ જે સંસ્કારી જીવ હોય છે તે પરમ સને ઇરછે છે, પરમાનંદ માટે તલસે છે, અને સત્યને જ લક્ષી રહે છે. પરમાનંદ પ્રાપ્તિ પરમ તવના સેવનથી થાય છે. એ પરમ તત્વનું સેવન તેના ચિંતન–સાધન વિના થઈ શકતું નથી. પરમ તવના દર્શનથી પરમપુરૂષનું દર્શન થાય છે. એ પરમપુરૂષનું દર્શન જ પરમાનંદ છે, પરમ સુખ છે, અવધિની તૃપ્તિ છે. જેમને પરમપુરૂષનાં દર્શન થયા નથી તેવા જ પુણ્યકર્મથી દેવલોકમાં જાય છે ખરા, પણ દેવલોકમાં ગયેલા એ અપ પુણ્યવાળા છે. તેથી ત્યાં અલ્પ સુખ ભોગવીને પુણ્યનો ક્ષય થયા પછી પાછા મનુષ્યલકમાં અવતરે છે, મરે છે ને આ જગતના પ્રાણી માત્રની સ્થિતિ ગર્ભમાંથી તે મૃત્યુ પરંતુ જે એકસરખી જ દુઃખદાયક છે તે ભોગવે છે. સ્ત્રીના શતકાળે તથા સંભોગ સંયે જીવ ગર્ભરૂપે રહ્યો તો કષ્ટ ભેગવવાને પ્રારંભ કરે છે. એ ગર્ભસ્થાનમાં જીવ ઉધે મસ્તકે મળમૂત્રની વચ્ચે નવ માસ પર્યત સધ્યા કરે છે. માતાના સારા નરસાં કર્મથી ગણ્યાનમાં એટલો બધો તે દુઃખી થાય છે કે તેનું વર્ણન કરવાનું છે પણ સમર્થ નથી. છે કેક્ષ્યા! એ ગાભની કણાત્મક સ્થિતિને હું જ્યારે વિચાર કરું છું ત્યારે તને થયેલા મને માટે મને અત્યંત શક થાય છે. એવા નવીન સ્થાનમાં રહેલા ગલ સ્થ જીવનું જીવન કેવળ તેની માતાએ ભક્ષણ કરેલા અત્તના રસ ઉરજ રહે છે. તેની માતાએ ખાધેલા ખાટા, ખારા, તીખા, કડા વિગેરે રસવાળા પદાર્થોના સેવનથી ગર્ભસ્થ બાળકની અત્યંત સુકુમાર ત્વચા પર કેવી કેવી પીડા થતી હુશે તેનો તું વિચાર કરી છે. આવી દુઃખદ અવસ્થામાંથી કોઈપણ પુસ્થાગે તે જ છે. મનુષ્યદેડ સર્વોત્તમ છે, એજ દેડથી જીવ કણસાગર તરી શકે છે, પણ તરવાનું સાધન પરમપુરૂષનું કહેલું જ્ઞાન છે. તેને પરિત્યાગ કરી સંસારને વા ખાતે અને જ્ઞાની મનુષ્ય પોતાના પ્રવસ્થાનને સર્વ સુખનું કારણ સમજે છે, એમાંજ સઘળો આનંદ માને છે અને ઇદ્રિના પરસ્પર ઘર્ષણથીજ પિતાને અકિક સુખ મળ્યું સમજે છે. આ તેની મૂઢતા માટે શું કહું? કે ધિક્કાર આપે? પ્રાણી માત્ર કેવા સ્થાનમાંથી જન્મે છે તેનો વિચાર કરતાં જ્ઞાની મનુષ્ય સમજી શકે છે કે ગર્ભાનના જેવું એક પણ સંકટવાળું સ્થાન આ જગતમાં નથી. એ ગર્ભવાસમાંથી મનુષ્ય પ્રાણીનો છુટા થયા પછી એ ગર્ભવાસમાં પાછો પ્રવેશ ન થાય એવાં કર્મો જ્ઞાની જીવે કરવાં જોઈએ, તેણે પોતાના મનમાં ઉત્પન્ન થતી વિપરીત ભાવનાઓને
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન સા
મારવી એઇએ; તેને મારવાને મદલે જ્યારે મનુષ્ય તેની વૃદ્ધિના ઉપાયે યેજે છે ત્યારે વિપરીત પરિણામ આવે છે. તે અનેકવાર વિલાસસુખ લેગવ્યાં છે, પણ તુ તૃપ્ત થાં નથી. મનુષ્યના પતનનું મુખ્ય કારણુ કામ છે. આ કામ અજિત છે, એને જે જીતે છે તેજ પુરૂષ છે, કેકે અનેક રીતે કામવિલાસમાં મસ્ત થયેલા જીવાને અન તકાળ પર્યત કામભોગ ભોગવ્યા છતાં તૃપ્તિ થઇ નથી. એવા કામને સેવન કરવાની તને જે ઇચ્છા થાય છે તે ખરેખર તારાં દુર્ભાગ્યની જનિશાની છે. એ પરમ કષ્ટદાયી કામભોગનેા આનંદ અલ્પ છે. તને મારા રૂપ ઉપર માહ થતા હાય તે એ રૂપ કેવું છે તેનુ હુ તને યથાર્થ દર્શન કરાવું છું તે તુ જોઈ લે. પછી આ રણંગના જે રૂપાળા ભાગપર તને મેહ થતા હોય અથવા તા જે વહાલુ લાગતુ હાય તે અંગ તારી પાસે રાખજે, પણ તેથી તારી ઇચ્છા તૃપ્ત થશે નહિ; પણ દિવસે દિવસે વૃદ્ધિ પામતી જશે, જે તારે નિત્યની તૃપ્તિ, નિત્યનું સુખ, નિત્યનો આનંદ ભાગવવા હાય તે પરમાત્માનું સેવન કરવા તૈયાર થા. પરમાત્માના સેવનથી જે આનદ પ્રાપ્ત થાય છે, તેજ અવિનાશી છે, ખાકી સ` વિનાશી જ છે.
વળી હું કૈસ્યા! તું સાંભળ હું આા મનમાં જ બધા દોષા સમાયેલા છે, જેનુ મન પેાતાને વશ નથી, જેણે મનને સ્વાધીન કીધું નથી, જેણે મનને પગ નીચે દઆવ્યું નથી તે જીવ કોઇ કાળે પણ જગત્પર વિજય મેળવી શકતા નથી. જીવ માત્રને અભયપ્રાપ્તિને આધાર મનના નિગ્રહ છે. મનજ દુ:ખ, ક્ષય, પ્રધ્યેાધ તથા અક્ષય શાંતિનું કારણ છે. મન એજ અ ંધ અને મેાક્ષનુ કારણ છે. વિષયનુ મનન તે બંધ અને નિવિષયપણ તે મેાક્ષ. મન એ પ્રકારનાં છે. શુદ્ધ અને અશુદ્ધ. વિ ષયે ની અભિલાષાવાળુ મન તે અશુદ્ધ અને વિષાની અભિલાષા રહિત મન તે વૃદ્ધ. એથી મુમુક્ષુ જીવે પેાતાના અ ંત:કરણને નિવિષય કરવાના નિત્ય પ્રમળ પ્રયાસ કરવા જોઇએ, કારણકે મન એવી કારમી માયાના રજકણેાથી ઘડાયલું છે કે તે ક્ષણમાં હાથીપર બેસાડે છે ને ક્ષણમાં ગધેડે ચડાવે છે. ક્ષણમાં નિર્વિકારી બની ચ છે ને ક્ષણમાં વિકારના શિખપર ચડી બેસે છે. માટે જીવે સર્વા પ્રયત્નથી મનપર અંકુર મૂકી તેને વશ કરવું, કારણકે મનજ પરમ પદને પમાડે છે. તેથી પણ જીવે જેમ બને તેમ મનને વશ કરવાને મહત્ પ્રયાસ કરવા યાગ્ય છે.
હું કે!સ્યા! તુ ખરેખરી ભાગ્યવતી ને વિચારશીળ છે, કેમકે તને આત્માનું કલ્યાણ કરવાની ને આત્માને ઉન્નતિના સ્થાનમાં લઇ જવાની અને પાનદ પદ ગમ કરવાની ભાવના છે. એ ઇચ્છા તૃપ્ત કરવાને તારી વિષયવાસના મેાળી પાડ ઘરા મનમાં જ્યાં પરમાત્માને વસવાનું સ્થાન છે ત્યાં મારા જેવા અલ્પ જીવ વસે , કેમકે હજી તને મેડુ છે. એ મેઢુના તુ નાશ કર‚ વિષયસેવનમાં અનેક રાગ,
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી લિલક એ-ગણિકાને કરેલ બેલ.
અને પીડા, અનેક પ્રકારનાં દુ:ખે જણાયા છતાં પ૩ વિષયપ્રતિ ધસડાવવાને તારું મન તને ઉછેરે છે. તે દરણું પુરૂષને જીત્યા છે પણ કામવાસના તને દાસી - નાવી પગતળે દબાવી રાખી છે. તું તારા મનને જીતે તેજ સબળા કહેવાય-નહીંતર અબળા. એ મનજ તેને અધર્મ માર્ગે દોરે છે. આ જગતમાં રહેલા છેપ્રતિ તું દષ્ટિ નાંખશે તો તને જણાશે કે વિષયસેવનમાં અંધ બનેલ અનેક સ્ત્રીપુરૂષે પોતાનાં રૂપ અને વનનો નાશ કરીને વયે પહોંચતાં દેહથી, મનથી, ગુણથી જર્જરિત થઈ જાય છે. અનેક પ્રકારે વિષયોનું સેવન કરનાર સ્ત્રી-પુરૂષ વૃદ્ધાવસ્થામાં એટલા નિર્મળ અને નિસ્તેજ થઈ જાય છે કે તેઓ જીવતા મુવા સમાન હોય છે. અને પ્રાણીમાત્ર તેને ધિક્કારે છે. સૌન્દર્યને નાશ થતાં તેના પ્રતિ કઈ દષ્ટિ પણ કરતું નથી. તારૂ પ્રથમનું સૌન્દર્ય આજે છે? ના, આજનું સન્દર્ય - વિષ્યમાં રહેવાનું છે? ના, છતાં હજી તને તારૂં મન કામવાસનામાં પ્રેરે છે અને મારા રૂપ તને મેહ લગાડે છે.
આ પ્રમાણે કહ્યા પછી મુનિરાજે વિદ્યાના બળે પિતાના આખા શરીરના એ. દરના દરેક ભાગનું તેને દર્શન કરાવ્યું, તેથી મુનિરાજનું સિન્દર્ય તે બાજુ પર રહ્યું પણ એક ભયંકર હાડપિંજર રક્ત, માંસ, મળ-મૂત્રની ખાણ દેખાડી. પછી મેં નિરાજે કહ્યું કે “આમાને કર્યો પદાથે તને સુંદર દેખાય છે તે મને બતાવ કે તે તારે
સ્વાધીન કરી દઉં. આ દેડનું આ જ સ્વરૂપ છે, માટે તેના પર મોડ છેડી દઈ શ્રી વીતરાગદેવ સાથે પ્રીતિ કર કે જેથી તારું આ ભવમાં તેમજ પરભવમાં કલ્યાણ થાય.”
દેહનું હાડપિંજર જેવાં કે સ્થાને સ્યુલિભદ્રપરનો મોહ ઉતરી ગયો. અને ઉભય હસ્ત જેડી મુનિરાજને કહેવા લાગી કે “અરેરે! આ લેકમાં જન્મી મેં ઘર પાપ કર્મ કર્યા છે તેની મને શું શિક્ષા થશે ? પુરૂષ અને પૈસામાંજ હું લીન હતી. મેં કદી પણ ધર્મને વિચાર કર્યોજ નથી. રે દુષ્ટ કામ! તે મોટા મોટા મહાત્માને ચલાયમાન ધા છે, પતિવ્રતા સ્ત્રીઓને પણ ચલાયમાન કીધી છે, તારે આ જગતમાંથી હમેશને માટે નાશ કેમ ન થયે?” પછી મુનિરાજના ચરણમાં પડી અશ્રુ પાડતી કશ્યા બેલી–“હે દેવ! હે મહાપુરૂષ! હે તારણકર્તા ! હે અદ્વિતીય પુરૂષ! આ પાપાચરણ અબળાને ઉદ્ધાર કરે. મારું કલ્યાણ આપ ઉપર વિશેષ રહેલું છે. આ પાપિ પર આપે જે મહાન કૃપા કીધી છે તેના બદલા તરીકે આપના ચરણનું મને સેવન કરવા આપો.” મુનિરાજે કહ્યું-“હે વિવેકી! જે જ્ઞાન મેં તને આપ્યું છે તેનું સતતું મનન કરશે તે તેથી તારું કલ્યાણ થશે. મારા ગુરૂની આજ્ઞા પ્રમાણે આ ચતુર્માસ મેં તારે ત્યાં પૂર્ણ કીધું છે, હવે હું ક્ષણભર પણ રહી શકીશ નહિ. તારું કલ્યાણ થાઓ.”
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્ફુલિભદ્રજીના સફ્રુપદેશથી કાયાને આ અસ્થિર સંસાર ઉપ૨ત્રી તેમજ ટ્રે ઉપરથી પ્રીતિ ઓછી થઇ ગઇ અને સઘળા સંસાર દુઃખમય દીસ લા. તેથી શુદ્ધ શીયળવતું બારણું કરી મત પચ્ચખાણ તે પોતાના દેહનું દમન કરા લખી અને જે અબળા હતી તે સબળા બની દેવલે કનાં સુખ બેગવવાને પાત્ર થઇ.
હું ભવ્ય જીવ! આ જગતની મેડજાળમાં ફસાવાનું મુખ્ય સ્થાન વિષયસુખ છે. લોકો તેને વિષયસુખ કહે છે. પશુ તે ખરેખર વિષયદુ:ખ છે. અને વિપયજ સકળ સંસારનું વિધાન છે. જે વિષયને જીતે છે તેજ જીતેંદ્રિય રણમાં મહા વિજય કરનારા તથા અનેકના સાર કરનારા વિજેતા નથી પણ જે એકલે છે, નિરાકાર છે, જેની પાસે મુમનુંજ શત્રુ છે એવા વિષયના-કામદેવના જે પરાજય કરે છે તેજ વિજેતા છે. તેને જ ત્રણે લેકની પણ ઉપર જવાને અધિકાર છે.
વિષયને જીતનાર પુરૂષ આખા જગતને જીતવાને સમર્થ થાય છે. વળી તેવા પુરૂષને આ જગતની સર્વ વાસનાએ ખાધ કરી શકતી નથી. વળી વિષયને જીતવાથી પરમાત્માનું સેવન સારી રીતે થઇ શકે છે. તેટલા માટે દરેક મનુષ્યે વિષયને જીતવા ોઇએ. મા પ્રમાણે સમજી જે મનુષ્ય બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરે છે તેની ત્રણ લેાકમાં કિર્ત્તિ થાય છે. તથાસ્તુ. શેઠ અમીચંદ કરસનજી. સ્કુલમાતર વીશળહડમતીયાજીનાગઢ.
ચતુર્થ આગમવાચનાની સમાપ્તિને પ્રસંગે પન્યાસ આણંદસાગરજીએ આપેલ વ્યાખ્યાન.
આગમવાચનાની ઉત્પત્તિ આ પાંચમા આરામાં દિનપ્રતિદિન ઉતરતા કાળ દાવાથી, મળ, બુદ્ધિ ને આયુષ્યાદિકની મંદતા થવાથી, સૂત્રેાના ધીમે ધીમે વિચ્છેદ થતા હાવાથી, સાધુએમાં સૂત્ર સબંધી જ્ઞાનના જોઇએ તેવા પ્રચાર થતા નહિં દેખાવાથી મહેસાણાના રહીશ શાસનાતિતકારક શાહ વેણીચાંદ સૂરચંદ પાટણ આવેલ છે તેમને ઉપરાક્ત વાત કરવાથી એવા નિણૂય થયે કે એક આજી આગમા છપાવવા ને પીજી માત્રુ સાધુની અંદર આગમોની વાચના શરૂ કરવી કે જેથી સાધુવર્ગ ને કાંઈક સિદ્ધાંતની દિશા માલુમ પડે તથા જ્ઞાનની અભિરૂચિ ઉદ્ભવે. આ પ્રમાણેની વાત થયા ખાદ્ય તેને અંગે ખર્ચને માટે વેણીચંદભાઈ તરફથી ટીપ શરૂ કરવામાં આવી, અને મહેસાણે આવી ત્યાં આ કાર્ય કરનારી સંસ્થાનું નામ “ શ્રી આગમાદય સમિતિ ” રાખવામાં આવ્યું. પ્રથમ વાચના પાટણુ. મુકામે શરૂ કરી, ત્યાંની વાચનામાં સાધુ-સાધ્વીની સખ્યા લગભગ પચાસની હતી.
'
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પં. દામનું કથાન.
કણ - પાર પાચન શરૂ ક હ નિરાકાર કેસનાં રા.. માટે કામ શરૂ કરવું , કારક કે આખા હિંદુસ્તાનમાં આ પ્રક જેવું કર્યું કે પ્રેસ કરી શકતું નથી. પછી કાગળની સગવડ કરી છપાવવાનું કામ ચાલુ કર્યું.
ચાણઃ–પુરત છપાયા પછી તેની કેવી રીતે વ્યવસ્થા કરવી તેને વાટે વિચાર કરતાં જેકે દરેક પુસ્તકોના ખર્ચની રકમ આવેલી છે છતાં ભેટ આપવાનું નહિ રાખતાં જે અડધી કીંમતે વેચવાનું ઠરાવ્યું છે તેનું કારણું એટલું જ કે તે લેટ આપવાનું રાખીશુ તો જેને એક નકલ જોઈશે તે બે-ત્રણ મંગાવશે. અને જે ખપી હશે તેને એક પણ નહિ મળે અને અસ્તવ્યસ્ત થઈ જશેઆ કારઘુથી અડધી કિંમત રાખીને જે પૈસા આવે તે તે સૂત્રના બીજા અંગે (ભાષ્ય, ચૂર્ણિ વિગેરે) છપાવવામાં ખરચવા કરાવ્યું. આવી રીતે વેચાણ કરવાનું રાખ્યા છતાં પણ કેટલાકે દશ દશ નકલે વેચાતી લઈને વધુ કિંમતે વેચવા લાગ્યા અને કેટલાક સાધુઓ તથા ગૃહની બુમ આવવા માંડી છે અને પુસ્તકો મળતા નથી. આથી કરીને ફરી સુરતમાં જયારે સમિતિની કમીટી મળી ત્યારે એવો ઠરાવ કર્યો કે એડવાન્સ લેવાનું રાખવાથી પુસ્તકોની તેવી ગેરવ્યવસ્થા થશે નહીં. આ કારણથીઆગમની ૧૦૦૦ નકલ છપાવીને તેમાંથી એડવાન્સવાળાને આપવી. અને તે ધણીને જ્યારે પુસ્તકે મંગાવવા ન હોય તે વખતે તેના એડવાન્સના રૂપિયા તેને પાછા આપી દેવા. આ પ્રમાણે કરાવ કરી એડવાસ દરેક નકલદીઠ રૂા. ૧૦) લેવાની ગોઠવણ કરી. તે પ્રમાણે પુસ્તકો આપવા શરૂ કર્યો. આ પ્રમાણે એડવાન્સ લેવાનું કારણું ઠરાવેલું છતાં પણ કેટલાક જીવેને એડવાન્સ આપતા પિતાનું નામ જાહેર થાય એ માટે એડવાન્સ વિરૂદ્ધ તેઓ લખવા લખાવવા લાગ્યા, પશુ અને તે એજ વિચાર રાખે કે જે માણસ શાસનહિતના કાર્યો કરવા માંડશેતેને વિનો તો આવશે જ. કારણ કે “ શ્રેયાંસ વ૬ વિદ્યાનિ. મન તપ. આ પ્રમાણે સમજીને સમિતિએ એડવાન્સ લેવાનું ચાહુ રાખ્યું. આજે એકંદર એડવાન્સ આપનારા ૪પ૦ ઉપરાંત થઈ ગયા છે.
ભેટ:––છપાયેલા આગમે કેને કેને ભેટ મળે છે ? તે વિષે જણાવવાનું કે જેની પૂરી મદદં પુસ્તક છપાવવામાં આવી હોય તેને તે પુસ્તકની ૨૫) નકલ તથા જેના રૂા. ૧૦૦૦) આવેલા હોય તે દરેકને દરેક પુસ્તકની અકેક નકલ ત જે આગમવાચનામાં જેટલા સાધુ-સાધ્વીઓ ભાગ લેતા હોય જે પુસ્તક તે વાચનામાં વંચાતું હોય તે પુસ્તકની એક એક નકલ તથા આગમ છપાવવામાં જેની જેની લખેલી પ્રત આવેલી હોય તેને તેજ જાતની છાપેલી એક પ્રત તથા જે પહેલીવાર તથા બીજીવાર ફારમે સુધારી આપતા હોય તેને તે જાતની બબે નકલ અને એકવાર ફાર જોઈ આપે તેને એક નકલ તથા જે કાપી કરાવવામાં તથા કેપી સુધારવામાં
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તશા પહેલી ને બીજીવાર ફાર જોવામાં મદદ કરનાર તથા તેમાં વધારો-સુધારે કરી આપનારને તેજ જાતની નકલ ૧૦) તઘા જે ગામાં લખેલ પુસ્તકના બંડારે છે, તે ગામના પાંચથી સાત માણસની સહીનો કાગળ આવે તે તેને પણ એક એક નકલ તથા કેટલીક યુનિવસીટી વિગેરેની જાહેર લાઈબ્રેરીઓને પણ એક એક નકલ ભેટ આપવામાં આવે છે. આટલું છતાં જેનપત્રના અધિપતિ લખે છે કે જે સાધુઓએ વાચનાની અંદર લાભ લીધો હોય તેને પણ પુસ્તક ભેટ મળતાં નથી. તે મારે અત્રે ખુલાસારૂપે એટલું જ જણાવવાનું છે કે એ એક પણ દાખલો આપ જોઈએ કે જે સાધુ જે પુસ્તકની વાચનામાં બેઠેલ હોય છતાં તે પુસ્તક તેને ભેટ ન મળ્યું હોય. બાકી જેને વધારે પુસ્તકો ભેટ જોઈએ તેને તેટલાં બધાં ભેટ આપી શકાતા નથી, એ તે ખરી વાત છે.
રજા પાડવાનું પ્રજન–આવું કહ્યા પછી મારે હવે જણાવવું જોઇએ કે વાચનાની આજે અઢી વર્ષભરની રજ પાડવાનું પ્રયોજન એટલું જ કે આજ દિવસ સુધી જે જે પુસ્તકે વંચાયા તેમાં દશવૈકાલિક ને સૂયગડાંગ, લલિતવિસ્તરા પહેલાનાં છપાયેલ હતાં તે તથા વિશેષાવશ્યક (કાશીવા ) તથા ઠાણાંગજી (બબુવાળું) છપાયેલ હતું તે તથા એટલા વખતમાં જે જે નવા સમિતિ તરફથી આવશ્યકવૃત્તિ, ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર, આચારાંગસુત્ર, અનુયાગદ્વાર, ઉવવાઇસૂત્ર, નંદીસૂત્ર છપાયા તે વંચાયા. હવે છાપેલા આગ પકી એકપણ પુસ્તક શિલીકમાં ન હોવાથી વાચનાનું કાર્ય અઢી વર્ષ પર્યત મુલતવી રાખવામાં આવ્યું છે, તે દરમ્યાન પાછા બીજા નવા આગમે છપાઈને તૈયાર થશે, ત્યારપછી વાચના શરૂ થશે. કારણ કે વાશના અને છપાવવાનું કામ અને સરખી રીતે બની શકતાં નથી; વાચના પિતાને આધીન છે ને છપાવવાનું કામ બીજાને આધીન છે, તેથી મુદ્ર કામને પહોંચી નહિ વળવાથી તથા મુદ્રણ કામ ઘણી ઠંડાઈથી ચાલતું હોવાથી અઢી વર્ષ પછી વાચના શરૂ કરવાનું ચગ્ય લાગે છે.
આવતી વાચનાનું સુકરર સ્થાન–૧૯૭૬ ના વૈશાક વદ ૬ ને માંગલિક દિવસ કે જે સિદ્ધાચલજી ઉપર શ્રી આદીશ્વર ભગવાનની વર્ષગાંઠ દિવસ છે તે દિવસે પાલીતાણામાં વાંચના શરૂ કરવાનું અત્યારે ધાર્યું છે. અત્રે આ ખુલાસો કરવાનું કારણ એ જ છે કે વાચનામાં રજા પડવાથી વખતે કેટલાએકના મનમાં શંકા ઉપસ્થિત થાય કે જેમાં સુરતમાં કેસ થઈ હતી અને કેટલાક વર્ષ સુધી બંધ પડી ગઈ, તેમ આ વાચના પણ સુરતમાં આવવાથી સુરતમાંજ તેની સમાપ્તિ થઈ ગઈ. આ શંકા દૂર કરવાને માટે જ લખવું પડે છે કે જેમકોગ્રેસ બંધ પડી ને પાછી પિતાની બહેનપણી લીગ નામની સંસ્થાને સાથે લઈને કામ કરવા લાગી તેમ આ સમિતિની વાચના પ
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુરિ ચરિત્ર ભાવાંતર.
અઢી વર્ષ સુધી રજા ભોગવીને પછી શાસન દેવતાની સહાયતા લઈને પોતાની નારી હેનપ નામની એક કઈ સારી સંસ્થાને સાથે લઈને સંવત ૧૯૭૬ના વૈશાક વદ ૬ને દિવસે સિદ્ધાચલજીની પવિત્ર યાત્રાને લાભ લેશે. એવું ભવિષ્ય કેમ ન બંધાય ? તેથી દરેક સુજ્ઞોને આમંત્રણ કરીએ છીએ કે આ૫ તેવા રૂડા અવસરો. લાભ લેવા જરૂર પધારી ભાગ્યશાળી બનશે.
ઉપસંહાર:–અનિતમ ઉપસંહાર આ વ્યાખ્યાનો કરતાં એટલું જ જણાવવું આવશ્યકીય છે કે પ્રથમ આગમવાચન પાટણમાં થઈ હતી. ત્યાં ૧ સુયગડાંગ તથા ૨ દશવૈકાળિક વંચાયા હતા. બીજી વાચા કપડવંજમાં થઈ હતી. ત્યાં અનુયાગદ્વાર ભાગ ૧ , ૨ ઉત્તરાધ્યયન ભાગ ૧, ૩ આવશ્યક ભાગ ૧ લો. ૪ લલિતવિસ્તરા ટીકા વંચાયા હતા. ત્રીજી વાચના અમદાવાદમાં થઈ હતી. ત્યાં વિશેષાવશ્યક અડધા ભાગ ઉપરાંત ને ૨ ડાંગસૂત્ર અડધું વંચાયું હતું. જેથી વાચન સુરતમાં થઈ, તેમાં અનુગદ્વાર ભાગ ૨, ૨ઉત્તરાધ્યયન ભાગર-૩, ૩ આચારાંગ સૂત્ર બને ભાગ, ૪ ઉવવાત્રિ , પઠાણાંગસૂત્રને ઉત્તરાર્ધ ભાગ, પ વિશેષાવક ઉત્તર ભાગ, ૬ આવશ્યક ભાગ ૨-૩-૪, ૭ નંદસૂત્ર–આટલા પુસ્તકો વંચાયા છે. તેની એકદર કૈક સંખ્યા એક લાખ ત્રીસ હજારની થઈ શકે છે. બાકીના આગમે. હવેની વાચનામાં વંચાશે ને ધારેલ કાર્ય : પરિપૂર્ણ થશે એવી આશા રાખવામાં આવે છે.
માગશર વદ ૧૦. સુરત.
सुमित्र चरित्र भाषांतर.
(અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૨૭૯ થી ,
तृतीय पस्ताव. સુમિત્ર કુમારની માતા ત્યાં આવતાં પ્રિયંગુમંજરી પ્રમુખ સર્વ વહએ તેને પગે પડી અને સાસુની હિતાશીષ મેળવીને તે અંતરમાં બહુજ આનંદ પામી. ઇદ્ર સમાન પિતાના પુત્રની લમી જોઈને પ્રેમાળ માતાના મનમાં અપરિમિત હું થયો. એ રીતે ઇદ્ર સમાન રાજ્ય જોગવતાં એકદા પ્રતિહારીએ આરી સુમિત્ર રાજાને વિનંતિ કરી કે –“હે સ્વામિન્ ! ચંદ્રને ચોરની જેમ તમારા ચરણકમળ જેવાને ઉત્સુક ઉઘાનપાલક દ્વાર આગળ ઉભે છે.” રાજાએ કહ્યું કે–તેને સત્વર અંદર લાવ.” એટલે પ્રતિહારીની સાથે તે રાજસભામાં આવ્યું, અને વિકસિત - કુલ પુપિની માળા ભેટ ધરીને બે કે –“હે દેવ ! આપના પુષ્પાવતુંસક નામના ઉધાનમાં બહુ હસ્તીઓના પરિવાર યુક્ત યૂથનાથની જેમ ઘણું સાધુઓના સમુદાયથી પરિવૃત્ત થયેલા ધર્મઘોષ નામે આચાર્ય પધાયો છે. કર્ણને અમૃતના
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેન ધર્મ પ્રકાશ.
પાન સડાન આ વૃત્તાં સાંભળીને રોમાંચિત થયેલા રાજાએ ઉદ્યાનપાલકને આન. દપૂર્વક બધાં આભર વધામણીમાં આપી દીધાં. પછી તરતજ મંત્રી, સાત તથા પ્રિયંમંજરી પ્રમુખ રાણીઓથી પરિવૃત્ત, તથા છત્ર અને ચામરયુગલથી ગુ.
ની જેવો શોભાયમાન રાજા પદ્ધહસ્તીપર આરૂઢ થઈને અનેક વાદ્યો વાગતાં, ગીતો ગવાતાં, અગણિત નૃત્યે થતાં અને દીનજનોને દાન આપતાં મહત્સવ સહિત અતિશયુક્ત એવા આચાર્ય મહારાજને વંદન કરવા માટે વનમાં આવ્યા. ત્યાં ગ
દિ વાહનો અને બીજા રાજચિહ્ન તજીને પંચાવગ્રહપૂર્વક વિધિસ રાજએ પરિ. વાર સહિત સૂરિમહારાજને વિધિપૂર્વક પ્રણામ કર્યા એટલે મંત્રી, મિત્ર અને કલત્રાદિ પરિવારયુક્ત તેને ગુરૂમહારાજે સુખદાયક ધર્મલાભ આપ્યું. તે વખતે વર્ષાકાળમાં મયૂરની જેમ આનંદથી ઉભરાઈ જતા સર્વ નગરજનોએ આવીને મુનીશ્વરને નમસ્કાર કર્યા પછી સર્વ ભવ્યે યથાસ્થાને બેઠા અને તે મને ડર સભામાં કોલાહળ નિવૃત્ત થયે એટલે ગુરૂમહારાજે પ્રાણીઓના સર્વ પ્રકારના કલેશ દૂર કરવા અને ક્ષમાર્ગ બતાવવા દ્રાક્ષ સમાન મધુર ગિરાથી ધર્મદેશના આપવી શરૂ કરી.
દરિદ્રી જેમ ચિંતામણિ રત્ન પામે તેમ આ દુભ માનવજન્મ પામીને બુદ્ધિવંત વિવેકીજનોએ તેનું ધર્મરૂપ ફળ મેળવવું એગ્ય છે. રત્નોથી પૂર્ણ સમુદ્ર પામ્યા હતાં જેમ બાળક કેડીને ઈ છે, તેમ મુકિતના ફળરૂપ નરજન્મ પામ્યા છતાં એ પ્રા ઇન્દ્રિયના ભેગોને ઇરછે છે, માટે સુએ તો કપવૃક્ષ સમાન ઈચ્છાને પૂરનાર ધર્મનીજ નિરંતર આરાધના કરવી. દૂધમાં જેમ સારરૂપ ન રહેલું છે, તેમ સર્વ ધર્મમાં સારરૂપ સંતોષ છે. કહ્યું છે કે – જેણે સંતો પરૂપ ભૂપને ધારણ કરેલ છે, તેની સમીપે નવે નિધિઓ હાજર રહે છે, કામધેનુ તેને અનુસરે છે અને દેવતાઓ તેના કિંકર થઈને રહે છે.” સંતેવી એવા સામાન્ય મનુષ્યને જેવું સુખ હોય છે તેવું સુખ અસંતોષી એવા ઈદ્રને કે મોટા સમ્રા પણ હતું નથી. અસંતોષથી ઉત્પન્ન થયેલ લેભ પરમ વૈરના કારણરૂપ થાય છે તે સંબંધમાં રાજા, મંત્રી, શેઠ અને કેટવાળના પુત્રનું દષ્ટાંત છે તે આ પ્રમાણે –
સર્વ ઉત્તમ વસ્તુઓના સંકેતસ્થાન રૂ૫ અને સવ નગરમાં શ્રેષ્ઠ વસતપુર નામે પાર છે. ત્યાં જિંતશત્રુ નામે રાજા રાજ્ય કરે છે, જે શત્રુઓ રૂપ ગજેમાં સિંહકિર સમાન અને પિતાની પ્રજા રૂપ કમળને સૂર્ય સમાન છે. તે નગરમાં રાજા, અમાત્ય, શેડ અને કેટવાળના પુત્ર સમાન વયના હોવાથી નિરંતર સાથે રહીને કીડા કરે છે. વિદ્યા ગ્રહણ કરવાની વય પ્રાપ્ત થતાં એકજ લેખશાળામાં તેમછે કળાઓનો અભ્યાસ કર્યો, અને અનુક્રમે યુવતિઓને મેનમંત્ર સમાન વૈવનવયને પામ્યા. બાલ્યવયથ્વી પરસ્પર સ્નેહવાળા એવા તેમણે એક દિવસ પૂર્વકૃત કમના રોગથી એ વિચાર કર્યો કે –કેદખાનામાં પડેલા કાયર પુરૂની જેમ
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુમિત્ર ચરિત્ર ભાષાંતર.
૩૬૭
કુવાના દેડકા સમાન આપણે નિરંતર આજ નગરમાં શા માટે બેસી રહેવું? પૃથ્વી પર ભ્રમણ કરવાથી વિવિધ આશ્ચર્ય જોઈ શકાય, સજ્જન-દુર્જનને તફાવત જાણી શકાય અને પિતાના ભાગ્યની પણ પરીક્ષા થાય. જ્યાં સુધી આપણે પિતાપિતાના પિતાના કાર્યમાં ગુંથાયા નથી, ત્યાં સુધી નિશ્ચિતપણે ભૂતળપર ફરીને આપણે અનેક કૌતુકે શા માટે ન જોઈએ?” આ પ્રમાણે વિચાર થતાં ત્રણ મિત્રોએ રાજપુત્રને કહ્યું કે–“હે કુમાર! તમારે પ્રવાસને અંગે કોઈ જાતની ચિંતા ન કરવી. કારણકે અમે સદાને માટે તમારા સેવક છીએ. તેથી અમે પિતાપિતાની કળાથી અનેક વસ્તુઓ અને ભજનાદિકવડે તમારી ભકિત કરશું. આવશ્યક સૂત્રમાં કહ્યું છે કે-જેના આધારે કુળ હોય. તે પુરૂષની આદરપૂર્વક રક્ષા કરવી. કારણ કે ગાડીના પૈડાને મધ્યભાગ (બ) વિનષ્ટ થતાં તેના આરાઓ કામ કરી શક્તા નથી.”
આ પ્રમાણે નિયંય કરીને રાત્રે તે ચારે મિત્ર પિતાના વડીલોની રજા લીધા સિવાય પોતપોતાના આવાસથી સંકેતસ્થાને એકઠા થઈ ચાલતા થયા, તેજ દિવસે સાંજે ઘર કઈ ગામે પહોંચતાં શ્રમિત થવાથી તેઓ સૂઈ ગયાં. તેવામાં ત્યાં પાટી ધાડ પડી, એટલે કોટવાલના પુત્ર તરવાર લઈને તેમની સાથે શેર યુદ્ધ કરી તેમને ભગાડ્યા. તેથી તેઓ જીવ લઈને ત્યાંથી નાઠા. આ હકીકત સાંભળવાથી સંતુષ્ટ થયેલા ગામના લોકોએ બીજે દિવસે તેમને આદરપૂર્વક જમાડ્યા. ત્યાં થોડો વખત રહીને તેઓ પાછા આગળ ચાલ્યા. અનુક્રમે તેઓ સમસ્ત વસ્તુ થી પ્રપૂરિત એવા કઈ મેટા નગર પાસે આવી પહોંચ્યા. ત્યાં શ્રેષ્ટિપુવ ભજનને માટે પ્રયાસ કરવા નગરમાં ગયે. તેણે બારમાં જઈ કઈ વણિકને પિતાની મુદ્રિકા આપી. તેના બદલામાં કંઈક દ્રવ્ય લીધું. પછી વસ્તુપરીચયમાં વિચક્ષણ એવા તેણે ચતુપથમાં આવી કય વિકય કરીને એક જ પ્રહરમાં પાંચ સેનામહોર પેદા કરી અને મૂળ દ્રવ્ય પાછું આપી પિતાની મુદ્રિકા તથા નફાનું દ્રવ્ય લઈને મિત્ર પાસે આવ્યું. પછી ભજન, વસ્ત્ર, તાંબુલ અને કુસુમાદિકથી તે વ્યવહાર પુત્રે સર્વ મિત્રને સંતુષ્ટ કર્યા. કેટલોક વખત ત્યાં રહીને આગળ ચાલતાં તેઓ સુરપુર નામના નગર પાસે આવ્યા અને ત્યાં કોઈ દેવાલયમાં જઈને રહ્યા. આ વખતે મંત્રીપુત્રને વાર હોવાથી તે ચતુષ્પથમાં આવ્યું, ત્યાં પહો ના સાંભળીને તેણે કે પુરૂષને પૂછયું કે-“આ પટ શા માટે વગાડવામાં આવે છે?” તે બોલ્યા કે હે દેશી દયાળુ ! તું સત્વર તેનું કારણ સાંભળ. અહીં સર્વ ધૂમાં શિરોમણિ કે ધૂર્ત આવેલો છે. તેણે અહીંના સાથે પતિને કહ્યું કે–તારે ત્યાં મેં લાખ સોનામહોર ગુપ્તપણે રાખેલી છે, તે મને પાછી આ૫. સાપતિએ તેને કહ્યું કે-તેનું સાક્ષી કેણ છે?તે બે કેમેં તારે ત્યાં મૂકી તેમાં પરમેશ્વર વિના અન્ય કઈ સાક્ષી નથી. એ રીતે નિરંતર વિગ્રહ કરતાં છ મહિને તેઓ રાજસભામાં આવ્યા, અને તેમણે રાજાને વિજ્ઞપ્તિ કરી કે આપ બુદ્ધિમાનું અમારે કલહ ભાંગે. રાજાએ મંત્રિઓને આજ્ઞા કરી, એટલે
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન ધર્મ કાના. હરિ મવી એક મા, અને દિવો સુધી વિચાર કર્યો તો પણ તેને બનાવવાના તે અંત લાવી શકયા નડી એટલે રાજીના હુકમથી સ૨ = આ વાદ્ય વગાડી જાહેર કરી આવે છે કે પોતાની બુદ્ધિથી જે કોઈ એમ. વાદને લાં છે. તેને રજા મંત્રી પાસેથી લક્ષ દ્રમ અપાવો” આ પ્રમાણેની ડેરી સાંભળીને મંતી માન મંત્રીપુત્રે તે પહો સપર્શ કર્યો, એટલે કે તેને અશ્વ પર
સારીને રાજસભામાં લઈ ગયા, ત્યાં કળયુકત ચંદ્રમાની જેમ તેને સુંદર પાકાર જેને સમુદ્રની જેવો ગંભીર રાજ હર્ષ પામે. પછી રાજાએ તેને કહ્યું- હે વત્સ! ક્ષીર નીરને હું જુદા પાડે તેમ આ છે અને પૂર્વનો તું ન્યાય કર. એક મંત્રીપુને પિતા તેની સામે જોઈને કહ્યું કે “હે ભદ્ર! તને મેં ઓળખે, મારા ભાગ્યેજ તું બડુ વખતે મારા જેવામાં આવ્યો છે, તારી પાસે મેં પરમેશ્વરની સાક્ષી છે ચાર લાખ નામહોર મૂકી છે તે સત્વર મને આપ. આ પ્રમાણેનાં વચનો સાંભળીને શાખા બ્રિણ વાનરની જેમ તે ધૂર્ત ને પડી , કારણ કે અધર્મથી નડુિં પડ્યું ધર્મથી સદા જય થાય છે. આથી રૂષ્ટમાન થેપલા રાજાએ પોતાના સે ને હુકમ કર્યો કે ચારની જેમ સમસ્ત નગરમાં આની નિભ્રંછના કરીને તેને મારી નાખો. એટતે મંત્રી સુતે રાજાને પગે પડીને તે મહા ધુને અભય અપાવી નગરમાંથી જીવનો જવા ઢી, પછી એની બુદ્ધિ અને દયા કેવી પ્રશંસાપાત્ર છે, એમ કહી રાજાએ મંત્રી પાસેથી તરત જ તેને લક્ષ દ્રમ અપાવ્યા. એટલે “ધન્ય છે આ પરદેશીને કે જેણે પોતાની બુદ્ધિથી સાર્થ પતિને ઉપાધિમાંથી છેડ . એ રીતે રજનોના મુખથી પિતાની પ્રશંસા સાંભળો તે દ્રવ્ય લઈને સ્વસ્થાને આવ્યો અને તે દ્રવ્યથી બધા મિએ ઇરછા પ્રમાણે વિવિધ ભાગ લેગવ્યા. દ્રવ્ય એ ગૃહસ્થાને કલ્પવૃક્ષ સમાન છે.
પછી તેઓ કેતકને વશ થઈ વાપી, કુપ, તળાવ, કમળો અને પ્રાસાદ પ્રમુખ રમ્ય અને વિચિત્ર સ્થાને જોતાં જોતાં ત્યાં વેચ્છાવિહારથી કેટલોક વખત રહીને દૂર દેશને જોવાની ઇચ્છાથી આગળ ચાલ્યા. અનુક્રમે યેગી જેમ સંસારને પાર પામે તેમ સિંહ, વ્યાધ અને ગાફિકથી મા ભયંકર એ રી અટકીને તે ગુખે એડગી ગયા અને એક દિવસ સાંજે કોઈ ગામની નજીક આવી પહોંચી વિસ્તી વટવૃક્ષની નીચે તે ચારે જણ વિસામે તેવા બેઠા. રાત્રે એક એક પહોર પહોર ભરવાના વારા કરીને તેમણે ત્યાં કમળ સ્થાને શયન કર્યું. પ્રથમ પહેરે રાજપુત્ર જાગતો હવે, એવામાં કેઈએ અદશ્ય રહીને પડું. એમ પુનઃ પુન: કહ્યું. તે સાંભળીને સાહસના નિધાનરૂપ વીર રાજકુમારે કહ્યું કે-વારવાર શા માટે છે છે? સત્વર યથેચ્છ પડ. એટલે તેણે પુન: કહ્યું કે-હું પડીશ તો તમને બધાને મહાન લાભ અને અનર્થ અને થશે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુમિ ચરિત ભાષાંતર
રાજકુમાર બોલ્યો કે-જે અઘી અનર્થ થાય તો તે સુવાથી મરણ ધવા જેવું છે. કંપથી જે દાંત પડે તો ભલે પડી જાય. 'કુમારે આ પ્રમાણે કર્યું એટલે વિજળીની જેમ કાંતિયુક્ત અને દિશાઓને પ્રકાશિત કરે એક સુવર્ણપુરૂષ નીચે પડ્યો. તૃષ્ણારૂપ તરંગિણીને વરસાદ જેવા તે સુવર્ણપુરને જોઈને સંતુષ્ટ થયેલ રાજકુમારે નિધાનની જેમ તેને કયાંક ગોપવી દીધો. એ પ્રમાણે પોતપોતાના પહેરા માં અન્ય ત્રણેને પણ થયું પરંતુ પરસ્પર એક બીજાને કેઈએ તે વાત કરી નહીં. પ્રભાતે તે ચારે પોતપોતાના સુવર્ણપુરુષનું શું કરવું તેના વિચારમાં અમતેમ ભમવા લાગ્યા, અન્ય કાર્ય કરવાને કેઈના મનમાં ઉત્સાહુ રહ્યો નહીં. એવામાં રાજપુત્ર અને કોટવાળ એકઠા થઈને એકાંતમાં પરસ્પર પિતાની ગુપ્ત વાત કરી તેમજ મંત્રીપુત્ર અને શ્રેણી પુત્રે પણ પરસ્પર પિતાના સુવર્ણ પુરૂષની વાત કરી. રાજપુત્ર અને કોટવાલપુત્રે પરસ્પર વિચાર કર્યો કે-આપણે એ બંનેને પિતાના ભાગ્યથી મેળવેલ સુવર્ણ પુરૂષમાંથી ભાગ શા માટે આપ માટે એ બંનેને મારી નાખીએ તો સારું, નહિ તો ભાગ લેશે એમ ધારી તેમને પાસેના ગામમાં મિઠાઈ લેવા મોકલીને પોતે હાથમાં તરવાર લઈ એક વૃક્ષના મૂળ આગળ સંતાઈ રહ્યા. માર્ગે ચાલતાં પેલા એ પણ વિચાર કર્યો કે- આપણને સુવર્ણ પુરૂષની પ્રાપ્તિ થઈ છે, તે જે એ ક્ષત્રિના જાણવામાં આવશે, તે મિત્રાઈથી અથવા તે બળાત્કા રથી પણ એ ભાગ લીધા વિના નહિ રહે, માટે એમને મારી નાખવા યુક્ત છે.” એમ ચિંતવી તેઓ અન્નપાનને વિષમિશ્રિત કરીને લઈ આવ્યા. એવામાં વૃક્ષશ્નળમાં છુપાયેલા રાજપુત્ર અને કેટવાલપુત્રે તેમને મારી નાંખ્યા અને વિષમિશ્રિતઅને ન જાણુતા સુધાતુર એવા તે બંનેએ ખાધું, એટલે જોજન કરતાં કરતાં તેઓ પણ મરણ પામ્યા. એવામાં નંદીશ્વરદ્વીપની યાત્રા કરીને પાછા વળતાં રાજહંસ સમાન ઉજવળ બે ચારશ્રમણ આકાશમાગે ત્યાં આવ્યા. એટલે તે ચારેને મરણ પામેલા જોઈને શિષ્ય ગુરૂને પૂછયું કે- સ્વામિન! આમાં બે શસ્ત્રથી હવાયેલા અને બે વિષથી મરેલા કેમ?” ગુરૂ બેલ્યા કે–
પૂર્વભવે સુગ્રામ નામના ગામમાં દઢ નામે રાજાના એ ચારે સેવક હતા. એક દિવસે રાજાએ તેમને શત્રુએ લઈ લીધેલ ગામ બાળી દઈને લોકોને મારવા અને વૈકીનું વૈર લેવા મોકલ્યા. ત્યાં પશુઓ, સ્ત્રીઓ અને બાળ વિગેરેથી વ્યાસ ગામને જોઈને અંતરમાં દયા આવવાથી તેઓ વિચારવા લાગ્યા કે-અહો ! સેવકોના જીવિતને ધિક્કાર છે કે જેમાં પરાધીનપણાથી એક ક્ષણભર પણ સુખ મેળવી શકતા નથી. વળી એવા પરાધીન સેવકો પિતાના ઉદરપૂરણ માટે અનેક પ્રકારનાં પાપ કરીને સત્વરે પોતાના આત્માને ઘર નરકમાં લઈ જાય છે, માટે આપણે આ ગામ બાળીને પાપના ભાગીદાર ન થવું. આ પ્રમાણે વિચાર કરીને કેઈ ક્ષેત્રમાં
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધ : કા.
તેમણે ઘાસની ૮ માત્ર બાળી, પરંતુ ત્યાં પૂર્વ ધાડના ભયથી કેઈ હાલિક ( હીવાળા ) સતાવ્યો હતો તે દેવગે કાળી ગયે. તે હાલિકનો જીવ મરીને વ્યંતર ચો, “સોસાવે જ અનિ વિગેરેથી મરણ પામેલ જીવ વ્યંતર થાય છે. પિલા રા મરણ પામીને રાજા પ્રધાન, એડી અને કેટવાળના પુત્રો થયા. અને તે ચારે મિત્ર થયા, પુ ગે તેઓ રૂપવંત પણ થયા, અન્યતા દેશાંતરમાં ફરતાં ફરતાં તે ચારે કર્મળે પિતાના વૃક્ષતળે આવેલા જોઈને પેલો વ્યંતર અવધિજ્ઞાનથી તેમને પોતાના પૂર્વભવના વેરી માની તેમને વધ કરવા માટે સુ
પુરુષ થઈને પડ્યા. ચાર મિત્રમાંહેના રાજપુત્ર અને કેટવાલપુત્રે લોભને લીધે ખગ્નથી પ્રધાનપુત્ર અને વ્યવહારીપુત્રને ઠાર કર્યા અને પ્રધાન ને વ્યવહારીના પુત્રે લાવેલું વિષમિશ્ન અન્ન ખાવાથી તે બંને પણ મરણ પામ્યા. એટલે મેં છળ કરીને વેરનો બદલો લીધો, એમ બેલ વ્યંતર હર્ષ પામે.” આ પ્રમાણે વાત કરીને ચારા શ્રમણ ત્યાંથી ચાલતા થયા. એ રીતે સંતોષજનવર્જિત લોભાંધ જીવો ભવરૂપ વનમાં અતિશય કષ્ટ સહન કરે છે. વળી હે રાજન ! કોઈની સાથે જ અજાણે પણ વેર થતાં ભવાંતરમાં પ્રાણુંઓને તે અતિ દુ:ખદાયક થાય છે. એ હકીકત પણ આ દષ્ટાંત પરથી સમજી શકાય છે.”
આ પ્રમાણેનું દ્રષ્ટાંત સાંભળીને સુમિત્ર રાજા બોલ્યો કે-“હે પ્ર!િ પોતાના ૨વામીના આદેશથી અજાણતાં માત્ર એક પુરૂષનો ક્ષય થવાથી તેમને ભવાંતરમાં આવો દુરંત વિપાક સડન કરવો પડે, તે પછી ઘણું જીવોનો ઘાત કરનારા એવા મારી શી ગતિ થશે ?” ગુરુ દયા કે-“આત્માને સંવરમાં રાખીને જે બાર પ્રકારે તપ કરવામાં આવે તો કૃતક ક્ષય થાય છે. કહ્યું છે કે–બાહ્ય અને અભ્ય. તર પરૂપ અગ્નિ જાત થતાં સંયમી પુરૂષ દુર કમને પણ બાળી દે છે.” આ પ્રમાણે ઉપાય જાણીને કર્મના મહા માડા વિપાકથી ભય પામેલા રાજાએ સંસારસાગરમાં પોત સમાન અતિપણની યાચના કરી. એટલે જ્ઞાની ગુરૂ બોલ્યા કે-હે રાજન ! તારે ડુજી વાર્જિત દાનપુણ્યનું બહુ ભેગફળવાળું કર્મ જોગવવાનું છે, તેથી દેવને પણ દુર્લભ એવા ભેગ તારે અવશ્ય ભોગવવા પડશે. હમણાં તારે ત્રત લેવાનો અવસર નથી.' રાજ બોલ્યા કે હે ભગવન ! વિષાંજનની જેવા અંતે પરિતાપ ઉપજાવનાર ગરૂડ જોગવવાથી શું ?” ગુરૂ બયા કે-“હે રાજન ! તારું કહેવું ખરું છે, પણ નિકાચીત કમ ભેગવ્યા વિના છુટકે થતો નથી, કહ્યું છે કે પોતાનાં કરેલાં કર્મ ભોગવ્યા વિના લાખો વરસે પણ ક્ષય ન પામે. માટે કરેલાં શુભાશુભ કર્મ અવશ્ય જોગવવા જ જોઈએ, સર્વ જીવો પિતાનાં કરેલાં પૂર્વ કર્મના વિપાકને જ પામે છે. ગુણ કે દોષમાં– લાભ કે હાનિમાં બીજા તો નિમિત્ત માત્ર છે. હે નરેંદ્ર ! એક લાખ વરસ પછી તને કેવળગુરૂની પાસેથી અવશ્ય દીક્ષા પ્રાપ્ત થશે, ત્યાં સુધી સુખે સુખે શ્રાવક ધર્મની આરાધના કરે, એથી પણ કેટલીક કર્મનિર્જરા
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મિ રન સાજાંતર. ચો.” પછી પ્રિયંગુજરી રાણી સાથે મિત્ર રાજાએ હર્ષથી શાક ધર્મ અંગીકાર કચી, તેમજ નગરજનોએ પણ સમ્યકત્વ સહિત બાર વ્રતરૂપ શ્રાવક ધર્મ તથા સાધુ ધર્મને સ્વીકાર કર્યો. પછી ગુરૂમહારાજને વંદન કરી રાજા સપરિવાર પિતાના નગરમાં આવ્યા અને ગુરુમહારાજ અન્યત્ર વિહાર કરી ગયા.
પછી જાણે પિતાના પુણ્યપુંજ હોય તેવા શુભ્ર અને ઉન્નત તેરણયુકત હજાર જિનપ્રસાદ તેણે કરાવ્યા, અને તેમાં જાણે સુતોથી પૂરિત સુવર્ણના કળશે હેય તેવી લાખે જિનપ્રતિમાઓ સ્થાપના કરી. પ્રતિવર્ષે તીર્થયાત્રાદિ મહોત્સવો કરવા લાગ્યો અને દરરોજ જિનચેમાં ભારે આડંબરથી સ્નાત્ર પૂજા કરવા લાગ્યા. પિ. તાના સાધમીઓનું દાણ માફ કરીને વેપાર કરતા સર્વ સાધમીઓને તેણે કેટિવજ બનાવ્યા. બંને કાળ આવશ્યક ક્રિયા અને ભક્તિ તથા શક્તિથી ત્રિકાળ જિનપૂજા કરવા લાગ્યા. પ્રતિ માસે લક્ષ અને પ્રતિ વર્ષે કટિ દ્રવ્ય વાપરીને તે
સ્વામિવાત્સલ્ય કરતા હતા, તેમાં સાધમીઓને રત્નકંબલ, દિચ વસ્ત્રો અને સુવર્ણ રત્નના આભરણે આપતા હતો. એક હજાર રાજાઓની સાથે ઉપવાસ સહિત પિષધ કરીને બીજે દિવસે આનંદથી તે પારણું કરતે, ન્યાયરૂપ લતાકુંજને ઇંદુ સમાન અને અન્યાયરૂપ સાગરને અગત્ય ઋષિ સમાન તે રાજા મરકીના ઉપદ્રવનું પણ આજ્ઞાથી કરતા હોય તેમ નિવારણ કરતા હતા. એ પ્રમાણે પુણ્યના પ્રભાવથી બી. જના ચંદ્રની જેમ દિવસે દિવસે તેનું રાજ્ય પૃથ્વીપર અત્યંત વૃદ્ધિ પામ્યું. પ્રિય ગુમંજરી પ્રમુખ અત્યંત રૂપ–લાવણ્યથી સુશોભિત તેને નવ હજાર રાણીઓ થઈ, રાજહુસેના સમૂહની જેવા એક હજાર રાજાઓ તથા પાંચસો મંત્રીઓ તેના ચારહુકમળને સેવતા હતા. હસ્તી, અશ્વ અને રથ પ્રત્યેક વીશ વીશ લાખ તથા પદાતિ અને ગામે ચાલીશ કેડ તેમજ બત્રીશ હજાર નગર હતા. ઈત્યાદિ અગણિત સંપત્તિ તેને પ્રાપ્ત થઈ હતી.
એક દિવસે અલ્પ રાત્રિ શેષ રહી ત્યારે પ્રિયંગુમંજરી રાણીએ સ્વપ્નમાં એક દેદિપ્યમાન દેવને એટલે પ્રભાતે તેણે આનંદપૂર્વક તે વાત પિતાના પતિને નિવેદન કરી. રાજાએ તેને સપુત્રરૂપ ફળની પ્રાપ્તિ કહી સંભળાવી, ત્યારથી ભતરના મનરો સાથે તે ગર્ભને વહન કરવા લાગી, અને હિત તથા મિત ભોજનથી સંતુષ્ટ રહીને તે યત્ન વડે તેનું પિષણ કરવા લાગી. યોગ્ય અવસરે પિતાના શત્રુરૂપ તિનિરને હણનાર તથા સજજનોને આનંદ આપનાર એવા પુત્રને પૂર્વ દિશા જેમ રવિમંડળને જન્મ આપે તેમ તેણે જન્મ આપે. પુત્રજન્મથી પરમાનંદમાં મગ્ન થયેલા રાજાએ વિસ્તારથી વધોપન મહોત્સવ કર્યો. પછી જાગરણ વિગેરે મહત્સવ સમાપ્ત થતાં બારમે દિવસે જ્ઞાતિવર્ગને સત્કાર કરીને ગર્ભમાં આવતાં એની માતાએ ઇંદ્રને જોયેા હતો તેથી રાજાએ નાનુસારે તેનું ઈદ્રદત્ત નામ રાખ્યું. પાંચ ધાત્રીઓથી લાલનપાલન કરાતા તે પુત્ર પિતાના મનોરથ સાથે વૃદ્ધિ પામતાં
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અનુક્રમે રાડ ને , એટલે પિતાની સમાન વયના મિત્રો જો તે પિતાને ઉચિત રમ રમવા લાગે. મોગ્ય વય થતાં કળારૂ પક્ષેથી તે ધી ઉપયોગી કળાઓનો અભ્યાસ કર્યો, અતુક સ્ત્રીઓના વશીકરણરૂપ વૈવનને પે, એટલે પિતાએ મેટા આનંદ અને મહોત્સવપૂર્વક ચેસઠ કળાયુક્ત પાંચ કન્યા તેને પરણાવી. એ રીતે ધર્મની પ્રભાવના કરતાં અને પૃથ્વીને પાળતાં સુમિત્ર રાજાએ લાખ વરસ વ્યતીત કર્યા.
એક દિવસ સુમિત્ર રાજ સભામાં બેઠે હતો, એવામાં વનપાલે આવીને હર્ષ સાથે વિનંતિ કરી કે-“હે સ્વામિન ! આજે આપના ઉધાનમાં સુરાપુર તથા મુનિવરેને સેવનીય એવા યશોભદ્ર નામે કેવળી ભગવંત પધાર્યા છે.” તે કીકત સાંભબળીને મેઘની ગજ ના સાંભળી મયૂર હર્ષ પામે તેમ ઉત્કંઠિત થયેલા રાજાએ તેને અપરિમિત દાન આપ્યું. પછી કેવળી મુનીશ્વરના ચર-કમળને વંદન કરવા માટે રાજ ગાઢ થઈને પિતાના પરિવાર સહિત ચા અને કેવળી ભગવંતને ત્રણ પ્રદક્ષિણા દઈ વંદન કરી ધમશીષ મેળવીને તે યથાસ્થાને બેઠો. એટલે દતપ્રભાથી મિશ્ર અધરની કાંતિથી મુક્તા અને વિક્રમમિશ્રિત સૂર્ણના સંગમને દર્શાવતા મુનીશ્વરે ગીર સાન મનોજી ગિરાથી ત્રણ લોકને આનંદ ઉપજાવે તેવી ધર્મદેશના આપવી શરૂ કરી.
હે ભવ્યજ! અંતમુખી ભાવને આશ્રય કરી મનાદિથી બરાબર તપા સીને અસારનો ત્યાગ કરી સાર સંગ્રહુ કરે. આ અસાર સંસારમાં સવ અને ચિંતામણિની જેમ અમૂલ્ય અને સારરૂપ મનુષ્યજન્મ પાન અત્યંત દુર્લભ છે. તેમાં પણ ઉત્તમ કુળ, દીર્ઘ આયુ, ઓરેગ્ય, પુછા અને ગુરુસંગ એ સામગ્રી પામવી વધારે દુર્લભ છે, એવી સામગ્રી મેળવીને જૈન ધર્મનેજ આરાછે કે જેથી મનોવાંછિત પ્રાપ્ત થાય. કૃતકમના વરો પ્રેરાયેલા પ્રાણી વાતમી (વાયરેગી) ની જેમ ભ્રાંતિથી વૃથા ભવનમાં ભમતા સતા અનેક પ્રકારના દુ:ખ પામે છે. સુખની ભ્રાંતિથી પગલે પગલે દુરથી દગ્ધ થયેલા જીવો વાયુથી ઉડેલા પલાશનાં પુત્રની જેમ સંસારમાં ભમે છે. ભદ્વિગ્ન છતાં કાનાથી જીવ કપવૃક્ષ સમાન આ લેક અને પરલોકમાં સુખકારી જિનાજ્ઞા પાળી શકતા નથી.” આ પ્રમા
ની દેશના સાંભળીને સુમિત્ર રાજા અંજલિ જોડી બે કે-હે નાથ! મેં અને પ્રિયંગુમંજરી રાણીએ પૂર્વભવમાં શું સુકૃત કર્યું હતું કે જેથી અમને આવું સામ્રાજય મળ્યું ?. વળી વેરિએ અમારી દુર્દશા કયા કર્મથી કરી?”
ગુરુ બેલ્યા કે-“સાંભળ હે રાજન ! પૂર્વે સુગ્રામ નામના ગામમાં ક્ષેમસાર નામે કુટુંબી અને તેની ક્ષેમશ્રી નામે સ્ત્રી રહેતા હતા. સેમસારને સેમ, સેહડ, લમ અને ભીમ નામના ચાર પ્રીતિપાત્ર મિત્રો હતા. મુગ્ધ મનવાળા તે પાંચે ખેતી કરતા હતા, મહા આરંભ-પરિગ્રહી હતા અને પશુઓ ચારતા હતા.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એક દિને શેમીએ કંઈ કામ કરવા દારીને આદેશ કર્યો, પણ તે કામ તેનાથી ન થયું, તેથી રૂઇમાન થઈને તેણે પતિને જણાવ્યું, તેથી મારે તેને અંધારા થરામાં પૂરી દીધી. ત્યાં તે મૂતિ થઇને ત્રીશ મુહૂર્ત રહી. પછી ક્ષેમબ્રીએ રોષ તજી દઈને મનમાં દયા લાવી તેને બહાર કઢાવી, પરંતુ તે દાસી મનમાં બહુજ દુલાતી રહી.
એકદા ભવાની (પાર્વતી) સાથે મહેશ્વરની જેમ મસાર પિતાની સ્ત્રી સાથે ભવનમાં બેઠા હતા. એવામાં વનસ્થ હસ્તીની જેમ અસંસકૃત શરીરવાળા, વલીસહિત વૃક્ષની જેમ જેની નસની જાળ દેખાય છે એવા તેજથી રવિની જેમ તપથી દેદિચમાન, ખેડેલા ક્ષેત્રની જમીનની જેમ દેહ ભાગ જેને સુવ્યક્ત છે એવા કોઈ મુનીશ્વરને માસક્ષપણના પારણે સાક્ષાત્ પુણ્યની જેમ પિતાને ઘરે આવેલા જોઈને વિશુદ્ધાત્મા તે તરત ઉદ્યો, અને પોતાની સ્ત્રી સહિત તેણે શુદ્ધ આહારથી મુનિને પારણું કરાવ્યું. તે વખતે સુપાત્રદાનથી જાણે પાંચમી ગતિની પ્રાપ્તિ સૂચવતા હોય તેમ ત્યાં પંચ દિવ્ય પ્રગટ થયા. એવામાં સેમસારના સમાદિ મિત્રો ત્યાં આવ્યા અને મસા મુનિને પારણું કરાવેલ જેઈને તેમણે તેની અનુમોદના કરી. પછી પિતાના આત્માને ધન્ય માનતા તે છએ અનુક્રમે આયુ પૂર્ણ કરીને શુભ ધ્યાનથી મરણ પામ્યા. અને સુખાસ્પદ સૈધમે દેવલેકમાં દેવ સંબંધી સુખ ભોગવીને તે સર્વે ત્યાંથી આયુ પૂર્ણ થતાં ચવ્યા. તેમાં સેમસારનો જીવ તું સુમિત્ર (રાજા) થયે, ક્ષેમશ્રીને જીવ પ્રિયંગુમંજરી નામની તારી રાણી થઈ, અને તેમાદિ મિત્રે પૂર્વ સંબંધના વેગે સૂરાદિક તારા ચાર મિત્રે થયા. હે રાજન! દાનધર્મના પ્રભાવથી તમને આ સમસ્ત સંપત્તિ પ્રાપ્ત થઈ છે. ધર્મસેવનથી શું પ્રાપ્ત ન થાય? ધર્મ એ ઉત્કૃષ્ટ મંગલ છે, સદા સુખ કરે છે, સજજનોને સમૃદ્ધિ આપનાર છે અને કર્મમલને દૂર કરનાર છે, માટે ધર્મરૂપ કલ્પવૃક્ષ સજજનોને સદા સેવવા યોગ્ય છે. એ વૃક્ષની દાન, શલ, તપ અને ભાવરૂપ ચાર શાખા છે અને અનેક પ્રકારના સુખરૂપ ફળને તે આપનાર છે. સુરાસુર અને મનુષ્યની અતૂલ સમૃદ્ધિરૂપ ફળને આપનાર ધમકકપલતા પ્રયત્નપૂર્વક લેવનિય છે. પેલી દાસીને દુષ્ટ જીવ બડ ભવ ભમીને વિજયપુરમાં વૈરિણું નામે ગણિકા થશે. તે પૂર્વજન્મની વૈરિ. gણીએ તમને આ ભવમાં મહા દુઃખ દીધું. “વૈરી શું ન કરે?'
એ રીતે પિતાના પૂર્વભવનું સમસ્ત સ્વરૂપ કેવળીના મુખેથી સાંભળીને એ જણને જાતિસ્મરણ થયું. એટલે ભગવંતના કહ્યા પ્રમાણે પિતાનું ચરિત્ર જાણીને સંસારથી ભય પામી તે સર્વે ચારિત્ર લેવાને ઉજમાળ થયા. સુમિત્રે કહ્યું કે– હે ભગવન ! રાજ્યની વ્યવસ્થા કરીને અમારે સત્વર આપની પાસે દીક્ષા લેવી છે.” ગુરૂ બોલ્યા કે –“ ઉત્તમ કાર્યમાં તમારે વિલંબ ન કરો.” પછી ગુરૂને નમીને સુમિત્ર વિગેરેએ સ્વસ્થાને આવી રાજ્યાદિકની વ્યવસ્થા
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર મારા.
કરી, ચતુર્ગતિનિધેિધક ચતુર્વિધ સંઘની પૂજા કરી, દીન જાને દાન આપી, પિતાના કદર નામના પુત્રને જાકારે રાજ્યપર બેસાડ્યો. પછી તે દંપતી તથા સુરાદિ ત્રિોએ કેવલીભગવત પાસે આવીને સંયમ અંગિકાર કર્યું. બીજ પણ ઘણા લોકોએ સમ્યકત્વાદિ વ્રત લીધાં. પછી કેટલાક દિવસ ત્યાં રહીને સર્વ સાધુઓ સહિત ગુરૂમહારાજે અન્યત્ર વિહાર કર્યો.
સુરાદિક ચાર મુનિએ તીવ્ર તપ તપી દેવત્વ પામ્યા. ત્યાંથી મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં ઉત્પન્ન થઈ કર્મ રહિત થઈને મોક્ષે જશે. રાજને રાણી બને દ્વિધા શિક્ષાને અનુસરતા અને વિવિધ તપ તપતા ગુરૂમહારાજની સાથે વિચારવા લાગ્યા. તેઓ પિતાના પુત્રની પાસે વારંવાર જઈને તેને ધર્મમાં પ્રેરવા લાગ્યા અને વ્યસન-સેવનથી સદા અટકાવવા લાગ્યા. એટલે ગુરૂશિક્ષાથી નિરંતર પિતાના આત્માને કૃતાર્થ મા ઇંદ્રદત્ત પણ ધર્મમાં દઢતર . સુમિત્ર રાજર્ષિ અને પ્રિયંગુમ જરી સાથ્વી ખગ્નધારા સમાન વ્રતને પાળવા લાગ્યા.
એકદા ઇંદ્ર દેવ સમક્ષ તેમના વ્રતધૈર્યની બહુજ પ્રશંસા કરી. તે એક અહંકારી દેવથી સહન થઈ ન શકવાથી તે ત્યાં આવ્યું અને તેમને ચલાયમાન કરવા અનેક પ્રકારના ઉપસર્ગો કર્યા. તથાપિ તે મેરૂની જેમ ચલાયમાન ન થયા. એટલે ચલિત કુંડલયુગાળવાળે તે દેવ પ્રગટ થઇ, તેમને ખમાવી, ઈદ્રકૃત પ્રશંસાની હકીકત કહીને સ્વસ્થાને ગયે.
અનુક્રમે ગુરૂની પાસે રહેતા સતા વિનયાદિ ગુણયુક્ત તથા ગીતાર્થશિરેમણિ એવા તે બંને સર્વ આગમન પારગામી થયા. સુધાકરની જેવા અત્યંત સામ્ય, મેર પર્વતની જેવા નિશ્ચલ, ભૂમિની જેવા સર્વસહ, સદાચારી, દયાતત્પર, આકાશની જેવા નિરાલંબ, કાચબાની જેવા ગુતેદ્રિય, અત્યંતર શત્રુઓને હણનાર અને વૈરાગ્ય રસમાં નિમગ્ર એવા તે બંનેને અનન્ય શુભ ભાવની વૃદ્ધિથી ઘાતિકને ક્ષય થતાં કેવલજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું. એટલે દેવતાઓએ એકત્ર થઈને તેને મહત્સવ કર્યો. શાસનદેવીએ રચેલા સુવર્ણકમળ પર બેસી સુધા સમાન મધુર ગિરાથી દેશના આપી અને અનેક ભવ્ય અને પ્રતિબોધ પમાડી અનુક્રમે ભવેપાહી ચાર અઘાતી કર્મને ક્ષય થતાં નિર્વાણપદને પામ્યા.
આ પ્રમાણે સુમિત્ર અને પ્રિયંમંજરીનું શ્રેષ્ઠ ચરિત્ર સાંભળીને સુજ્ઞ જનોએ દાનધર્મમાં વિશેષે યત્ન કરો. એક વાર આપેલા સુપાત્ર દાનના પ્રભાવથી જેમ તે બંને સ્થાને સ્થાને સંકટસાગરને ઓળંગી ગયા, તેમ બીજાઓને પણ અનેક પ્રકારના સંકટમાં દાન એ પરમ આધારરૂપ છે. માટે ભવ્ય જનોએ સદા તેનો અભ્યાસ રાખો. જેમ સંકટમાં પણ પ્રિયંગુમારીએ અખંડ શીલ પાળ્યું તેમ અન્ય સ્ત્રીઓએ પણ ઉજવલ શીલ પાળવું. દાસી પર અલ્પ સમય કરેલો કેપ તેમને
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હિતશિક્ષાના રાસનું રહસ્ય.
૩૬૫
ભવાંતરમાં દુ:ખર થયે, તેમ સમજીને અન્ય એ કેઈના ઉપર કેપ ન કરે. જેમ તે દંપતીએ તીવ્રપણે ચારિત્રનું આરાધન કર્યું તેમ વિવેક જનોએ મુક્તિસુખ મેળવવા માટે અખંડ વ્રત પાળવા તત્પર થવું.
આ પ્રમાણે શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુના પ્રસાદથી વિકમ સંવત (૧૦૩૫ ને શ્રાવણ માસની શુક્લ પંચમીને દિવસે વડનગરમાં શ્રી દાનધર્મના પ્રગટ પ્રભાવયુક્ત શ્રી સુમિત્ર રાજનું શ્રેષ્ઠ ચરિત્ર મેં રચ્યું છે. તે પૃથ્વી પર બહુકાળ પર્યત જયવંતુ વર્તે. ।। इति श्रीहर्षकुंजरोपाध्यायविरचिते दानरत्नोपाख्याने सुमित्रचरित्रे गुर्वागमन पूर्वभवप्रकाशन संवमग्रहण मुक्तिसौख्यप्रापणवर्णनो
નામ તીરઃ પ્રસ્તાવઃ |3 ||
5
શ્રી મિત્ર રત્ર સંપૂર્ણ
हितशिक्षाना रासनुं रहस्य.
(અનુસંધાન પર ૨૮૪ થી). એક રાજાને એક જન્માંધ પુત્ર હતા, પરંતુ તે સ્વભાવે ઘણો ઉદાર હતે. પિતાની પાસે જે વસ્તુ હોય તે યાચકને આપી દેતે. રાજા તેને વારંવાર નવા આભૂષણ કરાવી દેતા ને તે યાચકને આપી દેતા. તેના આવા દાતારગુણથી મંત્રીનું મન નિરંતર અપ્રસન્ન રહ્યા કરતું હતું. તેથી તેણે રાજાને કહ્યું કે આપને પુત્ર હદ ઉપરાંત દાન આપે છે. આમ આપતા તે ભંડાર પણ ખાલી થઈ જાય.” એટલે રાજાએ તેના નિવારણનો વિચાર કરવાનું કામ તેને સેપ્યું. અને કહ્યું કે- જેમ કુમારનું મન ન દુહવાય, યાચકે માગતા રહે અને ભંડાર ખાલી ન થાય એમ કરવું.” મંત્રીએ વિચાર કરીને કુમારને એકાંતમાં બોલાવી કહ્યું કે-“ભંડારમાંથી -
ના અમૂલ્ય આભૂષણ કાઢ્યા છે, તે તમને પહેરવા અપાવું પણ જે તમે કેને આપી ન ઘો તે તે વાત બની શકે. તે આભૂષણો પહેરશે ત્યારે તે લઈ જવા સારૂ તમને યાચકે કહેશે કે-“અરે! રાજકુમાર! તમે આવા લેઢાના આભરણ શું પહેય છે, ઉતારી નાખો, તમને આવાં આભરણ પહેરવા ઘટે નહીં.” આ બધો તેમને અમૂલ્ય આભૂષણે લઈ જવાને પ્રપંચ સમજજે.” રાજકુમારે કહ્યું કે-“તમે એ આભૂષણો લાવી આપ, યાચકે જે તેને લેહના કહેશે તો હું તેને લાકડી વતી મારી કાઢીશ-આપીશ નહીં.” મંત્રીએ આ પ્રમાણે તેના મનને વ્યગ્રાહિત કરીને પછી તદ્દન લેહના આભૂષણે કરાવી તેને પહેરાવ્યા. રાજકુમાર તે આભૂષણ પહે
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
થી રાજમહેલના દ્વાર પાસે પ્રસન્ન ચિત્તે બેડે. એટલામાં રાજસેવક અને યાચકો ત્યાં આવ્યા. તેઓ લેતુના આપણે જેને દયા કે-“અરે રાજકુમાર! આવા
હના આભૂષણે કેમ પહયો છે? આવા આભૂષો પહેરવા તમને ઘટે નહીં.” આવા શબ્દો સાંભળતાંજ કુમાર લાકડી લઈને ઉચો અને બે ચાર જણને સખ્ત પ્રહારો કર્યા. એવામાં તેના મિત્ર આવ્યા. તેમણે પણ લેડના આભૂષણે કહ્યા, એટલે તેમની ઉપર પણ લાકડીના પ્રહારો કર્યા. આ પ્રમાણે બીજા ઘણાએ કુમારને સમજાવવા માંડ્યો પણ તે દરેકની સાથે વઢવા લાગે, કેઈનું માન્યું નહીં. કર્તા કહે છે કે પુરૂષ પણ કુપુરૂષને સંગથી કુપુરૂષ થાય છે.
રે રે પરબત બાપડા, વાંસહ વાસ મ દેશ; આપ ધરાવે પર દહે, નિગુણુ કાહુ કરેશ. કબુદ્ધિ કડુઓ લીંબડો, મળિ આંબા સાથ,
પંબ ધરે રંગ લી બનો, કઈ ન ઝાલે હાશ. આ પ્રમાણે કુમારને પણ કુબુદ્ધિ આપનાર મંત્રી મળી છે, તેથી તે સહુને જૂઠા અને એક મત્રી જ સાચે માનવા લાગે. આ પ્રમાણે જે મનુષ્ય પૂર્વ બ્યુગ્રાહિત ચિત્તવાળો હોય તે પણ ધર્મને અચે.ગ્ય છે તેથી તેને ધર્મ ન કહેવો.
હજારે ઉપદેશ આપ્યા છતાં પણ પ્રતિબોધ ન પામે એવા દઢ બુદ્ધિવાળા મનુષ્ય હોય છે. જુઓ બ્રહ્મદત્તચકી ઘણે ઉપદેશ કર્યા છતાં તેને લાગ્યો નહીં. બીજો ઉદાઈરાજાને મારનાર વિનય રત્ન બે પયંત ચારિત્ર પાળ્યા હતાં.' બુઝ નહીં. રાજલક્ષ્મી હાથીના કાન જેવી ચપળ છતાં અને તેને છોડ્યા સિવાય જે મૃત્યુ પામે તો દુનિગમનને પ્રાયે નિશ્ચય હતાં અનેક રાજા તેને મૃત્યુ પર્યત છાંડી શકતા નથી. જુઓ રાવણ, લક્ષ્મણ, જરાસંધ વિગેરે રાજાઓ તેજ રાજલ ફર્મના ઉપગમાં આસક્ત રહેવાથી પ્રાંતે નરકે ગયા છે. ધનના સંબંધમાં પણ અનેક પ્રકારે જીવનું વર્તન હોય છે. જુઓ !
એક અછતું ધન વંછતા, લેહખરે જિમ રે; ર ભવ વિદેન પામીએ, પરભવ દુ:ખ અઘોર. એક દુ:ખી અણગ, રાજમહી ભીખાર; ચા પથ્થર પાડતાં, પાપો નરક અસાર. એક છતું ધન ઈડનાં, મુગતિ તણું ભજનાર; જંબુસ્વામી તણ પરે, તે નર પામે પાર. ફારૂપ સુપુરૂષને મિ, નિજમતિ આ કામ; છેવું દેખી તો, સુખીઓ પ્રભવ સ્વામી મણિ માણિક મોતી ભય, શાળિભદ્ર ઘર સાર; શિર ઠાકુર જાણી કરી, મૂક નિજ પરિવાર,
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
| ડિાિના રસનું રહસ્ય. રાભિક સુંદર મુખી તાપ ખપે નવિ જા
થે દરયું તપ આદર્યું, નવિ ઓળખતી માય, જગમાં જે સફર હેય છે, તેને બુઝવવા માટે તે વિશેષ પ્રયાસ કરવો જ પડતું નથી. જુઓ સનકુમાર ચકી દેવતાના માત્ર એક શબ્દથી જ પ્રતિધ પામ્યા ને ચારિત્ર અંગીકાર કર્યું.
મહા પાપી પુરુ પણ ધર્મના પ્રભાવે પ્રતિબોધ પામે છે. જુઓ સુસમાને મારનાર ચિલાતીપુત્ર માત્ર ઉપશમ, વિવેક ને સંવર. એ ત્રણ શબ્દો માત્ર સાં. ભળવાથી પ્રતિબોધ પા.
ઢંઢમારે અનેક પ્રકારની ઋદ્ધિથી ભરેલું પિતાનું રાજભુવન માત્ર એક વખત નેમિનાથજીની દેવાના સાંભળતાં જ વૈરાગ્ય પામીને તજી દીધું, અને પોતાની લધિએ આહાર ન મળવાથી છ મહિના પર્યત સુધા-તૃષા સહન કરીને છ મહિનાની પ્રાંતે કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું,
કાર્તિકશેઠે વણિકપણામાં ખરું હિત ઓળખ્યું, હિતેપદેશને મહિમા જો, તે હિતાપદેશને અમલમાં મૂક્યું. શ્રાવકના બાર વ્રતની આરાધના કરવા ઉપરાંત શ્રાવકની ડિમા પણ વહી, તેમાં પાંચમી કાર્યોત્સર્ગ પડિમાં સે વાર વહી, તેને પરિણામે તે કંદ્રની દ્ધિ પામ્યા.
ભરત ચકી પૂર્વ ભવમાં કરેલા ધમરાધનથી આ ભવમાં મનુષ્યપણામાં ઇદ્ર જેવી ઋદ્ધિના ભેતા થયા. અને અહીં ઉત્કૃષ્ટ ધર્મના આરાધનથી પરમપદ મેળવી અવ્યાબાધ સુખના ભેતા થયા. - ધર્મદેશના સાંભળવાથી અજ્ઞાન નાશ પામે છે, સંદેહ ટળે છે, વ્યસન તજાય છે, શુદ્ધ માર્ગ એળખાય છે. કષાય મંદ પડે છે, વિનયગુણ પ્રાપ્ત થાય છે, સસંગતિ સ્વીકારવા ઈચ્છા થાય છે, કુસંગતિ સ્વતઃ તજી દેવાય છે, સાધુ-શ્રાવકનો ધર્મ યથાર્થ ઓળખાય છે અને તેને આરાધનથી સ્વર્ગ મેક્ષાદિ મુખની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ સર્વધર્મદેશના વડે લાભ મેળવનારાઓ પૈકી કુમારપાળ રાજ, થાવાપુત્ર, પરદેશી રાજા વિગેરેના દાંતે સુપ્રસિદ્ધ છે.
પરદેશી રાજા “વેતંબિકા નગરીમાં રાજ્ય કરતા હતા. પરંતુ નાસ્તિક હેવા સાથે એ તે કૂકમી હતો કે જીવને મારીને હાથ પણ તે નહીં. તેને ચિત્ર નામે સારથી હતું. તે અન્યદા સાવથ્થી નગરીએ ગયે હતું. ત્યાં તેને કેશી ગણધરને ચોગ થયો. તેમની દેશના સાંભળીને તેણે સમકિત ગ્રહણ કર્યું. પછી ગુરૂ મહારાજને વિનંતિ કરી કે “આ૫વેતાંબિકાનગરીએ પધારજો. આપની વા
થી અમારા રાજા પ્રતિબોધ પામશે તે આપને પરમ લાભ થશે. કેશી ગધરે તે વાત સ્વીકારી. અનુક્રમે તેઓ વેતાંબિકા પધાર્યા. ચિત્ર સારથી અશ્વહિડા અનિ
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ન્મ ધમ પ્રકાર,
મિત્તે પરદેશી રાજાને જ્યાં કેશી ગણધર સમવસર્યા હતા તે બાજુ લઈ ગયે, પરદેશી રાજાએ તેમને દીઠા, એટલે તેમની પાસે આવી ગર્વ ધરીને કહેવા લાગ્યો કે –
' અરે મૂઢ ! આ શું કરે છે? શામાટે વનમાં રહે છે ને કઈ સહો છે? તમે ધર્મ ધમ કરે છે પણ આ દુનિયામાં ધર્મ એ વસ્તુજ નથી. ફેગટ ભ્રમમાં પડ્યા. છે. સાંભળે ! મારી માતા શ્રાવિકા હતી ને મારા પિતા નાસ્તિક હતા. પુણ્ય પાપ કાંઇ માનતા નહતા. તે બંનેને મેં કહ્યું હતું કે જે પુણ્ય પાપનું ફળ તમને મળે તો મને કહેવા આવજે, પણ તે બંનેમાંથી એકે આવ્યા નહીં. *
વળી જીવ એવી વસ્તુ પણ કાંઈ છે નહીં. મેં એક ચેરના તલ તલ જેવડા કકડા કર્યા પણ તેમાંથી જીવ નીકળે નહીં. એક પુરૂષને જીવતાં તે અને મારી નાખીને તરત જ તે તે સરખે તેલ થશે. તેમાંથી જીવ ગયે હોય તે તેલ ઘટે કે નહીં? એક માણસને એક મોટા ઠામમાં પૂરી તેનું મેટું આંદી લીધું. તે માણસ મરી ગયે, તેના શરીરમાં કીડા પડ્યા પણ તેમાં જીવ જડ્યો નહીં. વળી જે તેમાંથી માણસને જીવ નીકળ્યો હોય અને કીડાના જીવ પેઠા હોય તે છીદ્ર પડવા જોઈએ તેવું કાંઈ થયું નહીં તેથી ખાત્રી થઈ કે જીવ છે જ નહીં.”
ગુરૂ મહારાજે તેને કમસર ઉત્તર આપે કે-“તારી સ્ત્રી સાથે કઈ માણસે વ્યભિચાર કર્યો હોય, તે પકડાય, પછી તે કહે કે મને મૂકે તે તું તેને મૂકે.” રાજા કહે--મૂકું તે શેને પણ જોતાં જ ઠાર કરૂં.” ગુરૂ કહે- એ રીતે જેમ તારે વશ પડેલો માણસ છુટી શકે નહીં, તેમ કર્મવશ નરકમાં જઈને ઉત્પન્ન થયેલે તાપિતા પરમાધામીઓથી છુટી શકે નહીં કે જેથી તે તને પાપનું ફળ કહેવા આવે.”
કેઈ માણસ ન્હાઈ છે, પવિત્ર વસ્ત્ર પહેરી, કેશર ચંદનાદિ પૂજન - મગ્રી લઈ દેવપૂજા કરવા જતા હોય, તેને કઈ પિતાને મળવા બોલાવે તે તે જાય?” રાજા કહે-ન જય.” ગુરૂ કહે કે- તેમ પુણ્ય કરીને સ્વર્ગમાં ઉપજેલી તારી માતા આ મનુષ્ય લેકને દુધ ૫૦૦ એજન ઉંચે ઉછળે છે તેમાં કેમ આવે?”
“અરણના કાષ્ટ્રમાં અગ્નિ છે પણ તે તેના કડા કરી નાખવાથી ન નીકળે, બે કાઈ ઘસવાથી નીકળે તેમ આ દેહમાં જીવ છે પણ તે અરૂપી હોવાથી નજરે ન દેખાય, તેના ચેતના લક્ષણથી તેને ઓળખી શકાય.”
એક દડામાં પવન ભર્યો હોય તે તેને પવન સાથે અને પવન કાઢી નાખ્યા પછી તળતાં વજનમાં ફેર ન પડે તેમ જીવ માટે પણ સમજવું.”
એક મેટા ગઢવામાં એક માણસને શંખ દઈને પૂરીએ, તે તેમાં રહીને શંખ વગાડે, તે તે આપણને સંભળાય, પણ ગઢવામાં કાંઇ છીદ્ર પડે નહીં. તે એ રૂપી શબ્દ પણ જે દેખાય નહીં તે અરૂપી જીવ કેમ દેખાય?”
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હિંદુ યુનિવસીટીમાં મદદનું લીસ્ટ.
આટલા ટકા ઉપરથી હે પરદેશી રાજાતું માન કે જીવ છે, પુણ્ય પાપ છે, તેનાં ફળ મળે છે, સ્વર્ગ નરક છે અને મોક્ષ પણ છે.” આ પ્રમાણે સમજાવવાથી પરદેશી રાજા પ્રતિબંધ પામ્યા અને તેણે સમ્યકત્વ સહિત શ્રાવક ધર્મ અને ગિકાર કર્યો.
અગ્યારમી જૈન “વેતાંબર કેન્ફરન્સ કલકત્તા ખાતે મળી તે વખતે જૈન વિભાગને અંગે બનારસ હિન્દુ યુનિવસટી માટે થયેલફડ,
-
-
-
-
-
s
મારા
૧૨૫૦૦ શેઠ ખેતસી ભાઈ ખીમસી મુંબઈ. ૭૫૦૦ , હુલાસચંદજી નીહાલચંદજી કલકતા
૫૦૦૦) કુંડમાં ૨૫૦૦) ચાંદ આ
પવા માટે. ૫૧૦૧ , ઈદચંદજી પુરણચંદજી
પાનાચંદ નાહટા. કલકત્તા. ! પ૦૦૧ , રાજ બીજયસિંહજી દુધેડીયા.
કલકત્તા, ૪૦ ૦૦ કુમારસિંહજીનાહાર
કેલરશીપ માટે ૩૧૦૦ , સુખ જરાય ભાગળ પર ૨૫૦૧ સો. બાદ વીરબાઇ શેઠ, ખેતશી.
• ખીશીના પત્ની, મુંબઈ. ૨૫૦૦ શેઠ, રામચંદ જેઠાભાઈ કલકત્તા ૧૦૦૧ , માણેકજી જેડાભાઈ ૧૦૦૧ , સુગનચંદજી રૂપચંદજી ૧૦૦૧ , જમનાદાસ મુરારજી મુંબઈ ૧૦૧ નાગજીભાઈ ગણપત કલકત્તા ૧૦ ૦૧ , વિલઇ શીવજી ૧૦૦૧ , મોતીલાલ મુળજી મુંબઈ ૧૦૦૧, શમીરમલજી સુરાણું કલકત્તા ૧૦૦૧ ,, દેવકરણ મુલજી મુંબઈ ૧૦૦૧, પ્રેમચંદ રતનજી ૧૦૦૧ ,રતનજી જીવણદાસ ૧૦૦૧ , આણંદજી પુરૂતમ, ભાવનગર ૧૦૦૧ , ઈદુરચંદજી રણજીતસિંહજી દુધેડીયા
કલકતો ૭૫૧ , પારાભાઈ પબત. ' ૭૫૧ કેશવજી એન્ડ કંપની છે.
૫૧ મુલજી લખમશી વરષ્ઠ છે૫૧ ૨ કાનજી રતનશી 9૫૧ , તેજુભાઈ કાયા
છ મુલજી ધારશી . ઉપર , ઉમરશી રાયશી. કલકત્તા.
- હીરાલાલ અમૃતલાલ
, હીરજીનેની પપ૧ ) અમરચંદજી બોચરા બાલુસરવાલા ૫૦૧ ,, પુંજાલાલ બનારસીદાસજી. ૫૦૧ ,, લખમીચંદ, એ.સી પાની. કલકત્તા ૫૦૧, વાડીલાલ મોતીલાલ શીવ, મુંબઈ, ૫૦૧ ,, કાલીદાસ જસરાજ.મહેતા, જરીયા. ૫૦૧ ટાકરશી મુછ રંગુન ૫૧ અમુલખ દેવચંદ . કલકત્તા ૬૦૧, મનસુખભાઈ દોલતચંદ રંગન ૫૦૧ ,કરમચંદ ગાભાઈ ૫૦૧ , બાબુ ચુનીલાલ હીરાલાલજી શ્રીમાલ.
કલકત્તા ૫૦૧ , સરવસુખજી પુરચંદજી કોઠારી ૫૦૧ , રાવતમલજી ભરૂદાસજી. કેકારી.
બીકાનેર. ૫૦૧ શેક દેવકરણ ગોકળદાસ. કલકત્ત, ૫૧ , ગણેશદાસ ખેમચંદ ૫૦૧ , ઘેલાભાઈ ગતશી, ૫૦૧ ,, પ્રેમજી નાગરદાસ.
ટોકરશી કાનજી. છે. લેખમશી ખેતશી,
,, બેઅશી ખુષા. ૫૦૧ , લાલજી ઠાકરશી. ૫૧ હીરજી કાનજી.
2
2
2
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir જેન . પેથાપુર. 501 ,, માધવજી ધારણા 101 દેશી અંદરજી લા -4, 201 , મનસુખલાલ રવજી C/o છગનલાલ | 101 શેફ વરચંદ નાચંદ. મનસુખલાલની કું. 51 પારસીગલી મુંબઈ, 101 , લખમીચંદ શામજી. 51 ઇ કેતચંદજી જાલમસિંહજી. 101 ,, તુલશી રાયસી. પ૦૦ , મુનીલાલ ચુનીલાલ. 101, અંબાલાલ ધરમચંદ, પ• * સરૂપચંદ પુનમચંદ કેડારી. 101 લાફીયા હકમચંદ ધારશી. 251 , રવજી રાધવજી. 101 શેઠ નગીનદાસ પુનમચંદ 251 , પુતશી દેવશી, 251 , ધનજી કાનજી હા. ધનજી ખીમજી. 101 , લલ્લુભાઈ કરમચંદ, મુંબઈ. 251 , લાલજી રામજી. 101, મનશી લખમચી. 251 , વીરચંદ શ્વાજ, કેશવજી મુલજી, 251 , જગશી ખીમજ. 101 , પોપટલાલ ટોકરશી. વઢવાણ કેમ્પ 251 , લાલજી હરસીંગ. 11 ,, હરગોવીંદ ડાહ્યાભાઈ. 251 , વલભજી હી છે. 101 ,, માણેકચંદજી ચુનીલાલજી. ર૫૧ , જેઠાભાઈ મલજી, 11 , ભગવાનદાસજી હીરાલાલ0. 251 , દામજી દેવશી. મુંબઈ : 101 , કસ્તુરચંદજી હીરાલાલજી. 251 ,, દેવજી ખેયશી નાગડા, 51 , ફુલચંદ્ર મુલચંદ પારેખ, 251 ,, દેવજી રાયશી. 51 - વીરાજી માણેકચંદજી 251 , સમચંદ ધારશી. દ્રાસવાલા. કલકત્તા, 251 , કયચંદભાયચંદ. , ભગાજી ચીમનીરામજી. 251 , મેહનલાલ હેમચંદ. 51 ,, ભેજ છોગાલાલ મદ્રાસવાલા ) 251 , મુનાલાલજી ફતેચંદજી, 51 ,, હેમચંદ સેમચંદ. 251 , કુંદનમલજી કપુરચંદજી ઘીયા. મુંબદ 51 , દામજી માવજ. 251 , ઇંદરજી સુંદર, , વીરજી ગંગાજી. મુંબઈ, 251 ,, નાગજી ખીમજી. 51 , કાળકલ પીલાલ. 251 બાબુ ચુનીલાલ નેહાર લખનૌવાલ!. 51 ,, કીમચંદજી કે ચર. 201 : લાલજી ડુંગરી, ., કાળુમલ લાલમલ. 201 , હીરાલાલજી અચંદજીબીકાને વાલા , , નારણજી ડુંગરશીની વિધવા બાઈ 201 , મેહનલાલ મગનભાઈ જરી. મુંબઇ જેઠીબાઈ, 2 01 , માણેકચંદજી ભાયાણમલજી નિરાલ આ જીવરાજ કચરા. 200 , મણીલાલ સુરજમલની કુ. મુંબઇ ધનજી ગોવીદ ચાલી.ગામવાલા. 152 , ભાણજી મુળજી. જેઠાભાઇ આણંદજી, 151 , ઈદુછ ભીખાજી મદ્રાસવાલા 25 , લાલમલ પ્રતાપચંદ. 151 , રાપશી પરબત. 25 , વસજી મુલછે. 101 , પ્રાણજીવનદાસ પરશોત્તમદાસ 25 , દેવજી મુળજી રાહ, રાયબંદરવાલા. ભાયંદર ' 25 , કેશાજી કસ્તુરચંદજી, કલકત્તા For Private And Personal Use Only