Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
REGISTERED No. B. 156.
ન
છે
'.
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
शार्दूलविक्रिडितम्. ये जीवेषु दयानवः स्पृशति यान् स्वपोपि न श्रीमदः श्रांता ये न परोपकारकरणे हष्यंति ये 'याचिताः ।
स्वस्थाः सत्स्वपि यौवनोदयमहाव्यातिप्रकोपेषु ये . . - ते लोकोत्तरचारुचित्रचरिताः श्रयाः कति स्युनराः ।।
જેને વયો વી મનવિ, લમીતણો ગવ નહીં. ઉપકાર નહીં થાક, યાચકગણે આહાદ માને સ; શાંત ચિત્તતણી, જુવાની મદના, રંગે હણાયે નહી, એવા સુંદર શ્રેષ્ઠ મુકત ગુણધી, શેળે જવલ્લે મહી,
આ
પુસ્તક ૨૦ મું.
ભાદ્રપદ. સંવત ૧૬, શાકે ૧૮૩૫.
અંક ૬
-
પ્રગટ કર્તા શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા, ભાવનગર.
અનુક્રમIિ . 1 પાંચમી અન્ય ભાવના... .. ૨ પાપસ્થાનક અગ્યારમું- પ ...૧૬૭
આ છ અશુચિ ભાવના .... ૨૬૪ મેવાડમાવાડનાં કેટલાંકતીર્થસ્થાને ૧૭૬ દિ જ વપરના હિત-ય-કધાણા શાસ્ત્રકા ૭ અહિંસા દિન.. .. ?
રોનો સદુપદેશ ... ... ...૧૬પ જેનાગમ પ્રકાશન કર્ય, ..૧૬૦ છે. આ તીરથળે શાસ્ત્રનીતિ પ્રમાણે વર્તન રાખ , એક ખુશી સમાચાર. ૯૪ દિવાની જરૂર .... ...૧૬૬ ૧૦ ખમવું ને ખમવવું . ૧૯૪
- શ્રી “સરસ્વતી છાપખાનું- ભાવનગર છ મુલ્ય ફા. 1) પિરટેજ રૂા. ૮-૪-ભડ સાથે. તે
-
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
1
* * *
T'
श्री मलयगिरिजीकृत टीकायुक्त
कर्मप्रकृति
( wાથરી. ) આ ગ્રંથ છપાઈને તૈયાર થયો છે. કર્મ સંબંધી આઠ કરણ વિગેરેનું શાન મેળવવાના ઈરછકને માટે આ ગ્રંથે બહુજ ઉપયોગી છે. તે ઝવેરી દેવચંદ લાલભાઈ પુસ્તક દ્વાર કુંડ ખાતે આપવામાં આવ્યું છે. તેઓ પિતાના રીવાજ અનુસાર ભેટ આપતા હશે તેમને ભેટ મોકલશે. બાકીનાઓને માટે પડત કિમત કરતાં લગભગ અરધી કિમતના રણને લઈને તેમણે ચંદ્ર આના કિંમત રાખેલી છે. ખરીદ કરવા ઈચ્છનારે મુંબઈ ઝવેરી જીવણચંદ સાકરચંદ ઉપર પત્ર લખવે અથવા સુરત મગનલાલ વેલચંદ ઉપર ઠેકાણું ગોપીપુરા કરીને પત્ર લખ.
- આ ગ્રંથ ઉપર બીજી ટીકા શ્રી વાદ્યશવિજયજી ઉપાધ્યાયની કરેલી છે. જે ઉદાર દિલના સ્થાને રૂ. ૮૦૦) લગભગ જ્ઞાનદાનમાં વાપરવાની ઈચ્છા હોય તે અમને જણાવશે તે તેને માટે પ્રયત્ન કરવામાં આવશે.
લાઈફ મેમ્બરોને ખાસ વિજ્ઞપ્તિ. લાઈફ મેમ્બરને ભેટ આપવાના છે બુકના આકારે બંધાવતાં તેનું બંધારણું વધારા પડતું બેઠેલું હોવાથી જેઓ બુકાકારે છે મેકલવા જણાવે છે તેમની પાસેથી બંધામણ તરીકે એકંદર રૂ ૧-૭૦ લેવામાં આવે છે. તે તે ગ્રંશે પ્રસિદ્ધ કરવામાં સહાય આપનાર ગૃડ પાસેથી બુકોનું બંધામણ લેવામાં આવ્યું નથી, તેથી બહારગામના લાઈફ મેમ્બરોને ભેટ પુસ્તકો એકલતાં રિટેજ ઉપરાંત તેટલી રકમ મંગાવવામાં આવે છે. તંત્રી.
નીચેના ગ્રંથો કિંમતથી મંગાવનારને માટે નીચે પ્રમાણે ભાવ રાખવામાં આવ્યા છે.
કિંમત. રિટેજ ૧ શ્રી પંચાશક ગ્રંથ સટીક ફ. ૫૦ લોક ૧૦૦૦૦ રૂ વાન ૨ શ્રી કર્મગ્રંથ ટીકા યુક્ત વિભાગ ૨, ફ, કર લેક ૮૦૦૦ રૂ ૨) 3 શ્રી જ્ઞાનસાર ટીકાયુકત. ફા. ૧૪ લેક ૩૦૦૦
રૂ વા ૦) ૪ થી પરિશિષ્ટ પર્વ. ફ. ૨૨ એક ૪૦૦૦ ૫ શ્રી પ્રમેયરત્ન કોષ. ફા. ૬ કલેક ૧૨૦૦
૦ ૦ ૬ કરી કિરણ વિગેરેના સ્તવનાદિને ગ્ર.
રૂ છે ) - પાઈ પચારિક, ટીકા અર્થ મુકન.
રૂ ૦) ૦)રા - 1 વા ને લી સરકવતીને સાદ,
બહારગ રમી !"નારને દરર પરત એક ને વેલ્સપલને લાગશે
*
*
*
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
जैन धर्म प्रकाश.
जो जो नव्याः प्रदीप्तनवनोदरकल्पोऽयं संसार विस्तारो निवासः शारीरादिदुःखानां । न युक्त इह विदुषः प्रमादः । अतिदुर्लनेयं मानुपावस्था । प्रधानं परलोकसाधनं । परिणामकटवो विपयाः । विप्रयोगान्तानि सत्सङ्गतानि । पातलयातुरमविज्ञातपातमायुः । तदेवं व्यवस्थिते विध्यापनेऽस्य संसारप्रदीपनकस्य यत्नः कर्तव्यः । तस्य च हतुः सिद्धान्तवासनासारो धर्ममेघः । अतः स्वीकर्तव्यः सिद्धान्तः । सम्यक सवितव्यास्तदनिकाः । जावनीयं मुण्डमात्रिकोपमानं । त्यक्तव्या खब्बसदपेदा । नवितव्यमानाप्रधानेन । उपादेयं प्रणिधानं ! पोपणीयं सत्साधुसेवया । रक्षणीयं प्रवचनमालिन्यं । एतच्च विधिप्रवृत्तः संपादयति । अतः सर्वत्र विधिना प्रवर्तितव्यं । सूत्रानुसारेण प्रत्यनिझातव्यमात्मस्वरूपं । प्रवृत्तावपेक्षितव्यानि निमित्तानि । यतितव्यमसंपन्न'योगेषु । लक्षयितव्या वित्रोतसिका । प्रतिविधयमनागतमस्याः । भवत्यवं. प्रवतमानानां सोपक्रमकमपिनयः । विच्छिद्यते निरूपक्रमकमानुबन्धः । तस्मा. दव यतध्वं यूयमिति ।।
। पमितिलवप्रपश्चा कथा।
-
પુસ્તક ર૯ મું.
ભાદ્રપદ. સં. ૧૬૯. શાકે ૧૮૩૫.
मो .
पांचमी अन्यत्व भावना.
राग-ना. માયા કારમી રે, માયા ન કરે ચતુર સુજાણ—એ રાગ. ભવિજન ભાવીએ રે, ભાવના પંચમી અહનિશ ભાવે.–ટેક તું નહી કોને, કે નહિ તારું, જીવ અન્યત્વ અનાદિ, પરવસ્તુ પુદ્ગળ નહિ તારૂં, જાગ ન થઈશ પ્રમાદી.
१० १. જુદે જીવ છે તારો ચેતન, જુદે વજન તમામ; ધર્મ કર્મ જે સ્વજન કરે છે. આવે નહિ તુજ કામ. ભવિ૦ ૨.
१ पहन
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ,
ભવિ. ૩.
ભવિ. ૪. ભવિ. પ
ભવિ. ૬.
સ્વપર વહેંચણી કર તું પ્રાણી, તસ્વાતન્ત પીછાણી; ગરજી દાખે પ્રીત પ્રિયા પણું, ગરજ વીત્યે પલટાણી. પંખી મેળો મળે તરૂ પ્રહ, સાંજ સમે વિખરાવે; કૃત્રિમ આ મેળો પણ તે, તાત રહે સુત જાવે. પંથી પંથ મળે પરદેશી, કશું કરીએ પ્રીતિ; રાત રહી પ્રહ ઉરી ચાલે, પ્રીતની અનિત્ય રીતિ. મતલબ ત્યાં લગી નેહ સગાઈ, હાલ પણ પછી વેરી; ગરજ વીતી તવ હણ્યા પતિને, સુરિકતા મહા ઝેરી. લાક્ષાદિક કુટગૃહ સુત હવા, બાંધે ચુલણી રાણી; કુળક્ષય કીધું કરવ પાંડવ, લેભે મતિ મુંઝાણું. લેપિંજરે શ્રેણિક પૂર્યો, રાજભાગ નિજ લેવા પિતુહી કણિકના કડાં, રાગ જુએ છે કેવા. કેણુ સુત કે માતા એ ભાવે, લહે કેવળ મરૂદેવા, કોણ વીર કે ગાયમ એ ભાવે, ગૌતમ જ્ઞાન મેવા. ધર્મ કરે દુર્ગતિથી ધારણ, જીવને રાખે સાથે; વિના ધર્મ સાંકળચંદ આખર, જાવું ખાલી હાથે.
ભવિ. ૭.
ભવિ૦ ૮.
ભવિ૦ ૯.
ભવિ ૧૦.
छठ्ठी अशुचि भावना.
રાગ સારંગ. મન માને નહીં, તે ફેરા સમજાવું તેય શું થાય.—એ રાગ.
અશુચિ ભંડાર, કાયા કુટીલાને વિશ્વાસ ન કીજીએ; મળ મૂત્રનું દ્વાર, દુર્ગધાને મદ કરી કહો કેમ રીઝીએ. ટેક. રસ દુર કપૂર સરસ આવે, પળમાં વપુસંગે મળ થાવે; હીરચીર મલિન જસ પરભવે.
અશુચિ૦ ૧. સેવાર ધુએ મદિરાઘટને, ફરી ફરી જોઈએ કાયાતટને; પણ થાય ન નિર્મળ કોઈ ને.
અશુચિ૦ ૨. નર નવ નારી બારે દ્વારે, દિનરાત વહે અશુચિ ભારે. એ દેહ સપ્ત ધાતુ ધારે.
અશુચિ૦ ૩. છે નારી નર્કની બારી, કુમી કથળી અશુચિની કયારી; ૧ પ્રભાતે. ૨ કોની સાથે.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬પ
વપરના હિત-ય-કલ્યાણાર્થે શાસ્ત્રકારનો સદુપદેશ. મેરાય રાજધાની પ્યારી.
અશુચિ૦ ૪. મળમૂત્ર ભર્યા ગવાસે, ઉધે લટકે જવ નવ માસે, રહ્મ ચર્મપેટી પૂર્વ અભ્યાસે.
અશુચિ૦ ૫. રૂપે ન સનતકુમાર સામે, ક્ષણમાં વિણસી મહા રે ; નિજ પર રૂપે રાચી ન ભમો.
અશુચિ૦ ૬. એ અસાર વધુમાં સાર ભરે, શુભ ધર્મ ધ્યાન પરમાર્થ કરે; નરભવ સાધી અપવર્ગ વરે.
અશુચિ૦ ૭. એક દિન જાવું આ દેહ તજી, કર સુકૃત શ્રી જિનરાજ ભજી; બધી બાજી છે તુજ હાથ હજી.
અશુચિ૦ ૮. તુજ હાથ થકી બાજી જાશે, કાંઈ કરી ન શક્યાથી પસ્તાશે, સાંકળચંદ સમય ન ફરી ભાસે.
- I અશુચિ૦ ૯
स्वपरना हित-श्रेय-कल्याणार्थे भावना चतुष्टयनो समाश्रय करवा भव्यात्माओ प्रत्ये समर्थ शास्त्रकारोनो
___ संक्षिप्त पण सारनूत सद्उपदेश. परहितचिन्ता मैत्री, परदुःखविनाशिनी तथा करुणा । परमुखतुष्टिमदिता, परदोषोपक्षणमुपेक्षा ॥ १ ॥
( શ્રી ત્રિમૂરિક ઉપજ થશે. ) ભાવાર્થ–પરનું હિત-શ્રેય કેમ થાય? એવું ઉદાર મનથી ચિન્તવન કવું તેનું નામ મૈત્રીભાવ, પરનાં દુઃખ ભંજન કરવા પૂર્તિ પ્રયત્ન સેવ તેનું નામ કરૂણાભાવ. પરની સુખ સમૃદ્ધિ દેખી સંતોષ પામે તે મુદિતા ભાવ, અને પરના દેષ દેખી ચિડાઈ નહિ જતાં સમતા ધારવી તે ઉપેક્ષાભાવઅત્યંત હિતકર જાણ સદા સર્વદા ધમાંર્થી ભાઈ બહેનોએ આવા ગ્ય છે.
मैत्री परस्मिन् हितधीः समग्रे, भवेत् प्रमोदो गुणपक्षपातः । कृपा भयात प्रतिकर्तुमीही-पक्षेव माध्यस्थ्यमवायदोष ॥ २ ॥
( બાર શ્રી મુનિનું મૂરિ ) ભાવાર્થ–સમય પ્રાણીવર્ગ ઉપર હિત બુદ્ધિ રાખવી તે શોભાવના, ઉત્તમ ગુણજને ઉપર તીવ્ર ગુણાનુરાગ ધારણ કરે તે પ્રમોદ (અથવા દતા) ભાવના, માણાદિક ભયથી આકુળ થયેલા પ્રાણીઓને બચાવી લેવાની
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
s
• " 1ન નડાય,
આતુર ઈછા તે કૃપા યા કરૂણાભાવના અને કોઈ રીતે સુધારી ન શકાય એવા પરના દેષ તરફ રાગદ્વેપ રહિત મધ્યસ્થ પરિણામ જ રાખવા તેનું નામ ઉપેક્ષાભાવના કહેવાય છે. ઉત ભાવના ચતુષ્ટય પ્રતિદિન સહ સજન ભાઈ બહેનોએ વિચારવા-ભાવવા યોગ્ય છે.
मा कापीत् कोपि पापानि, मा चाभूत् कोऽपि दुःखितः । मुच्यतां जगदप्येपा, मतिमंत्री निगद्यते ॥ ३ ॥
( શ્રી વાગરા-શ્રી મામૂ ) ભાવાર્થ-ઈ પણ પ્રાણી પાપાચરણ મ કરે ! કોઈપણ પ્રાણું દુઃખી ન થાઓ ! અને જગતુ માત્ર દુઃખદ્રઢથી મુક્ત થાઓ ! આવી ઉદાર ભાવના– બુદ્ધિને શાસ્ત્રકાર મેરીભાવ કહે છે, જે ખરેખર આદરવા યોગ્ય છે.
सर्वेऽपि सन्तु मुग्विनः, सर्वे सन्तु निरामयाः ।
सर्वे भद्राणि पश्यन्तु, मा कश्चित पापमाचरेत् ॥ ४ ॥ ભાવાર્થ–સર્વ કઈ પ્રાણી સુખ-સમૃદ્ધિવંત થાઓ! સર્વ કે પ્રાણી રોગ રહિત થાઓ ! સર્વકઈ પ્રાણી કલ્યાણ પરંપરા પામે ! અને કેઈપણ પ્રાણી પાપાચરણ મ કરો ! એટલે પાપાચરણથી ડરી તેનાથી દૂર જ રહે ! ઈતિશમ્
સન્મિત્ર શ્રી કપૂરવિજયજી.
श्री शत्रुजयादि पवित्र तीर्थस्थले त्रिजगत्प्रनु श्रीजिनेश्वर भगवाननुं बहुमान साचवबा माटे शासन रसिक भव्यजनोए शास्त्रनीतिप्रमाणे वर्तन राखवानी जरुर.
(લેખક–સમિત્ર કપૂવિજ્યજી ) શ્રી શત્રુંજય ગિરિનાર, અબુદાચલ ( આબુગઢ) અને સમેતશિખર પ્રમુખ ઉત્તમ તીર્થોને ભેટવા જતાં, તેમજ ગમે તે ગામ, નગર, પુર, પાટણ પ્રમુખ સ્થાનના અલંકારરૂપ શ્રી જિનચને ડારવા જતા, પ્રવચન સારદાર પ્રમુખ પવિત્ર શાસ્ત્રોમાં ફરમાવ્યા મુજબ નિરિસહી વિગેરે દશ ત્રિકે નીચે પ્રમાણે સાચવવી-૧ ત્રણ વાર નિસિહ યથાસ્થાને કહેવી, ૨ ત્રણ પ્રદક્ષિણા દેવી, ૩ ત્રણ પ્રકારે પ્રણામ કરવા, ત્રણ પ્રકારની અંગ–અગ્ર-ભાવપૂજા કરવી, ૫ પ્રભુની ત્રણે અવકથા ભાવવી, ૬ કેવળ પ્રભુ સન્મગજ દુષ્ટ સ્થાપી બાકીની ત્રણે દિશા તરફ જની દૃષ્ટિને રેકી રાખવી, ૭ પ્રભુને પંચાંગ પ્રણામ કરતાં ત્રણ વખત ભૂમિનું પ્રમાર્જન કરવું, ૮ વંદનાદિક કતાં ઉચ્ચારવામાં આવતા શબ્દ, અર્થ અને
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તીર્થ સ્થળે શાસ્ત્રનીતિ પ્રમાણે વર્તન રાખવાની જરૂર. ૧૬૭ પ્રભુ પ્રતિમાદકનું બરાબર આલંબન રાખવું એટલે એ ત્રણેનું ઉપગ સહિત આલંબન લેવું, ૯ તેમજ યોગમુદ્રા, મુક્તાગુક્તિમુદ્રા અને જિનમુદ્રા પણ યથાસ્થાને કરી શકસ્તવાદિક સૂત્રે બોલવા અને કાર્યોત્સર્ગ કરે, તથા ૧૦ મન, વચન અને કાયાની એકાગ્રતા બરાબર રાખવી.
પાંચ અભિગમનનું પણ યથાવિધ પાલન કરવા લક્ષ રાખવું-૧ નિજ ભોગમાં લેવા ગ્ય પુષ્પમાલ્યાદિક સચેત વસ્તુ બહાર તજી દેવી, ૨ શુદ્ધ વસ્ત્ર અલંકારાદિક અચેત વસ્તુ ધારણ કરીને જવું, ૩ અખંડ ઉત્તરાસંગ નાંખીને અંદર પ્રવેશ કરે, ૪ એકાગ્ર ચિત્ત કરીને જ પ્રભુ સમીપ જવું, અને ૫ પ્રભુની મુખ-મુદ્રા નજરે પડતાંજ બે હાથ જોડી મસ્તકે લગાડવા. વળી રાજ્યચિન્હરૂપ લેખાતાં ૧ છત્ર, ૨ ચામર, ૩ મુગટ, ૪ ખડા હૈમજ પ ઉપાનહ (પગરખાં) એ પાંચ વસ્તુઓ બહાર મૂકીને જ પ્રભુ સમીપે જવું ઉચિત છે. યથાવિધિ પ્રભુનાં દર્શન કરીને યથાયોગ્ય દ્રવ્ય-ભાવ પૂજા કરી બહાર નીકળતાં પ્રભુને પુંઠ દઈને ચાલવું નહિં. લેકિકમાં પણ કઈ મહાન પૃથ્વી પતિ (છત્રપતિ) ની સલામી લડી પાછા પગલે ચાલવું પડે છે. જો કે તે છત્રપતિને કુંડ દઈને ચાલે છે તે તેણે અપમાન કરેલું લેખાય છે, તે ત્રિજગત પ્રભુનાં દર્શનાદિ કરી પાછાં નિવર્તતા કેટલે બધો વિનય-વિવેક રાખવો જોઈએ? દરેક કાર્ય વિવેક સહિત કરતાજ વ્યવહારશુદ્ધિ પળાય છે. આ બાબત સહુ કોઈ સાધુ. સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકાએ લક્ષ રાખવાની ખાસ જરૂર છે. વિશેષમાં તે દેવની પેરે ગુરૂસદ્ગુરૂને પણ વિનય શાસ્ત્રરીતિએ પાળવે ચગ્ય છે.
- શ્રી શત્રુંજયાદિક પવિત્ર તીર્થની સ્પર્શના કરતી વખતે, દેવાધિદેવને જૂહારતી વખતે,તેમજ બ્રહ્મચર્ય પ્રમુખ ઉત્તમ ગુણોથી અલંકૃત આચાર્યાદિક પૂજ્ય પુરૂના દર નાથે તેમની સમીપે જતાં, ખુલ્લા–અલવાણે પગે ( bare footed ) પગરખાં કે મોજાં પહેર્યા વગરજ હૃદયમાં તેમના પવિત્ર ગુણેનું સ્મરણ કરતાં અતિ નમ્રપણે ચાલીને જવું ઉચિત છે. તીર્થ સ્પશનાદિક સમયે ખુલ્લા પગે ચાલવાથી જયણાદિક બહુ પ્રકારના ગુણ સંભવે છે એ ભવ્ય અને એ ભૂલવું જોઈએ નહિ. તીર્થાદિક પવિત્ર સ્થળે આત્મકલ્યાણાર્થે જતાં સુખશીલ બની જવું નહિં, પણ શરીર પરની મમતા તજી, ભાવસહિત દાન, શીલ અને તપવડે સારી રીતે સુકૃત ઉપાર્જન કરી લેવું. “લગ્ન વેળા ગઈ ઉંઘમાં, પછી વર પસ્તાય ” એવું અત્ર આવ્યા છતાં થવું ન જોઈએ. બહુધા ઘર સંબંધી ઉપાધિ ટાળીને નિવૃત્તિથી લાભ લેવા માટેજ પવિત્ર સ્થળનું સેવન કરવું જોઇએ, અને એ અપૂર્વ લાભ મેળવવા બરાબર કાળજી પણ રાખવી જોઈએ.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
સાંસારિક પાપ-આરંભમાં રગદોળાયાથી મલીન થઈ રહેલા અને નિર્મળ થવા ઈચ્છતા ભવ્યજનોએ પવિત્ર તીર્થસ્થળે આવી ત્યાં અદ્દભૂત પ્રભુ-પ્રતિમાદિકનું ઉત્તમ આલંબન લહી, સ્થિર ચિત્તથી-ચપળતારહિત, રૂચિપૂર્વક પ્રસન્નપણે ઉપચોગ (લક્ષ) સહિત પ્રભુને ગુણગ્રામ કરવા જોઈએ. પ્રભુના ઉત્તમ પ્રકારના અદ્દભૂત ગુણોની છાપ આપણું અંતઃકરણ ઉપર સટ પડે એવા ચમત્કારવાળા અનેક કાવ્ય ( ક) વડે ઈન્દ્રાદિક દેવેની પેરે પ્રભુની સ્તવન કરી આત્માને આનંદિત કરે જોઈએ. અથવા તે આપણને આવડે એવી બાળી ભેળી સ્તુતિઓવડે પણું પ્રભુની પ્રાર્થના કરી આત્માને શાંત કર જોઈએ. પ્રભુના ઉત્તમ ગુણ ગાતાં અને આપણી શક્તિ અનુસાર તેમની પવિત્ર આજ્ઞાને અનુસરતાં ( રહેણીએ રહેતાં) આપણે પણ એવા ઉત્તમ ગુણે પ્રાપ્ત કરવાને યોગ્ય બનતા જઇએ છીએ અને એ રીતે ઉત્તમ ગુણ પ્રાપ્ત કરીને જ પૂર્વે અનંતા આત્માઓએ પિતાનું કલ્યાણ સાધી લીધું છે એ વાત ખૂબ સંભારી રાખવી જોઇએ.
સુખ સહુને પ્રિય છે તેમાં પણ શાશ્વત સુખ-મોક્ષસુખ મળે તે તે કેને પ્રિય ન હોય? પરંતુ એવું અચળ સુખ કેમ મળે? તેને ઉપાય ગવાય અને તેને યેગ્ય આદર કરી શકાય તેમજ તે અક્ષય સુખ મેળવી શકાય. અન્યથા મેળવી ન જ શકાય એ સુસ્પષ્ટ સમજી શકાય તેમ હોવાથી તે અક્ષય સુખનો ખરો ઉપાય આપણે શેધી લે જોઈએ.
“મોક્ષસુખને ઉપાય.” નિસ્વાર્થ સૂત્રકાર કહે છે તેમ સમ્યગ્ર દશન, જ્ઞાન અને ચાર એ (સાથે) એક્ષપ્રાપ્તિનો અમોઘ ઉપાય છે. શ્રી જિનેશ્વર ભગવાને ભાખેલા તત્વાર્થ (ભા) માં યથાર્થ શ્રદ્ધાન આવવું એ સમ્યગ દર્શન યાને સરાકત્વ છે. તે નિર્મળ બોધ થવે તે સમ્યગ જ્ઞાન છે. અને એ ઉભયના પરિણામ સ્વરૂપ સ્થિરતા પ્રાપ્ત કરવી એ સમ્યક ચારિત્ર છે. બીજા શબ્દમાં આત્મ ( તવ) શ્રદ્ધા, આત્મ (તાવ) જ્ઞાન, અને આમ ( તત્ત્વ) રમણતા એજ મેક્ષને સીધે માર્ગ છે. એ ઉત્તમ માર્ગ પામવા માટે અને એમાંજ આગળ પ્રયાણ કરવા માટે શુદ્ધ દેવ-ગુરૂનાં, સાપુરૂષોનાં, શત્રુંજયાદિક પવિત્ર તીર્થસ્થળોનાં, તેમજ તેમાં પાવન થવા આવતા અને આવેલા ભાવિક જનનાં ( શ્રી સંઘનાં) દર્શનાદિક સદભાવથી કરવાનાં છે. એ લક્ષ સહુ યાત્રિકોએ સદાય રાખી રહેવાનું છે-ભૂલવાનું નથી. પવિત્ર તીર્થસ્થળમાં પુન્યવેગે અનાયાસે પ્રાપ્ત થતા સસમાગમને અપૂર્વ લાભ લહી બને તેટલી તત્ત્વગષણા કરવી, વશંકા-શલ્યનું નિરાકરણ કરી લેવું અને એમ કરી આત્મ-શ્રદ્ધાને પાયે મજબૂત કરે અને તેના ઉપર યથાશક દ્રત નિયમ અંગીકાર કરી લેવા રૂપ શુભ--સંગીન વિરતિ,
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
તીર્થસ્થળે શાસ્ત્રનીતિ પ્રમાણે વર્તન રાખવાની જરૂર.
૧૬૯
રૂપ ઇમારતનુ' ચણતર ચણવુ એ બહુજ હિતકારી છે. પણ આ બધુ' પુલિક સુખની ઇચ્છા-કામનારહિત-નિષ્કામપણેજ કરવામાં આવે તે પિરણામે તે અક્ષય સુખ આપવાવાળુ થઇ શકે એમ હેવાથી આ લેાક સ’બધી તેમજ પરલેાક સખધી સુખ પ્રાપ્તિરૂપ ફળ માટે તાલાવેલી જરાય કરવી દિચત નથી. મુમુક્ષુજને એવાં ક્ષણિક સુખની લગારે તમા રાખતા નથી. નિઃસ્પૃહપણે આત્મસાધન કરનારનુ લક્ષ-બિંદુ સર્વ ઉપાધિથી સર્વથા મુક્ત થઇ અમર પદ પામવાનુ’– અથવા સ્વરૂપ સાક્ષાત્કાર કરી લેવાનુ હોય છે. એવા મહાશયે ખીન્ન' કૃત્રિમ સુખમાં રતિ-પ્રીતિ કેમજ ધારણ કરે ? અહીં પ્રસ`ગે।પાત મેક્ષના ઉપાય માટે વેદાર્દિક અન્ય શાસ્ત્રમાં પણ કાંઇક કહેલું... ઉપયેગી જાણીને ટાંકી બતાવું છું. તેમાંથી હુ'સવત્ સારમાત્ર ગ્રહી સ્વ હિતમાર્ગમાં પ્રયાણ કર્યાં કરવુ,
“શાશ્વત સુખને ઉપાય-પરમાત્મ સ્વરૂપનું' યથા જ્ઞાન થવુ' એજ છે, ’’ પ્રભુપણે પ્રભુ એળખીરે, અમલ વિમલ ગુણુ ગેહુ; ઇત્યાદિક તેનુ જ સમન કરે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
CC
“ મનને લય કરવા એ પરમાત્મ સ્વરૂપનું જ્ઞાન થવાના ઉપાય છે. ’ શુદ્ધ-નિષ્કામ કર્મ-ઉપાસના કરવી તે મનના લયના ઉપાય છે. ’” “ આ સર્વ જગત્ વિનાશી છે એમ વિચારપૂર્વક જાણવું અને અનુભવવુ અને તેવે દઢ નિશ્ચય કરવે એ નિષ્કામ થવાનેા ઉપાય છે. ”
(C
શાંતસુધારસમાં પણ એવેજ આશય સમાવેલે છે. વળી શ્રીમાન્ યશેવિજય ઉપાધ્યાયજી ગાય છે કે“ તાહરૂં ધ્યાન તે સમકિતરૂપ, તેહિજ જ્ઞાન ને ચારિત્ર તેડુ છે; તેહુથી ાયે સઘળાં હા પાપ, ધ્યાતા રે ધ્યેય સ્વરૂપ હાયે પછે જી, ધન્ય દિન વેળા ધન્ય ઘડી તેહુ॰ ” તેમજ શ્રી દેવચંદજીએ કહ્યું છે કે
પ્રભુપણે પ્રભુ ઓળખી રે, અમલ વિમલ ગુણુ ગેહ; સાધ્યદૃષ્ટિ સાધકપણે રે, વઢે ધન્ય નર તેહ. જિન” • પવિત્ર તીર્થસ્થલમાં સ્વક વ્ય."
66
જેનાવડે તરીએ અથવા જે તારું-તારી શકે-તરવાનું સામર્થ્ય સમર્પ
તે તીર્થ કહેવાય છે. તેમાં શ્રી શત્રુંજય, ગિરિનાર પ્રમુખ લેકેત્તર સ્થાવર તીથ છે અને શ્રી ગણધરાદિક ચતુર્વિધ સઘ જગ ́મ તીર્થં ગણાય છે. તેવા પ્રત્યેક પાવન તીર્થને પુન્યયેગે સચેગ પામીને આપણું જે કર્તવ્ય છે તે કરવા સાવધાન રહેવુ એ આપણી પવિત્ર ફરજ છે.
શ્રી શત્રુંજયાદિક તીને ભેટવા જતાં પ્રસ ંગે આપણા અધિક પુન્યયેગે જો જગમ તીર્થરૂપ પવિત્ર સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, શ્રાવિકાઓને સયોગ મળે તે તેને ઉચિત આદર કરવા કદાપિ ભૂલવું નહિં,
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પવિત્ર તીર્થનાં શુભ વાતાવરણમાં આવ્યાથી ભવ્ય જનને વ્રત પશ્ચિખાણ કરવારૂપ વિરતિના પરિણામ જાગે એ સ્વાભાવિક છે. એ વ્રત નિયમ શુદ્ધ દેવગુરૂની સાક્ષીએ કરાય તે તે અધિક લાભકારક છે એમ સમજી શુદ્ધ દેવગુરૂ પાસે વિનય-બહુમાન પૂર્વક ઉલ્લસિતભા ઉપયોગ સહિત યથાશક્તિ વ્રત નિયમ અંગીકાર કરીને તે અંગીકાર કરેલા વ્રત નિયમોને સિંહની પરે પુરુષાર્થ કેવી અખંડ આરાધવા પૂરતી કાળજી રાખવી જરૂરની છે.
જે કંઈ ધર્મ કરણ કરવા પશમ (શક્તિ) અનુસારે પ્રયત્ન કરાય તે પ્રથમ જણાવ્યા મુજબ નિષ્કામપણે (આલેક પરલોક સંબંધી પુદ્ગલિક સુખની આશા રાખ્યા વગર–નિરીક ભાવે) કરવા નિશ્ચય રાખવો. એથી અંતે શાશ્વત સુખની સિદ્ધિ થાય છે. અને દેવગતિ, મનુષ્યગતિનાં ઉત્તમ સુખ પણ સહેજે સાંપડે છે.
કેટલાક મુગ્ધ ભાઈ બહેને પવિત્ર તીથોદિત સ્થળે લાભ લેવા ગયા હોય તેમ છતાં વિકથાદિક પ્રમાદ (પનિંદા, આ પબડાઈ, કલેશ-અસમાધિ ) નું સેવન કરી આત્માને ઉલટો મલીન કરી નાંખે છે, એ બહુ ખેદકારક બીના છે. તેવા ભાઈ બહેનોએ તેમના પિતાના તેમજ બીજા સારા યાત્રિકોના લાભની ખાતર પણ તેવા પ્રમાદ આચરણથી દૂર રહેવા પ્રયત્ન કરે જોઈએ,
વિકથાદિક કરતાં કરતાં તીર્થ વાટે ચાલતાં જીવ-જયણા ( રક્ષા) પણ પાળી શકાતી નથી, એટલું જ નહિં પણ ગેરઉપયોગથી ચાલતાં માર્ગમાં કેઈક વખત ઠોકર લાગે છે, જેથી સ્વપરની વિરાધના થઈ જાય છે એ વાત અનુભવ સિદ્ધ છે.
કેટલાક મુગ્ધ જને તીર્થના ઉચ્ચ પ્રદેશમાં આવી જે શુભ ધ્યાન-ચિંતવન પ્રમુખ કરવાનું છે તે નહિં કરતાં જ્યાં ત્યાં દેરાસર જેવા પવિત્ર સ્થાનની ભીત ઉપર કેલસા કે પિન્સલવડે પિતાનાં નામઠામ વિગેરે ઈચ્છામાં આવે તેમ લખી નાખી જાણે પિતાના નામને અમર કરતા હોય તેમ માને છે પણ એથી તેઓ અજ્ઞાનવશ ધર્મસ્થાનની આશાતના કરે છે. એવી ભુલ સુધારી લેવા આપણે ખ્યાલ રાખ-રેખાવ જરૂર છે. - શત્રુંજયાદિક મહાતીર્થ સ્થળે જ્યારે યાત્રિક ભાઈ બહેનની વધારે ભીડ હોય અને દર્શન પૂજ એકજ સ્થળે કરતાં પરસ્પર બહુજ સંઘટ થતે હોય ત્યારે માંહોમાંહે ધક્કામુક્કી નહિ કરતાં એવી ભીડ ઓછી થઈ દર્શનાદિક માટે અનુફળતા થાય ત્યાંસુધી સુજ્ઞ ભાઈ બહેનેએ બીજે સ્થળે સ્થિર ચિત્તથી પ્રભુનાં દર્શન, પૂજન. સ્તવનાદિક કરીને સંતોષ માનવે જોઈએ.
ઉપર મૂળનાયક શ્રી આદીશ્વર ભગવાનના ચૈત્ય ફરતી ૩ અથવા ૯૯ કર લિગા દેતા જેમ કેટલાક ભાઈ બહેને દેવાદેડ કરી મૂકે છે તેમ કરવું ઉચિત
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પપ થાનક ગારમુ ( . )
૧૭૧
નથી. એથી પિતાને અને પરને પણ વખતે ઘણી કિલામણા ઉપજે છે, તેથી તેવી ધમાધમ નહિં કરતાં બની શકે તેટલી ફિયા સ્થિરતાપૂર્વક કરવા લક્ષ રાખવું.
કેટલાક ભાઈ બહેને જાણે આંખ મીંચીને ઉપર ચઢતા હોય અને દેરાસરે વિગેરેમાં ફરતા હોય તેમ અરસપરસ અથડાઈ પડે છે, સાધુ સાધ્વીઓ સાથે સંઘટ્ટ કરે છે, તેમ કરવું અનુચિત છે. જયણાપૂર્વક સ્થિરતાજ થાય તેટલું બસ છે. ટૂંકાણમાં અપ આશાતનાથી સંકેચ જગાવે અને મહાન આશાતના (વિષય કષાય અને વિકથાદિક વિરૂદ્ધ આચરણનું યથેચ્છ સેવનરૂપ ) કરે તેને ખાળે ડૂચા દઈ દરવાજા ઉઘાડા મૂકવા જેવી અનિષ્ટ નીતિ અવશ્ય તજવા યે.ગ્ય છે.
ઈતિશમૂ.
पापस्थानक अग्यारमुं ( द्वेष ).
. (લાલનની દેશી.) ઢવ ન ધરીએ, લાલન, ઢષન ધરીએ; ષ તજ્યાથી લાલન શિવસુખ વરીએ, લા શ૦ પાપસ્થાનક એ અગ્યારમું ફ , દ્રપ રહિત ચિત્ત હેય નવી રૂ. લા ૦ ૦ ૧ ચરણ કરણું ગુણ બની ચિત્રશાળી, વૈષ ધુમ્ર હૈયે તે સવિ કાળી. લાતે દેવ બેંતાળીશ શુદ્ધ આહારી, ધુમ્ર દવે હય પ્રબળ વિકારી. લા. પ્ર. ૨ ઉગ્ર વિહારને તપ જપ કિરિયા, કરતા દ્વષ તે ભવમાહે ફરિયા. લાભ યેગનું અંગ અદ્રષ છે પહેલું, સાધન સવિ લહે તેથી વહેલું. લા. તે ૩ નિર્ગુણ તે ગુણવંત ન જાણે, ગુણવંત તે ગુણ શ્રેષમાં તાણે. લ૦ દ્રષ૦ આપ ગુણી ને વળી ગુણરાગી. જગમાં તેની કીરાંતિ જાગી. લા કી ૪ પગ ધરીજે જિહાં ગુણ લએિ. નિર્ગુણી ઉપરે સમચિત્ત રહીએ. લા. સવા ભવથિતિ ચિંતન સુજસ વિલાસે. ઉત્તમના ગુણ એમ પ્રકાશે. લા. એ પ
ઈતિ. શ્રીમાન ઉપાધ્યાયજી મહારાજ આપણું એકાન્ત હિતની ખાતર ક્રિષ નામનું અગ્યારમું પાપસ્થાનક પરિહરવા ઉપદેશ આપે છે કે-હે ભવ્યાત્માઓ! તમે પારકી ઇવી–અદેખાઈ ન કરો. જો તમે તેવા દુર્ગુણને તજશે તેજ તમે સુખશાન્તિને અનુભવ અને અનુક્રમે શાશ્વત સુખ પણ પામશે, જેથી તમને કાયમ પરમ શાંતિ પ્રાપ્ત થઈ શકશે. બીજ ઉપર ખાર ( ઈષ્યાં) લાવવાથી પ્રથમ આપ
જ બગડે છે કેમકે તેથી એ પણ સુખ-શાંતિમાં ભંગ પડે છે અને આપણામાં બેચેની પથરાય છે. જે ભાગ્યવંત ને એ અપલક્ષાણુથી અળગાજ રહે છે તેમનું ચિત્ત સારૂ ( પ્રસન્ન ) રહિ છે તથા તેમની મુખનુદ્ર " શાસ્તુ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અને મનહર લાગે છે. કહે ! ત્યારે હાથે કરીને શૂળ પેદા કરવા સરખું આવું અપલક્ષણ કણ સુખા જીવ અંગીકાર કરશે ? ષ તજ્ગ્યાથીજ તમે સથ સુખ શાંતિને પામી શકશે. તમે સાધુ હશો કે શ્રાવક હશે, તમે ગમે તે હુશે. પપ્પુ દ્વેષ-મુદ્ધિ તજવાથીજ તમારૂ કલ્યાણુ છે. (૧).
સાધુનાં મહાવ્રત કે શ્રાવકનાં અણુવ્રતરૂપ તમારા મૂળ ગુણુ તેમજ તેને પુષ્ટિ આપનારાં રાત્રીભાજન ત્યાગ અને નિર્દોષ ભેજનાવિડે આજીવિકા પ્રમુખ ઉત્તર ગુણને ઉત્તમ એક ચિત્રશાળા કહી છે. તેને જો ષ-ઇર્ષા કે અદેખાઈ રૂપ ધૂમાડો લાગવા દેવામાં આવશે તે તે સુંદર વ્રત નિયમ રૂપી ચિત્રશાળા અધી કાળી (મલીન-માલ વગરની) થઈ જશે; માટે તેને તમારે બહુ સારી રીતે સ'ભાળથી સાચવવાની જરૂર છે. નહિંતા તમારી બધી મહેનત ફ્રાકટ જશે. શાસ્ત્રમાં ભાખેલા ગોચરી નાખે તાળીશ દોષો વર્જીને કદાચ તમે શુદ્ધ આહાર પાણીની ગવેષણા કરતા હશે.-એવી આકરી ચારિત્ર-ક્રિયા પાળતા હશે!, પરંતુ જે તમે બીજા ગુણી કે નિર્ગુણી ઉપર દ્વેષ (ખાર) આણુશા તે તમારી ચારિત્ર-કરણી તમને લાભને બદલે હાનિ કરશે. (૨). વળી કદાચ તમે નવકલ્પી વિહાર કરતા હૈ। અને દેહનુ' દમન કરીને તપ જપ પ્રમુખ ક્રિયા અનુષ્ઠાન સેવતા હે, પરંતુ જો તમે દ્વેષબુદ્ધિને તજશે નહિ તે તેવી કડણુ કરણી કરતાં છતાં તમારે અવશ્ય ભવભ્રમણ કરવુંજ પડશે. તેથી દ્વેષભુદ્ધિ તજવામાંજ ખરૂ દ્વિત છે. શાસ્ત્રમાં જે અષ્ટાંગ યોગ ભાખ્યા છે, તેની અથવા સંયમ ચેગની સાકતા દ્વેષ ( ઇવાં અદેખાઇ પ્રમુખ ) પરિહરવાથીજ કહી છે. દ્વેષવડે ચિત્ત વૃત્તિ લુષિત ( મલીન ) થઇ જાય છે અને એવી મલીન વૃત્તિથી કરવામાં આવતી સયમ કરણી સફળ થઈ શકતી નથી પરંતુ નિષ્ફળજ થાય છે. તેથી તમારી સચમ કરણી સફળ કરવા માટે તમારે સર્વથા દ્વેષબુદ્ધિ તજીને પ્રસન્ન ચિત્તવૃત્તિ જાળવી રાખવાની પૂરતી જરૂર છે. સ્વહિત સંબંધી ઉંડુ' આલે ચીતે જે આ પદ્ધતિ અંગીકાર કરવામાં આવશે તેજ સર્વ શ્રેય શીઘ્ર સાધી શકાશે, (૩). પોતે કોઇ પ્રકારના સદૃગુરુથી રહિત છતાં અન્ય ગુણીને! દ્વેષી હોય તેને સદ ગુરુની કશી કદર નજ હેાય એ સ્વાભાવિક છે. તે સદ્ગુણી ઉપર દ્વેષ કરે એ ‘કાળુ ઘેાડુ અને કરડકણું ” એ કહેવત અનુસાર થાય છે. પરંતુ પોતે ગુણવત છતાં ( અનેક પ્રકારના તપ, જપ પ્રમુખ સયમ કરણી કરતાં છતાં ) જે ખીન્ન સદ્ગુણીના ગુણ સહન કરી શકતા નથી તે ખરેખર ખેદકારક એટલા માટે છે કે તે મધ્યસ્થપણે વિચાર કરવામાં આવે તે બીન્તના ગુણુની કદર કરી શકે એવી હમમાં તાકાત હોઇ શકે છે અને જે તે પ્રાપ્ત શક્તિને સારા ઉપચેગ કરી
ૐ
આવે તે તેનામાં બીજા અનેક સદ્ગુણો સહેરે આવીને વાસ કરી લે છે;
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
થાનક અગ્યારમું (.)
૧૭૬
તે સ્વાભાવિક અનુપમ લાભ કેવળ સહનશીલતાની ખામીથી દ્રષબુદ્ધિવડે તેનાથી લહી શકાતું નથી. એટલું જ નહિ પણ સદગુણ તરફ ઢષભાવ ધારણ કરવાથી તે પિતાના પ્રાપ્ત ગુણોને કલંકિત કરે છે. જેથી તેના પ્રાપ્ત ગુણની કિમત વિદ્વાન અને માં બહુજ થોડી અંકાય છે અને પિતાના પ્રાપ્ત ગુણમાં તે કશે વધારો કરી શકતા નથી, પરંતુ પ્રબળ તૃષાગે પિતાના મૂળ ગુણને પણ વિનાશ કરે છે. જે ભાગ્યવંત અને પિતે અનેક સગુણથી અલંકૃત છતાં બીજાનાં સદૃગુણે નિહાળીને પ્રમુદિત થાય છે, તે પિતાના સદ્દગુણોની સારી પુષ્ટિ કરી શકે છે, અને જગમાં ઉત્તમ યશકીર્તિને પણ વિસ્તારે છે. (૪). જ્યાં જ્યાં સદ્દગુણ જોવામાં આવે ત્યાં ત્યાં અકૃત્રિમ રાગ (પ્રેમ) ધારણ કરી દીલમાં પ્રમુદિત થવું અને કઈ જીવ હીણગણી-નિંદક કે ઇષણ જોવામાં આવે તે તેના ઉપર પણ કષ નહિ કરતાં મધ્યસ્થ થઈ રહેવું એમ સમજીને કે સર્વ જીવ કર્મવશ વિવિધ ચિા કરે છે. જેને સંસારમાં વધારે વખત પરિભ્રમણ કરવાનું હોય તે ઈષ, અદેખાઈ, પરનિંદાદિક તજી શકે નહિ અને જે જલદી સંસારને પાર પામવાના હોય તે દ્વેષાદિક રહિત સમચિત્ત-સમતા પરિણમી હેય. આવી રીતે ચિંતવવાથી પિતાના આત્માને કશે પરિતાપ થાય નહિ, એટલું જ નહિ પણ પરમાત્માની પવિત્ર આજ્ઞા તરફ ઉત્તમ લક્ષ રહેવાથી પિતાનામાં સદ્દગુણની વૃદ્ધિ થાય. ૫ ઇતિ.
| મુ. કવ વિ૦ - કિંચિત્ વિવેચન–હે મિત્ર ! તૃષ કેઈના પર ન રાખીએ. શા માટે ન રાખીએ? ઢષ તજવાથી જ શિવસુખની પ્રાપ્તિ થાય છે તે માટે ન રાખીએ. આ અગ્યારમું પાપસ્થાનક બહુ ખરાબ છે, કારણ કે તે ચિત્તને મલિન કરનાર છે. ચિત્ત જે દ્રષબુદ્ધિ વિનાનું હોય તે જ તેને ઠીક ગણવું. આમ કહેવાનું કારણ એ છે કે-ચરણ સિત્તરી અને કરણ સિત્તરી બરાબર પાળવામાં આવતી હોય તે પણ જે હૃદયમાં કોઈના ઉપર ઢષ વહન થતો હોય તે તે નિફળ જ છે. બેંતાળીશ દેવરહિત આહારના લેનારા મુનિ પણ આ ધુમ દેશવડે પ્રબળ વિકારવાળા ગણાય છે અને ઉગ્ર વિહાર તેમજ શાસ્ત્રવિહિત તપ જપાદિ ક્રિયા કરનારા મુનિ પણ જે દ્રષ કરતા હોય છે, તે સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે. ત્યારે પછી સંસારી પ્રાણી જે દ્રષ કર્યા કરે તો તેના પરિભ્રમણાદિનું તે પૂછવું જ શું? અષ્ટાંગયેગનું સાધન કરવા ઇચ્છનારને તે પ્રથમથી જ અદ્રષી થવું પડે છે, નહીં તે તેની યોગ સાધના થઈ શકતી નથી અને અષીને સર્વ સાધન સહેલું થઈ પડે છે.
જગતુમાં બે પ્રકારના મનુષ્ય હેય છે. ગુણ ને નિપું છું. તેમાં જે તે જ નિફી હેય છે તે તે બીજાને શુ જ નથી. કપરી માણસ જ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સરલને પણ કપટી ૠણ છે. પાપી માણસ બીહને પાપી જાણે છે. દુરાચારી માણસ બીજાને દુરાચારી જાણે છે. લંપટ માણસ સાધ્વી શ્રીને પણ ફુલટા ૠણે છે. આ પ્રમાણે જગત્ પ્રવૃત્તિ છે, તેથી તેમાં તે કાંઇ આશ્ચર્ય થાય તેમ નથી, કારણ કે જેવું પોતાના અંતરમાં હોય છે, તેવુ જ બહાર દેખાય છે, પણ આશ્ચર્ય તે! તેમાં થાય છે કે પોતે ગુણી છતાં પણ કેટલાક એવા યુક્ત સ્વભાવવાળા હોય છે કે બીજાના ગુણ જોઇ શકતા નથી, સહન કરી શકતા નથી, અન્યથી થતી કેાઇની પ્રશ ંસા સાંભળી શકતા નથી. તેથી તેના ગુણમાં મિથ્યા દોષારોપણ કરીને પોતાના હૃદયમાં રહેલો દોષ પ્રગટ કરે છે. ખરા સુજ્ઞ તરતજ તેનો ભાવ સમજી ય છે અને તેના ગુણીપણામાં આ માટી ખેડ છે એમ વિચારી હૃદયમાં ખેદ પામે છે. શાસ્ત્રકાર આવા ગુણીની પ્રશ'સા કરવા નથી. તેતે અમ કહે છે કે જે ગુણી અન્યના ગુણને રાગી હોય, પોતાના વિશેષ ગુણ કરતાં પણ બીજાના સામાન્ય ગુણની-અપ ગુણની કિંમત વધારે આંકત હાય, શુદ્ધ અ ંતઃકરણથી તેની પ્રશંસા કરતા હાય, અનુમાદના કરતા હાય ને કરાવતા હોય તેવા પુરૂષનીજ કીર્ત્ત જંગમાં તાગૃત રહે છે, ફેલાય છે, વિસ્તાર પામે છે. માટે ગુના ઇચ્છક જનોએ પોતાનામાં અલ્પ ગુણ હેય કે વિશેષ ગુણ હાય, પણ તે તરફ ષ્ટિ નહીં કરતાં અન્ય મનુષ્યમાં રહેલા દાન, શીલ, સતાય, પરે.પકાર, દયાળુતા, નિરભિમાનીપણું, સરલતા, પ્રમાણિકતા, સત્યવાદીપણુ, લાક પ્રિયત!, વિનય, વૈરાગ્ય અને ક્ષમા વિગેરે ગુણાને ઘેાડા કે વત્તા પ્રમાણમાં જોઇ દુર્ષિત થયું, તેની પ્રશંસા કરવી, તેની ખ્યાતિ થતી જોઇને રાજી થવું અને તેનામાં તે તે ગુણ બન્યા રહે, વૃદ્ધિ પામે અને વિશેષ પ્રશ'સનીય થાય તેવી જિજ્ઞાસા રાખવી. આ પ્રમાણેના વર્તનથી વાસ્તવિક કહીએ તો તેવા ગુણગી પ્રાણીની પાતાની કીર્તિ થાય છે, મનુષ્ય માત્ર તેને વખાણે છે. પર’તુ એવી સહનશિતા રાખવી-રહેવી જેવી મુશ્કેલ છે, તેવીજ જરૂરની છે.
કત્તૌ મહાપુરૂષ પ્રાંતે એવી ઉપયુક્ત શિક્ષા આપે છે કે-હે ભવ્ય પ્રાણીઓ ! જ્યાં જ્યાં ગુરુ દેખા ત્યાં ત્યાં તે ગુણુ અલ્પ પ્રમાણમાં હૈય કે વિશેષ પ્રમ હ્યુમાં હોય પણ તેના પર રાગ કરે. ગુણગુણી અભિન્ન હોવાથી ગુણી ઉપર રાગ કરવા તેજ ગુણ ઉપર રાગ કર્યા બરાબર છે. અને તેમ કરવાથીજ તે ગુણુ પાતાનામાં ન હેાય તા પ્રગટે છે અને હેય તે વૃદ્ધિ પામે છે. આટલાથીજ ખસ ન કરતાં કાં કડુ છે કે-ગુણી ઉપર રાગ કરવાની સાથે નિર્ગુણી કે દુર્ગુણી ઉપર દ્વેષ ન કરશે. મનમાં એમ ન માની લેશે કે ગુણી ઉપર રાગ કરવે એટલે નિર્ગુણી ઉપર છે. કરવાનુ તે અાંપત્તિથી સિદ્ધ થઇ ગયુ. તમારે તે નિની ઉપર કે દુર્ગાણી ઉપર પણ દ્વેષ ન કરતાં સમચિત્તવાળા રહેવું, સમ
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્થાનક અનુ ( ૧ ),
પ
ભાવ રાખવા, ક્રોધ ન કરવા, તેનામાં પડેલે દુર્ગુણ્ કેમ નાશ પામે તેનુ ચિતવન કરવું, તેવા યત્ન કરવા, તે માણસ માને તેમ હોય તો તેને તેવા પ્રકારની હિતશિક્ષા આપી, આપણાથી ન માને તા જેનાથી માને તેમ હોય તેની પાસે હિતશિક્ષા અપાવવી, તેની ઉપેક્ષા પણ ન કરવી. પ્રાંતે કઈ પ્રયત્ને પણ જો તે માટે નહીં, દુર્ગુણ છોડે નહીં, દો ષ વહુન કરે તે પછી ઉત્તમ જતાએ ભવસ્થિતિનુ, સસારમાં વર્તતા અનેક પ્રકારના જીવના કર્માયત્ત વત્તનનું, પ્રાણીમાત્ર કર્મને વશ છે અને તે નચાવે તેમ નાચે છે એવી લે સ્થિતિનું ચિંતવન કરવું', પણ હૃદયમાં તેના પર દ્વેષ ન લાવવે, ખેદયુક્ત ન થયું, સમભાવજ રાખવા. એવા દુર્ગુણી પ્રાણી પણ તેની ભવસ્થિતિ ઘટશે ત્યારે-સંસાર અલ્પ રહેશે ત્યારે જરૂર ગુણી થશે, સર્વમાન્ય થશે, પૂજ્ય થશે અને અનેક વેનુ હિત કરી પેાતાના આત્મસ્વરૂપને પ્રગટ કરશે, આમ વિચારવુ. ઉત્તમ જનેાની વૃત્તિ નિર ંતર આવીજ વર્તે છે.
આ સઝાયની પાછલી બે ગાથા બહુજ વિચારવા જેવી છે, તેના અર્થ લક્ષમાં લઈને તેનું મનન કરવા જેવુ છે. એ બે ગાથા ખરેખર અમૂલ્ય છે. લાખ લાખ રૂપીએ વેચાતા લૈકેયના ભાવ દર્શાવનારી છે. ગુણગ્રાહી સત્તાએ તેની ખરી કિંમત સમજી તેને હૃદયમદિરમાં ચેગ્ય સ્થાન આપી જાળવી રાખવા જેવી છે. જેમ જેમ એને ભાવ વધારે વધારે વિચારો તેમ તેમ તમારામાંથી દ્વેષવૃત્તિ નાશ પામશે અને ગુણાનુરાગ પ્રગટશે. ગુણાનુરાગ પ્રગટ થયે એટલે તે ગુણાનું આકર્ષણ કરી તેને ખેંચી લાવશે, ગુણા આવ્યા એટલે આત્માની મિલનતા દૂર થશે અને તેમાં ઉજ્વળતા પ્રગટશે, ઉજ્જવળતા થઇ એટલે શુદ્ધ જ્ઞાનગુણ વિશેષે જાગૃત થશે, સમ્યગજ્ઞાન થયુ' એટલે શ્રદ્ધા ઢઢ થશે, દૃઢ શ્રદ્ધા થઇ એટલે તે ઉત્તમ ચારિત્રગુણને પ્રાપ્ત કરાવશે, અને નિરતિચાર ચારિત્ર પ્રાંતે મેક્ષ સુખની પ્રાપ્તિ કરી આપશે. આ પ્રમાણે ઉત્તરોત્તર લાભ મેળવવાના ઇચ્છક પ્રાણીએ પ્રથમ પોતાના હૃદયમાંથી દ્વેષબુદ્ધિનુ સમૂળ ઉન્મૂલન કરી નાખવુ’. તેને અકુર પણ રહેવા દેવે! નહીં. દ્વેષને અકુર નાશ પામ્યું એટલે રાગ તત્કાળ નાશ પામશે અને તે ખતે ગયા એટલે મેહરાન્ત નિરાશ થઇ સ્વયમેવજ ચાલવા માંડશે; મેહ ગયે! એટલે આત્મા નિર્વિઘ્ને પોતાનું મહાન સામ્રાજ્ય મેળવશે અને ભાગવશે.
ત્યલક્ષ્
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
मेवाड मारवाडनां केटलांक तीर्थस्थानो.
( લખનાર-મૌક્તિક )
( અનુસ’ધાન પૃષ્ટ ૧૨૩ થી)
ફરાડા ત
આ કરડા ગામે આવવા માટે ઉદેપુરથી એક ટનમાં નીકળી બીજીમાં લાગુ થઇ શકાય છે. સ્ટેશનથી દેરાસરના શિખરના દર્શન થાયછે. સ્ટેશનથી કરાડા પાર્શ્વનાથનું ચૈત્ય અને ધર્મશાળા લગભગ અડધા માઇલ દૂર છે. સ્ટેશન પર સામાન રાખીને પણ જઇ શકાય તેમ છે. આ તીનેા હાલમાં જિર્ણોદ્ધાર શેઠ લલ્લુભાઇ જેચંદના પ્રયાસથી થયે છે. સ્ટેશનથી ધર્મશાળા સુધીના રસ્તે બાંધેલે નથી પણ સારા છે. વધારે સામાન હોય તે સ્ટેશનપર મજુર વિગેરે મળી શકે છે, ધર્મશાળા નાની પણ સુંદર છે. ધર્મશાળાની સામી બાજુએ કરાડા પા નાથનુ‘મદિર આવેલું છે. બિંગ શ્યામ વર્ણના અને આકર્ષક છે. ત્યાં સામાન્ય રીતે કાઈપણ પ્રકારની ધમાધમ જણાતી નથી. શાંત ચિત્તથી ચૈતનજીને અહીં ધ્યાવવા યોગ્ય છે. ચિંતવન વખતે પ્રભુ ગુણુ સ્મરણુ સારી રીતે થઈ શકે એવી એ મનહર જગા છે; અનતા સુધી ોઇતી વસ્તુ ઉદેપુરથી સાથેજ રખવી. ગામ નાનુ' હાવાથી સારી વસ્તુ અહીં મળી શકતી નથી. તીની વ્યવસ્થા તથા કામ કરનાર નેકર ગુમાસ્તા સારા છે.
આવા તીસ્થાનમાં જ્યારે શાંતિથી વખત નિર્ગમન કરવામાં આવે છે ત્યારે પોતાની પ્રવૃત્તિમય જીંદગી અને અહીંની આદર્શ શાંત જીંદગી વચ્ચે કૈટલે તફાવત્ છે તે જણાય છે. અહીં મેટર, ટ્રામ કે ગાડીની ધમાધમ નથી, મનને અવ્યવસ્થિત કરી નાખે એવા વ્યવહારના પ્રસંગેા નથી, દીલને ઉશ્કેરે એવા ખારાક નથી અને નકામી વાચિત્ત કરવામાં સમય જાય એવા પ્રસ`ગા શેાધવાનાં કારણા નથી. સાધ્યદૃષ્ટિવાન્છવ આવાં સ્થાનપર આવી પોતાનુ આત્મહિત અતિ ઉચ્ચ રીતે સાધી શકે છે. તેમાં પણ પાતાની સાથે આત્મહિત સાધવાની બુદ્ધિવાળા માણસે હૈય છે અને નકામી ખટપટ વધી પડે એટલી મોટી સંખ્યામાં હોતા નથી ત્યારે અને તેની સાથે વળી આવા તીર્થસ્થાનમાં કોઇ અગાઉથી આવેલા સત્પુરૂષ સાથે સત્સંગ થાય છે ત્યારે જે આનંદ થાય છે તે બહુ હર્ષ ઉપજાવે તેવા છે. એવા પ્રકારના આનંદની વાનકી લેતા યાત્રામાં શીખી જવું જોઇએ. ચેતન” એવા પ્રસ ંગે જે ઉદ્દાત્ત સ્થિતિ અનુભવે છે તેનુ વર્ષોંન કરવુ. અશકય છે. કારણ તે આત્મિક બાબત છે. અનુભવથી પસંગત મહિમા સમાય છે. આ તીર્થની જગે ઘણી રીતે બીબડોદ, ભેાયણી,
જ ફેવા
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
नता नारताउगारताउ गायत्याना. પાનસર, જઘડીઓ વિગેરે તીર્થોને મળતી આવે છે. બનતા સુધી ઉદેપુર જતી વખત અથવા આવતી વખત આ તીર્થની ભેટ લેવા ગ્ય છે. જે ઉગ્ર ઉ. શથી યાત્રા કરવામાં આવે છે તે ઉદ્દેશ આવા સ્થાનમાં પિતાની યોગ્યતા પ્રમાણે પાર પડે છે. અહીંથી ચિતોડગઢના કિલ્લા તરફ જવાય છે. એ પુરાતન શહેર જરૂર જોવા લાયક છે. કેટલાક સગોને લીધે ઉદેપુરમાં વધારે વખત રોકાવાનું થવાથી જતી તથા આવતી બન્નેમાંથી એક વખત પણ આ લખનાર ચિતેડની ભેટ લેવા ભાગ્યશાળી થયેલ નથી, તેથી તેનું વર્ણન અધુરું રહે છે. ચિતડથી ગાડી બદલી અજમેર જવાય છે.
અજમેર આ શહેરને રજપુતાનાની રાજધાની કહી શકાય છે. હીઝ ઓનર એજન્ટ સુધી ગવર્નર જનરલ જેના હાથ નીચે રજપુતાના અને મારવાડના સર્વ રાજ્ય આવી રહેલા છે તેનું સદર સ્થાન આ છે. શહેર ઘણું વિશાળ છે, સર્વ વસ્તુઓ મળી શકે છે. શહેરની બાંધણી સુંદર છે. સટેશન ઉપર ઘણુ પંડ્યાએ આવે છે. જે વેણને પુષ્કરરાજ નહાવા જવું હોય તે તેમની સાથે જાય છે. સ્ટેશનની બહુ નજીક એક ધર્મશાળા છે, જેમાં સર્વ પરદેશીઓ ઉતરી શકે છે, એ ઉપરાંત હીરાચંદજી સચેતીએ એક જૈન ધર્મશાળા બંધાવી છે, તે પણ સ્ટેશનથી તદ્દન નજીક છે. ત્યાં પણ સર્વ જૈનને કાંઈ પણ બદલે લીધા સિવાય ઉતારે આપવામાં આવે છે અને જેનેતરને નામનું ભાડું દરરોજના બે પૈસા આપવા પડે છે. આ ધર્મશાળામાં પણ સર્વ પ્રકારની સગવડ છે. જેની સાથે સેઇની સગવડ ન હોય તેને માટે ધર્મશાળામાંજ પૈસા આપીને રસોઈ કરાવવાનું બની શકે તેવી સગવડ છે. સ્ટેશનથી એ ધર્મશાળાઓ એટલી નજીક છે કે સ્ટે શન પર એક કલાક રેકાવાનું હોય તે ખાવા પીવાનું વિગેરે સર્વ કામ ધર્મશાળામાં જઈને કરી આવી શકાય. યાત્રાળુએ આ ધર્મશાળામાં ઉતારે રાખે બહુ સગવડ ભરેલો છે. અગાઉ શહેરમાં જઈ ઉતરતા હતા તેમ કરવાની હવે જરૂર નથી. શહેરમાં જતી વખત પિતાનું તાળું એારડીને દ્વારને લગાવીને જવું. | નવલખી-લાખણ કોટડી (મહોલ્લાનું નામ) માં શ્વેતાંબર જૈનેના બે મંદિર છે. બન્ને મંદિરે સારા છે અને પૂજન વિગેરે માટે સાધારણ રીતે સારી સગવડ છે. જૈન શ્વેતાંબરની વસ્તીને મોટે ભાગ આ મહોલ્લામાં જ રહે છે. બાકીની વસ્તી કાંપમાં છે. શહેરના પ્રમાણમાં જૈનેની વરતી બહુ ઓછી છે. મંદિરની બાજુમાં તેજ મહોલ્લામાં કન્યાઓ તથા છેકરાઓ માટે પાઠશાળા છે. છેકરાઓની પાઠશાળામાં વનડલર (દેશી ભાષા) અને ઇંગ્લીશમાં એન્ટ્રન્સ સુધી અભ્યાસ કરાવવામાં
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નધમ પ્રકાશ.
આવે છે. શિક્ષણ સારું મળે તેને માટે કમિટીના ગૃહ બહુ પ્રયાસ કરે છે. વિદ્યાર્થી માટે બેઠગ ફી રાખવામાં આવી છે. હાલ તેમાં ૧૮ વિદ્યાર્થીઓને દાખલ કરવાના છે. બોડી ગાનું મુકામ છેડા વખતમાં દાદાવાડી જે શહેરની બહારના ભાગમાં રેલવે સ્ટેશન નજીક આવી રહેલ છે ત્યાં કરવાની ચેજના ચાલે છે. આ દાદાવાડીની જગા બહુ વિશાળ, સુંદર, સ્વચ્છ અને અભ્યાસ કરવાને લાયક છે. ત્યાં દેરાસર પણ નજીક હોવાથી અને તેને માથે દેખરેખ રાખનાર સુપરવાઈઝર એક હીલા ગ્રેજ્યુએટની નિમણુક થવાની હોવાથી તે સ્થાન પસંદ કરવા યોગ્ય છે. આ ઉપરાંત ત્યાંની નાની વસ્તીને શિક્ષિત અને અશિક્ષિત વર્ગ પાઠશાળા અને બોગને કાર્યમાં એટલા ઉત્સાહથી ભાગ લે છે કે તેને મળતા ઉત્સાહ અન્યત્ર જોવામાં આવતું નથી. તેઓને વિચાર આ પાઠશાળા અને બોગને આખા રજપુતાનાનું કેક બનાવવાનું છે અને તે માટે ધનની તો બીજા પ્રકારની મદદ મેળવવા તેઓ બહુ પ્રયાસ કરે છે. આવી અનેક સંસ્થાઓ જૈન કોમમાં થાય અને તેને માટે કામ કરનાર ઉત્સાહી આત્મભેગ આપનારા નીકળી આવે ત્યારે જેન કમની ચઢતીનાં કિરણો કાંઈક દેખાય. અહીંના વિદ્યાથીઓને તપાસતાં તથા હેડમાસ્તર સાથે શિક્ષણશેલી સંબધી ઉહાપ થતાં આનંદ થયે.
અજમેરમાં મુળચંદ સેની અને તેના વાસેએ એક દિગંબર ચય બંધાવ્યું છે, તેની પછવાડેના ભાગમાં અયોધ્યાનગરીને તથા દ્વીપસમુદ્રને ચિતાર આવે છે. એ કાર્યમાં એટલી મોટી રકમ ખરચી છે અને એમાં સુંદર વસ્તુઓને ગેડવવા પાછળ એટલું ધ્યાન આપ્યું છે કે અજમેર જનારે જરૂર જોવાલાયક છે. મુળચંદ સેનીના વાસે હજુ પણ એ મંદિર પાછળ હજારે રૂપિયાનો વાર્ષિક ખર્ચ કરે છે. અદ્ધર લટકાવેલા મયૂરાકાર. વ્યાધ્રાકાર અને બીજા વિચિત્રકાર વિમાને, લશ્કરને દેખાવ, મેરૂ પર્વતની રચના અને વન ઉપવનના દેખા નીચે તથા ઉપર જોઈ મનમાં સાનંદાશ્ચર્ય થાય છે.
અજમેરમાં 4 જા પીરની દરઘા અને અઢાઈ ઢીનકા ઝુંપડા બને મુસલમાની સંસ્થાઓ જેવા ઘણા માણસે જાય છે. પ્રવાજા પરની માનતા બહુ ચાલે છે. એંશી મણના ચોખા એક સાથે રંધાય એવા મોટા ર ધેડા ત્યાં છે. કારિગરીનું કામ તે. કાંઈ નથી. જેણે આબુજી. રાણકપુરજ જોયાં હોય તેને આમાં વિશેષતા જરાપણ દેખાતી નથી. અઢાઇ દિનકા ઝુંપડા એ પુરાણું જિનચૈત્ય હેય એમ કહેવાય છે અને એમ માનવામાં તેની આકૃતિ વિગેરે સહાય કરે છે. મોટા મોટા મંદિરોની થયેલી સ્થિતિ પૂર્વકાળમાં જેનોની જાહેરજલાલી અને વર્તમાન અધઃપત ઉપર આ જ વિચાર આવતાં આંખમાંથી આંસુ આવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મેવાડ મારવાડમાં કેટલાંક તીર્થસ્થાનો.
૧૯
દાદાવાડીમાં એક નાના દેરાસર સાથે ખરતરગચ્છીય ત્રણ વૃદ્ધ ગુરૂનાં પગલાં છે અને બીજા આચાર્ય વિગેરેનાં રતુપ છે. આ જગા બહુ વિશાળ છે અને અત્ર બેર્ટીગ કરવાને અહીંના આગેવાનોએ જે વિચાર કર્યો છે તે એગ્ય છે.
અજમેરમાં મે કોલેજનું મુકામ પણ જોવાલાયક છે. અજમેર શહેર રજપુતાના માળવા રેલવેનું મથક છે. શહેરમાં ઘણી જોવાલાયક ચીજો છે.
ન કેમના આગેવાનો ઉત્સાહી છે. અહીંના આગેવાનોમાં કોન્ફરન્સ તરફ એદલે બધે ભાવ જોવામાં આવ્યું કે જેવો બહુ થેડી જગાએ હોય છે. તેઓ સમજે છે કે ભારતવષય જેન કે મને ઉદ્ધાર કેફરન્સથી બહુ જલદી, સારી રીતે અને યોગ્ય રીતે જૂદા જૂદા આકારમાં થશે. તેઓ કોન્ફરન્સની દરેક બાબતમાં પૂર ઉત્સાહથી ભાગ લે છે. વર્તમાન ઝગડાઓને વિક્ષેપ ન હોય તે કેન્ફરન્સ અજમેરમાં ભરવા માટે આતુરતા પણ બહુ ધરાવે છે. જે શહેર આવી વર્તમાન સંસ્થાનું યોગ્ય સ્વરૂપ સમજી તેની કિંમત સમજી શકતું હેય તેને માટે સુંદર ભવિષ્યની આશા રહે એ સ્વાભાવિક છે. આવા વિચારને અનુરૂપ સંસ્થાઓ પણ તેઓ મોટા મોટા ભાષણો કર્યા વગર ગુપચુપ રીતે પગભર કરતા જાય છે. જેન બંધુઓના આવા લક્ષ્યને ધ્યાનમાં રાખનાર અને સ્વાર્થને ભોગ આપનાર બંધુઓ જુદા જુદા વિભાગમાં વસેલા છે એ વિચારથી મનમાં બહુ હર્ષ થાય છે. વર્તમાન સ્થિતિને અંગે આપણે કેટલા પછાત પડી ગયા છીએ ? એ સ્થિતિને માટે કે જવાબદાર છે? એમાંથી ઉદ્ધાર થવાને માર્ગ કયે છે? કોન્ફરન્સ જેનકેમ માટે શું કરી શકે? તેના તરફ અમુક વિભાગ શામાટે કટાક્ષથી જુએ છે? એ સર્વ બાબતમાં બહુ સૂક્ષમ નજરથી દીર્ધદષ્ટિપૂર્વક વિચાર કરી આવા શહેરના ઉત્સાહી માણસેની ભાવનાને પોષણ આપવાની ખાસ જરૂર છે.
કળેધી. અજમેરથી ફલેરા ઘણી ના જાય છે. બરાબર ટાઇમટેબલ જેઈ ફુલેરાના ટેશને તુરત ગાડી મળે તેમ મુખ્ય લાઈનમાં પ્રવાસ કરે. બપોરે ૩-૧૫ એક 3ન અજમેરથી ખાસ ઉપડે છે તે વધારે અનુકુળ છે, કારણકે બીજી ઉપરથી આવતી ગાડીએમાં મુસાફરોની ભીડ વધારે હોય છે. અજમેરથી મેરતારેડ ટેશનની ટીકિટ લઇ કુલેરા જંકશને ગાડી બદલી મેરતારેડ કટેશને ઉતરવું. મેરતા શહેર જેનું વર્ણન હવે પછી આવશે ત્યાં સીધા ચાલ્યા જવાથી કેટલીક વાર વતને બચાવ થાય છે. અમે સ્ટેશન ઉપર સામાન રાખવાની સગવડ કરી
જ કર્યું હતું. રેલવેના ટાઈમ પ્રમાણે ગોઠવણ કરવી. તારોડ સ્ટેશનથી ૧. ધનાથ ફલેધી ગામે અડધે માઈલ છે એ રાડ મેહુ જ' શન ફી
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનવર્સ પ્રકાશ
૧૮૦
હોવાથી મન્નુર વિગેરે સ્ટેશન પર મળે છે. ધર્મશાળા બહુ સુંદર છે. ધર્માંશા ૧!ની વચ્ચે શ્રી પાર્શ્વનાથજીના પ્રાસાદ છે. જગા બહુ સુંદર છે, એકાંત સ્થાન છે અને બહુધા અહીં ધમાધમ બહુ એ છી હોય છે. વિશાળ ધર્મશાળાની ખાજું. માં મોટું જગલ છે, તેથી યાત્રાળુને સગવડ સર્વ મળે છે. શ્રી પાર્શ્વનાથના ચૈત્યની ફરતી ભમતી છે તે નાની છે. ચૈત્યની અંદર વિશાળ ચોક છે. અમે ત્યાં દર્શ નના લાભ લીધો તે દિવસે પેસ દામ-શ્રી પાર્શ્વનાથને જન્મદિવસ હાવાથી મેટી મેદની એકઠી થઇ હતી. અનેક ભાવિક યાત્રાળુએ નજીકના શહેરોમાંથી આવ્યા હતા અને વિશાળ ચોકમાં પૂજ ભણાવતા હતા. મારવાડી લેકે મરત રોગમાં ઉંચા સ્વરથી અને બહુધા ચલતીની ચાલમાં ગાય છે ત્યારે તેનુ' શરીર હુ થી ઉછળે છે અને જયારે આપણે તેમાં ભાગ લઇએ છીએ ત્યારે બહુ આનંદ આપે છે. અમને આ પ્રમાણે અણુધાાં લાભ મળ્યો. ખૂદ મૂળનાયક પ્રતિ માજી શ્યામ વર્ણના અને બહુ સુંદર છે. દેખાવમાં વૃદ્ધ જણાય છે. મક્ષી પા નાથના બિંબને ઘણી રીતે મળતા આવે છે. પ્રતિમાજી વેળુના છે. બહાર ગેખલામાં બન્ને બાજી બે બે નાના બિંબ છે. ચૈત્યના ગવિભાગ બહુ શાંત છે અને શાંતિના વખતમાં ચેતનજીને બહુ આહ્લાદ આપે તેવે છે. અહીં જયારે સ્નાત્ર, પૂજન અથવા ધ્યાન કરવામાં આવે છે ત્યારે મનમાં બહુ શાંતિ થાય છે, સ્થૂળ અને માનસિક ઉપાધિએ ભૂલી જવાય છે અને ચેતતજી ઉચ્ચ ઉડ્ડયન કરે છે.
પાર્શ્વનાથના જન્મકલ્યાણને દિવસે બપારે પુરૂષા આનદથી પૂજા ભણાવે છે. મેરતાના ગૃહસ્થા જે આ તીર્થની સભાળ રાખે છે તેએ અહીં બહુ સંખ્યામાં આવે છે અને બીકાનેર તથા ોધપુર અને આજુબાજુના ગામના લેાકે! પણ અહીં સારી સંખ્યામાં આવે છે. તેએની આનંદ કરવાની પદ્ધતિ બહુ હુ પ્રદ છે. શ્રીએ મંદિરના અદરના વિભાગમાં રાતે બેસી પ્રભુગુણગાન કરે છે તે વખતે પણ બહુ પ્રમાદ થાય છે. આ લાધી તી-કાન્ફરન્સનું ઉત્પત્તિ સ્થાન-જૈન કામની ભવિષ્યની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ થવાનુ કેંદ્ર જોતાં મનમાં અનેક પ્રકારના વિચારો આવે છે અને જૈન ફેામની ઉન્નતિ થવા માટે આ મધ્યસ્થળને નિયત કરવાની બુદ્ધિ ચાતુર્ય વાપરનારની દષ્ટિ માટે મનમાં હર્ષી થવા સાથે તે મહાન સંસ્થાની વમાન સ્થિતિ આજી બાજુના મુદ્દાને લીધે થયેલી વિચારતાં જરા ગ્લાનિ થાય છે. જૈન ધર્મને માનનારી મેોટી મોટી કામાનું ઉત્પત્તિસ્થાન મારવાડ છે. તેની મધ્યમાં આવી રહેલ આ તી ભવિષ્યમાં પણ જૈન કામતી ઉન્નતિનું મધ્યબિંદુ થઈ પડશે એમ ત્યાં મળેલા અનેક ઉત્સાહી જનોના ચહેર વાત્ત અને વિચારથી જણાય છે.
મારવાડમાં છે હેલી હેર છે. આ ફલેલી, પાર્શ્વનાથ લેબીના નામથી
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઓળખાય છે. બીજું એક પિકરણ લેધી છે, જ્યાં જોધપુરથી જવાય છે. આ પાર્શ્વનાથ ફલાધી નાનું ગામ છે, અસલ મોટું શહેર હશે એમ માનવાના ઘણું કારણે મળે છે. આ ફલેધી આવવા માટે મેરતારેડ સ્ટેશનની ટીકીટ લેવાની છે એ વાત ધ્યાનમાં રાખવી. તીર્થને વહિવટ મેરતા શહેરનું પંચ કરે છે. ભંડારની આવકમાંથી મોટી રકમ વખતે વખત અન્ય ચૈન્યના ઉદ્ધાર માટે ખચે છે. યાત્રાળુઓની સગવડ તરફ પૂરતું ધ્યાન અપાય છે અને સામાન્ય રીતે કઈ પણું પ્રકારની ફરિયાદ કરવાનું કારણ નથી.
મેરતા. મેરતારેડ સ્ટેશનથી એક જૂદી ગાડી મેરતા શહેર જાય છે. તેમાં માત્ર ત્રણ થર્ડ કલાસના ડબા રાખે છે. ગાડીભાડું ૦-૧-૩ છે. મેરતા શહેર એટલું પ્રાચીન છે કે તેની જરૂર યાત્રા કરવી. સ્ટેશન ઉપર એક નાની ધર્મશાળા છે. બે વખત ટેન જાય છે અને આવે છે. બનતા સુધી જરૂર પૂરત સામાન સાથે રાખી, બાકીને ફલધી મૂકીને જવું. ફલેથીના ટેશન પર સામાન રાખવાની સગવડ બની શકે તે વધારે સારૂ. મેરતા શહેરમાં સેળ ચઢ્યો છે. આખું શહેર ખંડેરોથી ભરપૂર છે. અસલ મે ટું શહેર હશે એમ ગઢની નિશાની તથા ભવ્ય ચેયે અને બુરજે ઉપરથી જણાય છે. અત્યારે પણ શહેરની પંક્તિમાં આવે તેવું છે. જોધપુર ટેટને તાબે છે. અસલ તે એ રાજધાનીનું શહેર હતું, પરંતુ અમુક બનાવ બન્યા પછી તેના ઉપરથી રાણાની પ્રીતિ ઉતરી ગઈ અને તેને ત્યાગ થયે, એટલું જ નહિ પણ ત્યાં વસનાર કે ઉપર વિશેષ કરને બોજો પડવા લાગ્યા. મેરતાની પડતી થવાનું આ કારણ છે. અત્યારે પણ મેરતા શહેર નાનું ગામડું નથી. વસ્તી એકંદર રીતે પંદર હજાર માણસની છે. જિનચે બહુ સુંદર છે, છુટા છુટા લતાઓમાં આવી રહેલા છે અને જરૂર ભેટવા લાયક છે. બીજી અનેક જગેની પેઠે અહીં પ્રભુ પાસે ચાખા, બદામ, પૈસા વિગેરે જે ભેટ ધરવામાં આવે છે તે પૂજારીને જાય છે. આ સંબંધમાં યાત્રાવનને છેડે નોટ કરવામાં આવશે. શહેરની વચ્ચે બજાર છે ત્યાં જરૂર પૂરતી ખાવાની વસ્તુઓ, મીઠાઈ, શાકભાજી વિગેરે મળે છે. મેરતામાં મોટો પુતક ભંડાર છે એમ સાંભળ્યું હતું, પરંતુ અમને ત્યાં છેડો વખત રહેવાનું હોવાથી તે સંબંધી તપાસ થઈ શકી નહિ. અહીં અનેક મુનિએ પૂર્વ કાળમાં ચોમાસાં કરી ગયા છે એમ વર્ણને વાંચતાં આપણે જોઈએ છીએ, શ્રી આનંદઘનજી મહારાજ અહીં ઘણો વખત રહ્યા હતા એમ દંતકથા છે. કેટલાક રામાં મેરતા શહેરનું નામ આવે છે. આવી પૂરી પુરૂ થી પવિત્ર થયેલી ભૂમિના દર્શન કરવાને અલભ્ય લાભ
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મેરતામાં દાંતનાં મકડાં મળે છે તે જોવા લાયક છે. શહેરના ખગેરા નેત મનમાં ખેદ થાય છે, કેટલીક રીતે ગેાઘા બંદર જેવી તેની સ્થિતિ થયેલી છે. અહીંના આગેવાન જૈને શ્રીલોથી તીર્થને વિઝુવટ કરે છે. અહીંથી પાછી ફરતી ગાડીમાં મેત! સ્ટેશને જવુ એ મેરવાડ જંક્શનથી અનેક પવિત્ર જગાએ જઈ શકાય છે.
મીકાનેર
મેતારોડ જકશન સ્ટેશનથી ઉત્તર તરફ બીકાનેર શહેર આવેલુ છે. મેક્ તારેડ અને બીકાનેરની વચ્ચે નાગર શહેર આવેલુ છે. જે પણ જેતેના પૂર્વ તિ હાસમાં મોટે ભાગ ખાવી ગયુ છે. ત્યાં પ્રાચીન ચૈત્ય ઘણા છે, ત્યાંના લહાઆઆ વખણુાય છે અને તે શહેર પણ યાત્રા કરવા લાયક છે. વખતના સંકે ચને લીધે અમે તે શહેરની ભેટ લઇ શકયા નહિ બીકારેર મેટુ સ્ટેટ છે, સ્ટે શન મોટુ અને ભવ્ય છે. સ્ટેશનની નજીક મેટી સીરાઇ અને પાઠશાળા છે, સીરાઇમાં સર્વને ઉતરવા દે છે. આ ધર્મશાળામાં ઉતરવાથી સગવડ ઘણા પ્રકા રની થાય છે. સીરાઇ નજીક ગાડીએ પણ તૈયાર મળે છે. તેથી બીકાનેર શહેર જે તદ્દન નજીકજ છે, ત્યાં જતાં વખત લાગતા નથી. બીકાનેર શહેરની બાંધણી બહુ આકર્ષક છે. લગભગ ઘણાખરા મુકામે સ્વચ્છ, સારી માંધણીવાળાં અને એટલા વિગેરેની સગવડવાળાં જણાય છે. છાપરા વગરના, અગાશીવાળા અને એક સરખા ઘાટના મુકામે એક પક્તિમાં હાવાથી જોનારને આનંદ થાય છે. અને તે ઉપરાંત આંગણાને ભાગ લીંપીને તથા વાળીને સ્વચ્છ અને સુઘડ રાખ વાની ખાસ સંભાળ રાખવામાં આવતી હોય એમ જણાઇ આવે છે. આખા શહેરમાં વીજળીની લાઇટ છે.
શ્વેતાંબર જૈતેનાં ત્યાં કુર પ્રાસાદ છે એમ તેઓ ગણે છે. એક દેરાસરમાં બે ચાર પ્રાસાદને નૂદા જૂદા ગણવાની મારવાડમાં રિવાજ છે. વાસ્તવિક ગણતરી પ્રમાણે ત્યાં બાર ચેત્યાલયે છે. એ સર્વાં અહુ સુંદર અને મેહક છે. એમાંના ઘણાખરાં ચૈત્યામાં આરસ ઉપર અથવા ભીંત ઉપર સુંદર મીાકારી કામ કર વામાં આવેલું' છે અને દેરાસરમાં સુઘડતા જાળવી રાખવા માટે તથા આશાતના ન થવા દેવા માટે ખાસ સભાળ તે શહેરની સાધારણ રીત પ્રમાણે રાખવામાં આવે છે. આખા શહેરનાં સર્વ ચૈત્યો એક સરખી રીતે સુંદર હોય એવા બનાવ આ શહેર સિવાય બીજી કેાઈ પણ જગાએ લેવામાં આવ્યા નથી. દરેક ચૈત્ય એટલુ વિશળ અને તેમાં આવેલા જિનબિંબે એટલાં સુદર છે કે આ શહેરની આત્મસાર માટે-ચેતનજીની શાંતિ માટે એક વાર ભેટ લેવાની ખાસ જરૂર એ રાહેરની ઘડતા એટલે આનંદ આપે છે કે જ્યારે જ્યારે ત્યાંની શાંતિ અને
છે.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વચ્છતા યાદ આવે છે ત્યારે મનમાં એર પ્રકારને આનંદ થાય છે. શહેર ઘણું મેર્યું હોવા છતાં માણની ધમાધમ માત્ર બજારમાં જ સહજ જોવામાં આવે છે, બાકી સર્વત્ર તદન શાંતિ જણાય છે. વ્યાપારાદિ સામાન્ય પ્રકારના જણાય છે. અહીં પુસ્તક ભંડાર ઘણા છે. યતીનું આ મુખ્ય મથક છે. જુની શોધ ખોળ કરવાની ઈચ્છાવાળાને અહીં ઘણા સાધન તથા હકીકત મળી શકે તેમ છે. જેનની એ પુરી છે, એ શહેરમાં એક બે દિવસ આનંદથી ગાળવામાં આવશે તે તે ચિર વખત સુધી સ્મરણમાં રહી જશે. અહીંના જૈન બંધુઓ પણ ઉત્સાહી છે. અમે ગયા ત્યારે ત્યાં અફ઼ાઈ મહોત્સવ ચાલતા હતા અને તે માટે પાટણથી ખાસ ભેજકને લાવવામાં આવ્યા હતા.
શહેરમાં હાઈસ્કૂલ, કેટ વિગેરે બીજા અનેક ભવ્ય મુકામ છે. જે સીઈમાં અમે ઉતર્યા હતા તે પણ બહુ સુંદર છે. નજીકમાં મેંદીખાનું છે, દૂધ દહીં વિગેરે મળી શકે છે, વચ્ચે બાગ છે અને ફરતી કોટડીઓ છે. સગવડમાં કઈ પ્રકારની ખામી નથી. અહીંથી વધારે આગળ જવાની ઈચ્છા હોય તે રતનગઢ જઈ શકાય છે. ત્યાં અજમેરમાં જેવું મુળચંદ સનીનું દિગંબર જૈત્ય છે તેવું જ શ્વેતાંબર ચેત્ય મોટા ખર્ચથી તૈયાર થાય છે તે ખાસ ભેટવા લાયક છે. વખતના સંકેચથી અમે તે શહેર જઈ શક્યા નહિ. પાછા ફરતા વાળી મેતા રેડ જંકશન આવવું પડે છે. અહીં જે સામાન મૂક હોય તે લઈ લેવાને વખત મળે છે. એ પ્રમાણે વ્યવસ્થા કરી અમે જેવપુર આવ્યા. મેતા રડની ઉત્તરે બીકાનેર છે અને દક્ષીણે જોધપુર છે.
જોધપુર બીકાનેર સ્ટેટ રેલવે કુલેરાથી મુખ્ય લાઈનમાં નીકળી મેતા રેડને રતે થઈ મારવાડ જંકશન મુખ્ય લાઈન (રજપુતાના-માળવા રેલવે) ને મળી જાય છે અને મેરતા રેડથી એક બીજો ફાંટ નાગોર બીકાનેર રતનગઢ લઇ જાય છે અને એક નાને ફાંટ મેરતા શહેર લઇ જાય છે. રેલવેની આ બેઠવણ નકશાથી બરાબર સમજી લેવી. નહિ તે બેવડા ફેરામાં પડી વખત પડે છે અને પૈસાની બરબાદી થાય છે. આ લાઇન રણમાં થઈને પસાર થાય છે. રસ્તામાં મીઠાંના ક્ષેત્રે આવે છે જે દિવસે જોવા લાયક છે. ઉનાળામાં આ રેલવેમાં દિવસે મુસાફરી કરતાં પાણીની અગવડ બહુ પડે છે તેથી ઘણીખરી ગાડીઓ આ લાઈ. નમાં રાત્રીના વખતમાં જ ચાલે છે. અમે જોધપુર સવારે છ વાગે આવી પહોંચ્યા.
અપૂર્ણ
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अहिंसा दिग्दर्शन. (અનુવાદક-મી. માવજી દામજી શાહ. મુંબઈ)
(અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૧૫૦ થી.) જે કઈ એમ કહે કે અમે જીવ મારતા નથી, અને અમારે માટે હિંસા પણ થતી નથી. તે એ પ્રમાણે કહેવું તે પણ ફોકટ છે. કારણ કે જે કઈ માંસ ખાનાર ન હોય તે કસાઈ લેક બકરા વિગેરેને વધ શા માટે કરે ? એ કાર
થીજ ધર્મશાસ્ત્રમાં પણ એક જીવની પછવાડે આઠ માણસને પાપના ભાગીદાર ગણવામાં આવેલા છે. જેમકે –
अनुमन्ता विशसिता, निहंता क्रयविक्रयी ।
संस्कता चोपहता च, खादकश्चेति घातकाः ॥ અર્થ–મારવામાં સલાહકાર, શસ્ત્રવડે મરેલા જીના અવયને અલગ પાડનાર, મારનાર, પૈસા આપી લેનાર તથા વેચનાર, સમારનાર, પકવનાર તેમજ ખાનાર–એ બધા ઘાતકજ કહેવાય છે.
આ સ્થળે કેટલાએક માંસાહારી લોકે એ પ્રશ્ન કરે છે કે જે એમ છે તે ફલાહારી પણ ઘાતકજ કહી શકાય, કેમકે શાસ્ત્રકારેએ વનસ્પતિ વિગેરેમાં પણું જીવ માનેલ છે, છતાં ફલાહારી અને ધર્માધ માણસે માત્ર માંસાહારી ઉપરજ શા માટે આક્ષેપો કરે છે? એને ઉત્તર એ છે કે સર્વ જીવ પોતપોતાના પુન્યાનુસાર જેમ જેમ ઉચ્ચ ઉચ્ચ પદવીને પ્રાપ્ત કરતા જાય છે, તેમ તેમ તેને વધારે પુન્યવાન ગણવામાં આવે છે. એ કારણથી જ એકેંદ્રિય, બેઇદ્રિય, તે ઇન્દ્રિય, ચ6. રિંદ્રિય અને પચંદ્રિય એવા રષ્ટિમાં રહેલા સર્વ જેના મૂળ પાંચ ભેદ માનવામાં આવેલા છે. એમાં એકેદ્રિય જીવ કરતાં બેઇદ્રિય જવ વધારે પુન્યવાનું હોય છે, તેમજ બેઇટિયથી તેદિય, તેંદ્રિયથી ચઉરિંદ્રિય, અને ચઉરિંદ્રિથી પંચંદ્રિય એવી રીતે ઉત્કૃષ્ટ જીવ પંચંદ્રિયને ગણવામાં આવેલા છે. પચંદ્રિયમાં પણ ઓછા વત્તા પ્રમાણના પુન્યવાળા જ હોય છે. અર્થાત્ તિર્યંચ પંચંદ્રિય (બકરા ગાય-ભેંસ વિગેરે ) માં હાથી વધારે પુન્યવાળે છે. તેમજ મનુષ્ય વર્ગમાં રાજ મંડલાધીશ, ચકવતી અને મેગી વધારે પુન્યશાલી હોવાને લીધે તેઓને માર વાને શાસ્ત્રમાં સમ્ર મનાઈ કરવામાં આવેલ છે. કારણ કે યુદ્ધ કરતાં કદાચ રાજ પકડાઈ જાય તે પણ તેને મારવામાં નથી આવતું. એથી એવું સાબીત થાય છે કે, એ કેદ્રિય કરતાં બે ઇન્દ્રિયને મારવામાં અધિક પાપ છે, બેઇદ્રિય કરતાં તે ઇદ્રિયને મારવામાં અધિક પાપ થાય છે, એમ વધારે વધારે પુન્યશાલીને માર
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અહિંસા દિગદર્શન.
૧૮૫ વામાં વધારે વધારે પાપ થાય છે. જેથી કરીને જયાં સુધી એકેદ્રિય જીવવડે નિવહ થઈ શકે ત્યાં સુધી પચંદ્રિય જીવને મારે એ તદ્દન અયોગ્ય છે. જે કે એ કેદ્રિયને મારે તે પણ પાપ થવાનું જ કારણ છે પરંતુ ખોરાકી માટે કેઈ બીજો ઉપાય ન હોવાથી (અણછુટકે) તે કાર્ય લાચારીથી કરવું પડે છે. એથી કરીને જ કેટલાંએક ભવ્ય જીવ આવા પાપના ભયથી ધન ધાન્ય રાજપાટ વિગેરેને ત્યાગ કરી સાધુ થઈ જાય છે. અને (યાજજીવ) જીવે ત્યાં સુધી પાણી,
અગ્નિ, વનસ્પતિ વિગેરેને અડકતાં પણ નથી, અને ભિક્ષા માત્રથી પિતાનું ઉદરપિષણ કરી લે છે. મનુ પણ લાચારીથી એકેદ્રિયને નાશ કરે છે અને તે પાપને પરિહાર કરવા માટે સાધુ-મુનિરાજેની સેવા, દાન, ધર્મ, આવશ્યક ક્રિયા વિગેરે જીવતાં સુધી કર્યા કરે છે.
ભિક્ષામાત્રથી ચલાવનાર સાધુઓને આરંભને દેષ લગાર પણ લાગત નથી. કારણ કે ગૃહસ્થ–માણસે જે પિતાને માટે રાંધે છે, તેમાંથી એ લેક જરૂર હોય તેટલું જ તથા દોષવિનાનું માત્ર ગ્રહણું કરે છે. એ હેતુથી ગ્રહ
સ્થને એવી પણ ખબર પડવા દેતા નથી કે આજ મારે ત્યાં સાધુ-મહારાજ ભિક્ષા લેવા આવનાર છે. અજાણતાં જ ભેજન વખતે ગ્રહસ્થના ઘર તરફ જઈને સમયાનુસાર જે મળે તે આહાર ગ્રહણ કરી લે છે. જેથી કરીને કોઈ પણ દેષ પહેલાં અથવા પછવાડે લાગવાને સંભવ નથી.
આ સ્થળે કોઈ એ પ્રશ્ન કરે કે “ત્યારે સાધુઓને આવશ્યક વિગેરે કિયા કરવાનું શું પ્રજન છે?' એને ઉત્તર એ છે કે- આહાર નિહારાદિને માટે સાધુ મહારાજાઓને-ઉપગપૂર્વક જવા આવવામાં પણ કદાચ ઉપયોગની શૂન્યતાથી દેષ લાગી પણ જાય છે. તેના પ્રાયશ્ચિત્તરૂપે તે ક્રિયા કરવામાં આવે છે.”
મહાશય! લેકવ્યવહારથી અનુભવદ્વારા વિચાર કરવામાં આવે તે એક સામાન્ય ન્યાય પણ દેખવામાં આવે છે કે “જે આહાર તે વિચાર (એડકાર).” અર્થાત ઉત્તમ ખોરાક ખાવાથી ઉત્તમ વિચારજ થઈ શકશે અને મધ્યમ ખેરાકથી મધ્યમ. પરંતુ હલકો આહાર કરવાથી હલકો જ વિચાર થઈ આવે છે. એટલા માટે તમામ દર્શનવાળાઓના મહાત્માઓ, જ્યારે ગાઢ બને છે, ત્યારે તેઓનો ખોરાક કેટલે અપહેાય છે તે પણ જોવા લાયક છે. સારાંશ એ છે કે, સ
મ (સાવિક) ખોરાકમાં મગની દાળ અને ચોખા તથા તેની સાથે વનસ્પતિમાંનું કઈ પ્રકારનું શાક ગણવામાં આવેલ છે. કારણ કે ભાત હલકા તથા પુષ્ટિ કરનાર ભજન છે. એટલા માટે ઘણું કરીને તમામ દેશમાં તે રાક ઉત્તમ ગણવામાં આવેલ છે. અને ઘણું કરીને ચોખા ખાનારા બુદ્ધિશાળી એવામાં આવે છે. હાલના જમાનાના અપગ્ન, તથા છઠ્ઠા દ્રિયની લાલસાવાળા
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૬
જે ધર્મ પ્રકાશ
એવા ઉત્તમ ખોરાકમાં તદ્દન નિંદનીય માંસને મેળવીને ભારતને સર્વોત્તમ અને સ્વતંત્ર (બુદ્ધિવર્ધક) ગુણ નષ્ટ કરી દે છે. અને બાકી રહેલા અ૬૫ ગુણને પણ માંસ વિગેરેનો ગુણ માને છે. એ તેઓની કેટલી મોટી ભૂલ છે? અથવા માછલી માંસને છેડીને દાળભાતને જ ખોરાક રાખ્યું હતું તે આજસુધી બંગાળ વિગેરે દેશ બુદ્ધિબળમાં ઘણોજ આગળ વધી પડતે, છતાં આજે ઈંગ્લાંડ જે બુદ્ધિાળમાં તેજ ગણાય છે તે ભારતને જ પ્રતાપ છે. જો કે બુદ્ધિબળ એ મુખ્ય ગુણ આત્માને જ છે તે પણ વાયુના વેગથી તે મલિન થઈ જાય છે, અને માંસા હાર વાયુને વધારે છે, માટેજ કેવળ માંસને ખોરાક ખાનારાને જંગલી (મૂM) ગણવામાં આવે છે. જો કે કઈ કઈ દેશના માણસે વધારે બુદ્ધિશાળી હોય છે, તેનું કારણ પણ તેને દેશમાં વાયુ પ્રકોપ છે જ માને જોઈએ. જે આહારમાં વાયુ પ્રકોપ એ છે હોય છે, તે આહાર ઘણે સસ માનવામાં આવે છે. ભાત દાળ અને શાકાદિક વાયુને વધારતા નથી એટલા માટે એ ઉત્તમ ભેજનજ છે. ઘઉંની રોટલી ને અડદની દાળને મધ્યમ ભજન ગણવામાં આવે છે. કારણ કે એમાં બુદ્ધિની વૃદ્ધિ અને હાનિ બંનેને પ્રસંગ જણાય છે પરંતુ વાયુ વિશેષ કરનાર હોવાથી આથી હલકે માંસને ખોરાક ગણવામાં આવે છે. એટલા માટેજ માણસને ઉત્તમ ખોરાક ગ્રહણ કરવાની જરૂરીયાત છે, અને હલકે ખોરાક તમામ પ્રકારે છેડી દેવા ગ્ય છે. જે દેશમાં માંસાહારને વિશેષ પ્રચાર હોય છે તે દેશ ઇતિહાસની દૃષ્ટિએ અસભ્ય ગણવામાં આવે છે. પરંતુ ભારતવર્ષ હમેશા અને તમામ પ્રકારે કળાઓના સંબંધમાં પ્રવીણતા ધરાવનાર હોવાથી અસભ્ય માનવામાં આવતા નથી. હવે એ વાત રહી કે, તેના કેટલાક ભાગમાં અને કેટલીક જાતિઓમાં તથા ધર્મોમાં માંસને ખોરાક પચી ગયેલ છે. તેનું કારણ એ છે કે, શ્રી મહાવીર સ્વામીની પછવાડેના સમયમાં બાર વર્ષને દુકાળ ત્રવાર પડી ગયું. તે વખતે અા નહિ મળવાથી ઘણાખરા લેકે પિતપિતાના પ્રાણની રક્ષા કરવાને માંસાહારી થઈ ગયા. પછી ધીમે ધીમે દુકાળ મટીને સુકાળ થયે છતાં પણ માંસાહારને અભ્યાસ દૂર ન થયે, વળી જૈન સાધુઓનો વિહાર પૂર્વ દેશ વિગેરેમાં શુદ્ધ આહાર પાણી ન મળવાથી તથા મુસલમાનોને ઉપદ્રવ વિશેષ હોવાથી બંધ થઈ ગયે, એથી કરીને એ લોકોને અહિંસા ધર્મને ઉપદેશ મળી શકે નહિ.
કેટલાએક કલ્યાણભિલાષી ભજીએ માંસાહારી બ્રહ્માણને એ પ્રશ્ન કયો કે, “મહારાજ ! માંસાહાર કરનારાઓને શામાં માટે દંડ આપવાનું ફરમાવ્યું છે. અર્થાત્ પશુના શરીર પર જેટલા રૂંવાટા હોય છે તેટલા હજાર વર્ષ મારનારને નરક ગતિના દુઃખનો અનુભવ કરે પડે છે એમ કહ્યું છે. તે માંસ |
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અહિંસા દિગદર્શન.
૧૮૭
<<
ખાનારાએની શી ગતિ થશે ? એના ઉત્તરમાં બ્રાહ્મણેએ કહ્યુ કે અવિધિપૂર્વક માંસ ખાવાથીજ નરકગતિ થાય છે. પરંતુ વિધિપૂર્વક માંસ ખાવાથી ધર્મ થાય છે. એટલા માટે તમે જો દેવપૂ^ કે શ્રાદ્ધ વિગેરેમાં માંસ ખાશે। તે નુકશાન નહિ થશે.” આવી રીતે પૂર્વોક્ત વાતના ઉપદેશ કરવા પણ શરૂ કર્યાં. અને જેવી મનમાં આવી તેવી યાજનાથી નવા બ્લેક પણ બનાવીને શાસ્ત્રમાં દાખલ કરી ભેળશેળ કરી દીધા,
ન્હુઆ, ક્રિયાના સ્વાદમાં લાલચુ બ્રાહ્મણાદિકાએ પોતાની ખેટી કીર્ત્તિને માટે કેવા અનથ ફેલાવી દીધે ? વિચાર કરવા જેવી વાત છે કે હિંસા વિગે થી જો ધર્મ થતા હોય તે અધમ કેવી રીતે થશે ? કારણકે માંસાહાર કરનારાએનુ મન ઘણું કરીને દુષિત અને મલિનજ હોય છે. કઇ પણુ તિર્યંચ જીવને દેખતાં તેને એવા ખ્યાલ ઉભા થાય છે કે, આ જીવ કેવો સુંદર છે? આનું માંસ કેવું સ્વાદિષ્ટ તથા પુષ્ટિ કરનારૂ હશે ? તથા આના શરીરમાંથી કેટલુ' માંસ નીકળશે ? એટલા માટેજ માંસાહારીએને વનમાં હરણ વિગેરે જાનવરને શ્વેતાં વેત તેને પકડી પાડવાની મરજી થઇ જાય છે. અથવા તળાવ કે નદીને કાંઠે માલાગેતે ઋતાં વેત મારવાની ઇચ્છા ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. એવી રીતે આઠે પહેાર હિંસક જીવ રૌદ્ર પરિણામવાળા રહ્યા કરે છે. જેવી રીતે વાઘ, સિંહ, બીલાડી વગેરે હિંસક જીવાને ખાવા માટે કોઇ જીવ ન મળે તેપણ માડાં કર્મબ’ધન કરવાથી નકિ ગતિ મળે છે, તેવીજ રીતે માંસાહારી વેાની પણ દશા જાવી. અફ્સોસ ! માંસાહારી જીવ સુંદર પક્ષીમાનો નાશ કરીને જગલેને ખાલી કરી નાખે છે અને સુંદર બગીચામાં પોતાના કુટુંબની સાથે આન’મને દો બેઠેલા પક્ષીઓને અદુક વિગેરે વડે મારીને નીચે પૃથ્વીપર પાડી દે છે. ખરૂ' કહેવા દ્યો તો તે વખતના કમકમાટભર્યો દેખાવ દયાળુ પુરૂષોથી તે દેખી પશુ શકાય નિહ. પરંતુ માંસાહારી ા તને જોઇને ઘણી પ્રસન્નતાથી મારનારતે ઉત્તેજન આપે છે કે વાહ ! શાબાશ ! એકજ ગોળીએ કેવું નિશાન તાક્યુ· !
આ સ્થળે એક એ પણ વિચારવા યેગ્ય વાત છે કે, એક પક્ષીને મારનાર એકજ જીવને હંસક નથી; પરંતુ અનેક જીવેને હિંસક છે. કેમકે જે પક્ષીને મરણુ પમાડ્યુ. હાય તે કદી જો સ્ત્રીજાતિ હોય, અને તેના નાનાં નાનાં બચ્ચાં હોય તો માતા મરી જવાથી તે જીવી શકતા નથી. વળી તે બધાના મરી જવાથી મારનારને ભયંકર પાપના મધ થાય છે. એટલા માટે તે કર્મબંધનનું મૃત્યંત હૃઢ કારણ હાવાથી પહેલેથીજ બુદ્ધિમાન પુષોએ વિચારવુ ોઇએ.
હવે બીજી વાત એ ક્ડી કે હિંસા નહિં કરવા છતાં પણ કેટલાએક લેફ
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૫
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
માનીને જે એમ
જે પક્ષીએને પાંજરામાં પૂરી મૂકે છે. તેમાં પણ મેટું પાપ થાય છે. અર્થાત્ જે લોકો જંગલમાંથી નવા નવા પક્ષીઓને પકડવામાં હજારા રૂપીયાના ખર્ચ કરે છે, અને તેના ખાનપાનને માટે અન પણ્ કરે છે, એવા શેખીન અને પૈસા પાત્ર લેકે એ સમજવું ોઇએ કે, પક્ષીઓની વનસંબંધી સ્વતંત્રતાને ભગ કરી, કેદીની માફક તેને પાંજરામાં નાંખી, અધર્મને ધર્મ ધારે છે કે અમે તે પક્ષીઓને દાણા ચારે ઘણા દઈએ છીએ, બીજાના ભયથી અલગ રાખીયે છીએ અને બજારમાં વેચાતા જીવેાને માત્ર તેનાપરની દયાથીજ વેચાતા લઇને રાખીએ છીએ તે તેની માન્યતા તદ્દન ખોટી છે. કેમકે તેને તેના કુટુંબથી જુદો કરે અને બંધનમાં નાંખીને.સારો ખોરાક આપે તો શું તે તેનાથી સારૂ માનશે ? અને જે બજારમાં પક્ષી વેચાવા આવે છે, તેને કદી કાઇ ને ન ખરીદે, તે વેચનાર કયારે પણ વેચવા માટે ન લાવે, કારણુ કે માંસાહારી એવા એવા પક્ષીએનાં માંસ ઘણુ કરીને ખાતા નથી. એમાં કારણ એ છે કે ખર્ચ વધારે થતાં છતાં માંસ એાછુ મળે છે. એટલા માટે જે દેશમાં પક્ષી પાળવાને ચાલ નથી હોતા ત્યાં જુદા જુદા પ્રકારના લખ્ખા પક્ષીઓ રહેતાં છતાં પણ એક પણ ખારમાં વેચાતુ નથી, કારણ કે વેચનારાઓને પૈસા મળતા નથી. ગુજરાત વિગેરે દેશોમાં નીચ અને બીજા દેશોથી આવેલા ઘણુ કરીને ખાવા અને ફકીર લેકે પક્ષીઆને પાળે છે. પરં'તુ ત્યાંના નિવાસી ગ્રહસ્થ લેકે દયાળુ હાવાથી પશુશાળામાં ( પાંજરાપાળમાં ) જીવાને છોડાવી દે છે. પ્રસંગોપાત એક વાત આ સ્થળે એ યાદ આવે છે કે સઘળા દેશમાં જેતે પુત્ર, પુત્રી થતાં નથી, તે અનેક દેવદેવીની માનતા કરે છે અને મત્ર તત્ર યંત્રાક્રિને પ્રયોગ પણ કરી ચૂકે છે તેપણ તેને સતિ થતી નથી; તેનું કારણુ ઘણું કરીને તે એજ છે કે પૂર્વ ભવમાં તેણે અજ્ઞાન દશાથી કોઇના બચ્ચાંના પોતાના માળાપથી વિયેગ કરાવ્યા હશે. અથવા પક્ષીઓને પાંજરામાં નાંખ્યા હશે. એટલે તે વખતે તેનાં બાળકને દુ:ખ દેવાથી આ ભવમાં એ પાપને ઉદય થવાને લીધે કેટલાએક લેાકેાને પુત્ર ઉત્પન્ન પણ થતા નથી અને ક્રેઇને થાય છે તે જીવતા નથી. જે કે પુત્રવિનાના લેક પુત્રને માટે સત્યાસી, સાધુ, ફીર વિગેરેની પૂજા કરેછે. કેમકે “સેવાને આધીન બધુંએ છે.” એ સામાન્ય ન્યાય છે અને કોઇ વખતે યેગી અને ફકીરને પ્રસન્ન દેખીને પુત્રપ્રાપ્તિને માટે પ્રાર્થના પણ કરે છે. તે એવી રીતે કરે છે કે-“ મહારાજ ! મને એક પુત્રની ઇચ્છા હે તેા તેની પ્રાપ્તિ માટે કેાઇ ઉપાય બતાવે.” પરંતુ એવા ચેગીએ અને રેશને તત્ત્વજ્ઞાન તે કશું હતુ જ નથી. એટલે માત્ર બહારનો ઢાળ-આડંબર વર્ષ હાવાથી લાભની અપેક્ષાએ જેમાં હાની વધારે થાય છે એવા કાર્યાંને તે ઘણું કરી
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અહિંસા દિગ્દર્શન.
દેખાડે છે. એમાં દૃષ્ટાંત એ છે કે, જેમ કીડીઓનાં દરની પાસે લે કે તેને ખાવા માટે સાકર અને લેટ નાંખે છે, તેથી વધારે કીડીએ ત્યાં આવે છે. અને એ ઉપાય પુત્પત્તિને માને છે. કારણ કે બિચારા ભેળા લાકે ધર્મતત્વના અજાણુ, અને કર્મપ્રકૃતિને વિશ્વાસ નહિં ધરાવનાર હોવાથી તેઓ લાભાલાભને વિચાર નહિં કરીને કેટલાએક દેશમાં એવી ક્રિયા કરનારા જોવામાં આવે છે. પરંતુ આ સ્થળે વિશેષ વિચાર કરવાનો અવસર છે કે લાટ અને સાકર નાંખવાથી કીડીઓ ઘણે એકઠી થાય છે. પરંતુ કઈ બીજે જીવ તે લોટ તથા સાકર ખાઈ જાય છે તે તેની સાથે ઘણું કીડીઓને સંહાર થઈ જાય છે. ઘણે ઠેકાણે જોવામાં પણ આવ્યું છે કે તે જીવ લેટ ચાટી જઈને ઘણી કીડીઓનો સંહાર કરી નાખે છે. આ એક વાત થઈ. બીજી વાત એ છે કે કીડી સંમુઈિમ જીવ હોવાથી માતા પિતાના સંયોગ વિના ઉત્પન્ન થાય છે, તે લેટ અને સાકરના મળવાથી હવાને સંગ થતાં નવી કીડીઓ પારાવાર ઉત્પન્ન થાય છે. અને તેની હિંસા થાય છે. તે આથી સ્પષ્ટ એ થાય છે કે કેટલાએક ધર્મના કાર્યો કરવા જતાં ઉલટો અધર્મ થઈ જવાનો સંભવ રહે છે. પુત્રપ્રાપ્તિને ઉપાય તે પરોપકાર, શીળ, સંતોષ, દયાધર્મ વિગેરેજ છે અને એવાં જ ધર્મ કૃત્ય કરવાથી પુત્રની પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે. પરંતુ પાપવાળી ક્રિયા કરવાથી તેવું સારું ફળ મળતું નથી. એટલા માટે જેમાં લાભની અપેક્ષાએ હાની વધારે હોય તે કિયા નહિ કરવી જોઈએ. સમસ્ત તત્ત્વવેત્તાઓએ પરોપકારને જ સાર માનેલ છે. કારણકે જેમ માતા વગર પુત્રને જન્મ નથી થતે તેવી જ રીતે દયા વિના પરેપકાર નથી થતું. જુઓ આ પરેપકાર ઉપર વ્યાસજીનું વચન
अष्टादश पुराणेषु, व्यासस्य वचनद्वयम् ।
परोपकारः पुण्याय, पापाय परपीडनम् ।। અર્થાતુ-અઢાર પુરાણમાં અનેક વાત કહેવી છે છતાં પણ મુખ્ય બે જ વાતે છે. એક તે પાપકાર તે પુણ્યને માટે છે અને બીજી અન્યને દુઃખ દેવું એ મને માટે છે. અર્થાત્ બીજાને દુઃખ દેવાથી અધર્મજ થાય છે અને જીવદયાએ પરોપકાર કરવાથી પુન્ય જ થાય છે અને તેથી વર્ગ તથા મેક્ષ મળે છે. - હવે લેકવ્યવહારથી ઉલટું અનુભવ સિદ્ધ શાસ્ત્રદ્વારા અહિંસાના સ્વરૂપનું વિધાર્થ દિગદર્શન કરાવવામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
जैनागम प्रकाशन कार्य. આ કાર્ય હાલમાં અમદાવાદમાં નવી સ્થપાયેલ શ્રી નાગમ પ્રકાશક સભાએ હાથ ધર્યું છે. જેનાગમ વાંચવાને માટે સિદ્ધાંતકારેજ પૃથક પૃથક્ અધિકારી બતાવેલા છે. સાંસારિક વિષય કષાયના ભરેલા શ્રાવકને માટે શાસ્ત્રકારોએ ગુરુમુખથી સિદ્ધાંત સાંભળવાનું અનેક સ્થાનકે કહ્યું છે. જેનાગમની અંદર એટલું બધું રહસ્ય રહેલું છે કે તે બહુશ્રુત શિવાય સામાન્ય બુદ્ધિથી સમજી શકાય તેમ નથી. મુનિ મહારાજને માટે પણ અમુક વર્ષના દિક્ષા પર્યાય પછી અમુક સૂત્ર વાંચવું એ શ્રી વ્યવહાર સૂત્રાદિમાં ઉલ્લેખ છે તે પછી શ્રાવકેથી પરંભાય તે તે વાંચીજ શકાય તેમ નથી. સાધુઓને માટે પણ તે સૂત્ર વાંચવાની યોગ્યતા મેળવવા સારૂ
ગદ્વહન કરવાની ક્રિયા બતાવવામાં આવી છે કે જે કિયા તે તે સૂત્રે વાંચવાની યેગ્યતાને માટે આત્માને નિર્મળ કરવામાં પ્રબળ સાધનભુત છે. શ્રાવકને પણ ચફસરણદિપયબા વાંચવા માટે ત્રણ ત્રણ આંબિલ કરવાં પડે છે. સાધ્વી મહા રાજને ગમે તેટલે દીક્ષા પર્યાય થાય તે પણ અગ્યાર અંગ ઉપરાંત બારમા અંગ (દષ્ટિવાદ) ને અભ્યાસને માટે આજ્ઞા નથી. એટલું જ નહીં પણ છે છેદ સૂત્રે વાંચવાને માટે પણ તેમને અનુજ્ઞા નથી. આવા અનેક પ્રકારના પ્રતિબંધ માત્ર આ અ૫સત્વી જીવના હિતને માટે–તેને એ રસાયણ ઉલટ હાનીકારક ન થાય એટલા માટે કરેલા છે અને તેમ કરીને “અધિકારી પરત્વેજ શાસ્ત્ર હેય છે એ સૂત્રને દઢ કરેલ છે. દરેક શાસ્ત્રના પ્રારંભમાં પ્રાયે તે તે શાસ્ત્રના અધિકારી બતાવેલા હોય છે. આ પ્રમાણે અધિકારી શિવાય જે કોઈ પણ શાસ્ત્ર વાંચે તે તેને માટે કાચા ઘડામાં પાણી ભરવાનું દષ્ટાંત આપેલું છે. તેમજ રેગી મનુષ્યને રસાયણ ખવરાવવાનું દષ્ટાંત આપેલું છે. કાચા ઘડામાં પાણી ભરવાથી તે પાણી તો તેમાં રહે જ નહીં પણ ઉલટ ઘડે વિનાશ પામે, તેજ પ્રમાણે અધિ કરી વિના શાસ્ત્ર વાંચવાથી તેનું રહસ્ય ન સમજતાં ઉલટ વાંચનાર શ્રદ્ધાને નાશ થવા વિગેરે હાનીને પાત્ર થાય છે. રેગી શરીરવાળાને રસાયણ આપવાથી તેના શરીરને પુષ્ટિ થવાને બદલે રસાયણ ન પચવાથી ઉલટે તેને દેહ વિના પામે છે.
હાલમાં આ કાર્ય હાથ ધરનારા જેને પરમ પૂજ્ય માને છે તેમણે પિતા તેના અનેક ભકતને અમુક બુક વાંચવાને તું અધિકારી નથી એમ કહે: " અમે કાનોકાન સાંભળ્યું છે. તે વચનને અંગીકાર કરનારા અત્યારે પરમાત્મા સર્વમાન્ય આજ્ઞાને લેપ કરવા ઉભા થયા છે તેનું કારણ કાંઈ સમજાતું ન
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નાગમ પ્રકાશન કાય.
૧લ
વળી આ આગમસંગ્રહની સાથે તેઓ પોતાના પૂજ્ય પુરૂષનું નામ જોડવા માગે છે તે પણ શી રીતે સંગતીવાળું છે તે સમજી શકાતું નથી.
આવા અપૂર્વ અને ન સમજી શકાય તેવા રહસ્યથી ભરેલા સિદ્ધાંતનું ને તેની ટીકનું ભાષાંતર જેમને જેન સિદ્ધાંત માં પ્રવેશ પણ નથી એવા શાસ્ત્રીઓ પાસે કરાવવા ધાયું છે તે પણ કેટલું વિપરિત છે? જેને વાસ્તવિક અર્થ કરવામાં સામાન્ય અનુભવી સાધુ પણ છકકડ ખાઈ જાય તેવા સૂત્રનો અર્થ શાસ્ત્રીઓ શું કરશે ? તેઓ તે પ્રથમ એક વિદ્વાને વા બાષભ નારાચ સંઘયણને અર્થ વા, બળદ ને બાણની જેવું સંઘયણ કર્યો હતે તે કરશે અને ઉલટા જોનાગમની મહત્વતા ટાળી દઈને તેને લઘુતા પમાડશે. આ કાંઈ ઓછા ખેદન વિષય નથી.
વળી આગમ પણ પિસ્તાળીશે પ્રકટ કરવા છે. છેદસૂત્રોને પણ બાકી રાખવા નથી. કરવું ત્યારે પછી એવું શા માટે રાખવું ? આગમમાં પણ પ્રથમ શ્રી ભગવતી સૂત્રને જ હાથ ધરવામાં આવ્યું છે, કે જે અગ્યારે અંગમાં ઘણું મહત્વતાવાળું સૂત્ર છે.
સિદ્ધાંતે વાંચવાની શ્રાવકને મનાઈ કરવામાં એવી શંકા કરવાને તે થતુકિંચિત્ પણ કારણ નથી કે તેમાં કાંઈ સાધુને માટે અનાચાર કરવાની છુટછાટ આપેલી છે કે જે છુપાવવાને કારણું હાય. અથવા એવી કાંઈ દેલત કે દેલત મેળવવાના મંત્ર તેમાં છુપાવેલા નથી કે શ્રાવકે તે લઈ જશે કે તેમાં ભાગ પડાવશે તેને ભય હોય. ના પાડવાનું ખાસ કારણ શ્રાવક વિષય કષાયમાં પડેલે હોવાથી તેના આત્માની તે સૂત્રો વાંચવા જેટલી નિર્મળતા હોતી નથી-તેજ છે. કદી તે વાંચવાની તીવ્ર અભિલાષાજ જાગૃત થઈ હોય તે તેમાં કહ્યા પ્રમાણે યોગ્યતા સંપાદન કરીને એટલે મુનિ પણું અંગીકાર કરી ગદ્વહન કરી બહુશ્રતની પાસે વાંચે. પ્રથમ એક બ્રાહ્મણ માતાની પ્રેરણાથી દ્વાદશાંગી ભણવા એક આચાર્ય પાસે ગયા હતા. આચાર્યે કહ્યું કે અમારી જેવા થાય તેને જ તે ભણાવાય છે, તે તે તરત જ તેવા થયા. કારણકે તેને તે દ્વાદશાંગી ભણીને માતાને પ્રસન્ન કરવી હતી. આમ ન કરતાં પિતે તે વિષય કષાયમાં ખુંચ્યા રહેવું અને સિદ્ધાંત વાંચવાની અભિલાષા કરવી એ પિતાને હાથે પિતાના પગ ઉપર કુહાડે માવા જેવું કાર્ય છે.
આ કાર્યના સંબંધમાં સદરહુ સભાના માનદ સેક્રેટરીએ અનેક સ્થાનકે છાપેલા પત્રો મેકલી અભિપ્રાચે માગ્યા હતા. જ્યારે નવી સીસ્ટમ પ્રમાણે કામ કર્યું છે ત્યારે તે આવેલા તમામ અભિપ્રાયે એકત્ર કરીને પ્રગટ કરવા અને
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તેમાં સુજ્ઞ મુનિ મહારાજાઓનો અને અનુભવી શ્રાવકનો શું અભિપ્રાય આવેલ છે તે તપાસી તે પ્રમાણે વર્તન કર્યું. આ સંબંધમાં શ્રી અમદાવાદમાં શ્રાવણ શુદિ ૧૪ શે તમામ ઉપાશ્રયમાં વ્યાખ્યાન વખતે ચર્ચા ચાલી હતી અને તેને પરિણામે દરેક ઉપાશ્રયમાં સર્વાનુમતે એ ઠરાવ થયે હતું કે આપણે કોઈએ આ કાર્યને ઉત્તેજન આપવું નહીં. ” ત્યાર બાદ સદરહુ સેક્રેટરી કેટલાએક મુનિરાજની રૂબરૂ પણ ગયા હતા અને તેમાં પણ તેઓ એક સરખેજ અભિપ્રાય મેળવી આવ્યા છે. આ બાબતમાં જે તેમના વિચારને અનુકૂળ અભિપ્રાય કઈ પણ મુનિ મહારાજાઓએ કે વિદ્વાન અને જૈન શાસ્ત્રના અનુભવી શ્રાવકોએ આપેલ હોય તે તે પ્રગટ કરે અને તે વિદ્વાન મુનિરાજના હાથમાં જ ભાષાંતર કરવા કરાવવાનું કામ મુકવું કે જેથી કઈ પણ પ્રકારના અર્થ સંબંધી ફેરફારની જોખમદારી તેમને માથે રહી શકે.
આ સંબંધમાં જે વર્તમાન સર્વ મુનિ મહારાજને અને જૈનશાસને ઘેડો ઘણે પણ અનુભવ ધરાવનાર શ્રાવકને કેનઝરવેટીવ વિચારવાળા કહેવામાં આવે અને પોતે અથવા પિતાને વખાણનારાઓને લીબરલ વિચારવાળા કહેવામાં આવે તે તે ન્યાયપુર:સર નથી. પછી પિતાની મેળે મોતીને ચેક પૂરે તેને કઈ ના કહે તેમ નથી.
જેને આવાં જ્ઞાનદાનનાં કાર્યમાં સારી રકમ ખર્ચવાને ઉત્સાહ છે તેમને આ સિવાય પણ બીજું જ્ઞાનદાન સંબંધી કાર્ય ઉપલબ્ધ થઈ શકે તેમ છે. પૂર્વે પુષ્કળ દ્રવ્યને વ્યય કરીને કુમારપાળાદિકે પુસ્તક ભંડારે કરાવ્યા છે કે જે સેંકડો વર્ષ થયા છતાં જેમના તેમ મજુદ હોઈ તેને લાભ આવે છે. તે આ ઉદાર ગૃહથે પણ બહુ સુના વિચારને માન આપી તેમાં દ્રવ્યને વ્યય કરી તેને સાર્થક કરવું.
આ સંબંધમાં શ્રી સમકિતસલ્યદ્વાર નામની અમારી તરફથી જ બને હાર પડેલી બુકમાં “શ્રાવકેએ સૂત્ર ન વાંચવા વિષે ” ખાસ એક પ્રકરણજ છે તે સાત વાંચી જવું. વળી શાસ્ત્રમાં અનેક શ્રાવકને અધિકાર આવે છે. તેમાં તે તે શ્રાવકને લબ્ધાથી પૃછિતાર્થ વિગેરે વિશેષણો આપેલા છે; પણ કઈ જગ્યાએ લબ્ધસૂત્ર એવું વિશેષણ આપવામાં આવ્યું નથી. એ વાત ધ્યાનમાં રાખવી.
પ્રથમ શ્રી આચારાંગ સૂત્રનું ભાષાંતર પ્રગટ કરનારની અભિલાષા પણ આવી રીતની જ હતી પણ તે પાર પડી નથી. એમ્યું જ નહીં પણ એ એક સૂત્રના મૂળનું ભાષાંતર કરવાથી પણ તેમણે કેટલે અનર્થ ઉત્પન્ન કર્યો છે તે પર ધ્યાન
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેનાગમ પ્રકાશન કાર્ય
૧૩
આપવા યોગ્ય છે. શાસનનું હિત અને શાસનની ઉન્નતિ ઈચ્છનારાઓ આ કાર્યથી શાસનનું હિત કરશે કે અહિત કરશે? ઉન્નતિ કરશે કે અવનતિ કરશે? તેને વિચાર કરવાની જરૂર છે. આધુનિક જૈનેતર વિદ્વાને અર્થ કરવામાં ભૂલ કરશે, તદુપરાંત સૂત્રની જે હકીકત ટીકાકારે ખેલવી હશે તે તેણે પિતાના ઘરની ઉમેરી છે એમ કહેવામાં જરા પણ ખલિત નહીં થાય એ ચોક્કસ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે.
આ સંબંધમાં ઘણું લખવાની ઈચ્છા થાય છે પરંતુ જો આટલા લેખો કાંઈ પણ સારી અસર થયાનું જણાશે તે આગળ ઉપર વધારે લખવાને પ્રયત્ન કરશું. નહીં તે પછી ફગટ વધારે લખવાથી લાભ જણાતું નથી. કેમકે જે સમજેલા છે તે તે જાણે જ છે કે જે શ્રાવકને ભણવું છે, વિદ્વાન થવું છે, શાસ્ત્રનું રહસ્ય જાણવું છે તે અનેક ગ્રંથે તેને માટે વિદ્વાન આચાર્યએ કરેલા મેજુદ છે કે જેને અભ્યાસ કરતાં જીદગી પણ પૂરી થઈ જાય તેમ છે. અને જે સિદ્ધાંતનો સાર જાણવાની ઈચ્છા છે તે તેના વાંચનારા અને સમજાવનારા વિદ્વાન મુનિમહારાજાઓ પણ વિદ્યમાન છે. પરંતુ તેમાં તેમની અનુકુળતા જાળવવી પડશે. બાકી તેમ કર્યા સિવાય પિતાની મેળે સિદ્ધાંતે વાંચવા મંડી જાય ને તેનું રહસ્ય મેળવી આત્માને ઉદ્ધાર કરે તે કરી બનવાનું નથી. કારણકે જૈન ધર્મમાં આજ્ઞાને પ્રધાનસ્થાન આપેલું છે, તેનું ઉલ્લંઘન કરીને જે કાર્ય કરવામાં આવે તેનું સારું પરિણામ આવે જ નહીં એ ચકકસ છે.
પ્રાંતે ટૂંકમાં જણાવવાનું કે પિતાના વિચાર ગમે તેવા હોય પણ જ્યાં સુધી સિદ્ધાંતનાં અનુભવી મુનિરાજ આ કાર્યમાં સંમતિ ન આપે અને તેમની દેખરેખ નીચે આ કાર્ય ન થાય ત્યાં સુધી આ કાર્ય કરવું કોઈ પણ રીતે ઘટિત નથી.
ત્યલ વિસ્તરણ
સંપ.
* છપયછંદ. સં૫ લકિમનું સ્થાન, સંપ ત્યાં સદા સુધારે, સંપ લક્રિમનું સ્થાન, સંપ ત્યાં જપવા વારે, સંપ લક્રિમનું સ્થાન, સંપ ત્યાં શુદ્ધ વિચારે. સંપ લક્રિમનું સ્થાન, સંપ ત્યાં વિજય વધારે. સંપ વિષે સુખ સંપદા, વધે પુત્ર પરિવાર, સાંકળચંદ કહે કરે, સંપ સ્વજનમાં યાર. ૧
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જનધમ પ્રકાશ.
* * *
* *
*
एक खुशी खवर. એક ગૃહસ્થ ખબર આપે છે કે જુનાગઢ ખાતે જૈન બેગ, અનાથાપ્રમ, વિધવાશ્રમ વિગેરે ખાતાઓ સ્થાપવાને માટે શેઠ દેવકરણભાઈ મુળજી સંઘવી તથા શેઠ નથુભાઈ કપારામ બહુ મોટી રકમની સખાવત કરનાર છે અને તેમના છ આંકડાના મથાળા નીચે બીજી પણ સારી રકમ થવા સંભવ છે. આ બે ગૃહસ્થ આપણું સૌરાષ્ટ્ર દેશની શોભારૂપ છે. તેઓ તરફથી આવી મેટી રકમની સખાવત બહાર પડે તે આપણે બહુ હર્ષિત થવા જેવું છે. અમે તે પ્રથમથી જ આવા નેક વિચારને માટે એ બંને ગૃહસ્થને ધન્યવાદ આપીએ. છીએ અને પિતાને પ્રાપ્ત થયેલા દ્વવ્યને જૈન કેમના હિતમાં વ્યય કરી તેને સાર્થક કરવાને તેમના ઉત્સાહને વૃદ્ધિ પમાડીએ છીએ. શેઠ દેવકરણભાઈ જો. આ કાર્ય હાથ ધરશે તે તેઓ તેમાં બહુ સારી રકમ એકઠી પણ કરી શકશે એવી અમને અંતઃકરણથી ખાત્રી છે. મનુષ્યથી ટુંકી જિંદગીમાં જો આવું એકાદ કાર્ય થાય તે તેની સફળતા છે. બાકી જન્મ ધારણ કરી, દ્રવ્ય મેળવી, તેને અહીં ને અહીં મુકી, ઘણા શ્રીમાને મુસાફરી પૂરી કરી ગયા છે, પણ તેથી તેમની જીંદગી સાર્થક થઈ નથી. પ્રાંતે ઈચ્છીએ છીએ કે ટુંકા વખતમાં સાંભળેલી હકીક્ત આંકડા સાથે બહાર પડેલી વાંચવાને ભાગ્યશાળી થઈશું. હાલ તે આ સંબંધમાં આટલું જ લખી વિરમીએ છીએ.
*
વિમવું ને રમાવવું. હાલમાં પર્યુષણ પર્વ સમાપ્ત થયા છે. આ પર્વને અંગે કરાતી દેવપૂજા, સામાયક, પિસહ, પ્રતિકમણ, તપ, જપ, વ્યાખ્યાન શ્રવણાદિ અનેક પ્રકારની ધર્મ ક્રિયામાં સર્વથી અદ્વિતીય કિયા તે પરસ્પર આખા વર્ષમાં થયેલ અપ્રીતિભાવને ખમવા ને ખમાવવા સંબંધી છે. શુદ્ધ અંતઃકરણથી જે એ ક્રિયા કરવામાં આવે તે પ્રાણીના ઘણું પાપ ઓછા થઈ જાય છે કે જેટલે લાભ બીજી કિયાથી છે અશક્ય છે. જૈન બંધુઓએ ખાસ આ કિયા ઉપર ધ્યાન આપવા યોગ્ય છે. માત્ર ઉપરથી વચન દ્વારા આ કાર્ય ન કરતાં તેમાં અંતઃકરણને ભેળવવું, સામા માણસ તરફ દષ્ટિ ન કરતાં આપણે તે અંત:કરણથી ખમવું ને ખમાવવું કે જેથી તેની શ્રેણી અહીંથીજ અટકી જાય અને ફરીને તે પ્રકાર બનવા ન પામે. આ સંબંધમાં આટલે દુક લેખ પણ જે પ્રાણ હૃદયમાં ધારણું કરશે તેને અમૃતતુલ્ય પરિણામ નિપજાવશે એમ જૈનશા સાક્ષી આપે છે.
ઇત્યકમ
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
એક
ને દદાયક સમાચાર.
ગત માસમાં અમારી સભાના મેમ્બર રા. નાનાલાલ મગનલાલ મહેતા એલ, એમ, ૯ એસ, એલ, આર, સી, પી, એમ, આર, સી, એસ. ઇન્ડીયન ચીલીટરી સર્વીસની માનવ તી પરીક્ષા પસાર કરવાના ખુશી સમાચાર અ અમે જણાવી ગયા છીએ. તે બંધુને ભાવનગર પાસે વાળુકડ ગામમાં ઇ. સ. ૧૮૮૮માં કુંશાશ્રીમાળી જ્ઞાતિમાં જન્મ થયા હતા. બાળપણુથીજ તેમે મહું ચપળ, ઉદ્યાગી, અને સતત્ અભ્યાસી હતા. તેમનુ અભ્યાસી જીવન બહુ સારૂ હતુ, દર વર્ષે રેક પરીક્ષા પસાર કરી હતી. ૧૯૦૩માં મેટ્રોક થઇ ભાવનગર શામળદાસ કોલે ૪માં પ્રીવીયસને અભ્યાસ કરી તે પરીક્ષા પસાર કરી ગ્રાંટ મેડીકલ કેાલેજમાં દાખલ થયા, અને એલ. એમ. એસની ત્રણે પરીક્ષા પસાર કરી છેલી પરીક્ષામાં ફર્સ્ટ ક્લાસમાં પાસ થયા. આ પરીક્ષા પસાર કરી તે દરમીઆનમાં સામાન્ય જ્ઞાન માટે તથા મેડીકલ લાઇનની કુશળતા માટે તેમને ત્રણ કેલરીપે તથા ચાંદ મળ્યા હતા. ત્યારપછી તરતજ 1. M. S. ની પરીક્ષાના અભ્યાસ કરવા લંડન ગયા, અને ત્યાં પણ સખત હરીફાઇમાં એક પણ વખત નાસીપાસી અનુભવ્યા વગર પહેલેજ પ્રયત્ને તે હરીફાઇની માનવ'તી પરીક્ષા પસાર કરી. આવી સફળતા માટે અમે અમારી સભાના સ`મે ખરા તરફથી તેમને મુખા રક્રમાદી આપીએ છીએ.
તેમનેા ઈંગ્લાંડમાં રહેવાને મેટી રકમના તમામ ખર્ચ અમારા અગ્રગણ્ય માનવંત સભાસદ શા, નરોત્તમદાસ ભાણજી તરફથી આપવામાં આવ્યે છે. આવી ઉદાર વૃત્તિ માટે તે નરરતને ખરેખર ધન્યવાદ ઘટે છે. આપણુા શ્રીમાના દ્રવ્યનો આવેા સદુપયેગ કરતાં શીખશે ત્યારેજ જ્ઞાતિની ઉન્નતિ થશે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મી. મહેતા કાઠીયાવાડમાં અને જૈન કેામમાં પહેલા I. I S. છે. અને ગુજરાતમાં છેલ્લા ચાલીશ વર્ષમાં ખીજા I. M. S છે. અમે તેમને અંતઃકરણ પૂર્વક મુબારકબાદી આપીએ છીએ, અને તેમનુ' હવે પછીનું જીવન જ્ઞાતિ, ધર્મ અને દેશના ઉદય માટે વ્યતીત થાઓ, પરેપકારી કાર્યોમાં તેમની વૃત્તિ વધે, અને તેમની બુદ્ધિના ત કામને વધારે ને વધારે લાભ મળે તેમ પરમાંમા મૃત્યુ પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
અમને આશા છે કે મી. મહેતા માટેની અમારી ઇચ્છામાં અવશ્ય અમે મૂળીમૂન થઈશુંજ,
રી: વાડીલાલ. મહેતા, ગોવીંદજી ઉમેદભાઈ.
સભામાં દાખલ થયેલા નવા મેમ્બર,
વીરમગામ
સાણ
પડેલા વગના વાર્ષિક મેમ્બર,
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir અમારું પુસ્તકપ્રસિદ્ધિ ખાતું. (થડા વખતમાં બહાર પડશે) 1 શ્રી શાંતસુધારેલ. ટીકા સહિત 2 કુવલયમાળા ભાષાંતર. (અત્યંત રસીક ને ઉપદેશક કથા. ) ( છપાય છે ! 3 શો પદમરિયમ (માગધી ગાથાબંધ) રામચરિત્ર. 4 શ્રી પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર. સંસ્કૃત ગદ્યબંધ. 5 શ્રી આનંદઘનજીના 50 પદે. વિવેચન સહિત. 6 પ્રકરણોના રતવનેને સંગ્રહ. (બીજી આવૃત્તિ) 7. જ્ઞાનપંચમીને લગતી તમામ બાબતેને સંગ્રહ. (જ્ઞાનના આઠ આચાર કથા સાથે, બે અષ્ટક, પંચજ્ઞાનની પૂજ, બીજી પૂજાએ ચિચવેદન, મે, તવન, સ્તુતિ, સઝાય, જ્ઞાનપાંચમના દેવ અર્થ સહિત વિગેરે) શેઠ જમનાભાઈ ભગુભાઈ તરફથી 8 મનુષ્યભવની દુર્લભતાના દશ દષ્ટાંત. . (તૈિયાર છે, 9 અધ્યાત્મસાર ગ્રંથ ટીકા સહીત 10 , ભાષાંતર સહીત. 11 ઉપદેશપ્રસાદ મૂળ રથંભ 6, 12 સુફભાઈ વિચારસદ્ધાર સાદ્ધશતક. (શ્રીજિન વલભસૂરિ કૃત) શ્રી ધને કરાચાર્ય કૃત ટીકા સહીત. ( કમને લગતા પ્રાચીન ગ્રંથ) (તૈયાર થાય છે ) 13 શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય ચરિત્ર, 14 શ્રી પરિશિષ્ટ પર્વનું ભાષાંતર 15 શ્રી ઉમિતિ ભવપ્રપંચ કાનું ભાષાંતર આ ગ્રંથો પૈકી નંબર 3 ને 12 વાળ માટે સહાયકની અપેક્ષા છે. જે ગૃહને પોતાના દ્રવ્યને જ્ઞાનવૃદ્ધિના કાર્યમાં સદુપયોગ કહેય તેમણે અમને લખવા નરદી લેવી, પત્રવ્યવહારથી તેનો નિર્ણય કરવામાં આવશે. તંત્રી ગ્રાહકોને ખાસ સૂચના. ગ્રાહકે એના લેણું લવાજમને વસુલ કરવા માટે ઘન પાળ પંશિક તે તરવાની તથા લમી સરરવતીના સંવાદની બુક વેલ્યુબિલી જવ માં For Private And Personal Use Only