Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUri nagara jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15 prakAzaka akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, khairAgar3ha zrI kahAna smRti prakAzana, sonagar3ha Swa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI khemarAja gir3iyA janma : 27 disambara, 1918 dehavilaya : 4 aprela, 2003 zrImatI dhur3IbAI gir3iyA janma : 1922 dehavilaya : 24 navambara, 2012 Apa donoM ke vizeSa sahayoga se san 1988 meM zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA kI sthApanA huI, jisake antargata prativarSa dhArmika sAhitya evaM paurANika kathAe~ prakAzita karane kI yojanA kA zubhArambha huaa| isa granthamAlA ke saMsthApaka zrI khemarAja gir3iyA kA saMkSipta paricaya denA hama apanA kartavya samajhate haiM - janma : san 1918 cAMdarakha (jodhapura) pitA : zrI haMsarAja, mAtA : zrImatI mehaMdIbAI zikSA/vyavasAya : prAyamarI zikSA prApta kara mAtra 12 varSa kI umra meM hI vyavasAya meM laga ge| sat-samAgama : san 1950 meMpUjya zrIkAnajIsvAmI kA paricaya sonagar3ha meM huaa| brahmacarya pratijJA : san 1953 meM mAtra 34 varSa kI Ayu meM pUjya svAmIjI se sonagar3ha meM alpakAlIna brahmacarya pratijJA lekara dharmasAdhana meM laga gye| vizeSa : bhAvanagara paMcakalyANaka pratiSThA meM bhagavAna ke mAtA-pitA bane / san 1959 meM khairAgar3ha meM diga. jinamaMdira nirmANa karAyA evaM pUjya gurudevazrI ke zubhahaste pratiSThA meM vizeSa sahayoga diyaa| san 1988 meM 70 yAtriyoM sahita 25 divasIya dakSiNa tIrthayAtrA saMgha nikAlA evaM vyavasAya se nivRtta hokara adhikAMza samaya sonagar3ha meM rahakara Atma-sAdhanA karate the| hama haiM Apake batAe mArga para calanevAle putra : dulIcanda, pannAlAla, motIlAla, premacaMda evaM samasta gir3iyA kuTumba / putriyA~ : bra. tArAbena evaM bra. mainAbena /
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ I zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA graMthamAlA kA 23 vA~ puSpa jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga-15) (vividha laghu kahAniyoM evaM preraka prasaMgoM kA saMgraha) saMkalana kartA: ku. samatA jaina, bI.esa.sI., khairAgar3ha (chattIsagar3ha) sampAdaka: paNDita ramezacanda jaina zAstrI, jayapura prakAzaka: akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana mahAvIra cauka, khairAgar3ha - 491 881 (chattIsagar3ha) aura zrI kahAnasmRti prakAzana santa sAnnidhya, sonagar3ha - 364 250 (saurASTra) -
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ abataka prakAzita - 5200 pratiyA~ prastuta AvRtti - 2,200 pratiyA~ ( 1 janavarI, 2014) nyauchAvara : dasa rupaye mAtra pina - 499881 ji. rAjanAMdagA~va (chattIsagar3ha) paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura - 302015 bra. tArAbena mainAbena jaina 'kahAna razmi', sonagar3ha - 364250 ji. bhAvanagara (saurASTra ) lAla zAha, prApti sthAna zrI khemarAja premacaMda jaina ha. akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, zrI abhayakumAra zAstrI, khairAgar3ha 351/ zAkhA - khairAgar3ha kAMtA bena hIrAcaMda mAsTara, zrI khemarAja premacaMda jaina, 'kahAna-niketana' khairAgar3ha sonagar3ha zrI jhanakArIbAI khemarAja bAphanA cairiTebala TrasTa, khairAgar3ha bra. tArAbena - mainAbena, sonagar3ha zrImatI manoramA vinoda kumAra jaina, jayapura zrI dulIcaMda kamalezakumAra jaina ha. zrI jineza jaina, khairAgar3ha sva. DhelAbAI ha.zobhAdevI anukramaNikA kasauTI dharma kI lAlaca burI balAya | siyAra calA siddhoM ... vivAha maNDapa se vairAgya cakraratna bhI kumhAra ke.. praznottarI sabhA bAla sabhA bAla sabhA | jJAna-vairAgyavarddhaka... 9 15 19 23 29 34 38 40 44 sAhitya prakAzana phaNDa jyotsanA bena, amerikA zrI mumukSa maNDala, khairAgar3ha suzIlA brena jayanti nAyarobI 601/ 501/ 2 425/ 301/ 251/ 251 / 251/ 201/ motIlAlajI jaina, khairAgar3ha rItA bena bhUrA bhAI, bhilAI kumuda bena maheza bhAI, sUrata zrImatI mamatA ramezacaMda jaina zAstrI, jayapura ha. sAketa jaina 201/ sau. kaMcanadevI pannAlAla ha. zrI manoja jaina, khairAgar3ha zrI pannAlAla umezakumAra jaina, .ha. mahezajI chAjer3a, khairAgar3ha 201/ 201/ 201/ 101/ 101/
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI dvArA prabhAvita AdhyAtmika krAnti ko jana-jana taka pahu~cAne meM paNDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura ke DaoN. hukamacandajI bhArilla kA yogadAna avismaraNIya hai, unhIM ke mArgadarzana meM akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana kI sthApanA kI gaI haiN| phaiDarezana kI khairAgar3ha zAkhA kA gaThana 26 disambara, 1980 ko paNDita jJAnacandajI, vidizA ke zubha haste kiyA gayA / taba se Aja taka phaiDarezana ke sabhI uddezyoM kI pUrti isa zAkhA ke mAdhyama se anavarata ho rahI hai| isake antargata sAmUhika svAdhyAya, pUjana, bhakti Adi dainika kAryakramoM ke sAtha-sAtha sAhitya prakAzana, sAhitya vikraya, zrI vItarAga vidyAlaya, granthAlaya, kaiseTa lAyabrerI, sAptAhika goSThI Adi gatividhiyA~ ullekhanIya haiM; sAhitya prakAzana ke kArya ko gati evaM niraMtaratA pradAna karane ke uddezya se san 1988 meM zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA kI sthApanA kI gaI / isa granthamAlA ke parama ziromaNi saMrakSaka sadasya 21001/- meM, saMrakSaka ziromaNi sadasya 11001/- meM tathA paramasaMrakSaka sadasya 5001/- meM bhI banAye jAte haiM, jinake nAma pratyeka prakAzana meM diye jAte haiM / pUjya gurudeva ke atyanta nikaTastha antevAsI evaM jinhoMne apanA sampUrNa jIvana unakI vANI ko AtmasAta karane evaM lipibaddha karane meM lagA diyA - aise bra. haribhAI kA hRdaya jaba pUjya gurudeva zrI kA cira - viyoga (vIra saM. 2506 meM) svIkAra nahIM kara pA rahA thA, aise samaya meM unhoMne pUjya gurudevazrI kI mRta deha ke samIpa baiThe-baiThe saMkalpa liyA ki jIvana kI sampUrNa zakti evaM sampatti kA upayoga gurudevazrI smaraNArtha hI kharca karU~gA / taba zrI kahAna smRti prakAzana kA janma huA aura eka ke bAda eka gujarAtI bhASA meM satsAhitya kA prakAzana hone lagA, lekina aba hindI, gujarAtI donoM bhASA ke prakAzanoM meM zrI kahAna smRti prakAzana kA sahayoga prApta ho rahA hai, jisake pariNAma svarUpa naye-naye prakAzana Apake sAmane haiN|
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhitya prakAzana ke antargat jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 1 se 20 taka evaM laghu jinavANI saMgraha : anupama saMgraha, caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindIgujarAtI), pAhur3a dohA-bhavyAmRta zataka-AtmasAdhanA sUtra, virAga saritA tathA laghutattvasphoTa, aparAdha kSaNabhara kA (kaoNmiksa), bhaktAmara pravacana (gujarAtI) - isaprakAra 28 puSpoM meM lagabhaga 7 lAkha se adhika pratiyA~ prakAzita hokara pUre vizva meM dhArmika saMskAra siMcana kA kArya kara rahI haiN| jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 15 ke prastuta saMskaraNa meM zrImatI samatA jaina, kAnapura dvArA saMkalita 5 kahAniyA~ 1 praznottarI 3 bAlasabhAe~ evaM 25 preraka prasaMgoM ko prakAzita kiyA jA rahA hai| ye samasta racanAe~ purANoM evaM etihAsika mahApuruSoM ke jIvana ke AdhAra se likhI gaIM haiN| inameM kathAoM ke sAtha-sAtha siddhAntoM ko bhI hAra meM motiyoM kI bhA~ti jar3A hai| isakA sampAdana paNDita ramezacaMda jaina zAstrI, jayapura ne kiyA hai| ataH hama ina sabhI ke AbhArI haiN| AzA hai isakA svAdhyAya kara pAThakagaNa avazya hI bodha prApta kara sanmArga para calakara apanA jIvana saphala kreNge| sAhitya prakAzana phaNDa, AjIvana granthamAlA ziromaNi saMrakSaka, para. saMrakSaka evaM saMrakSaka sadasyoM ke rUpa meM jina dAtAra mahAnubhAvoM kA sahayoga milA hai, hama una sabakA bhI hArdika AbhAra prakaTa karate haiM, AzA karate haiM ki bhaviSya meM bhI sabhI isI prakAra sahayoga pradAna karate rheNge| vinItaH motIlAla jaina premacanda jaina adhyakSa sAhitya prakAzana pramukha Avazyaka sUcanA pustaka prApti athavA sahayoga hetu rAzi DrAphTa dvArA "akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, khairAgar3ha" ke nAma se bhejeN| hamArA baiMka khAtA sTeTa baiMka Apha iNDiyA kI khairAgar3ha zAkhA meM hai| (4)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinamra AdarAJjalI sva. tanmaya (pukharAja) gir3iyA janma svargavAsa 1/12/1978 2/2/1993 (khairAgar3ha, ma.pra.) / durga paMcakalyANaka) . alpavaya meM aneka uttama saMskAroM se surabhita, bhArata ke sabhI tIrthoM kI yAtrA, parvo meM yama-niyama meM kaTTaratA, rAtri bhojana tyAga, TI.vI. dekhanA tyAga, devadarzana, svAdhyAya, pUjana Adi chaha Avazyaka meM hamezA lIna, sahanazIlatA, nirlobhatA, vairAgI, satyavAdI, dAna zIlatA se zobhAyamAna terA jIvana dhanya hai| alpakAla meM terA AtmA asAra-saMsAra se mukta hogA (vaha svayaM kahatA thA ki mere adhika se adhika 3 bhava bAkI haiN|) cinmaya tattva meM sadA ke lie tanmaya ho jAve - aisI bhAvanA ke sAtha yaha viyoga kA vairAgyamaya prasaMga hameM bhI saMsAra se virakta karake mokSapatha kI preraNA detA rahe -aisI bhAvanA hai| dAdA zrI kaMvaralAla jaina dAdI sva. mathurAbAI jaina pitA zrI motIlAla jaina mAtA zrImatI zobhAdevI jaina buA zrImatI DhelAbAI bahana suzrI kSamA jaina jIjA- zrI zuddhAtmaprakAza jaina jIjI sau. zraddhA jaina
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dulIcaMda baraDiyA rAjanAMdagA~va zrImatI santoSabAI baraDiyA pitA- sva. phatelAlaMjI baraDiyA pitA-sva. siremalajI sirohiyA sarala svabhAvI baraDiyA daMpatti apane jIvana meM varSoM se sAmAjika aura dhArmika gatividhiyoM se jur3e haiN| san 1993 meM Apa logoM ne 80 sAdharmiyoM ko tIrthayAtrA karAne kA puNya arjita kiyA hai| isa avasara para svAmI vAtsalya karAkara aura jIvarAja khamAkara zeSa jIvana dharmasAdhanA meM bitAne kA mana banAyA hai| - vizeSa - pUjya zrI kAnajIsvAmI ke darzana aura satsaMga kA lAbha liyA hai| parivAra: putra lalita, nirmala, anila evaM sunIla. putriyA~ candakalA botharA, bhilAI evaM zazikalA pAlAvata, jayapura
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ granthamAlA sadasyoM kI sUcI paramaziromaNi saMrakSaka sadasya |saritA bena ha. pArasamala mahendrakumAra jaina, tejapura zrI hemala bhImajI bhAI zAha, landana | zrImatI kaMcanadevI dulIcanda jaina gir3iyA, khairAgar3ha zrI vinodabhAI devasI kacarAbhAI zAha, landana damayantIbena harIlAla zAha cairiTebala TrasTa, mumbaI zrI svayaM zAha ostro vskI ha. zItala vijena | zrImatI rUpAbaina jayantIbhAI brokara, mumbaI zrImatI jyotsanA bena vijayakAnta zAha, amerikA | zrI jambUkumAra sonI, indaura zrImatI manoramAdevI vinodakumAra, jayapura saMrakSaka sadasya paM. zrI kailAzacanda pavanakumAra jaina, alIgar3ha / | zrImatI zobhAdevI motIlAla gir3iyA, khairAgar3ha zrIjayantIlAla cimanalAlazAhaha.suzIlAbena amerikA zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA, khairAgar3ha zrImatI soniyA samIta bhAyANI prazAMta bhAyANI, amerikA zrImatI DhelAbAI tejamAla nAhaTA, khairAgar3ha zrImatI USAbena pramoda sI. zAha, zikAgo | zrI zaileSabhAI je. mehatA, nepAla zrImatI sUrajabena amulakhabhAI seTha, mumbaI | bra. tArAbena bra. mainAbena, sonagar3ha zrImatI kusumabena candrakAntabhAI zAha, muluNDa sva. amarAbAI nAMdagAMva, ha. zrI ghevaracaMda DAkaliyA ziromaNi saMrakSaka sadasya zrImatI candrakalA gautamacanda botharA, bhilAI jhanakArIbAI khemarAja bAphanA ceriTebala TrasTa, khairAgar3hazrImatI gulAbabena zAMtilAla jaina, bhilAI mAnAbana somacanda bhagavAnajI zAha, landana zrImatI rAjakumArI mahAvIraprasAda sarAvagI, kalakattA zrI abhinandanaprasAda jaina, sahAranapura zrI premacanda ramezacanda jaina zAstrI, jayapura zrImatI jyotsanA mahendra maNIlAla malANI, mATuMgA | zrI praphullacanda saMjayakumAra jaina, bhilAI sva. dhApU devI tArAcanda gaMgavAla, jayapura sva. lunakaraNa, jhIpubAI kocara, kaTaMgI bra. kusuma jaina, kumbhoja bAhubalI |sva. zrI jeThAbhAI haMsarAja, sikaMdarAbAda zrImatI puSpalatA ajitakumArajI, chindavAr3A | zrI zAMtinAtha sonAja, akalUja sau. sumana jaina jayakumArajI jaina Dogaragar3ha | zrImatI puSpAbena candulAla meghANI, kalakattA zrI dulIcaMdajI anila-sunIla barar3iyA, nAMdagAMva zrI lavajI bIjapAla gAlA, bambaI sva. manaharabhAI ha. abhayabhAI indrajItabhAI, mumbaI sva. kaMkubena rikhabadAsa jaina ha. zAMtibhAI, bambaI paramasaMrakSaka sadasya |eka mumukSubhAI, ha. sukamAla jaina, dillI zrImatI zAntidevI komalacaMda jaina, nAgapura | zrImatI zAMtAbena zrI zAMtibhAI jhaverI, bambaI zrImatI puSpAbena kAMtibhAI moTANI, bambaI |sva. mUlIbena samarathalAla jaina, sonagar3ha zrImatI haMsubena jagadIzabhAI lodariyA, bambaI | zrImatI suzIlAbena uttamacaMda gir3iyA, rAyapura zrImatI lIlAdevI zrI navaratnasiMha caudharI, bhilAI sva. rAmalAla pArakha, ha. nathamala nAMdagAMva zrIyuta prazAnta-akSaya-sukAnta-kevala, landana zrI bizambharadAsa mahAvIraprasAda jaina sarrApha, dillI zrImatI puSpAbena bhImajIbhAI zAha, landana zrImatI jainAbAI, bhilAI ha. kailAzacanda zAha zrI surezabhAI mehatA, bambaI evaM zrI dinezabhAI, morabI sau. ramAbena naTavaralAla zAha, jalagA~va zrI mahezabhAI prakAzabhAI mehatA, rAjakoTa sau. savitAbena rasikabhAI zAha, sonagar3ha zrI ramezabhAI, nepAla evaM zrI rAjezabhAI mehatA, morabI zrI phUlacaMda vimalacaMda jhAMjharI ujjaina, zrImatI vasaMtabena jevaMtalAla mehatA, morabI | zrImatI patAsIbAI tilokacaMda koThArI, jAlabAMdhA sva.hIrAbAI, haste-zrI prakAzacaMda mAlU, rAyapura zrI choTAlAla kezavajI bhAyANI, bambaI zrImatI candrakalA premacanda jaina, khairAgar3ha . |zrImatI jazavaMtIbena bI. bhAyANI, ghATakopara sva. mathurAbAI ka~varalAla gir3iyA, khairAgar3ha sva. bhairodAna saMtoSacanda kocara, kaTaMgI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI cimanalAla tArAcaMda kAmadAra, jaitapura zrI takhatarAja kAMtilAla jaina, kalakattA zrImatI DhelAbAI ceriTebala TrasTa, khairAgar3ha zrImatI tejabAI devIlAla mehatA, udayapura zrImatI sudhA subodhakumAra siMghaI, sivanI guptadAna, haste - candrakalA botharA, bhilAI zrI phUlacaMda caudharI, bambaI sau. kamalAbAI kanhaiyAlAla DAkaliyA, khairAgar3ha zrI sugAlacaMda viradhIcaMda copar3A, jabalapura zrImatI sunItAdevI komalacanda koThArI, khairAgar3ha zrImatI svarNalatA rAkezakumAra jaina, nAgapura zrImatI kaMcanadevI pannAlAla gir3iyA, khairAgar3ha zrI lakSmIcaMda sundarabAI pahAr3iyA, koTA zrI zAntikumAra kusumalatA pATanI, chindavAr3A zrI chItaramala bAkalIvAla jaina TreDarsa, pIsAMgana zrI kisanalAla devar3iyA ha. jayakumArajI, nAgapura sau. ciMtAbAI miTThUlAla modI, nAgapura zrI sudIpakumAra gulAbacanda, nAgapura sau. zIlAbAI mulAmacandajI, nAgapura sau. motIdevI motIlAla phalejiyA, rAyapura samakita mahilA maMDala, DoMgaragar3ha sau. kaMcanadevI jugarAja kAsalIvAla, kalakattA zrI di. jaina mumukSu maNDala, sAgara sau. zAMtidevI dhanakumAra jaina, sUrata zrI cindrUpa zAha, bambaI sva. phephAbAI pusAlAlajI, baiMgalora lalitakumAra DaoN. zrI tejakumAra gaMgavAla, indaura sva. nokacandajI, ha. kezarIcaMda sAvA silhATI ku. vaMdanA pannAlAlajI jaina, jhAbuA ku. mInA rAjakumAra jaina, dhAra sau. vaMdanA saMdIpa jainI ha. ku. zreyA jainI, nAgapura sau. kezarabAI dha.pa. sva. gulAbacanda jaina, nAgapura jayavaMtIbena kizorakumAra jaina zrI manoja zAntilAla jaina zrImatI zakuntalA anilakumAra jaina, muMgAvalI iMjI.AratI pitA zrI anilakumAra jaina, muMgAvalI zrImatI pAnAdevI mohanalAla seThI, gohATI zrImatI mANikabAI mANikacanda jaina, indaura zrImatI bhUrIbAI sva. phUlacanda jaina, jabalapura sva. suzIlAbena himmatalAla zAha, bhAvanagara zrI kizorakumAra rAjamala jaina, sonagar3ha zrI jayapAla jaina, dillI zrI satsaMga mahilA maNDala, khairAgar3ha zrImatI kiraNa - esa. ke. jaina, khairAgar3ha sva. gaiMdAmala - jJAnacanda - sumataprasAda, khairAgar3ha sva. mukeza gir3iyA smRti ha. nidhi-nizcala, khairAgar3ha sau. suSamA jinendrakumAra, khairAgar3ha zrI abhayakumAra zAstrI, ha. samatA-namratA, khairAgar3ha sva. vasaMtabena manaharalAla koThArI, bambaI sau. acarajakumArI zrI nihAlacanda jaina, jayapura sau. gulAbadevI lakSmInArAyaNa rArA, zivasAgara . 'sau. zobhAbAI bhavarIlAla caudharI, yavatamAla sau. jyoti santoSakumAra jaina, DobhI zrI bAbUlAla totArAma luhAr3iyA, bhusAvala sva. lAlacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. omalatA lAlacanda jaina, bhusAvala zrI yogendrakumAra lAlacanda luhAr3iyA, bhusAvala zrI jJAnacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. sAdhanA jJAnacanda jaina luhAr3iyA, bhusAvala zrI devendrakumAra jJAnacanda luhAr3iyA, bhusAvala zrI mahendrakumAra bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. lInA mahendrakumAra jaina, bhusAvala zrI cintanakumAra mahendrakumAra jaina, bhusAvala zrI kastUrI bAI ballabhadAsa jaina, jabalapura sva.yazavaMta chAjer3a ha.zrI pannAlAla jaina, khairAgar3ha anubhUti-vibhUti atula jaina, malADa zrI AyuSya jaina saMjaya jaina, dillI zrI samyaka aruNa jaina, dillI zrI sArthaka aruNa jaina, dillI zrI kezarImala nIraja pATanI, gvAliyara zrI parAgabhAI harivadana satyapaMthI, ahamadAbAda lakSmIbena vIracanda zAha ha. zAradAbena, sonagar3ha zrI prazama jItUbhAI modI, sonagar3ha zrI hemalAla manoharalAla siMghaI, bonakaTTA sva. durgA devI smRti ha. dIpacanda caupar3A, khairAgar3ha zrI pArasamala mahendrakumAra, tejapura zAha zrI kailAzacandajI motIlAlajI, bhilAI zrImatI prekSAdevI pravINakumArajI zAstrI, rAyapura (8)
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/9 kasauTI dharma kI (digambara jainadharma kI dRr3ha zraddhAvaMta zreSThI kanyA bandhuzrI kI kathA) isa bharata kSetra ke mAlava deza meM amarAvatI ke samAna sundara ujjaina nagara hai, usameM vizvaMdhara rAjA rAjya karate the, unake rAjya meM eka guNapAla nAmaka rAjazreSThI rahatA thA, jisake indrANI ke samAna sundara dhanazrI nAma kI strI thii| unakI lakSmI aura sarasvatI ke samAna guNavAna baMdhuzrI nAma kI eka putrI thii| . eka dina rAjA vizvaMdhara jaba vana krIr3A ke liye jA rahA thaa| taba mArga meM usane apanI sakhiyoM ke sAtha krIr3A karatI huI usa zreSThI kanyA baMdhuzrI ko dekhA / usa aniMdya sundarI ko dekhate hI rAjA kAmapIr3ita ho gyaa| vaha vicArane lagA ki isa "devAMganA ke samAna sundarI ke abhAva meM merA jIvana nirarthaka hai" ata: usane rAjabhavana Akara eka dUta ko bulAyA aura usase kahA ki tU guNapAla seTha ke ghara jA. aura kaha ki "rAjA ApakI kanyA bandhuzrI ke sAtha vivAha karanA cAhate haiN| ataH rAjA ne zIghra zubhamuhUrta meM vivAha kI taiyArI karane kA pharamAna bhejA hai|" ___ dUta guNapAla seTha ke ghara jAkara kahatA hai ki "maiM Apako prasannatA ke samAcAra dene AyA huuN| mahArAja vizvadhara ApakI putrI ke sAtha vivAha karanA cAhate haiN| ApakA bhAgya jAgA hai, mahArAja jaisA dAmAda milanA- yaha tumhAre lie saubhAgya hai| Apa mahA bhAgyazAlI ho, ApakI kanyA ke saubhAgya kI to kyA prazaMsA kruuN| baMdhuzrI to aba rAjA kI paTarAnI bnegii|" guNapAla seTha dUta ke vacana sunakara vicArane lage ki "kanyA sadA digambara RAL : M TEBARELA RATANJAL DAANAX FARNAGAR RREDIw
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/10 jainadharmI ko hI denA cAhiye, vidharmI ko kanyA denA to mahApApa hai| rAjA jainadharmI nahIM, vidharmI hai; isaliye kucha bhI ho maiM vidharmI rAjA ko apanI kanyA nahIM dUMgA / sAMsArika sukha ke lie dharma ko nahIM becA jA sktaa| dharma hI saMsAra se uddhAra karane vAlA hai| dharma hI jIva kA sAthI hai, isake binA jInA vyartha hai| jo vyakti sAMsArika prayojana meM Akara apanI kanyA vidharmI ko detA hai vaha niMdyanIya hai| Aja taka baMdhuzrI ne vItarAgI deva kI sevA, pUjA, upAsanA, bhakti Adi hI kI hai, aba vaha vidharmI ke yahA~ jAne se kisa prakAra apane dharma kI rakSA kara sakegI ? kyA kSaNika bhogoM ke liye dharma naSTa kiyA jA sakatA hai ? nahIM, nahIM; dharma kadApi naSTa nahIM kiyA jA sktaa| maiM apanI kanyA kA vivAha jaina dharmAvalambI ke sAtha hI karU~gA, bhale hI vaha garIba hI kyoM nahIM ho! dhanAdi evaM rAjAdi kA pada kSaNika hai, vinAzIka hai, parAdhIna hai| Aja hai, kala nahIM hogaa|aaj nahIM hai, kala AjAegA, usakI kyA kImata ? parantu digambara jaina dharmazAzvata vastu hai| yahI AtmA kAsAthI hai, isako chor3akara koI bhI padArtha apanA nahIM hai"- isaprakAra vicAra-sAgara meM magna hokara seTha guNapAla vyathita ho gyaa| usane rAjA ke dUta ko mIThe vacanoM se samajhAkara vidA kiyaa| tatpazcAt apanI patnI dhanazrI ko bulAkara usakA abhiprAya jAnane ke liye seTha kahane lagA ki "mahApratApI vizvaMdhara mahArAja baMdhuzrI ke sAtha vivAha karanA cAhate haiM - yaha apane liye kitane gaurava kI bAta hai ? baMdhuzrI paTarAnI banegI, rAja darabAra meM apanA mAna adhika hogA; ataH hameM zIghra hI baMdhuzrI ke vivAha kI taiyArI karanA caahiye|" taba dhanazrI kahatI hai ki - "he svAmin ! Aja Apako yaha kyA ho gayA hai ? Apa apane mukha se kaisI vicitra bAteM kara rahe haiM ? rAjA vizvaMdhara vidharmI hai - mithyAdRSTi hai| usake sAtha merI putrI kA vivAha kabhI nahIM ho sktaa| vItarAgI prabhu kI sevA binA rUpa, lAvaNya, vidyA, dhana, vaibhava Adi saba vyartha haiN| madonmatta hAthI ke paira ke nIce kucalakara mAra denA bhale ThIka ho; parantu vidharmI ke sAtha kanyA kA vivAha karanA ThIka nahIM hai| jo vyakti dharma
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/11 kI apekSA rAjya aura vaibhava ko adhika mahatva detA hai vaha nimna zreNI kA hotA hai; kyoMki digambara jaina dharma ke samakSa rAjya vaibhava tuccha hai, ataH usa kSaNika vaibhava kI tulanA digambara jaina dharma ke sAtha nahIM ho sktii| he svAmI ! Azcarya kI bAta hai ki Apa digambara jaina dharma ke marmajJa hone para bhI aizvarya ko mahatva de rahe haiM ? kyA Apane anitya sukha ko hitakara mAna liyA hai| kyA Apa baMdhuzrI ko naraka meM DAlanA cAhate haiM ? ApakI putrI atyanta dharmAnurAginI hai| yadi usakA vivAha vidharmI ke sAtha hogA to usakA uddhAra honA asambhava hai| saMsAra meM anantakAla paribhramaNa karate-karate atyanta kaThinatA se digambara jaina dharma kI prApti hotI hai, jo vyakti digambara jaina dharma ko pAkara apanA kalyANa nahIM karatA usake samAna mUrkha aura kauna ho sakatA hai ? vidharmI rAjA ke sAtha apanI kanyA kA vivAha karanA arthAt kanyA ko siMha ke lie samarpaNa karane ke samAna hai| samajha meM nahIM AtA ki Apa sampatti meM mugdha kaise ho gaye ? dhana, vaibhava kI prApti meM kucha bhI puruSArtha nahIM karanA par3atA; parantu dharma prApta karane meM to bahuta puruSArtha karanA par3atA hai| mujhe dRr3ha vizvAsa hai ki saMsAra meM digambara jainadharmI ko vaibhava svayaM apane puNyAnusAra paryApta prApta hotA hai| vibhUtiyA~ usake caraNoM kI dAsI bana jAtI haiN| jo kSaNika aizvarya ko dekhakara jainadharmako chor3a detA hai, vaha kAMca kIcamakako dekhakara mANika ko chor3a dene vAle ke samAna hai| mithyAdRSTi kA vaibhava sthira nahIM rhtaa| usakI sampatti thor3e hI dinoM meM naSTa ho jAtI hai aura vaha dara-dara kA bhikhArI banakara bhaTakatA hai| aizvarya honA koI bar3appana nahIM hai; parantu satya digambara dharma ko dhAraNa karane se hI manuSya mahAna bana jAtA hai| Apa buddhimAna ho, dharmAtmA ho, dharma ke vAstavika svarUpa ko jAnane vAle ho; to bhI Apako aisA bhrama kyoM huA? Apa svayaM vicAra karo, merI bAta Apako kaisI lagatI hai ? maiM Apako kyA upadeza de sakatI hU~ ? Apa vizeSajJa ho, zAstra kI maryAdA ke jJAtA ho - isa kAraNa mujhe ApakI AjJA hI zirodhArya hai| phira bhI maiMne ApakI AjJAnusAra apane vicAra Apake samakSa
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/12 prastuta kiye haiM; ataH Apa jo bhI nirNaya kareMge ucita hI kreNge| isakA mujhe pUrA vizvAsa hai|" ___yaha saba sunakara guNapAla seTha apanI patnI se kahatA hai ki tumhArI buddhi aura ucca vicAra jAnakara mere hRdaya meM atyanta prasannatA ho rahI hai| maiMne to mAtra tumhArA bhAva jAnane ke liye hI yaha kahA thaa| maiM bhI vidharmI ko kanyA dene ke pakSa meM sarvathA nahIM huuN| merA vicAra kanyA kA vivAha sAdharmI ke sAtha hI karane kA hai| ataH aba baMdhuzrI ko bulAkara usake vicAra bhI jAna lenA cAhiye; kyoMki vivAha meM kanyA kI salAha lenA bhI Avazyaka mAnA jAtA hai| guNapAla seTha ne baMdhuzrI ko bulAkara premapUrvaka kahA - "beTI ! tere samAna puNyavAna kauna hogA ? kyoMki mAlava nareza ne svayaM tere sAtha vivAha karane kA prastAva bhejA hai aura vivAha hone ke turanta bAda hI ve tujhe paTarAnI ke pada se suzobhita kreNge| tU samasta rAjya sukha ko bhogegii| hamArA bhI bhAgya jAgegA aura samasta deza hamArA sammAna kregaa| darabAra meM mujhe bhI uccAsana milegaa| aura jaba tere putra ko rAjya zAsana milegA taba hamArI pratiSThA to bahuta hI bar3ha jaayegii| beTI ! hama dhanya haiM ki tere samAna kanyA hamako prApta huii| Aja hamAre samAna saubhAgyazAlI kauna hogA ? aisA suavasara puNyAtmAoM ko hI prApta hotA hai|" pitAzrI ke aise ulTe zabda sunakara baMdhuzrI kheda pUrvaka kahatI hai ki"he tAt ! kSamA karanA, Aja Apako yaha kyA ho gayA hai ? Apa mujhe sAMsArika vaibhava meM lubhAnA cAhate haiN| Apa vidharmI ke sAtha merA vivAha karake mere dharma ko naSTa karanA cAhate ho ? maiM sAMsArika vaibhava kI laulupI nahIM huuN| dharma ko kaur3I ke mola meM becanA - yaha buddhimAnI nahIM hai| kyA Apa nahIM jAnate ki yaha digambara jaina dharma hI samasta prANiyoM kA hitakAraka hai| yaha dharma hI tribhuvana meM uttama hai, pUjya aura vaMdanIya hai; samasta sukha pradAtA yaha digambara jainadharma hI hai| isa uttama dharma ko dhAraNa karane se hI mokSalakSmI prApta hotI hai| aisA jainadharma mahAna puNyodaya se hI prApta hotA hai| pitAjI ! digambara jainadharma ko dRr3hatA pUrvaka pAlana karanevAloM ke pUrva meM
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/13 anekoM prasaMga bana gaye haiM, maiM unhIM meM se Apako eka prasaMga sunAtI hU~ - Apa use dhyAnapUrvaka sunnaa| .. ___"mahArAnI celanA rAjagRhI meM Akara mahArAja zreNika ke sAtha pariNayasUtra meM to baMdha jAtI haiM, parantu zAdI ke pazcAt jaba unheM yaha patA calatA hai ki mahArAja zreNika kA ghara parama pavitra jainadharma se rahita hai| taba ve zokamagna hokara atyanta duHkhI hotI haiM aura kahatI haiM ki hAya !... putra abhayakumAra ne yaha mahAna burA kiyA, mere nagara meM chala se jainadharma kA vaibhava batAyA aura maiM bhI usake isa mAyAjAla meM phaMsa gii| ahA ! jisa ghara meM pavitra jainadharma kI pravRtti hai vahI ghara vAstava meM uttama hai; parantu jahA~ pavitra jainadharma kI pravRtti nahIM hai vaha ghara rAjamahala hone para bhI kabhI uttama nahIM kahA jA sktaa| vastutaH aisA ghara to pakSiyoM ke ghoMsale ke samAna hai| saMsAra meM dharma ho aura dhana na ho to, dharma ke pAsa dhana kA na honA to ThIka hai; parantu dharma ke binA atizaya manohara, sAMsArika sukha bhI uttama nahIM hai| bhayaMkara vana meM nivAsa karanA uttama hai, kadAcit agni meM jalane aura viSa se mRtyu honA to ThIka ho sakatA hai; parantu jainadharma rahita jIva kA jIvana acchA nahIM hai| pati bhale hI kadAcit bAhya meM bahuta vaibhava va prabhAvazAlI ho aura jinadharmI na ho to kisa kAma kA? kyoMki kumArgI pati ke sahavAsa se isabhava-parabhava meM aneka prakAra ke duHkha hI bhogane par3ate haiN| hAya ! maiMne pUrvabhava meM aise kauna se ghora pApa kiye the ki jisase mujhe isa bhava meM jinadharma se vimukha rahanA par3A ? isa prakAra jinadharmI celanA pavitra jainadharma rahita ghara aura pati milane para kitanA kaSTa mahasUsa karatI thIM - yaha to Apako patA hI hai|" pitAjI mujhe mahAna Azcarya ho rahA hai ki Apa gRhIta mithyAdRSTi ke sAtha merA vivAha karane ke liye kisa prakAra taiyAra ho gaye ? kyA Apa merA hita nahIM cAhate ? jo Apa mere paramahitaiSI hokara bhI vidharmI ke sAtha merA vivAha karane ko taiyAra hue ho ? mere lie dharma ke samakSa rAjavaibhava rAkha ke samAna hai| Aja Apako apane sammAna kA khyAla AtA hai; parantu vidharmI ke sAtha merA vivAha karane ki apekSA viSa de deM, to uttama hai; kyoMki viSa se to eka bAra hI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ VITAMACODE jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/14 maraNa hogA, parantu vidharmI jIvana sAthI ke sAtha to pala-pala kI jindagI bhI mauta se vadtara hogii| are re ! Apa pitA hokara bhI merA aniSTa karane ke lie taiyAra ho gaye ho| kyA isa samaya koI merI rakSA nahIM karegA ? - aisA kahate hue baMdhuzrI mA~ ke pAsa jAkara rudana karane lgii| ___ baMdhuzrI kI dharma ke prati zraddhA dekhakara guNapAla seTha kahatA hai ki - "he putrI ! tU dhanya hai, Aja merA jIvana saphala huaa| terI jaisI putrI pAkara maiM bahuta gaurava kA anubhava kara rahA huuN| beTI ! mujhe to mAtra tere vicAra jAnanA the, isameM tU pUrNarUpeNa saphala huI hai| beTI ! maiM jabataka jIvita hU~, tabataka terA vivAha vidharmI ke sAtha kabhI nahIM hone duuNgaa|" guNapAla seTha vicAra karane lage "ki yahA~ rahane se rAjA balapUrvaka merI kanyA ke sAtha vivAha karane kI koziza karegA aura rAjAjJA ullaMghana karane se daNDa bhI bhoganA pdd'egaa| ataH yaha nagara chor3akara cale jAne se hI putrI va dharma kI rakSA ho skegii|" - isaprakAra vicAra karake guNapAla seTha apanI eka araba ATha karor3a kI sampatti chor3akara putrI evaM parivAra ko lekara rAtoM-rAta apane nagara ko chor3akara cale gye| __ jaba rAjA ko jJAta huA ki guNapAla seTha apanI samasta sampatti jyoM kI tyoM chor3akara cale gaye haiM to rAjA vicAratA hai ki usa dharmAtmA ne mujha pApI, kukarmI ko kanyA denA ucita nahIM samajhA; isa kAraNa yahA~ se cupacApa rAtoMrAta apanI eka araba ATha karor3a kI sampatti chor3akara cale gye| aho ! vAstava meM digambara jainadharma hI jIvoM kA kalyANa karane vAlA hai| maiMne kudharma kA sevana karake apanA jIvana barbAda kiyA hai| isa prakAra vicAra karane para rAjA kI buddhi/rucikudharma se chUTa gaI aura usane jinadharmAnuyAyI seTha guNapAla ko khojane ke liye cAroM tarapha apane sainika sAdA bheSa meM bheja diye| -nayasenAcArya viracita dharmAmRta ke AdhAra para
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/15 - lAlaca burI balAya campApurI kA rAjA abhayavAhana thaa| usakI rAnI kA nAma puNDarikA thaa| usake netra puNDarIka kamala jaise the| usa nagara meM lubdhaka seTha apanI patnI nAgavasu tathA gararur3adatta aura nAgadatta nAmaka apane do ha~samukha putroM ke sAtha rahatA thaa| . lubdhaka atyanta dhanI hote hue bhI vehada lobhI evaM saMgrahI pravRti kA thaa| isI saMgrahI pravRti ke kAraNa usane apanI sampUrNa dhanarAzi kA vyaya karake sone se pakSI, hAthI, U~Ta, ghor3A, siMha, hirana Adi pazuoM kI eka-eka jor3I bnaaii| unake paMkha, sIMga, pU~cha, khura ityAdi meM bahumUlya hIre, mANika, motI ityAdi ratnoM ko jar3Akara usane una vastuoM kA eka darzanIya saMgrahAlaya bnaayaa| jo koI bhI isa pradarzanI ko dekhatA, vaha lubdhaka kI prazaMsA krtaa| svayaM lubdhaka bhI usa jagamagAtI pradarzanI ko dekhakara apane ko dhanya mAnatA thaa| jaba vaha baila kI jor3I banA rahA thA, taba vaha eka baila banAkara usa para to sonA mar3ha cukA thA, parantu sonA kama par3a jAne ke kAraNa vaha dUsarA baila nahIM banA sakA thaa| usa ko isa bAta kA bahuta duHkha thA ki vaha baila kI jor3I nahIM banA paayaa| - isakI cintA usako satata rahA karatI thI aura vaha isa kamI ko pUrI karane ke lie athaka parizrama va koziza karatA rahatA thaa| eka bAra lagAtAra sAta dinoM taka pAnI par3ane se sabhI nadI-nAle bhara
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/16 gaye the| karmavIra lubdhaka aise samaya meM bhI apane dUsare baila ke liye lakar3iyA~ lene svayaM nadI ke kinAre gayA aura usane bahatI nadI meM se lakar3iyA~ nikAla kara gaTThara bAMdhA aura sira para rakhakara ghara kI ora cala diyaa| satya hai ki - "tRSNA kI khAI khUba bharI, para rikta rahI vaha rikta rhii|" rAnI puNDarikA mahala ke jharokhe meM baiThakara prakRti kI zobhA dekha rahI thI, mahArAja bhI unake sAtha baiThe hue the| rAnI ne barasAta meM lubdhaka ko lakar3I ke bhAra se lade hue Ate dekhakara rAjA se kahA ki "prANanAtha ! tumhAre rAjya meM yaha koI bahuta daridrI hai| dekho, barasAta meM bhI lakar3iyoM kA gaTThara lekara A rahA hai| Apa isakI kucha sahAyatA karo, jisase isakA duHkha dUra ho|'' rAjA ne usI samaya lubdhaka ko bulAyA aura kahA lagatA hai ki tumhAre ghara kI hAlata ThIka nahIM hai, isaliye tumheM jitane dravya kI AvazyakatA ho utanA bhaNDArI se le jaao| __ lubdhaka ne kahA- mahArAja! mujhe anya kucha nahIM cAhiye, sirpha eka baila kI jarUrata hai| rAjA ne apane bailoM meM se eka baila le jAne ko khaa| rAjA ke samasta bailoM ko dekhakara lubdhaka ne rAjA se kahA- he pRthvIpati! Apake bailoM meM mere baila jaisA eka bhI baila nahIM hai| yaha sunakara rAjA ko Azcarya huaa| rAjA ne lubdhaka se kahA- bhAI ! terA baila kaisA hai ? maiM dekhanA cAhatA huuN| lubdhaka prasannatA se rAjA ko apane ghara le gayA aura apanA sone kA baila dikhaayaa| rAjA jisako bahuta nirdhana mAna rahA thA, use itanA dhanavAna dekhakara rAjA ko bahuta Azcarya huaa| lubdhaka kI patnI nAgavasu rAjA ko apane ghara AyA dekhakara rAjA ke lie bheMTa dene hetu suvarNa thAla ko bahumUlya ratnoM se sajAkara lAI aura apane pati se mahArAja ko bheMTa dene ke lie sAMketika bhASA meM kahane lgii| thAla ko ratnoM se bharA dekhakara lubdhaka kI chAtI phaTane lagI; parantu mahArAja ke samIpa meM hI khar3e hone ke kAraNa vaha iMkAra nahIM kara skaa| ata: usane thAla
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/17 meM se apanI muTThI bhara kara jaise hI mahArAja ko dene ke liye hAthoM ko lambAyA ki mahArAja ko usake hAtha kI aMguliyA~ sarpa ke phaNa ke samAna jJAta hone lgiiN| AM %3D BIPANA meroN II jisane kabhI kisI ko eka kor3I bhI nahIM dI ho, to usakA mana anya kI preraNA se kyA kucha bheMTa de sakatA hai ? nhiiN| ___ rAjA ko usake isa bartAva se bahuta dukha huA, ata: phira vaha vahA~ eka pala bhI nahIM rukA aura tatkAla hI usakA "phaNahasta' nAma rakhakara vahA~ se calA gyaa| __ lubdhaka kI dUsare baila kI icchA pUrI nahIM hone para vaha dhana kamAne ke liye siMhaladvIpa gyaa| vahA~ usane lagabhaga cAra karor3a kA dhana kmaayaa| jaba vaha apanA dhana-mAla jahAja para rakha kara vApasa A rahA thA to samudra meM tUphAna Ane se jahAja DUbakara samudra ke vizAla garbha meM samA gyaa| lubdhaka vahA~ hI ArtadhyAna se marakara apane dhana kA rakSaka sarpa huaa| taba bhI vaha usameM se kisI ko eka kor3I bhI nahIM lene detaa|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 15/18 sarpa ko dhana para baiThA huAM dekhakara lubdhaka ke bar3e putra garur3adatta ko bahuta gussA aayaa| usane usI samaya use mAra diyaa| marakara vaha cauthe naraka meM gayA, jahA~ pApakarmoM kA nirantara mahAkaSTa bhoganA par3atA hai| dekho, lobha ke phalasvarUpa jIvanabhara kaThina parizrama karake kamAye hue dhana kA na to vaha lubdhaka svayaM bhoga kara sakA aura nA hI usake kAraNa vaha parivAra ko hI bhogane milA tathA nA hI vaha usa dhana kA upayoga kisI paropakAra yA dhArmika anuSThAna meM kara skaa| balki usake lobha meM marakara sarpa huA aura anta meM naraka ke bhayaMkara duHkhoM meM jA girA / ataH sajjana puruSoM ko lobha hI nahIM varan sabhI kaSAyoM ko hAlAhala jahara kI bhA~ti chor3a denA cAhie; kyoMki krodha, mAna, mAyA, lobhAdi ke vaza hokara yaha jIva ananta kAla taka duHkha bhogatA hai| ataH sukhAbhilASiyoM ko lobhAdi kA parityAga karake jinendra bhagavAna ke upadeza anusAra dharma kA AcaraNa karanA cAhiye; kyoMki dharma sarva sukhadAyaka hai, dharma mokSapradAyaka hai| - ArAdhanA kathAkoSa meM se saMkSipta sAra zaraNa kisakI ? pratyeka jaina pratidina bolatA hai - loka meM cAra hI maMgala haiM, cAra hI uttama haiM aura maiM ina cAra - arahanta siddha sAdhu aura dharma kI hI zaraNa letA hU~; kyoMki inhoMne hI apane saMkaToM kA haraNa kiyA thA aura unake saMkaTa dUra karane vAlA antima zaraNyabhUta dharma hai| jisa-jisane dharma (AtmasvabhAva) kI zaraNa lI, unake hI saba saMkaTa dUra ho gae isalie anya kI zaraNa meM jAnA mahA-mUrkhatA hai / 'anyathA zaraNaM nAsti, tvameva zaraNaM mama' bhagavAna Apako chor3akara koI dUsarA zaraNa yogya nahIM hai| yaha kitanA bar3A apane sAtha, apane dharma tathA samAja ke sAtha chala hai ki cattAri zaraNaM kahate jAveM aura ina kudevoM ko bhI zaraNa mAnate raheM / - jJAnadIpikA se sAbhAra
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/19 ziyAra calA siddhoM ke mArga (rAtri bhojana-tyAga kI kathA) pavitra jinadharma tathA gurujanoM ko namaskAra karake unakI kathA likhate haiM ki jinhoMne rAtri bhojana tyAga karake Age calakara mokSa prApta kiyaa| ___ jo mahAnubhAva jIvoM kI rakSA ke liye rAtri bhojana kA tyAga karate haiM ve isaloka tathA paraloka donoM meM sukhI rahate haiN| unako hara prakAra kI sampadA sulabha hotI hai aura jo loga rAtri meM bhojana karate haiM ve pApI hote haiM, unako jIva hiMsA kA pApa lagatA hai| isaliye sabhI ke liye rAtri bhojana kA tyAga hitakArI hai| eka ziyAra ne munirAja se rAtri bhojana-pAna ke tyAga kA niyama lekara jIvana paryaMta usa niyama kA nirvAha kiyA aura agale hI bhava meM mokSalakSmI kA varaNa kara ananta sukhI huA, usakA yahA~ kathArUpa meM varNana karate haiN| magadhadeza meM supratiSThita nAma kA nagara apanI sundaratA tathA vizAlatA ke liye prakhyAta thaa| vahA~ ke rAjA jayasena dharmajJa tathA prajApAlaka the| ___ vahA~ dhanamitra nAma kA eka seTha rahatA thaa| usakI patnI dhanamitrA thii| yaha dampati jainadharma ke dRr3hazraddhAnI the| eka dina unake puNya yoga se unheM sAgarasena nAmaka avadhijJAnI munirAja ko AhAra dene kA saubhAgya prApta huaa| munirAja ke AhAroparAnta unhoMne ativinaya pUrvaka hAtha jor3akara unase dharmopadeza sunAne kA nivedana kiyA aura kahA ki - "he prabho ! aba hamako saMtAna kI AzA nahIM rhii| ata: isa saMsAra kI moha-mAyA meM phaMsane se uttama hai ki jinadIkSA grahaNa karake Atmahita kreN| taba avadhijJAnI munirAja ne kahA ki abhI dIkSA kA zubha avasara nahIM hai| tumako putraratna kI prApti hogii| usake dvArA aneka prANiyoM kA kalyANa hogaa| muni kI aisI bhaviSyavANI sunakara seTha dampati prasanna hue| tabhI se seThAnI dhanamitrA jinapUjAdi dhArmika anuSThAnoM kI ora vizeSa dhyAna dene lgiiN| usane thor3e samaya ke pazcAt yathAsamaya eka pratApI putra ko
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/20 janma diyaa| putra janma ke upalakSya meM seTha ne utsava kiyA, pUjA prabhAvanA kI aura usa bAlaka kA nAma prItiMkara kumAra rkhaa| usakI sundaratA kAmadeva ke samAna thii| jaba prItiMkara pAMca varSa kA huA to usake pitA ne use vidyA par3hane ke liye guru ke pAsa bheja diyA, kumAra apanI kuzAgrabuddhi ke kAraNa thor3e hI samaya meM vidvAna bana gyaa| dhanI aura vidvAna hone para bhI prItiMkara meM abhimAna kA nAmonizAna nahIM thaa| vaha hamezA zikSaNa detA aura dharmopadeza krtaa| mahArAja jayasena bhI usakI isa paropakAritA se atyanta prasanna hue aura unhoMne vastrAbhUSaNoM se prItiMkara kA sammAna kiyaa| yadyapi prItiMkara ko dhana kI kamI nahIM thI; tathApi usako kartavyahIna hokara baiThA rahanA ThIka nahIM lgaa| use dhana prApta karane kI icchA huii| usane pratijJA kI ki jaba taka maiM svayaM dhanopArjana nahIM karU~gA taba taka vivAha nahIM kruuNgaa| aisI pratijJA karake vaha dhanopArjana hetu videza ke liye ravAnA huaa| videza meM varSoM rahakara prItiMkara kumAra ne bahuta dhana arjita kiyA aura usa dhana sahita jaba vApasa ghara AyA, taba usake mAtA-pitA Adi sabhI ko atyanta Ananda huaa| prItiMkara kI aisI lagana dekhakara mahArAja jayasena atyanta prasanna hue| unhoMne apanI putrI pRthvIsundarI kA vivAha prItiMkara se karake use AdhA rAjya bhI de diyaa| isI bIca anya dezoM kI rAjakumAriyoM ke sAtha bhI prItiMkara kA vivAha sampanna huaa| prItiMkara rAjyavibhUti prAptakara Ananda pUrvaka rahane lgaa| vaha pratidina jinapUjA evaM zAstra svAdhyAya, tattvaciMtana-manana Adi karatA thaa| paropakAra karanA to usake jIvana kA aMga thaa| ekabAra supratiSThitapura ke sundara bagIce meM cAraNa RddhidhArI muni Rjumati aura vipulamati pdhaare| prItiMkara kumAra ne Adara pUrvaka unakA sammAna kiyA aura aSTa dravyoM se unakI pUjA karake dharma kA svarUpa puuchaa| munirAja ne dharma kA svarUpa isaprakAra batAyA - prItiMkara! dharmavaha hai jisase saMsAra keduHkhoM se rakSA tathA uttama sukha prApta
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/21 ho| dharma ke do bheda haiM - munidharma aura gRhastha dharma / munidharma sarva tyAga rUpa hotA hai aura gRhastha ghara meM rahakara hI dharma kA pAlana karatA hai| munidharma aura gRhastha dharma meM sabase bar3A antara yaha hai ki pahalA sAkSAt mokSa kA kAraNa hai aura dUsarA paramparA se| munirAja ke upadeza se prItiMkara ko jainadharma ke prati zraddhA aura bhI dRr3ha ho gii| usane hAtha jor3akara munirAja se prArthanA kI ki mere pUrvabhava kI kathA sunAo ? munirAja kahane lage "ekabAra isa bagIce meM tapasvI sAgarasena muni utare the| nagara nivAsI gAjate-bAjate munirAja ke darzana ke liye Aye the| logoM ke cale jAne ke bAda vahA~ eka ziyAra AyA aura eka mRta deha kA bhakSaNa karane ko taiyAra huA ki tabhI munirAja ne use samajhAyA ki pApa-pariNAmoM kA phala bahuta burA hotA hai| tU murde ko khAne ke liye itanA vyAkula hai, dhikkAra hai tujhe| tU jainadharma grahaNa na karake Aja taka bahuta duHkhI huA hai| aba tU puNya ke rAste calanA siikh|' ___ usakI honahAra ThIka thI; ataH vaha munirAja kA upadeza sunakara zAnta ho gyaa| munirAja ne Age kahanA zuru kiyA ki 'tU vizeSa vratoM ko to dhAraNa nahIM kara sktaa| ataH rAtri meM khAnA-pInA chor3a de| yaha vrata samasta vratoM kA mUla hai|' ziyAra ne aisA hI kiyaa| vaha hamezA munirAja ke caraNoM kA smaraNa karatA rahatA thaa| isa prakAra ziyAra kA jIvana vrata sahita bItane lgaa| ekabAra dina meM hI ambara meM ghane meghoM ke chA jAne se dina hI rAtri ke samAna bhASita hone lgaa| phira bhI meghoM ke andara chupA huA sUrya khule maidAna meM to apane pratApa se dina kI sattA kA ahasAsa karA rahA thA, parantu bAvar3I ke bhItara kucha aMdhakAra-sA pratIta hone ke kAraNa vahA~ rAtri-sI lagane lagI thii| isI samaya meM usa ziyAra ko bahuta jora se pyAsa lagI, vaha bAvar3I ke andara pAnI pIne gyaa| bAvar3I ke andara andhakAra thA, vaha samajhA ki rAtri ho gaI hai| ataH binA pAnI piye hI vApasa A gyaa|
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ HHHHE R E garARDARDan jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/22 isa prakAra vaha jitanI hI bAra bhI bAvar3I meM utarA aura vahA~ sUrya kA prakAza nahIM dekha kara vApasa A jAtA / anta meM binA pAnI piye duHkhI ho gayA aura antima bAra bAvar3I meM utarA; parantu vApisa nahIM A skaa| vahA~ hI usakA maraNa ho gyaa| mRtyu ke uparAnta usane (tUne) dhanamitrA ke garbha se - prItiMkara ke rUpa meM janma liyA hai| yaha terA antima zarIra hai| tU karmoM kA abhAva karake mokSa prApta kregaa|" isa prakAra munirAja ke zrImukha se pUrvabhava kA vRtAnta sunakara rAjA prItiMkara ko vairAgya ho gyaa| use viSaya bhogoM se virakti ho gii| vaha apane putra priyaMkara ko rAjya dekara 5 bhagavAna varddhamAna svAmI ke samavasaraNa meM gayA aura usane triloka pUjya bhagavAna ke darzana karake jinadIkSA le lii| tatpazcAt prItiMkara munirAja ne zukladhyAna dvArA kevalajJAna prApta kiyaa| unake pavitra upadezAmRta se saMsAra ke jIva duHkha se chuTakArA pAkara sukhI hue| prItiMkara munirAja kA yaha caritra par3hakara bhavyajana cirakAla taka samyagjJAna prApta kara apanA mokSamArga prazasta karate rheNge| eka pazu paryAya meM utpanna ziyAra ne kevala rAtribhojana tyAgakara manuSya yoni meM janma liyA aura sukha bhogakara mokSa prApta kiyaa| isI prakAra bhavyajIvoM ko bhI anantasukha kI prApti ke liye jainadharma meM dRr3ha vizvAsa kara apane AtmA kI sAdhanA aura paramAtmA kI ArAdhanA kara apanA jIvana saphala karanA caahie| -ArAdhanA kathAkoSa meMsesaMkSipta sAra
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/23 vivAhamaNDapasevairAgya jambUdvIpa ke videhakSetra meM vatsakAvatI deza hai, jahA~ sadA aneka kevalI bhagavanta aura munivara vicarate haiM tathA jainazAsana kA dharmacakra sadA calatA rahatA hai| vahA~ ke loga jainadharma meM sadA tatpara rahate haiM aura svarga ke deva bhI vahA~ dharma zravaNa karane Ate haiN| usa deza kI prabhAkarI nagarI meM dharmAtmA smitasAgara mahArAjA rAjya karate the| smitasAgara mahArAjA ke aparAjita aura anantavIrya nAmaka do putra the| ve apane sAtha mahAna puNya lekara Aye the; isalie ve baladeva aura vAsudeva hue| rAjA smitasAgara donoM putroM ko rAjya sauMpakara saMsAra se virakta hue aura svayaMprabha jinendra ke nikaTa dIkSA lekara muni ho gaye; parantu ekabAra dharaNendradeva kI divya vibhUti dekhakara unhoMne usakA nidAna baMdha kiyA; isalie cAritra se bhraSTa hokara puNya ko ati alpa karake mRtyu ke pazcAt dharaNendra hue| are re! nidAna vaha vAstava meM nindanIya hai jo kijIva ko dharma se bhraSTa karakedurgati meM bhramaNa karAtA hai| yahA~ prabhAkarI nagarI meM aparAjita tathA anantavIrya ke rAjyavaibhava meM dinapratidina vRddhi hone lgii| unakI rAjasabhA meM barbarI aura cilAtI nAma kI do rAjanartakiyA~ thIM- ve deza-videza meM prakhyAta thiiN| una dinoM zivamandira nAma kI vidyAdharanagarI meM rAjA damitArI rAjya karatA thA, vaha prativAsudeva thA, usane tIna khaNDa pRthvI jIta lI thI aura usake zastrabhaNDAra meM eka daivI cakra utpanna huA thaa| usa damitArI rAjA ne una donoM nartakiyoM kI prazaMsA sunI; usane baladeva-vAsudeva ko Adeza diyA ki donoM nartakiyA~ mujhe sauMpa do aura merI AjJA meM rahakara rAjya kro| __donoM bhAIyoM ne yukti socI, tadanusAra ve svayaM hI nartakI kA rUpa dhAraNa kara damitArI ke rAjamahala meM pahu~ca gaye aura usakI putrI kanakazrI kA apaharaNa kara le gye| kanakazrI ke apaharaNa kI bAta sunate hI rAjA damitArI senA lekara una.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/24 donoM ke sAtha yuddha karane calA gyaa| jaba vaha unheM kisIprakAra jIta nahIM sakA, taba usane anantavIrya ko mArane ke liye usa para apanA daivI cakra phaiMkA; parantu anantavIrya ke puNyAtizaya ke kAraNa vaha cakra usake nikaTa Ate hI zAnta ho gayA aura ulaTA usakA AjJAkArI bana gyaa| anantavIrya ne krodhapUrvaka usa cakra dvArA damitArI kA ziraccheda kara diyaa| arere! usI ke cakra ne usI kA vadha kara diyaa| ____ marakara damitArI naraka meM gyaa| damitArI prativAsudeva ke pitA kIrtidhara muni hue the aura kevalajJAna prakaTa karake arihanta rUpa meM vicara rahe the| are ! pitA to kevalI hue aura putra naraka meM gyaa| putrI kanakazrI apane dAdA kIrtidhara bhagavAna ke samavasaraNa meM apane pUrvabhava jAnakara, saMsAra se virakta hokara AryikA huI aura samAdhimaraNa karake svarga meM devI huii| ___ ata: he bhavyajIvo ! tuma mokSa ke hetu jainadharma kI upAsanA kro| ahA ! jainadharma kI upAsanA to mokSaphala prApta karAtI hai; vahA~ bIca meM svargAdi kI ginatI hI kyA ? ___ aparAjita aura anantavIrya donoM bhAI (arthAt zAntinAtha tIrthaMkara tathA cakrAyudha gaNadhara ke jIva) videhakSetra meM baladeva-vAsudeva rUpa meM prasiddha hue| hajAroM rAjA tathA deva unakI sevA karate the, tIna khaNDa kI uttama vibhUti unheM prApta huI thI, aneka daivI vidyAe~ bhI unako siddhaM thiiN| yaha saba jinadharma kI sevA-bhakti kA phala thaa| videhakSetra kI prabhAkarI nagarI meM baladeva-aparAjita aura vAsudevaanantavIrya donoM bhAI jaba sukhapUrvaka tIna khaNDa kA rAjya karate the| taba ekabAra baladeva kI putrI kumArI sumati ke vivAha kI taiyAriyAM cala rahI thiiN| atibhavya vivAha-maNDapa ke bIca sumati kumArI sundara zRMgAra sajakara AyI thI ki itane meM AkAza se eka devI utarI aura sumati se kahane lagI - "he sakhI ! suna, maiM tere hita kI bAta kahatI huuN| maiM svarga kI devI hU~, tU bhI pUrvabhava meM devI thI aura hama donoM saheliyA~ thiiN| ekabAra hama donoM
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ TITUTRAMDAUNDUADMIgaNaraNAAAR jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/25 nandIzvara jinAlayoM kI pUjA karane gaye the; pazcAt hama donoM ne meru jinAlaya kI bhI vandanA kI thii| vahA~ eka RddhidhArI munizrI ke darzana kiye the aura dharmopadeza sunakara hamane una munirAja se pUchA thA ki he svAmI ! isa saMsAra se hama donoM kI mukti kaba hogI ?" taba munirAja ne kahA thA - "tuma cauthe bhava meM mokSa prApta krogii|" devI ne Age kahA - "he sumati ! yaha sunakara hama donoM atiprasanna hue the aura hama donoM ne munirAja ke samakSa eka-dUsare ko vacana diyA thA ki hama meM se jo pahale manuSyaloka meM janma legA, use dUsarI devI sambodhakara Atmahita kI preraNA degI; isalie he sakhI! maiM svarga se usa vacana kA pAlana karane AI huuN| tU ina viSaya-bhogoM meM na par3a, saMyama dhAraNa kara aura Atmahita kara le|" vivAha-maNDapa ke bIca devI kI yaha bAta sunate hI baladeva kI vIraputrI sumati ko apane pUrvabhava kA smaraNa huA aura vairAgya ko prApta huii| usane anya sAta sau rAjakanyAoM ke sAtha suvRtA nAma kI AryikA ke pAsa jinadIkSA grahaNa kI aura AryikAvrata kA pAlana karake strIparyAya chedakara usa sumati ke jIva ne terahaveM svarga meM devaparyAya prApta kii| ___ acAnaka vivAha-maNDapa meM hI rAjakumArI ko vivAha ke samaya vairAgya' . kI ghaTanA se cAroM ora Azcarya phaila gyaa| balabhadra kA citta bhI saMsAra se udAsa ho gyaa| yadyapi unako saMyama bhAvanA jAgRta huI, kintu apane bhrAtA sAra ANS
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/26 anantavIrya ke prati tIvra sneha ke kAraNa ve saMyama dhAraNa na kara ske| aisA mahAna vairAgya prasaMga pratyakSa dekhakara bhI anantavIrya vAsudeva ko (pUrva ke nidAnabandha ke mithyA saMskAravaza) kiMcit bhI vairAgya nahIM huA; usakA jIvana dina-rAta viSaya bhogoM meM hI Asakta rhaa| tIvra viSayAsakti ke kAraNa sadA Artta-raudra dhyAna meM vartatA huA vaha paMcaparameSThI ko bhI bhUla gyaa| . are ! jisa dharmAnurAga ke kAraNa vaha aise puNyabhogoM ko prApta huA thA, usa dharma ko hI vaha bhUla gayA / apane bhAI ke sAtha anekoM bAra vaha prabhu ke samavasaraNa meM bhI jAtA aura dharmopadeza bhI sunatA; parantu usakA citta to viSaya-bhogoM se raMgA huA thaa| arere! jisakA citta hI mailA ho usake lie paramAtmA kA saMyoga bhI kyA kara sakegA? tIvra Arambha parigraha ke kaluSita bhAva ke kAraNa vaha anantavIrya raudradhyAnapUrvaka marakara naraka meM gyaa| ____ vaha ardhacakravartI kA jIva mahAbhayaMkara naraka ke bila meM auMdhe mu~ha nIce kI karkazabhUmi para jA girA / narakabhUmi ke sparzamAtra se use itanA bhayaMkara duHkha huA ki puna: pA~ca sau dhanuSa Upara uchalA aura phira nIce girA, girate hI khaNDa-khaNDa ho gayA, jisase use asahya zArIrika vedanA huI, punaH zarIra pAre kI bhA~ti jur3a gyaa| use dekhate hI dUsare hajAroM nArakI Akara use mArane lge| ___ - aise bhayaMkara duHkha dekhakara use vicAra AyA ki "are ! maiM kauna hU~ ? kahA~ Akara par3A hU~ ? mujhe akAraNa hI itanA duHkha denevAle yaha krUra jIva kauna haiM ? mujhe kyoM itanI bhayaMkara pIr3A dI jA rahI hai ? arere! maiM kahA~ jAU~ ? apanA duHkha kisase kahU~ ? yahA~ mujhe kauna bacAyegA ? bhISaNa tApa aura bhUkha-pyAsa ke kAraNa mujhe mRtyuse bhI adhika vedanA ho rahI hai| mujhe bahuta pyAsa lagI hai; lekina pAnI kahA~ milegA?" - isaprakAra duHkhoM se cillAtA huA vaha jIva idhara se udhara bhaTakane lgaa| vahA~ usane kuavadhijJAna se jAnA ki are! yaha to narakabhUmi hai, pApoM ke phala se maiM narakabhUmi meM A par3A hU~ aura yaha parama-adharmI asura deva anya nArakiyoM ko pUrva kI yAda dilAkara bhayaMkara duHkha dene ke lie prerita kara mujhe mere pApoM kA phala cakhA rahe haiN| arere! durlabha manuSyabhava viSayabhogoM meM
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/27 ga~vAkara maiM isa ghoranaraka meM aapdd'aahuuN|mujhmuurkhne pUrvabhava meM dharma kephala meM bhogoMkIcAhakarakesamyaktvarUpIamRtakoDhola diyA auraviSasamAnaviSayoM kiilaalsaakii| usabhUla kekAraNamujhevartamAna meM kaisebhayaMkaraduHkhabhogane par3arahe haiN| arere! viSayoM meM setomujhe kiMcit sukha nahIM milA, ulaTAunake sevana se duHkhoM ke isa samudra meM Apar3A huuN| __ bAhya viSayoM meM sukha hai hI kahA~ ? sukha to AtmA meM hai| atIndriya Atmasukha kI pratIti karake maiM puna: apane samyaktva ko grahaNa karU~gA, tAki phira kabhI aise ghora narakoM ke duHkha nahIM sahanA pdd'eN| - isaprakAra pazcAtApa sahita naraka ke ghorAtighora duHkhoM ko sahana karatA huA vaha anantavIrya kA jIva apanI asaMkhyAta varSa kI narakAyu kA ekaeka pala bar3I kaThinAI pUrvaka, ro-rokara vyatIta kara rahA thaa| are ! usake duHkha kA alpa varNana likhate hue bhI kapakapI AtI hai to vaha duHkha sahana karanevAle kI pIr3A ko to hama kyA kaheM ? vaha to vahI vede aura kevalI prabhu hI jAneM / parantu vahA~ naraka meM bhaMyakara vedanA ke kAla meM bhI apane pUrvabhava ke pitA smitasAgara, jo ki nidAnabaMdha karake dharaNendra hue the, unake sambodhana se usa anantavIrya vAsudeva ke jIva ne samyaktva prApta kara puna: mokSamArga meM gamana kiyA / . idhara prabhAkarI nagarI meM apane bhrAtA anantavIrya vAsudeva kI acAnaka mRtyu ho jAne se aparAjita balabhadra ko tIvra AghAta lgaa| 'mere bhAI kI mRtyu ho cukI hai' - aisA svIkAra karane ko unakA mana taiyAra hI nahIM hotA thaa| yadyapi svAtmatattva ke sambandha meM usasamaya unakA jJAna jAgRta thA, parantu ve bhrAtRsneha ke kAraNa mRtaka ko jIvita mAnane kI parajJeya sambandhI bhUla kara baitthe| ve anantavIrya ke mRta zarIra ko kandhe para uThAkara chaha mAha taka idhara-udhara ghUmate phire; usake sAtha bAta karane kI tathA khilAne-pilAne kI ceSTAyeM karate rhe| audayikabhAva kI vicitratA to dekho ki samyaktva kI bhUmikA meM sthita eka bhAvI tIrthaMkara svayaM bhAvI gaNadhara ke mRta zarIra ko lekara chaha mahIne taka phirate rahe. kintu dhanya hai ! unakI samyaktva cetanA ko....jisane apanI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/28 AtmA ko usa audayikabhAva se bhinna kA bhinna hI rkhaa| bhAgyayoga se usIkAla meM una balabhadrajI ko yazodhara munirAja kA samAgama huA; unhoMne caitanyatattva kA adbhuta upadeza dekara kahA ki "rAjan ! tuma to Atmatattva ke jJAtA ho; isalie aba isa bandhumoha ko tathA zoka ko chor3o aura saMyama dhAraNa karake apanA kalyANa karo !! chaha bhava ke pazcAt to tuma bharatakSetra meM tIrthaMkara hooge; yaha mohAsaktipUrNa ceSTAyeM tumheM zobhA nahIM detIM, isalie tuma apane citta ko zAnta karo aura upayoga ko AtmadhyAna meM lgaao|" munirAja kA upadeza sunate hI baladeva ko vairAgya utpanna huA, unakI cetanA jhaMkRta ho uThI - are ! kisakA zarIra aura kauna bhAI ? jahA~ yaha zarIra hI apanA nahIM hai vahA~ dUsarA kauna apanA hogA? mama moha koI bhI nahIM, upayoga kevala eka huuN| are ! maiMne mohaceSTA meM vyartha hI samaya ga~vA diyA - aisA vicArakara unhoMne dIkSA grahaNa kara lii| dIkSA lekara una aparAjita munirAja ne apanA mana AtmasAdhanA meM hI lagAyA aura anta samaya meM uttama dhyAnapUrvaka zarIra tyAgakara ve mahAtmA solahaveM acyuta svarga meM indra hue| garva kisa para? eka samrATa munirAja ke pAsa upadeza sunane ke liye pahu~ce / samrATa ne bar3e garva se apanA paricaya diyaa| munirAja ne pUchA -'tuma registAna meM bhaTaka jAo aura pyAsa se dama ghuTane lage aura | usa bakta koI gande nAle kA loTA bhara pAnI lAkara tumase kahe - 'isa loTe bhara pAnI | kA mUlya AdhA rAjya hai|' tuma kyA karoge ? samrATa ne kahA - 'maiM turanta vahI pAnI le luuNgaa|' . phira munirAja ne kahA - yadi vaha sar3A pAnI peTa meM jAkara roga utpanna karane aura | tuma maraNAsanna ho jAo aura usa samaya eka hakIma pahu~cakara tumase kahe ki apanA AdhA rAjya de do, maiM tumheM ThIka kara sakatA huuN| taba tuma kyA karoge ? rAjA bolA - use AdhA rAjya dekara apane prANoM kI rakSA kruuNgaa| jIvana hI nahIM to rAjya kisa kAma AyegA ? . ___ taba munirAja ne samajhAyA ki - jo eka loTe sar3e pAnI aura usase utpanna roga ke liye diyA jA sake - aise tuccha rAjya para garva kaisA?
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/29 cakraratna bhI kumhAra ke cAka samAna (pitA-kevalI, putra-cakravartI, prapautra-tIrthaMkara) isa jambUdvIpa ke pUrva videha kSetra kI puNDarIkiNI nagarI meM puNyazAlI bhavyAtmA AtmA tadbhava mokSagAmI guNapAla nAma ke rAjA rAjya karate the| unakI rAnI kA nAma kuberazrI thaa| rAjA guNapAla saMsAra ko asAra jAnakara gRhastha avasthA kA tyAga kara zuddhopayogarUpa munidharma aMgIkAra kara AtmasAdhanA karane lge| idhara unake donoM putra vasupAla va zrIpAla jaba apanI mAtA kuberazrI ke sAtha rahate hue apane rAjya kA bhalIprakAra saMcAlana kara rahe the| tabhI eka dina puNyodaya se mAtA kuberazrI ko vanapAla ne Akara yaha zubha va kalyANakArI samAcAra sunAyA ki suragiri nAmaka parvata para guNapAla munirAja (jo isI bhava meM kuberazrI ke pati the) ko kevalajJAna pragaTa hone se sarvatra Ananda chAyA huA hai| ___yaha maMgalakArI samAcAra sunakara unhoMne prathama to una kevalI bhagavAna ko sAta pair3a calakara namaskAra kiyA, pazcAt vanapAla ko pAritoSika dekara vidA kiyA aura svayaM apane donoM putroM va sampUrNa nagaravAsiyoM sahita kevalI bhagavAna ke darzana-vandana hetu cala pdd'ii| ____ mArga meM ve sabhI eka uttama vana meM pahu~ce jo ki acche-acche vRkSoM se suzobhita ho rahA thA aura jisameM kisI samaya kisI vaTa vRkSa ke nIce khar3e hokara mahArAja jagatpAla cakravartI ne saMyama dhAraNa kiyA thaa| Aja usI vRkSa ke nIce eka darzanIya nRtya ho rahA thA, use donoM bhAI bar3e utsAha se dekhane lge| dekhate-dekhate kumAra zrIpAla ne kahA ki "yaha strI kA veSa dhAraNa kara puruSa nAca rahA hai aura puruSa kA rUpa dhAraNa kara strI nAca rahI hai| yadi yaha strI, strI ke hI veSa meM nRtya karatI to bahuta hI acchA nRtya hotaa|" zrIpAla kI bAta sunakara naTI mUrchita ho gyii| usI samaya aneka upAyoM se naTI ko saceta kara koI anya strI (naTa kA rUpa dhAraNa karanevAlI strI kI mA~, jisakA nAma priyarati hai|) usa honahAra cakravartI zrIpAla se vinayapUrvaka
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/30 isaprakAra kahane lagI ki "suramya deza ke zrIpura nagara ke rAjA kA nAma zrIdhara hai, usakI rAnI kA nAma zrImatI hai aura usakI jayAvatI nAma kI putrI hai| usake janma ke samaya hI nimittajJAniyoM ne kahA thA ki yaha cakravartI kI paTTarAnI hogI aura usa cakravartI kI pahacAna yahI hai ki jo naTa aura naTI ke bheda ko jAnatA ho vahI cakravartI hogaa| hama loga usI kI parIkSA karane ke lie Aye haiM, puNyodaya se hama logoM ne nidhi ke samAna icchAnusAra Apake darzana kiye haiN| merA nAma priyarati hai, yaha puruSa kA AkAra dhAraNa kara nRtya karane vAlI madanavegA nAma kI merI putrI hai aura strI kA veSa dhAraNa karanevAlA yaha vAsava nAma kA naTa hai| yaha sunakara rAjA ne santuSTa hokara usa strI ko yogyatAnusAra santoSita kiyA pazcAt sabhI apane pitA kevalI guNapAla kI vandanA ke lie suragiri nAmaka parvata kI ora cala die| idhara mArga meM koI puruSa ghor3A lekara A rahA thA, usa para Asaktacitta ho zrIpAla ne savArI kI aura usa ghor3e ko daudd'aayaa| kucha dUra taka to vaha ghor3A pRthvI para daur3A, phira apanA vidyAdhara kA AkAra pragaTa kara use AkAza meM le udd'aa| vahA~ rahanevAle vanadevatA ne usa vidyAdhara ko lalakArA, devatA kI lalakAra se Dare hue usa azanivega nAma ke vidyAdhara ne apanI bhejI huI parNalaghu vidyA se usa kumAra zrIpAla ko ratnAvarta nAma ke parvata ke zikhara para chor3a diyaa| parantu usa deva ne bhI zrIpAla ko vahA~ se surakSita sthAna para pahu~cAne ke bajAya vahIM chor3a diyA; kyoMki usa deva ko apane jJAna se yaha patA cala gayA thA ki zrIpAla ko isa ratnAvarta parvata para aneka prakAra se dhana, yaza, strI Adi kA lAbha hone vAlA hai| zrIpAla kI mAtA kuberazrI evaM bhAI vasupAla apane nirdhArita kAryakrama ke anusAra zrI guNapAla kevalI ke darzana karane pahu~ca gye| vahA~ vasupAla ne apane bhAI zrIpAla ke haraNa ke sambandha meM kevalIprabhu se samAdhAna cAhA, taba kevalI bhagavAna kI divyavANI meM AyA ki "zrIpAla aneka prakAra ke laukika lAbha arjita kara zIghra hI vApisa aayeNge|" "kevalI ke vacana kabhI jhUTha nahIM hote, yaha bAta jaga prasiddha hai; kyoMki
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/31 ve eka samaya meM hI tIna kAla tIna loka ke samasta carAcara padArthoM ko unake dravya-guNa- paryAya sahita jAna lete haiN| " - aisA vicAra kara vasupAla nizciMta ho, kevalI prabhu kI divyadhvani kA lAbha lene meM magna ho gaye / kevalI ke vacanAnusAra zrIpAla kucha hI samaya meM aneka rAniyoM aura vaibhava ke sAtha kevalI bhagavAna ke darzanArtha suragiri parvata para A phuNce| unhoMne vahA~ guNapAla jinendra kI vandanA - stuti karane ke pazcAt apanI mAtA va bhAI vasupAla kA bhI AzIrvAda prApta kiyaa| apane sAtha AI huI rAnI sukhAvatI kA apanI mAtA va bhAI se yaha kahakara paricaya karAyA ki "maiM isake prabhAva se hI kuzalatApUrvaka Apake pAsa A sakA huuN|" so ThIka hI hai - sajjana puruSa apane Upara kie hue upakAroM ko kabhI nahIM bhuulte| pazcAt ve sAta dina meM sukhapUrvaka apane nagara meM praviSTa hue / so ThIka hI hai, kyoMki prabala puNya kA udaya hone ke kAraNa puruSoM para AI ApattiyA~ bhI sampatti va sammAna lekara AtI haiN| isaprakAra aneka prakAra ke jagata sukha bhogate hue zrIpAla ko eka dina rUpavAna va guNavAna jayAvatI rAnI ke udara se putra ratna kI prApti huI / vaha guNoM kI khAna hone se, jyotiSiyoM ne usakA nAma 'guNapAla' hI rakha diyA / tathA usI dina rAjA zrIpAla kI Ayudha zAlA meM cakraratna pragaTa huaa| cakraratna kI prApti se ve rAjA zrIpAla - cakravartI samrATa bana gaye / cakravartI | zrIpAla ke putra guNapAla ke yuvA hone para jayasenA Adi aneka guNavAna kanyAoM se unakA vivAha huA / jisakA mokSa jAnA atyanta nikaTa raha gayA hai - aise zrIpAla putra rAjakumAra guNapAla kAlalabdhi Adi se prerita hokara eka dina AkAza kI ora dekha rahe the ki itane meM unakI dRSTi akasmAt andhakAra se bhare hue candragrahaNa kI ora par3I, use dekhakara ve socane lage ki " isa saMsAra ko dhikkAra hai, jaba isa candramA kI bhI yaha dazA hai taba saMsAra ke anya pApagrasita jIvoM kI kyA dazA hogI ? " - isaprakAra vairAgya Ate hI una utkRSTa buddhivAle guNapAla ko jAtismaraNa utpanna ho gayA, jisase unheM apane pUrvabhava
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/32 kA smaraNa pratyakSa kI taraha hone lgaa| unheM smaraNa huA ki "puSkarArdha dvIpa ke pazcima videha meM padma nAmaka eka prasiddha deza hai, usake kAntapura nagara kA svAmI rAjA kanakaratha thA, usakI rAnI kA nAma kanakaprabhA thA, una donoM ke maiM apanI prabhA se sUrya ko tiraskRta karane vAlA kanakaprabha nAmaka putra huA thaa| eka dina bagIce meM vidyutprabhA nAma kI merI strI ko sA~pa ne kATa khAyA, usake viyoga se maiM virakta huA aura apane Upara atyanta sneha rakhanevAle pitA-mAtA tathA bhAiyoM ke sAtha-sAtha maiMne samAdhigupta munirAja ke samIpa utkRSTa saMyama dhAraNa kara liyaa| vahA~ maiM darzanavizuddhi Adi solaha bhAvanAoM kA bhalIprakAra cintavana karatA huA Ayu ke anta meM jayanta nAma ke vimAna meM ahamindra utpanna huaa| aura Ayu pUrNa karake vahA~ se cayakara yahA~ zrIpAla kA putra guNapAla huA huuN|" ve isaprakAra vicArakara hI rahe the ki itane meM hI svargaloka se laukAntika devoM ne Akara unake vairAgya kI anumodanA kii| isaprakAra prabodha ko prApta hue guNapAla mohajAla ko naSTa kara tapazcaraNa karane lage aura ghAtiyA karmoM ko naSTa kara sayogipada - terahaveM guNasthAna ko prApta hue| zrIpAla kI dUsarI rAnI sukhAvatI kA putra yazapAla bhI inhIM tIrthaMkara guNapAla jinendra ke pAsa dIkSA dhAraNa kara unake pahale gaNadhara huye| ___ usI samaya cakravartI samrATa zrIpAla ne bar3I vibhUti ke sAtha Akara guNapAla tIrthaMkara kI pUjA kI aura gRhastha tathA muni sambandhI donoM prakAra kA dharma sunA / tadantara bar3I vinaya ke sAtha apane pUrvabhavoM kA vRttAMta sunaa| __ puNyAtmA zrIpAla janma, jarA aura mRtyu roga kA nAza karane ke lie buddhi sthira karake dharmarUpI amRta kA pAna kara vicAra karane lage ki - "yaha cakravartI kA cakra kumhAra ke cAka samAna hai, aura sAmrAjya kumhAra kI sampati ke samAna hai; kyoMki jisaprakAra kumhAra apanA cakra (cAka) calAkara miTTI se ghaTAdi vartanoM ko banAkara unase apanI AjIvikA calAtA hai, usIprakAra maiM cakravartI bhI apanA cakra (cakraratna) calAkara miTTI meM se utpanna hue ratnAdi se apanI
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ . jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/33 bhogopabhoga kI sAmagrI ekatrita karatA huuN| isaliye isa cakravartI ke sAmrAjya ko dhikkAra hai| yaha AyuSya vAyu ke samAna hai, bhoga megha ke samAna haiM, svajanoM kA saMyoga naSTa hone vAlA hai, zarIra pApoM kA Ayatana hai aura vibhUtiyA~ bijalI ke samAna caMcala haiN| yaha yuvAvaya, mArga se bhraSTa hone kA kAraNa hone se gUr3ha vana samAna hai| jo viSayoM meM prIti hai vaha rAga-dveSa ko bar3hAne vAlI hai| ina vastuoM meM se sukha vahA~ taka hI milatA hai, jahA~ taka buddhi meM viparyAsa hotA hai aura jaba subuddhi AtI hai, taba aisA mAlUma par3atA hai ki ye saba viSaya-kaSAya dukha ke hI sAdhana haiM, hamAre Atmasukha ke ghAta karane vAle hone se chor3ane yogya haiN| jaba abhilASArUpI jahara ke aMkuroM se isa cittarUpI vRkSa kI hamezA vRddhi hotI hai, taba saMbhoga rUpI DAlI para duHkharUpI phala kaise nahIM lageMge? maiMne icchAnusAra dIrghakAla taka sabhI prakAra ke bhoga bhoge; parantu isa bhava meM tRSNA ko nAza karane vAlI tRpti mujhe raMcamAtra bhI nahIM milii| yadi apanI icchAnusAra samasta hI padArtha eka sAtha mila jAe~, to bhI usase kucha bhI sukha nahIM milatA; kyoMki saMyoga meM Ane para tRpti nahIM hotI aura una sabhI ko bhogane kI isakI kSamatA nahIM hai| ataH jIva sadA duHkhI hI rahatA hai| isalie aba apane AtmA ke hI sacce sukha ko prApta karake maiM zIghra hI puruSa bana sakatA hU~- puruSatva kA svAmI bana sakatA hU~ arthAt AtmA ko svIkAra kara paryAya meM bhI paramAtmA bana sakatA huuN| isaprakAra cakravartI samrATa zrIpAla ne cakraratna sahita samasta parigrahoM ko eka sAtha chor3ane kA nirNaya kiyA aura dIkSA grahaNa karake tapa dvArA karmoM kA nAzakara, kevalajJAna pragaTakara Ayu ke anta meM mokSa prApta kiyaa| - aise tadbhava mokSagAmI sabhI bhavyAtmAoM/paramAtmAoM ko hamArA namaskAra ho|
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ BIKE 7 . jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/34 praznottarIsabhA jambUdvIpa ke pUrva videhakSetra meM maMgalAvatI deza kI ratnasaMcayapura nagarI ! jahA~ ke rAjA jainadharma ke upAsaka puNyavanta jIva mahArAjA kSemaMkara haiM aura vahA~ ucca zikharoM se suzobhita jinamandira haiN| eka bAra ratnapurI kI rAjasabhA meM kSemaMkara mahArAja apane putra, pautra evaM prapautra sahita virAjamAna the| itane meM usa rAjasabhA meM eka paNDita AyA aura putra vajrAyudhakumAra se kahane lagA- he kumAra! Apa jIvAdi padArthoM kA vicAra karane meM catura haiM tathA anekAntarUpa jainamata ke | anuyAyI haiM; parantu vastu yA to ekAnta kSaNika hotI hai athavA ekAnta nitya hotI hai| to phira yaha batAiye ki "jIva sarvathA kSaNika hai ? yA sarvathA nitya hai ?" . ___ uttara meM vajrAyudhakumAra anekAnta svabhAva kA Azraya lekara amRta samAna madhura evaM zreSTha vacanoM dvArA kahane lage - "he vidvAna ! maiM jIvAdi padArthoM kA svarUpa pakSapAtarahita kahatA hU~; tuma apane mana ko sthira rakhakara suno| jabataka tumane anekAntamaya jainadharma kA amRta nahIM piyA; tabhI taka tumhArI vANI meM ekAntavAdarUpa mithyAtva kA viSa AtA hai / anekAnta ke amRta kA svAda lete hI tumhArA mithyAtvarUpI viSa utara jAyegA aura tumheM tRpti hogii| suno ! jinendra bhagavAna ke amRtasamAna vacanoM meM aisA kahA hai ki jIvAdi koI padArtha sarvathA kSaNika nahIM haiM aura na sarvathA nitya haiM; kyoMki yadi use sarvathA kSaNika mAnA jAye to puNya-pApa kA phala yA baMdha-mokSa Adi kucha nahIM ho sakate; punarjanma nahIM ho sakatA, vicArapUrvaka kiye jAne vAle kArya vyApAra
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/35 vivAhAdi nahIM ho sakate, jJAna- cAritrAdi kA anuSThAna yA tapAdi bhI niSphala ho jAyeMge; kyoMki jIva kSaNika hogA to una sabakA phala kauna bhogegA ? tathA gurudvArA ziSya ko jJAnaprApti, pUrvajanma ke saMskAra bhI nahIM raheMge aura pratyabhijJAna, jAtismaraNa Adi kA bhI lopa ho jaayegaa| isalie jIva ko sarvathA kSaNikapanA nahIM hai aura yadi jIva ko sarvathA nitya mAnA jAye to baMdha mokSa nahIM bana sakeMge. ajJAna dUra karake jJAna honA siddha nahIM hogaa| krodhAdi kI hAni yA jJAnAdi kI vRddhi nahIM ho sakegI, punarjanma bhI nahIM ho sakegA; gati kA parivartana bhI kisa prakAra hogA ? isalie jIva sarvathA nitya bhI nahIM hai / - eka hI jIva eka sAtha nitya tathA anitya aise aneka svarUpa hai, AtmA dravya se nitya hai, paryAya se palaTatA hai; ise hI anekAnta kahate haiN| isIprakAra jIvAdi tattvoM meM jo apane guNa paryAya haiM unase vaha sarvathA abhinna nahIM hai; isalie buddhimAnoM ko parIkSApUrvaka anekAnta svarUpa jainadharma ko svIkAra karanA cAhiye; kyoMki vahI satya hai| ekAnta nityapanA yA ekAnta kSaNikapanA vaha satya nahIM hai|" isaprakAra vajrAyudhakumAra ne vajrasamAna vacanoM dvArA ekAntavAda ke tarkoM ko khaNDa-khaNDa kara diyaa| vidvAna paNDita ke veza meM AyA huA vaha deva bhI vajrAyudha kI vidvatA se mugdha ho gayA / mana meM prasanna hokara abhI vizeSa parIkSA ke liye usane pUchA ki - he kumAra ! Apake vacana buddhimattApUrNa tathA vidvAnoM ko Ananda denevAle haiM / aba yaha samajhAyeM ki - "kyA jIva karmAdi kA kartA hai ? yA sarvathA akartA hai ?" uttara meM vajrAyudha ne kahA - jIva ko ghaTa-paTa - zarIra-karma Adi paradravya kA kartA upacAra se kahA jAtA hai, vAstava meM jIva unakA kartA nahIM hai| azuddhanaya se jIva apane krodha-rAgAdi bhAvoM kA kartA hai; parantu vaha kartApanA chor3ane yogya hai| zuddhanaya se jIva una krodhAdi kA kartA bhI nahIM hai vaha apane samyaktvAdi zuddha cetana bhAvoM kA hI vAstava meM kartA hai, vaha usakA svabhAva hai - isaprakAra jIva ke kartApanA tathA akartApanA samajhanA /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/36 paNDita ke veza meM Aye deva ne phira pUchA - "kyA jIva karma ke phala kA bhoktA hai yA nahIM ?" kumAra vajrAyudha ne uttara diyA ki - "azuddhanaya se jIva apane kiye hue karmoM kA phala bhogatA hai, zuddhanaya se vaha karmaphala kA bhoktA nahIM hai; zaddhanaya se to vaha apane svAbhAvika sukha kA hI bhoktA hai / ' 99 usane phira pUchA - jo jIva karma karatA hai, vahI usake phala kA bhoktA hai ? yA koI dUsarA ? vajrAyudha ne kahA - eka paryAya meM jIva zubhAzubha karma ko karatA hai aura dUsarI paryAya meM (dUsare janma meM athavA vartamAna bhava meM) usake phala ko bhogatA hai; isalie paryAya- apekSA se dekhane para jo karatA hai vahI nahIM bhogatA aura dravya apekSA se dekhane para jisa jIva ne karma kiye haiM, vahI jIva unake phala bhogatA hai| eka jIva ke sukha-duHkha ko dUsarA nahIM bhogatA / - usane phira pUchA - jIva sarvavyApI mahAna hai ? yA tillI ke dAne jitanA sUkSma hai ? vajrAyudha ne kahA - nizcaya se pratyeka jIva sadA asaMkhyAta pradezI hai| kevalI samudghAta ke samaya vaha sampUrNa loka meM vyApta hone se sarvavyApI ho jAtA hai, jo mAtra eka samaya ko hI rahatA hai| usake atirikta samaya meM choTAbar3A jaisA zarIra ho vaise AkAravAlA hotA hai| usakA kAraNa yaha hai ki dIpaka prakAza kI bhA~ti jIva meM saMkoca - vistAra hone kI zakti hai; isalie vaha zarIra ke AkAra jaisA ho jAtA hai| muktadazA meM vidyamAna zarIrarahita jIva bhI sarvathA nirAkAra nahIM hai tathA sarvavyApI bhI nahIM hai; parantu lagabhaga antima zarIra - pramANa caitanya AkAravAlA hotA hai / anta meM usakI parIkSA karane Aye deva ne pUchA - he ku~varajI ! yaha batalAyeM ki kyA jIva svayaM jJAna se jAnatA hai yA indriyoM se ? vajrAyudhakumAra ne kahA - jIva svayaM jJAnasvarUpa hai isalie vaha svayaM jAnatA hai; indriyA~ kahIM jIva svarUpa nahIM haiM: zarIra aura indriyA~ to acetana
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/37 jar3a haiM; unase jIva bhinna hai| arihanta evaM siddha bhagavanta to indriyoM ke binA hI sabako jAnate haiM; svAnubhavI dharmAtmA bhI indriyoM ke avalambana binA hI AtmA ko anubhavate haiN| isaprakAra AtmA atIndriya jJAnasvarUpa hai| isaprakAra AtmA kA svarUpa bhale prakAra samajhAkara anta meM vajrAyudha kumAra ne kahA- 'jIvakA nityapanA-kSaNikapanA, baMdha-mokSa, kartRtva-bhoktRtva Adisaba anekAnta-syAdvAda naya se hI siddha hotA hai| ekAntanaya sevaha kucha bhI siddha nahIM ho sakatA; isaliye he bhavya! tuma anekAntamaya jainadharmAnusAra samyak zraddhA karake apanA kalyANa karo! isaprakAra paNDita veza meM Aye hue usa deva ne jo bhI prazna pUche, una sabakA samAdhAna vajrAyudhakumAra ne gambhIratA aura dRr3hatA se anekAntAnusAra kiyaa| bharata ke bhAvI tIrthaMkara ke zrImukha se aisI sundara dharma-carcA sunakara videha ke samasta sabhAjana ati prasanna hue| unake amRta bhare vacana sunakara tathA unake tattvArthazraddhAna kI dRr3hatA dekhakara vaha mithyAdRSTi deva bhI jainadharma kA svarUpa samajhakara samyagdarzana ko prApta huaa| _____ pazcAt turanta hI usa vicitracUla deva ne apanA mUla svarUpa prakaTa kiyA aura svarga meM indra dvArA kI gaI unakI prazaMsA kaha sunAI - "he prabho ! maiMne Apake tattvajJAna meM zaMkA karake ApakI parIkSA kii| Apake pratApa se mujhe jainadharma kI zraddhA huI aura maiMne samyagdarzana prApta kiyA; isalie ApakA mujha para mahAna upakAra hai| ApakA tattvajJAna-ujjvala hai aura Apa bhAvI tIrthaMkara ho|" - isaprakAra bhinna-bhinna prakAra kI stuti karake mahAna bhakti sahita usane svarga ke vastrAbhUSaNa bheMTa karake vajrAyudhakumAra kA bahumAna kiyaa| ahA! jagata meM ve dharmAtmA jIva dhanya haiM, jo ki samyaktvAdi nirmala ratnoM se vibhUSita haiM, indra bhI jinakI prazaMsA karate hoM aura deva Akara jinakI parIkSA karate hoM tathApi tattvazraddhA meM jo kiMcit bhI calAyamAna nahIM hote - aise dharmAtmAoM ke samyagdarzanAdi guNa dekhakara mumukSu kA hRdaya unake prati pramoda se ullasita hotA hai| bhAvI tIrthaMkara zAntinAtha aise zrI vajrAyudhakumAra kA nirmala tattvajJAna jijJAsu jIvoM ko anukaraNIya hai|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/38 bAla-sabhA chAtra gurujI Aja to hama Apase hI kahAnI suneNge| gurujI chAtra gurujI chAtra gurujI chAtra gurujI - gurujI 1 - chAtra gurujI - - - chAtra phira to usane vahA~ bhI bahuta nukasAna kiyA hogA ? gurujI - - - chAtra to kyA use kisI ne pakar3a liyA ? vaha pakar3ane vAlA kauna mahA 1 jarUra ! Aja hama Apa ko eka hAthI kI kahAnI sunAte haiN| gurujI usa hAthI kA nAma kyA hai ? usa hAthI kA nAma hai - 'vanakeli' / - hA~! gurujI sunAie / pRthvIpAla nAma ke eka rAjA the, yaha vanakeli nAma kA hAthI unhIM kA thA, eka dina vaha hAthI kisI kAraNa kSubdha hokara apane baMdhanoM ko tor3akara utpAta macAtA huA nagara se bAhara nikala gayA, pakar3ane kI himmata kisI ne nahIM kI / use ---- phira kyA huA gurujI ? vaha logoM ko mAratA, jAnavaroM ko pachAr3atA, ciMghADatA huA eka par3osI nagara meM ghusa gyaa| - hA~ ! vahA~ bhI usane logoM ko mAranA zurU kara diyA; parantu vaha vahA~ adhika dera taka utpAta nahIM macA sakA / gyaa| phira kyA huA gurujI ? phira usa hAthI ko lekara usake pUrva ke svAmI rAjA pRthvIpAla va vartamAna ke svAmI rAjA padmanAbha meM yuddha chir3a gyaa| yuddha meM rAjA pRthvIpAla kA maraNa ho gayA aura isa kAraNa rAjA padmanAbha ko bhI vairAgya ho gyaa| unhoMne zrIdhara munirAja se dIkSA le lii| chAtra gurujI ! phira usa hAthI kA kyA huA ? - puruSa thA ? hA~ ! use vahA~ ke rAjA padmanAbha ne pakar3a liyA yA yaha kaho ki rAjA padmanAbha ko dekhakara usa hAthI kA krodha ekadama zAnta ho
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ SH jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/39 gurujI - usa hAthI ko bhI yaha karuNa evaM vairAgya kA prasaMga dekhakara vairAgya A gayA aura vaha bhI munirAja padmanAbha ke sAtha rahakara apanI AtmasAdhanA meM laga gyaa| munirAja ke darzana se tathA dharmopadeza se usakI cetanA jAgRta ho uThI, vaha vicArane lagA ki - 'maiM pazu nahIM hU~, yaha krodhAdi bhI maiM nahIM hU~, maiM to muni bhagavanta ke samAna zAnta svarUpa AtmA hU~' - aisA vedana karate hue use samyagdarzana ho gyaa| samyagdarzana se alaMkRta hokara vaha bhI apane svAmI ke caraNacihnoM para muktimArgakI ora calane lgaa|ahaa!jisebhaaviitiirthNkrkiisevaa AAN kA suyoga prApta huAho, usakA kalyANa kyoM nahIM hogA ? avazya hogaa| ___ zrI padmanAbha munirAja jahA~-jahA~ vihAra karate, vahA~-vahA~ gajarAja vanakeli bhI ziSya kI bhA~ti unake sAtha jAtA; jaba munirAja dhyAna meM lIna hote taba vaha unake samIpa cupacApa baiThakara Atmacintana karatA / munirAja ke sAnnidhya meM rahakara vaha adbhuta vairAgyamaya jIvana bitaataa| munirAja ke darzana ko Ane / vAle mumukSu zrAvaka usa hAthI kI caryA ko dekhakara Azcarya mugdha ho jAte aura unake antara meM dharma kI apAra mahimA jAgRta hotI ki - "ahA ! yaha hAthI bhI munirAja ke upadezase jainadharma prApta karake aisA vairAgyamaya jIvana jItA hai, vaha to apane liye anukaraNIya hai|" - isaprakAra aneka jIva hAthI ko dekhakara vairAgya prApta krte| hAthI jaba apanI DhU~Dha jhukAkara munirAja ko namaskAra karatA aura munirAja kI dRSTi usa para par3atI, taba hAtha uThAkara ve use AzIrvAda dete aura vaha hAthI apane ko dhanya maantaa| priya bAlako ! yaha jAnakara Apako behada khuzI hogI ki yaha munirAja padmanAbha eka bhava bAda candraprabha nAma ke AThaveM tIrthaMkara hokara mokSa padhAre, unheM hamArA namaskAra ho|
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/40 bAlasabhA saMcAlaka - Aja hamAre skUla ke isa satra kI antima bAla sabhA hai, "hama apanI chuTTiyA~ kaise bitAyeMge" isa sambandha meM hameM Aja hamAre gurujI btaaeNge| jabataka gurujI Ate haiM, tabataka yadi koI apane vicAra rakhanA cAhatA ho, to rakha sakatA hai| jineza- mitra maiM eka zikSAprada paurANika kahAnI sunAnA cAhatA huuN| saMcAlaka-AIe, mAika para aaiie| jineza-jainadarzana ke jAne-mAne vidvAna paNDita ToDaramalajI ne mokSamArga prakAzaka ke pRSTha 238 para likhA hai ki 'phala lagatA hai, so pariNAmoM kA lagatA hai maiM Aja isI bAta ko batAne vAlI bhagavAna zAntinAtha aura unake gaNadhara cakrAyudha' ke pUrva bhava kI kahAnI sunA rahA huuN| isa kahAnI ke mAdhyama se vivekI jIva apane pariNAma sudhAra kara apanA mokSamArga prazasta kareMge - aisI maMgala bhAvanA hai| jambUdvIpa ke videhakSetra meM ...... (isI bIca gurujI A jAte haiN|) saMcAlaka-hamAre mAnanIya gurujI padhAra cuke haiN| hama sabhI karatala dhvani se unakA svAgata karate haiN| (gurujI Akara baiTha jAte haiN|) jineza-aba gurujI A gaye haiM, ata: yadi gurujI ijAjata deM to maiM apanI bAta pUrI kara duuN| gurujI- jarUra, tuma apanI bAta pUrI kro| hameM acche kArya kabhI adhUre nahIM chor3anA caahie| jineza-jI gurujI, hA~ to maiM kaha rahA thA ki jambUdvIpa ke videhakSetra meM vatsakAvatI deza hai, jahA~ jainazAsana kA dharmacakra sadA calatA rahatA hai| usa deza kI prabhAkarI nagarI meM dharmAtmA smitasAgara rAjA rAjya karate the| unake do putra the| eka kA nAma thA aparAjita-balabhadra aura dUsare kA nAma thA anantavIryavAsudeva / donoM meM atyanta gAr3ha bhrAtRprema thaa| smitasAgara rAjA to vairAgI hokara muni bana gae aura nidAnabaMdha kara dharaNendra hue| aparAjita-balabhadra bhI dIkSA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/41 lekara muni baneM aura solahaveM acyuta svarga meM deva hue| tathA anantavIryavAsudeva bhogoM meM masta rahakara maraNa kara naraka meM gyaa| dekho, to pariNAmoM kA phala ! jIvanabhara tathA bhava-bhavAntara se sAtha rahanevAle tathA bhaviSya meM bhI tIrthaMkara-gaNadhara honevAle ve bhAI pRthak ho gaye - eka svarga meM aura dUsarA naraka meN| __ dekho, pariNAmoM vicitratA! manuSya bhava ke anukUla saMyogoM meM pariNAmoM kI nikRSTatA ke kAraNa naraka meM gayA aura naraka kI mahAna pratikUlatA meM bhI puna: samyaktva ko dhAraNa kara liyA arthAt mokSamArgapara calanA Arambha kara diyaa| isase patA calatA hai ki saMyogoM aura nimittoM se kucha nahIM hotA; hamAre upAdAna meM jaisA kAraNa hotA hai, kArya bhI vaisA hI hotA hai tathA phala bhI vaisA hI milatA hai| usameM bAhya saMyoga kucha nahIM kara skte| anantavIrya ke bhava meM anukUlatA hone para bhI bhogoM ko ikaTThe karane meM aura bhogane meM dukhI rahA aura usake phala meM naraka gyaa| vahA~ bhI bahuta kAla taka atyanta dukhI rahA pazcAt samyaktva prApta kara naraka meM bhI sukhI ho gyaa| kahA bhI hai cinmUrata dRgadhArI kI moyarIti lagata kachu attaapttii| bAhya nAraka kRta dukha bhogeantara samarasa gttaagttii|| isase siddhAnta phalita huA ki-sukha-dukha bAhya saMyogoM ke Azrita nahIM hote; svabhAva-vibhAva bhAvoM ke Azrita hote haiN| tathA phala lagatA hai, sopariNAmoM kA hI lagatA hai| viveka- (hAtha U~cA karate hue khar3e hokara) gurujI kyA maiM eka prazna pU~cha sakatA hU~? gurujI- hA~ ! puucho| viveka-naraka meM usa jIva ko aisA kauna-sA kAraNa banA, jisase usane vahA~ samyaktva prApta kara liyA ? . ___gurujI- (jineza kI ora izArA karate hue ) yadi tuma isakA uttara denA cAho, to de sakate ho|
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/42 jineza-jI, smitasAgara rAjA jo nidAnabaMdha kara dharaNendra hue the, ekabAra una dharaNendra ne avadhijJAna se jAnA ki pUrvabhava kA merA putra anantavIrya marakara naraka meM gayA hai; isalie turanta ve dharaNendra use pratibodhane ke liye naraka meM phuNce| dharaNendra ko dekhate hI nArakI jIvoM ko Azcarya huA ki yaha koI prabhAvazAlI deva hameM mArane ke liye nahIM, kintu zAnti pradAna karane Aye haiM; aisA samajhakara ve saba nArakI kSaNabhara ke liye eka-dUsare ke sAtha lar3anAjhagar3anA chor3akara dharaNendra kI bAta sunane ko Atura hue| dharaNendra ne anantavIrya ke jIva ko sambodhate hue kahA - "he bhavya ! isase pUrva ke bhava meM tU tIna khaNDa kA svAmI vAsudeva thA aura maiM terA pitA thaa| dharma ko bhUlakara viSaya-bhogoM kI tIvra lAlasA ke kAraNa tujhe yaha naraka milA hai| aba phira se apane AtmA kI surakSA kara aura apane khoye hue samyaktva-ratna ko punaH prApta kara le ! maiM dharaNendra hU~ aura tujhe pratibodhane ke liye hI yahA~ AyA ahA! mAnoM naraka meM amRta pIne ko milA ho !! tadanusAra dharaNendra ke vacana sunakara usa nArakI jIva ko mahAna zAnti huii| vaha gadgada hokara hAtha jor3akara kahane lagA- "he tAt ! Apane isa naraka meM bhI mujhe dharmopadeza rUpI amRtapAna karAke mahAna upakAra kiyA hai|" ___dharaNendra ne kahA- "are! tU manuSyabhava meM trikhaNDAdhipati thA aura bhaviSya meM tIrthaMkara honevAle mahAtmA aparAjita baladeva tere bhAI arhaniza jIvana ke sAthI the; usa kAla meM jo tere sAthI the, unameM se aneka jIvoM ne to mokSa prApta kara liyA, aneka jIva svarga meM gaye aura tU yahA~ naraka meM par3A hai|" yaha sunakara vaha vicArane lagA ki - are ! puNyaphala ko bhogane vAle to kitane hI jIva mere sAthI the; parantu aba isa pApaphala ko bhogane meM koI merA sahacara nahIM hai; maiM akelA hI pApa kA phala bhoga rahA hU~ / ___ taba dharaNendra ne punaH sambodhita karate hue kahA- vatsa aisA nahIM hai ki puNyaphala bhogane meM koI sAthI hotA hai aura pApaphala bhogane meM nhiiN| sabakA phala to jIva ko svayaM hI bhoganA par3atA hai| kahA bhI hai -
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/43 svayaM kie jo karma zubhAzubha phala nizcaya hI ve dete| kare Apa phala deya anya to svayaM kie niSphala hote // - janma-maraNa ekahi kare, sukha-duHkha vede ek| naraka gamana bhI ekalA, mokSa jAya jIva ek|| "yahA~ akelA merA AtmA hIzaraNa hai|"- isaprakAra ekatva bhAvanA dvArA antaraMga svabhAva kI gaharAI meM utarakara usane puna: samyaktva grahaNa kara liyaa| itanA hI nahIM, usasamaya aura bhI aneka nArakI jIva zAnti evaM samyaktva ko prApta hue aura ati upakAra buddhi se hAtha jor3akara dharaNendra ko namaskAra karane lge|apnaa prayojana pUrNa huAjAnakara vedharaNendra bhI apane sthAna para cale gye| dekho to sahI ! jIvoM ke pariNAmoM kI vicitratA !! trikhaNDa kA rAjavaibhava bhogane meM aparAjita aura anantavIrya donoM sAtha the; tathApi eka to vizuddha pariNAma ke kAraNa svarga gayA aura dUsarA saMkleza pariNAma ke kAraNa naraka gyaa| naraka meM bhI puna: samyaktva prApta kara liyaa| do bhAiyoM meM se eka asaMkhyAta varSoM taka svarga meM aura dUsarA asaMkhyAta varSoM taka naraka meM, tathApi gaharI antardRSTi se dekheM to donoMjIvasamyagdRSTi haiM, donoMcaturthaguNasthAnavartI haiM aura samyaktva sukha donoM ko samAna hai| donoM ke saMyogoM meM tathA audayika bhAva meMmahAna antara hone para bhIsvabhAvadazA kI isa samAnatA ko bhedajJAnIjIva hIjAna sakate haiN| udaya aura jJAna kojo bhinna dekha sakate haiM ve hI jJAniyoM kI antaradazA ko pahicAna sakate haiN| saMcAlaka-dhanyavAda jineza! aba maiM A. gurujI se nivedana karatA hU~ ki ve apanA mArgadarzana dene kI kRpA kreN| gurujI-jineza ne bahuta hI mArmika evaM zikSAprada kahAnI sunaaii| maiM bhI isI sandarbha meM kahanA cAhU~gA ki Apa sabhI apane avakAza kAla meM anyAyaanIti-abhakSya se sadA dUra raheM aura isa bhedajJAna kI bhAvanA ko apane jIvana meM sadA bhAte raheM tathA zIghra hI mokSamArga prazasta kreN| - yahI merI bhAvanA hai| saMcAlaka - (AjJA se) bolo, mahAvIra svAmI kI jaya !
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna-vairAgya varddhaka preraka prasaMga jJAtavya hai ki aba Age Ane vAle sabhI preraka prasaMga sva. paNDita prakAzacandajI 'hitaiSI' dillI ke sampAdakatva meM nikalane vAle mAsika patra "sanmati sandeza" meM se saMkalita kiye gaye haiN| -AbhAra sukha-duHkha donoM (1) meM jIva svayaMbhU hai mahArAjA jayasiMha jaMgala meM pyAsa se tar3apha uThe, pyAsa se unakA kaMTha . sUkhA jA rahA thaa| kucha cale hI the ki kucha dUra para eka jhopar3I dikhAI dii| jhopar3I ke sAmane pahu~ca kara usa garIba kisAna se rAjA ne pAnI maaNgaa| kisAna ne rAjA ko ghar3e kA ThaNDA pAnI pilaayaa| pazcAt dUdha aura cAvala kI mIThI khIra khilaaii| rAjA ko Aja kA bhojana pAnI bar3A svAdiSTa lgaa| rAjA ne eka kAgaja meM kucha likha kara kisAna ko dete hue kahA - jaba kabhI tuma para kucha saMkaTa par3e to mere pAsa AnA / maiM jayapura meM rahatA huuN| itanA kahakara rAjA calA gyaa| kisAna ne vaha kAgaja apanI strI ko de diyaa| ___ kucha dina bAda bar3e jora se sUkhA pdd'aa| anAja ke binA loga eka-eka dAne ko tarasane lge| cAroM ora trAhi-trAhi macI thii| aise kaThina samaya meM kisAna kI strI ne rAjA ke vacana kI yAda dilaaii| ___kisAna kucha dina meM jayapura pahu~ca kara vahA~ rAjabhavana meM rAjA ke sAmane bhI pahu~ca gyaa| rAjA usa samaya bhagavAna kI pUjA kara rahA thaa| bahuta dera taka rAjA kI kriyA dekhakara kisAna kahane lagA - rAjan ! bAra-bAra hAtha ikaTThA karate aura phira jamIna meM sira paTakate ho, isa bImArI kA kucha ilAja kraao| rAjA ne samajhAyA- 'bhAI ! yaha bImArI nahIM, bhagavAna se prArthanA kara rahA thaa|
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ A STHETITUTE MAN ATTRATIDHHITI NANCIASA jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/45 'kisaliye ?' - kisAna ne I puuchaa| 'sukha sAdhana mA~gane ke | liye|' - rAjA ne khaa| ___'tuma bhI bhikhArI ho, hama to tumako rAjA samajha rahe the| aba hama bhI bhagavAna se hI mAMga leNge| tumase kyA mAMgeM ?' bhAI ! bhagavAna hI sabako | detA hai ?' 'hama mAMgeMge to de degaa|' - kisAna bolaa| 'hA~ bhAI kismata meM hogA to jarUra degaa|' 'phira kismata detI hai yA bhagavAma ?' ina praznoM kI bauchAroM meM rAjA bhI sakapakA gyaa| taba kisAna ne sambodhita karate hue kahA___ "isase patA calatA hai ki phala to sabako apanI svayaM kI karanI ke anusAra hI milatA hai; kyoMki yadi bhagavAna detA hotA to sabhI ko detA, parantu vastusthiti to yaha hai ki to koI kisI ko kucha nahIM de sakatA, saba svayaMbhU haiM, saba apanI-apanI karanI kA hI phala pAte haiN|" jisake pAsa pU~jI hai, use bhI dhana kamAnA cAhie aura jisake Upara karja hai, use bhI dhana kamAnA caahie| yadi pU~jIvAlA vyakti dhana kamAyegA to pU~jI kI vRddhi hogI aura RNI vyakti dhana kamAyegA to karja kA nAza hogaa| ___ isIprakAra jo puNya ke udaya se sukhI hai, use bhI dharma hI karanA yogya hai aura jo pApa ke udaya se duHkhI hai use bhI dharma karanA yogya hai| sukhI vyakti dharma karegA to sukha bar3hegA aura duHkhI vyakti dharma karegA to duHkha kA nAza hogaa| ___ isalie sabhI avasthAoM meM dharma-sAdhana hI zreSTha hai-yaha tAtparyajAnanA caahie| - AtmAnuzAsana padya-18 kA bhAvArtha
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/46 kImata lagAomata (2) kImata samajho! dakSiNa prAnta ke eka gA~va meM eka julAhA rahatA thaa| vaha bar3A hI zAMtipriya svabhAva kA thaa| kar3avA bolanA jaise use AtA hI na thaa| eka dina eka zarAratI dhanI lar3ake ne usa julAhe kI parIkSA lene kI tthaanii| lar3ake ne praNa kiyA ki Aja to julAhe ko gussA lAkara hI chodduuNgaa| vaha julAhe ke pAsa phuNcaa| lar3ake ko dekhakara julAhe ne kahA - beTA! kyA cAhie? vaha bolA- mujhe yaha sAr3I caahie| isakA kyA loge ? julAhe ne kahA - do rupye| usa lar3ake ne sAr3I hAtha meM lekara usake do Tukar3e kara diye| usane kahA - mujhe pUrI nahIM AdhI sAr3I cAhie thii| isakA kyA loge ? julAhe ne zAMtipUrvaka kahA - eka rupayA / usa lar3ake ne usa sAr3I ke kaI Tukar3e kara DAle aura phira bolA - 'ye Tukar3e mere kisa kAma ke ? maiM inheM nahIM khriidtaa|' beTe ! ye Tukar3e tumhAre kyA kisI kAma ke nahIM haiM ?' yuvaka ne zarmindA hokara kahA - ye lo tumhArI pUrI sAr3I ke daam|' para julAhe ne nahIM liye| bolA- ina Tukar3oM ko jor3a kara kAma meM le lU~gA, aba ye tumhAre kisI kAma ke nahIM haiN| ____dhanI lar3ake ATMERHIT ne dhana ke mada meM kahA - 'tuma garIba FANARTHA mere pAsa to bahuta rupaye haiN| maiMne RASISAMR ... tumhArI cIja . STStep kharAba kI hai to usakA ghATA mujhe pUrA karanA hI caahie|' julAhe ne dhIre se kahA - 'beTe ! tuma isakA ghATA pUrA kara sakate ho kyA? to suno ! isakA PM AdamI ho , kintu . VA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/47 ghATA rupaye se pUrA nahIM ho sktaa| dekho saikar3oM kisAnoM ne kapAsa paidA kii| merI strI ne usakA sUta kAtA, usako raMgA, phira usakI sAr3I bunii| itane logoM kI mehanata bekAra gii| rupaye se isa mehanata ke ghATe ko kaise pUrA kara sakate ho ? julAhA bar3I zAMtipUrvaka apane beTe kI taraha samajhA rahA thaa| yaha suna kara lar3ake kI A~kheM bhara aaiiN| vaha julAhe ke pairoM para girakara kSamA yAcanA karane lgaa| julAhe ne use uThAte hue kahA - 'beTA ! agara maiM do rupaye kA lAlaca karatA to tumhArI jindagI kA vahI hAla hotA, jo isa sAr3I kA huaa|vh jindagI kisI ke kAma na aatii| eka sAr3I kharAba huI to dUsarI taiyAra ho jAyegI, lekina jindagI bigar3a jAtI to dUsarI kahA~ se lAte ? yaha julAhA Age cala kara dakSiNa bhArata kA vikhyAta santa tiruvalluvara ke nAma se prasiddha huA, jisane kurala kAvya kI racanA kara vizva ko amUlya nidhi pradAna kI hai| abhayakumArakI (3) nizcala dRr3hazraddhA . rAjA zreNika kA nAma jaga prasiddha hai, unake putra abhayakumAra eka samyagdRSTI sadgRhastha the| ve vItarAgI sarvajJa paramAtmA, antaraMga-bahiraMga parigraha rahita vItarAgI guru evaM vItarAgatA kA kathana karanavAlI jinavANI aura saddharma ke sivAya kisI anya devAdi ko svapna meM bhI namaskAra nahIM karatA the| unakI isa aTala zraddhA kI saudharma indra ne bhI apanI sabhA meM bar3I prazaMsA kii| isa prazaMsA ko sunakara apanI vikriyA ke ghamaNDa meM Akara eka deva ne kahA - 'indrarAja yadi AjJA ho to maiM abhI jAkara abhayakumAra ko zraddhA se vicalita kara sakatA huuN| ina bhUmigocarI gRhasthoM kI kyA zraddhA ? ye to thor3e se hI saMkaTa meM DagamagA jAte haiN|
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 15/48 indra ne kahA - 'abhayakumAra kI zraddhA koI chuImuI kA per3a nahIM, jo uMgalI se murajhA jAya / ' usI samaya deva ne rAjagRhI meM vikriyA se nAgadeva kA mandira banAyA aura nagara meM prasiddhi kara dI ki nagara ke bAhara eka nAgadeva kA mandira apane Apa * pragaTa huA hai| vahA~ jAkara jo unakI bhaktibhAva se pUjA karatA hai, usakI manokAmanA parI ho jAtI hai / - yaha samAcAra sunakara sArI rAjagRha nagarI usake darzana karane TUTa pdd'ii| abhayakumAra ko bhI samAcAra milA, kintu ve kyoM Ane lage ? mantrI vagaireha ne bahuta samajhAyA kintu abhayakumAra Tasa se masa nahIM hue / kucha samaya bAda kyA dekhate haiM ki pUre rAjabhavana aura rAjasabhA meM sarpa hI sarpa bhAga daur3a kara rahe haiN| yaha upadrava dekhakara saba ne milakara abhayakumAra ko bahuta samajhAyA, kintu unhoMne kahA - merA mastaka sacce deva - zAstra - guruko chor3akara aura kisI ke Age nahIM jhuka sakatA hai| yadi inhoMne kATa liyA to eka bAra hI maraNa hogA aura vaha maraNa kA samaya bhI nizcita hai, jaba honA hai tabhI hogA / ataH inase Dara kara kyA maiM kisI kudeva kI pUjA karane lagU~ ? yaha kadApi nahIM ho sktaa| itane meM rAjakumAra aura rAnI ko sarpa ne Dasa liyA, kintu abhayakumAra ne mastaka nahIM jhukAyA / abhayakumAra kI apUrva dRr3hatA ko dekhakara deva ne apanA asalI rUpa pragaTa kara kSamAyAcanA kI aura rAjakumAra va rAnI kI mUrchA bhI samApta ho gii|
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/49 cakravartI kA bhI... (4) ...abhimAna gala gayA! samasta bharata khaNDa kI digvijaya karate hue cakravartI bharata vRSabhAcala (vRSabha kUTa) parvata para phuNce| sphaTika se ujjvala zveta prastaroM ke gaganacumbI U~ce zikhara aura una para par3ate hue sUrya kiraNoM ke pratibimba kI vicitra camaka aura mohaka AbhA thii| chaha khaNDa kI digvijaya aura cakravartitva ke garva sa dIpta bharata kI A~kheM vRSabhAcala kI sphaTika sI zveta AbhA meM apane nirmala yaza kA pratibimba jhalakatA huA dekha rahI thiiN| ve soca rahe the maiM pahalA cakravartI hU~, jisakA nAma yahA~ sabase Upara likhA jaayegaa| ___ cakravartI parvata ke zveta zilApaTTa para apanA nAma aMkita karanA cAhate the| isake lie kAMkiNI ratna lekara jyoMhI udyata hue to sarvatra zilApaTToM para hajAroM hajAra cakravartI rAjAoM ke nAma likhe hue dekha kara cakita se raha gye| 'kyA isa pRthvI para mere jaise aura bhI asaMkhya cakravartI rAjA ho gaye haiM ? isa parvata kA khaNDakhaNDa unakI prazastiyoM X se bharA huA hai ? isameM to eka nAma likhane kI bhI jagaha nahIM hai ....!' samrATa cakravartI bharata kA ahaMkAra gala gyaa| " vismita se dekhate rahe, apanA nAma likhane ke lie unheM eka paMkti barAbara bhI jagaha khAlI nahIM milii| bahuta dera socane ke bAda cakravartI ne kisI cakravartI ke nAma kI prazasti ko apane vajropama hAthoM se miTAyA aura vahA~ para apanI prazasti likhI 'maiM ikSvAku vaMzarUpI gagana kA candra, vizvavijetA, cAroM dizAoM kI pRthvI kA svAmI, apanI mAtA ke sau putroM meM jyeSTha, bhagavAna RSabhadeva kA RA AMw NUA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/50 bar3A putra cakravartI bharata huuN| maiMne samasta vidyAdharoM, devatAoM aura rAjAoM ko vinata kiyA hai, pRthvI maNDala kI parikramA karake digvijaya prApta kI hai|' bharata ne apanI yazaHprazasti likhakara jyoMhI use dubArA dekhA, to unake hRdaya meM eka ulajhA huA prazna samAdhAna pAne ko uTha khar3A huaa| maiMne Aja eka cakravartI ke nAma ko miTAkara apanA nAma likhA hai, to kyA isIprakAra bhaviSya kA koI cakravartI merA nAma bhI miTA kara apanA nAma nahIM likhegA? isa mahAkAla ke pravAha meM kauna ajara, amara, avinAzI rahA hai ? yaha jagata kSaNabhaMgura hai, calAcala hai, siddha bhagavAna hI acala haiN| ..dhanya haiM jejIva narabhava (5) pAya yaha kAraja kiyA! ka 4NE dAra eka dhanavAna seTha ke putra kI kisI nirdhana par3ausI ke lar3ake ke sAtha ghaniSTa mitratA ho gii| donoM mitra pratidina eka-dUsare se milate the aura Apasa meM bahuta sneha rakhate the| ___ nirdhana kA putra yadyapi seTha ke lar3ake ke pAsa nityaprati AtA rahatA thA, parantu usake mana meM kucha saMkoca avazya banA rahatA thaa| seTha putra isa sthiti ko samajha gyaa| ___eka dina usane apane mitra se kucha lohA ma~gavAyA, jisase vaha apane ghara meM rakhI pArasamaNi se usakA sonA banA sake aura mitra kI nirdhanatA dUra kara ske| usakA mitra lohA le AyA to usane pitAjI se pArasamaNi mA~ga kara lohe ko chuA diyA, parantu lohA vaisA kA vaisA lohA hI banA rahA, sonA nahIM bnaa| seTha putra ko yaha dekhakara bar3A Azcarya huaa| usane socA pArasamaNi bekAra ho gaI, ata: vaha pitAjI ke pAsa gayA aura saba bAta sunaaii|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/51 seThajI ne putra se saba vRttAnta sunakara kahA- 'beTA ! isa lohe para to jaMga kITa Adi lagA huA hai| isalie pahale ise dUra karo, tabhI lohe kA svarNa bana sakatA hai| aba kI bAra lar3ake ne vaisA hI kiyA to lohA svarNarUpa meM parivartita ho gyaa| basa isI taraha jabataka AtmA se mithyAtva (ulTI mAnyatA) kI jaMga nahIM chUTegI, tabataka AtmA paramAtmA nahIM bana sktii| yadi mithyAtva nahIM chUTA aura dhana-parivAra tathA zarIra bhI chor3a diyA to saMsAra kA duHkha nahIM chUTa sktaa| yadi mithyAtva chUTa gayA to aura saba apane Apa chUTa jaayegaa| camatkAra bhakti kA yA (6) Ayu karma ke udaya kA kavivara dhanaMjaya seTha saMskRta bhASA ke prakANDa paNDita evaM siddhAnta marmajJa aura zreSTha kavi the| jinendra bhakti se to ApakA hRdaya ota-prota rahatA thaa| Apa jinendra bhakti itanI tanmaya hokara karate the ki usa samaya Apako bAhya jagata kI sudha-budha nahIM rahatI thii| eka dina jinendra pUjA meM Apa tallIna the, usI samaya unake ghara para unake bacce ko sarpa ne Dasa liyA / baccA mu~ha se jhAga chor3ane lgaa| seThAnI ne aneka ilAja karAye, kintu usase kucha lAbha nahIM huaa| taba jinamandira meM seTha jI Pancomare -Sal
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/52 ko khabara dI gaI, kintu seTha dhanaMjaya pUjA meM itane tallIna the ki unhoMne isa bAta para kucha dhyAna nahIM diyaa| __yaha dekhakara paka par3osana ne seThAnI ke Upara raMga rakha diyA ki Apake bhagatajI seTha sAhaba aise cintA karanevAle nahIM haiN| bacce ko le jAkara unhIM ke sAmane rakha aao| taba bacce kI hAlata dekhakara apane Apa cintA kreNge| seThAnI to pahale hI cintA se vihvala ho rahI thii| yaha suna kara seThAnI ne bacce ko uThAyA aura mandira meM le jAkara pUjA karate hue seThajI ke sanmukha rakha diyA aura jora-jora se rone-cillAne lgii| seTha dhanaMjaya ne pUjA pUrNa karane ke bAda samajhAyA - seThAnIjI ! itanI cintA kyoM karatI ho ? yadi bacce kI Ayu zeSa hai to koI use chIna nahIM sakatA, yadi Ayu samApta ho gaI to koI bacA nahIM sktaa| kintu seThAnI ke Upara ina zabdoM kA kucha bhI asara nahIM huaa| vaha usI taraha rotI-cillAtI rhii| bAlaka par3A-par3A mu~ha se jhAga chor3a rahA thaa| seThajI pUjana ke bAda stuti meM dattacitta ho gye| unhoMne eka stotra kI racanA kI aura use bhakti bhAva se par3hane lage, tAki putra viyoga kI saMbhAvanA janita duHkha kucha kama hokara pariNAma nirmala raha skeN| parantu yahA~ to kucha aura hI ho gayA, bAlaka ke Ayukarma ke udaya se aura seThajI ke puNya-udaya se sahaja hI bAlaka kA sarpaviSa apane Apa utara gayA aura dharmaprabhAvanA huii| Aja bhI vaha stotra viSApahAra ke nAma se prasiddha hai| mAtra zAstrajJAna nahIM (7) AtmajJAna cAhie! 'zivabhUti ! tujhe to kucha bhI nahIM AtA aura na eka zabda kA bhI smaraNa rahatA hai, maiM kyA upadeza duuN|' 'gurudeva! mujha dIna anAtha para dayA kara sarala bhASA meM dharma kA sAra samajhA dIjie, maiM anapar3ha buddhihIna Apake zAstroM kI gaharAI ko bilkula bhI nahIM smjhtaa|' munirAja ne dayA karake use samajhAyA - bhAI ! tU isa maMtra ke raTa le aura
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/53 jIvana meM utAra le, terA kalyANa ho jaayegaa| maMtra hai - 'mA tuSa mAruSa' (rAga mata kara, dveSa mata kara) zivabhUti muni isI maMtra ko raTate hue svabhAva ko samajhakara rAga-dveSa ko dUra karane kA prayatna karane lge| kiMtu jJAna kA ughAr3a kama hone se vaha maMtra bhI bhUla gye| unake guru bhI vihAra kara cuke the| zivabhUti apane maMtra ko smRti meM lAne kA bahuta prayatna karate, kintu unheM apane maMtra kA smaraNa nahIM A rahA thaa| __eka dina zivabhUti munirAja kahIM jA rahe the| taba eka nagara meM koI mahilA ur3ada kI dAla dho rahI thii| taba unhoMne pUchA - bahina tuma kyA kara rahI ho? tuSa (chilakA) aura mASa (dAla) bhinna-bhinna kara rahI huuN| tuSa-mASa kA zabda sunate hI unheM usa maMtra ke bhAva kA smaraNa ho uThA - oho ! yaha zarIrAdi tuSa ke samAna hai aura AtmA mASa (dAla) ke samAna hai| ye donoM bhinna-bhinna haiN| - isaprakAra dravyazruta (zAstra) kA jJAna bilkula na hone para bhI AtmasvarUpa kA anubhava kara svabhAva meM lIna ho gaye aura karmoM kA nAza kara ziva kI vibhUti (siddha paramAtmA) bana gye| bhAvoM kI zuddhi hI dharma kA mArga hai| mokSa mArga meM mAtra zAstrajJAna kAryakArI nahIM, balki bhAvajJAna kAryakArI hai| aba takabAsAkhAyA (8) aba to tAjAkhAo! hama jI nahIM rahe haiM mAtra jIne kI aupacArikatA pUrNa kara rahe haiN| sA~soM kA lenA hI kyA jInA hai ? aise to mare camar3e kI dhaukanI bhI sA~seM liyA karatI hai| hamArI sAsoM meM lipsA, abhIpsA aura cAha kI bhI itanI hI garamAhaTa hai, jitanI agni se nikalatI dhaukanI kI havA aura IMdhana gaisoM meM hotI hai| hamArI ucchavAsoM meM bhI kArakhAnoM kI cimaniyoM ke kAle dhuMA kA rUpa dikha rahA hai; kyoMki ye sAseM antasa ko chUtI huI nahIM nikala rahIM, una Atma-pradezoM se hotI huI nahIM A rahIM, jinameM dharmaprANa bharA ho| vaha jIvana hI kyA, jisameM dharma kA janma hI na huA ho|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/54 eka vicAraka ne kahA hai- 'cetanA kA paidA ho jAnA vyaktikA janma hai aura vyakti kA paidA honA hI jIvana kA prArambha hai|' isakA sadbhAva hI Atma-jAgaraNa kI dizA, dharma kI dizA hai aura yaha tattva hI manuSya meM dharma ko janma dekara usake jIvana kA nirmANa karatA hai| isa sandarbha meM eka prAcIna ghaTanA ullekhanIya hai, jo isaprakAra hai - -- abhayanandi muni kA dhanarAja seTha ke yahA~ sAnanda AhAra huaa| AhAra ke bAda munirAja caukI para baiTha gaye / seTha kI putravadhu ne hAtha jor3akara mahArAja se savinaya prazna kiyA - 'itane sabere kaise ?' munirAja ne vidvattApUrNa prazna ke bhAva ko samajha kara uttara diyA- 'samaya kI khabara nahIM / ' phira munirAja ne pUchA - 'beTI ! terI Ayu kitanI hai ?' uttara milA'tIna varSa / ' 'tere pati kI Ayu kitanI hai ?' 'kula eka varSa' phira munirAja pUchA 'terI sAsa kI Ayu kitanI hai ?' usane uttara diyA - 'chaH mAha / ' isake bAda munirAja ne phira prazna kiyA - 'beTI ! aura tere sasura kI Ayu kyA hai ?' uttara milA - 've to abhI paidA hI nahIM hue|' 'beTI ! ye saba tAjA khA rahe haiM yA bAsA ?' uttara milA - 'abhI taka to bAsA khA rahe haiN|' itanI carcA ke bAda munirAja abhayanandi jaMgala kI ora cale gaye / - yahA~ dhanarAja seTha apanI putravadhu ke vicitra uttara sunakara tathA unase apanA apamAna samajha kara putravadhu se bolA- 'arI mUrkhA ! tUne to munirAja ke samakSa mere pUre parivAra kI nAka kATa dii| tUne Aja pAgalapana meM isa parivAra kA apamAna karane ke lie sAre uttara mUrkhapana ke diye haiM, isalie tU isI samaya mere ghara se nikala jA / ' putravadhu ne kahA- 'pitAjI! maiMne sArI bAteM saca aura sanmAna sUcaka kahI haiN| Apako vizvAsa na ho to munirAja se pUchakara hI nirNaya kara lIjiye / ' taba seTha ne munirAja ke pAsa jAkara ina saba gUr3ha bAtoM kA matalaba pUchA / 'munirAja ne kahA - 'seThajI ! tumhArI putravadhu to bar3I viduSI hai| usane pUchA thA - 'mahArAja sabere-sabere kaise ?' arthAt Apane isa choTI-sI umra
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ - A / kA sahIHAT SALES UAR jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/55 peM munivrata kyoM le liyA ? jisakA uttara maiMne diyA thA ki 'samaya kI khabara nahIM' arthAt samaya kA bharosA nahIM hai| munirAja ne Age kahA ki janma jIvana kA prArambha nahIM balki dharma ko jIvana meM janma denA jIvana kA prArambha hai| tumhArI putravadhu ne 3 varSa se, tumhAre putra ne 1 varSa se hI dharma pahacAnA aura dhAraNa kiyA hai, isalie inake jIvana kevala 3 aura 1 varSa ke haiN| tumhArI patni ke jIvana meM chaha mAha se hI dharma AyA hai, isalie usakI Ayu chaha mAha kI hai| jabaki tumhAre jIvana meM dharma ne abhI janma hI nahIM liyA to tuma paidA hue kaise kahalA sakate ho ? ____ basa ! seThajI ko jIvana kA rahasya mila gayA aura sAtha hI putravadhu ke praznoM ke uttaroM kA sahI smaadhaan| isalie yadi jIvana kI umra bar3hAnI hai to dharma ko AtmasAta karanA hogaa| jIvana ke una mUlyoM se paricaya prApta karanA hogA, jo vastuta: manuSya ko Upara uThAte haiN| __ jarA soco! (9) saccA mitra kauna ? - eka AdamI ke tIna mitra the| unameM se pahale do ke prati use bahuta Adara thA, ata: unase vaha bahuta adhika prema karatA thaa| tIsare ke prati usane dhyAna nahIM diyA aura na kabhI usa tIsare mitra kI cintA kii| ___eka bAra usa AdamI para bahuta kaThina prasaMga A pdd'aa| use isa bAta kA nizcaya ho gayA ki use nyAyAlaya meM khar3A honA par3egA aura usakA anAdara hogaa| vaha apane pahale mitra ke pAsa gayA aura usase apanI sahAyatA karane tathA nyAyAlaya meM calane ke lie prArthanA kI, lekina usa mitra ne use sApha ThukarA diyaa| vaha bolA, nyAyAlaya kI to bAta bahuta dUra rahI, maiM tumhAre sAtha eka kadama bhI nahIM cluuNgaa| . ANTAR
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/56 taba vaha dUsare mitra ke yahA~ gayA aura usase bhI vahI prArthanA kii| dUsarA mitra bolA - maiM yaha mAnatA hU~ ki tuma saMkaTa meM ho, kintu maiM tumhAre sAtha kevala nyAyAlaya kI sImA taka jAU~gA para usake bhItara jAnA mere lie sambhava nahIM hogA / kSamA kro| isaprakAra isa mitra se bhI koI lAbha nahIM huA / anta meM vaha usa tIsare mitra ke pAsa bhI gayA, jisakI ora usane Aja taka kabhI dhyAna nahIM diyA thaa| usa mitra ne usake sAtha nyAyAlaya meM calanA svIkAra kiyaa| itanA hI nahIM, apitu usane nyAyAdhIza ke sAmane usakI ora se atyanta prabhAvapUrNa rUpa se pairavI kI aura use doSamukta karavAyA / taba use usa mitra ke prati upekSA karane para pazcAttApa huA / usa AdamI ke ye tIna mitra the - sampatti (pahalA mitra), sambandhI (dUsarA mitra) evaM satdharma (tIsarA mitra ) / manuSya jaba maraNAsanna ho jAtA hai, taba sampatti eka kadama bhI usake sAtha nahIM jA sakatI / usake sambandhI loga zmazAna taka usakA sAtha dete haiN| usase Age ve usake sAtha nahIM jA skte| parantu usake dvArA kiyA huA saddharma anta taka usakA sAtha detA hai aura nyAyAsana ke sAmane usakI pairavI karake use doSamukta karAtA hai, kintu manuSya jisaprakAra sampatti tathA sambandhiyoM kI ora dhyAna detA hai, usaprakAra saddharma kI ora dhyAna nahIM detA / ata: hameM isa bAta para gambhIratA se vicAra karanA cAhie aura sacce mitrasvarUpa satyadharma karane meM apane manuSyabhava kA amUlya samaya lagAnA caahie| kabhI vicAra kiyA moha kisase karanA ? eka garIba AdamI khetI-kisAnI karake apanA peTa bharatA thA / bhAgya se vaha kucha dinoM meM dhanI bana gyaa| parivAra bhI bahuta bar3A ho gayA thA / saba bacce ' apanI-apanI dukAnoM para aura khetI para kAma karane laga gaye the| saba prakAra kI anukUlatA thii| 10 eka dina eka munirAja ne usa vRddha kisAna se kahA - 'bhAI ! ghara meM saba anukUlatA hai aba to sAdhanA ke patha para calakara AtmakalyANa kara lo|'
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/57 vRddha kisAna bolA - 'munivara ! ghara kI ora dekhabhAla karanevAlA koI nahIM hai, yadi ghara chor3a dUM to ghara luTa jaayegaa| baccoM kI zAdI karanA hai| abhI bahuta kAma par3e haiN| saba bArAbATa ho jaayegaa|' munirAja yaha sunakara cale gye| kucha dina meM vaha vRddha marakara kuttA huA aura usI daravAje para baiThakara paharA detA rhtaa| koI anajAna AdamI A jAtA to bhauMka-bhauMka kara usako dUra bhagA aataa| rAta-rAta jAgakara rakhavAlI krtaa| eka dina phira vahI munirAja Aye aura kahane lage - 'bhAI ! aba to isa dazA meM Akara kucha apane lie kara lo|' kutte ne apanI vANI meM kahA - 'maiM ghara chor3a dU~ to mere ghara kI rakhavAlI kauna karegA ? Apake sAtha phira kabhI cluuNgaa|' ___eka dina vaha kuttA marakara baila ho gyaa| aba vaha gehU~ Adi bojhA Dhokara khUba mehanata karatA thaa| dUnA bojhA lAdA jAtA, kintu vaha bUr3hA hokara aura mAra khAkara bhI kAma karatA rhtaa| eka dina vahI munirAja phira usa baila ko dekhakara bole - 'bhAI! tuma aba to merI bAta mAna lo| calo mere sAtha kucha AtmakalyANa kro| baila apanI bolI meM kahane lagA - MAR WALAM 'abhI khetoM meM galA par3A hai. F C ALEM use kauna DhoyegA ?' munirAja yaha sunakara cale gye| vaha bUr3hA baila marakara usI ghara meM sA~pa bana gyaa| aba bhI vaha tijor3I para baiThA rhtaa| ghara ke loga use dekhakara Dara jaate| eka dina vaha apane pUrva lar3ake ke paira meM lipaTa gyaa| yaha dekhakara logoM ne use DaNDe se mAra-mArakara adhamarA kara diyaa| kucha sAMsa cala rahI thii| ___vahI munirAja phira Aye aura kahA - 'bhAI ! aba to saMbhala jaa| jaMgala meM calakara paramAtmA kA dhyAna kr| itanA sunakara usa sarpa ne apane prANa chor3a diye aura ArtadhyAna se marakara naraka calA gyaa| AMITRA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/58 sarvasva dAna 11 sarvasva samarpaNa eka purAnA mandira thaa| darAreM par3I thii| khUba jora se varSA huI aura havA calI / mandira kA bahuta bar3A bhAga lar3akhar3Akara gira pdd'aa| usa dina eka vidvAna varSA meM usa mandira meM Akara Thahare the / bhAgya se ve jahA~ baiThe the, udhara kA konA baca gayA / vidvAna ko coTa nahIM lagI / vidvAna ne sabere pAsa ke bAjAra meM jAkara candA karanA prArambha kiyA / unhoMne socA 'mere rahate bhagavAna kA mandira girA hai to ise banavAkara hI mujhe kahIM jAnA cAhiye / ' bAjAra vAloM meM zraddhA thI / 'unhoMne rAjA se lekara garIba taka ghara-ghara jAkara candA ekatra kiyaa| mandira bana gayA / bhagavAna kI mUrti bhArI utsava ke sAtha virAjamAna huI / sahabhoja huA, sabane Ananda se bhojana kiyA / sahabhoja ke dina zAma ko rAjA kI upasthiti meM sabhA huI / vidvAna dAtAroM ko dhanyavAda dene ke liye khar3e hue| unake hAtha meM eka kAgaja thaa| usameM lambI sUcI thii| unhoMne kahA - sabase bar3A dAna eka bur3hiyA mAtA ne diyA hai / ve svayaM Akara de gayI thiiN| ' logoM ne sAcA ki avazya kisI bur3hiyA ne sau dau sau rupaye diye hoNge| kaI logo neM sau rupaye diye the| lekina sabako bar3A Azcarya huA / jaba vidvAna ne kahA - 'unhoMne mujhe cAra Ane paise aura thor3A sA ATA diyA hai|' logoM ne samajhA ye ha~sI kara rahe haiN|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/59 _ vidvAna ne Age kahA- 've logoM ke ghara ATA pIsakara kAma calAtI haiN| ye paise kaI mahine meM ekatra kara pAyI thiiN| yahI unakI sArI pUMjI thii|' vidvAna ne Age kahA-'sarvasvadAna karanevAlIuna zraddhAlu mAtAkomaiM praNAma karatA huuN|' logoM ne mastaka jhukA liye| sacamuca bur3hiyA kA manase diyA huA yaha sarvadAna hI sabase bar3A aura mahAna thaa| vasa ThIka isIprakAra jabataka yaha AtmA apane upayoga ko bAhara se sameTa kara apane meM pUrI taraha samarpita nahIM karatA, tabataka usesamyagdarzana honA asambhava hai| bhale hI use kitane hI zAstroM kA jJAna kyoM na ho jAve, bhale hI vaha ghara chor3akara tyAgI kyoM na ho jAve; parantu jabataka vaha kiMcit bhI upayoga para meM jor3akara rakhegA arthAt zraddhA meM para se apanA hita mAnegA, tabataka dharma pragaTa hone vAlA nahIM hai| mujhe bilkula... (12) samaya nahIM milatA eka dina eka dharmapremI mitra ne lakSmIputra seTha dhanadAsajI se kahA - seTha sAhaba ! Apa aura to saba kucha karate rahate haiM, kintu jisase karane kA mArga milatA hai, jisase jIvana ko dizA milatI hai, jisase jIvana ke sacce svarUpa kA patA calatA hai, tathA jisase AtmA meM saccI sukha zAMti ke darzana ho sakate haiM, usa AtmahitakArI sacce mitravat svAdhyAya ko Apa nahIM karate haiN| caubIsa ghaNTe meM kabhI bhI suvidhAnusAra ekaghaNTe kA samaya nikAlakara svAdhyAya avazya kiyA kreN| yaha sunakara seTha sAhaba ne apane Upara saMkaTa-sA AtA huA anubhava kara apane bacAva ke lie hamezA kA abhyasta-sA uttara diyA - ___ "mitra ! tuma to jAnate hI ho ki aba itanA kAma bar3ha gayA hai ki mujhe eka miniTa kI/marane-jIne kI bhI phurasata nhiiN| subaha se lekara zAma taka tathA zAma se lekara AdhI rAta taka kAma hI kAma rahatA hai| par3hane kI kise phurasata hai ? mitra ne kahA - seTha sAhaba ! marane kI phurasata to usI samaya mila jAtI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... ', __jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/60 hai, jaba mauta AtI hai| use duniyA kI koI zakti nahIM roka sktii| bar3ebar3e yoddhA aura tIrthaMkara bhI usa samaya ko eka miniTa Age pIche nahIM kara ske| hA~ yaha kahiye to avazya ThIka hai ki Apa ko jIne kI phurasata nahIM hai| Apa jo dina rAta yantra kI taraha hAya hAya meM lage rahate haiM, bhalA ye bhI koI jIvana hai ? bhikhArI to phira bhI zAma ko jo mAMga kara lAtA hai, vaha sukha caina se baiTha kara khA letA hai; kintu Apako to zAMti se baiThakara khAne kI bhI phurasata nahIM / hA~ koI sarakArI pacar3A par3a jAye, vivAha zAdI A jAye, mitra logoM kI TolI A jAye to ghaMToM kA samaya gapa-zapa meM vyartha vyatIta ho jAyegA, kintu apanI AtmA kI saccI sukha zAnti ke viSaya meM socane ke liye caubIsa ghaNTe meM eka ghaNTe kA bhI samaya nahIM nikAla skte| yaha saba sunakara seTha sAhaba ko jhuMjhalAhaTa A gaI, ve kiMcitra roSabhAva meM Akara bola uThe - ajI tumane bhI kahA~ kI TA~ya-TA~ya lagA rakhI hai| ajI ina saba kAryoM ke liye to bur3hApe kA samaya par3A hai, usI samaya dharma karma kiye jAte haiM, abhI to hamAre kamAne-khAne ke dina haiM, so kamA khA lene do| dharma-karma-svAdhyAya-manana ye saba to bur3hApe meM dekhe jaayeNge| __mitra ne kahA - seTha sAhaba kisake pAsa bur3hApe kA pramANa patra hai ki bur3hApA AyegA hI ? kyA patA abhI thor3I dera meM hI kyA ho jAya ? dUsare bur3hApe meM to tRSNA aura bar3ha jAtI hai, indriyA~ zithila ho jAtI haiN| saMskAra kucha rahatA nahIM hai| isase usa samaya to aura mahAna azAMti rahatI hai| seTha sAhaba ATHIPOUPS CDA C HD OL mA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/61 maiM yaha cAhatA hU~ ki Apako vAstavika zAnti prApta ho aura vaha tattvanirNaya se milatI hai, tattvanirNaya svAdhyAya se hotA hai| ata: kisI taraha bhI svAdhyAya kA samaya avazya nikAlanA caahiye| yaha sampatti to bhAgya se hI AtI-jAtI hai, Apa socate haiM "maiM kamA rahA hU~" para yaha mithyA abhimAna vyartha hai| isa paradravya ko kauna kamA sakatA hai ? dekhiye - eka ghur3asavAra ghor3e ko pAnI pilAne rahaTa para lAyA aura pAnI pilAne lagA, kintu rahaTa kI carra-carra AvAja se ghor3A jhijhakA, taba savAra ne rahaTa baMda karane ko kahA to pAnI AnA banda ho gyaa| taba savAra ne kahA pAnI kyo baMda kara diyA, to usane kahA - yaha carra-carra aura pAnI eka sAtha aaveNge| isIprakAra gRhasthI evaM gRhasthI kI jhaMjhaToM ke rahate hue dharma karanA hogaa| kyA hama divA ... (13) svapna nahIM dekha rahe haiM ? vizva eka raMgamaMca hai, jahA~ para hama sabhI prANI svayaM pAtra banakara abhinaya kara rahe haiM aura vizva kA abhinaya dekha bhI rahe haiN| usameM mana ko suhAvane laganevAle abhinayoM ko iSTa mAna baiThate haiM, tathA mana ke arocaka dRzyoM meM aniSTa buddhi kara baiThate haiN| yadi mAtra darzaka hI bane rahate to hamArI kucha bhI hAni nahIM thI, kintu hama to una sabhI dRzyoM ke vidhAtA banakara apane anukUla banAnA cAhate haiM, jise nitAMta asambhava kArya karane kI anadhikAra ceSTA hI kaha sakate haiN| ___ hama apane ko hI nahIM badala pAte, kintu vizva ko badalanA cAhate haiN| yadi kabhI kAkatAlIya nyAya se ve dRzya anukUla se lagane lagate haiM, to usameM hama sukha ke svapna dekhate haiM, jabaki ve kSaNabhaMgura haiN| ___ sAhitya, saundarya aura kalApremI rAjAbhoja ratnajar3ita svarNaparyaMka para vizrAma karate hue nidrA-bhaMga hone se kucha aise hI divAsvapna dekha rahe the - apane bhautika vaibhava kI vizAlatA aura anukUlatA para harSAtireka meM eka zloka kI racanA karane lage- 'cetoharA: yuvatayaH sahRdo'nukUlA:'
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/62 mere pAsa citta ko curAne vAlI devAMganA jaisI ramaNIya ramaNiyA~ haiN| isase bar3A sukha kyA ho sakatA hai ? isI kalpanA meM karavaTa badalate hue usakA dUsarA caraNa banAyA - 'sadbAMdhavAH praNayapUrNa vinamrabhRtyAH' mere pAsa pyAre-pyAre bandhu-bAMdhava, putra, mitra aura parama AjJAkArI mantrI, senApati evaM aneka anya sevakoM kI bhIr3a kabhI raMcamAtra duHkha kA anubhava nahIM hone detii| mere rAjasI vaibhava ke kitane ThATha haiM ? Age bole - __'balganti dantinivahA trlaasturNgaa|' ciMghAr3ate hue parvata jaise vizAla hAthI, pavanavega se bhI tIvragAmI baliSTha, caMcala ghor3e Adi sundara svargIya vaibhava ko mere samakSa prastuta kara rahe haiN| jinhoMne ina bhautika padArthoM meM sukha mAnA hai, ve isI prakAra kalpanA ke kile banAte hI rheNge| taba zloka ke cauthe caraNa kI pUrti ke prayAsa meM soca rahe the ki aba kauna sA vaibhava mere pAsa zeSa hai, jisakA varNana isa zloka ke cauthe caraNa meM kiyA jaave| tabhI corI karane AyA huA eka saMskRtajJa cora unake palaMga ke nIce chupA huA bola uThA - ___ 'sammIlane nayanayo nahiM kinycidsti|' he rAjan ! yaha vaibhava kA ThATha A~kha banda hone para tumhAre sAtha kucha bhI nahIM jAne vAlA hai| saba yahIM par3A raha jaayegaa| dharma aura viveka ke binA yaha saba vaibhava AkulatA aura tRSNA kI agni meM jhulasAtA rahatA hai, yaha saba divA svapna haiN| yaha sunate hI kalpanA loka meM vicaraNa karanevAle rAjAbhoja eka jhaTake ke sAtha yathArtha kI dharaNI para A gire| usa cora kA unhoMne bahuta-bahuta AbhAra mAnA aura Atma-jAgaraNa ke svarNima prabhAta meM mohanidrA ke bhaMga hone se aba ve kucha vAstavika zAnti kA anubhava karane lge|
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/63 samadRSTi (14) sahajatA kaI zatAbdi pUrva dillI samrATa ke pradhAnamaMtrI kA nAma jinavijaya thaa| vaha bar3A vidvAna, kuzala zAsaka evaM tattvavettA thaa| zAsana kA bhAra jinavijaya para hI thaa| isaliye rAjA, prajA sabako vaha priya thaa| unheM saba rAjA jinavijaya kahate the| vaha vaibhava sampanna hokara bhI bar3A dharmAtmA evaM virAgapriya thaa|vh bar3e manohArI AdhyAtmika pada banAyA karatA thA, jisase usakI bar3I. prasiddhi ho gaI thii| eka jJAnaghana nAmaka tattvajJAnI inakI kavitAoM se bahuta prabhAvita huaa| jJAnaghana inase milane dillI aayaa| usane haraeka se jinavijaya kA patA pUchA, kintu kisI ne nahIM btaayaa| anta meM eka zAstrasabhA meM jinavijaya ke banAye pada . gAye jA rahe the| jJAnaghana ne vahIM pahu~ca kara pUchA - bhAIyo ! jinakA banAyA huA yaha pada hai, Apa unakA patA batA sakate ho ? uttara milA - 'vaha rAjA jinavijaya haiM, ve dillI samrATa ke pradhAnamaMtrI haiM, kile meM unakA mahala hai|' jJAnaghana ko vizvAsa nahIM huA ki itanA vizada vidvAna pradhAnamaMtrI ho sakatA hai| vaha sIdhA rAjA jinavijaya ke pAsa phuNcaa| carcA karane ke bAda jJAnaghana ne kahA - maMtrIjI ! Apa itane jJAnI hote hue isa pacar3e meM kaise phaMsa gaye ? isa daladala se nikalakara mere sAtha clo| jinavijaya ne kahA- "puNya kI sajA bhoga rahA huuN|" itanA kahate hI uThakara jinavijaya usake sAtha cala diye| ye donoM kaI dinoM ke bhUkhe-pyAse eka gA~va meM phuNce| RSS WER--- AL / - --
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/64 taba jJAnaghana ne kahA - maiM isa gA~va se bhojana lAtA huuN| tabataka Apa isI vRkSa ke nIce baitthiye| vaha eka vRkSa ke nIce so gyaa| vahA~ nepAla kA rAjA kAryavaza pradhAnamaMtrI jinavijaya se milane dillI A rahA thaa| nepAla nareza bhI usI vRkSa ke nIce Thahara gyaa| rAjA ne maMtrIjI ko pahacAna liyA aura bar3e Adara ke sAtha sundara bistara para sulA diyaa| itane meM jJAnaghana bhojana lekara vApasa A gyaa| vaha jinavijaya ko na dekhakara socane lagA pradhAnamaMtrI bhUkha se ghabar3Akara cale gaye haiN| usane nepAla nareza se unake viSaya meM pUchatAcha kI to rAjA ne batAyA ki maMtrIjI palaMga para ArAma kara rahe haiN| jJAnaghana ne jinavijaya ko jagA kara pUchA - yaha saba kyA huA ? maMtrIjI ne kahA - "puNya kI sajA bhoga rahA huuN|" jJAnaghana saba kucha samajha gyaa| seTha kI darzana pratijJA (15) seTha kI darzana pratijJA kisI gAMva meM eka seThajI rahate the| ve apane dhaMdhe aura dukAnadArI meM itane phaMse rahate the ki kabhI na to maMdira jAte, na kabhI bhagavAna ke darzana krte| eka dina eka muni mahArAja usa gA~va meM pdhaare| sabakI dekhA-dekhI ina seThajI ne bhI muni mahArAja ko apane ghara vidhipUrvaka AhAra kraayaa| muni mahArAja kA niyama thA ki ve jisake yahA~ AhAra lene jAte, use kisI na kisI taraha kI pratijJA avazya karA lete| muni mahArAja ne darzana karane kI pratijJA lene ko khaa| seTha bagaleM jhA~kane lagA, taba seThajI ke mana kI bAta muni mahArAja samajha gye| seThajI se munirAja ne kahA - 'acchA tumhArI dukAna ke sAmane jo rahatA hai, prAta: sabase pahale usI ke darzana karo, bAda meM aura koI kAma kro| seThajI kI dukAna ke sAmane kumhAra rahatA thaa| seThajI isI ko sabere sabase pahale dekhate aura taba apanI dukAna kholte|| eka dina kumhAra saberA hone se pahale hI miTTI lAne gA~va ke bAhara calA gyaa| seThajI ne jaba kumhAra ko ghara para nahIM dekhA to munirAja kI bAta yAda A gii| kumhArina se pUchakara seThajI vahIM pahu~ce jahA~ kumhAra miTTI ko khoda rahA
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/65 thaa| seThajI ne dekhA ki kumhAra to miTTI khodate-khodate mohareM gina rahA hai| seThajI ko dekhate hI kumhAra ko Dara lagA ki aba ye mohareM mujhe na mila skeNgii| seThajI jAkara rAjA se kaha deMge aura sArI mohareM chIna lI jaaeNgii| aisA vicAra kara usane seThajI se kahA- 'AdhI mohare Apa le liijiye| khodate-khodate milI haiN| inameM ApakA bhI to haka hai|' mohareM lekara seThajI prasanna hue aura ghara Akara socane lage ki munirAja ne saca kahA thaa| eka kumhAra ke darzana karane kI pratijJA | ke phala meM mujhe Aja itanI : mohareM mila gii| yadi maiM | bhagavAna ke darzana karane kI pratijJA kara letA to isase kaI gunA lAbha hotaa| aisA vicAra karate-karate seThajI kA hRdaya bhagavAna ke darzanoM ke lie utAvalA ho utthaa| isake bAda pratidina niyama se seThajI jinendra bhagavAna ke darzana karane lge| phala yaha huA ki seThajI aba to eka bar3e hI dharmAtmA jJAnI bana gaye, ve pratidina SaT Avazyaka kA vidhivat pAlana karane lge| yahA~ yaha vicAra karane yogya bAta hai ki una seThajI ne eka choTI sI pratijJA lekara usakA pUrI taraha nirvAha kiyA aura usake nirvAha karane meM munirAja kI bAta mAnane kA pariNAma mukhya thA, unake citta meM munirAja ke prati zraddhA thI ki ve nisvArthI vItarAgI haiM, unakA mujhe isa pratijJA ke dene meM koI svArtha to hai nahIM, mAtra mujhe satmArga para lagAne kA bhAva hai| isaprakAra usake citta meM munirAja evaM unake dvArA dI pratijJA ke prati bahumAna thA; kyoMki yadi usake citta meM munirAja dvArA dI huI pratijJA ke prati bahumAna nahIM hotA to vaha usa dina kumhAra ko dekhane jaMgala taka nahIM jaataa| tAtparya yaha hai ki usake bhAva munirAja dvArA dI huI pratijJA kA nirvAha karane meM pUrI taraha samarpita the, mAtra
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/66 kriyA para nahIM / cU~ki phala bhAvoM kA lagatA hai, ataH use ina nirmala bhAvoM kA phala tatkAla hI milA tathA Age calakara use dharma kI satya zraddhA huI aura dharma mArga para laga gyaa| isIprakAra hameM apane pratyeka dhArmika anuSThAna meM bhAvoM ko nirmala, nizchala aura pavitra banAye rakhanA caahie| tabhI hamArA vaha anuSThAna kAryakArI hokara uttama phaladAyaka hogaa| kisakI jinendra 16 bhakti zreSTha hai ? vandanIya kundakundAcArya ne kahA hai- "jo arahanta ko dravya-guNa- paryAya se jAnatA hai, vaha AtmA ko jAnakara avazya mokSa prApta karatA hai / " - isa sandarbha meM samyagdRSTI indra aura zacI indrANI kI Adarza bhakti kA pramANa dekhiye - jo jinendra sama apanI zakti pahicAna kara antarmukha ho agale bhava meM mokSa jAyeMge / eka dina eka bhavAvatArI saudharma indra aura zacI indrANI apane ratnakhacita divya siMhAsana para virAjamAna the / indra ke sanmAnanIya sAmAnika deva tathA sabhAsada pAriSadagaNa yathAsthAna apane - apane siMhAsana para AsIna the| indra ke pIche divyAstroM se suzobhita AtmarakSakadeva khar3A thA / cAroM ora asAdhAraNa anupameya svargIya sukha kI AbhA chiTaka rahI thI / bahujJAnI indra kI sabhA meM jinendra bhakti kI carcA cala raha thI / prasaMgavaza zacI ne indra se kahA - svAmin ! ApakA jIvana to kRtakRtya ho cukaa| Apa hI sarva prathama bAlaka tIrthaMkara prabhu kA 1008 svarNa kalazoM dvArA kSIrasAgara jala se pANDuka zilA para mahAbhiSeka karate haiN| Apa hI AzcaryakArI bhAvapUrNa tAMDava nRtya karate haiM, Apa hI sarvaprathama 1008 nAmoM se bhagavAna kI
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/67 stuti karate haiN| isI se Apa agale bhava meM mukti prApta kareMge hii| ApakA jIvana dhanya hai| __indra ne muskurAte hue kahA - mahAdevI ! kyA ApakI jinendrabhakti kama hai ? Apa to mujhase bhI eka kadama Age bar3hI huI hai| maiM to tIrthaMkara prabhu kA bAda meM abhiSeka karatA hU~, para sarvaprathama to Apa hI prasUtigRha meM jAkara bAla tIrthaMkara ke darzana kara unheM namaskAra karatI haiN| yaha saubhAgya to Apako hI prApta hai, mujhe nhiiN| indra ke vacana sunakara zacI natamastaka ho gii| - indra ne kahA - mahAdevI ! merI Ayu do sAgara se kucha adhika hai aura ApakI Ayu mAtra palyoM kI hai| isaliye Apa to mujhase bhI pUrva hI mukti prApta kara leNgii| taba 'Namo siddhANaM' ke rUpa meM Apako maiM namaskAra kruuNgaa| aba Apa hI batAyeM ki kisakI jinendra bhakti zreSTha hai ? aura kisakI paryAya sarvottama kRtkRtya huI ? tathA kisakA jIvana dhanya huA ? indrANI natamastaka ho suna rahI thI ki isa carcA se svarga kA vAtAvaraNa harSavibhora ho utthaa| jinendra bhagavAna kI jaya-jayakAra se AkAza gUMja utthaa| upasthita deva samudAya ne indra aura zacI kI jinendrabhakti kI bhUri-bhUri prazaMsA kii| tirane kI kalA (17) sabase bar3I kalA aneka vidyAoM ke vizeSajJa prophesara sAhaba gaMgA nadI pAra karane ke liye nAva meM baiTha gye| nAva meM baiThe hue unhoMne nAvika se pUchA - kyoM mallAha bhAI! tumako jyotiSa vidyA AtI hai kyA ? nAvika bolA - bAbUjI, mujhe kucha nahIM aataa| maiM to mUrkha AdamI huuN| pro. sAhaba ne kahA - terI jindagI pAnI meM hI calI gii| acchA bhAI, gaNita to tujhe AtA hogaa| nAvika ne kahA - maiMne kahA na bAbUjI, mujhe kucha nahIM aataa| are bhAI, hindI kI kitAba to par3ha letA hogA ?
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/68 bAbUjI maiM eka akSara bhI nahIM par3ha pAtA huuN| maiM to anapar3ha AdamI huuN| pro. sAhaba ne kahA - terI jindagI to bekAra pAnI hI pAnI meM calI gii| isa taraha nAva bar3hatI huI jA rahI thI ki anAyAsa tUphAnI havA calane lagI, jisase nAva DagamagA utthii| nAvika ne kahA - bAbUjI Apako tairanA AtA hai ? pro. sAhaba ne kahA - bhAI ! mujhe tairanA nahIM aataa| nAvika kahane lagA-bAbUjI, ApakI sArI vidyAe~ yahA~ kucha kAma nahIM aayeNgii| "aba ApakI jindagI jarUra pAnI meM calI jaayegii|" - itanA kahakara nAvika ne pAnI meM chalAMga lagA dI aura tairakara kinAre laga gyaa| pro. sAhaba nadI meM DUbakara prANoM se hAtha dho baitthe| isIprakAra jo bhale hI aneka zAstroM kA jJAtA ho, kintu yadi use duHkhoM se pAra lagAnevAlI adhyAtma kI vidyA nahIM AtI hai to sampUrNa zAstrajJAna cartugati ke duHkhoM se nahIM bacA sakatA hai| kahA bhI hai - AtmajJAna hI jJAna hai, zeSa sabhI ajJAna / vizvazAnti kA mUla hai, viitraag-vijnyaan|| kyoMki duniyAdArI ke jJAna se apanA prayojana siddha hone vAlA nahIM hai| pratyeka prANI kA prayojana sukha prApta karanA hai| sukha jar3a padArthoM ke pAsa hai hI nahIM aura jina arahaMta siddha bhagavAna ko zAzvata sukha-prApta hai, ve apanA sukha hameM de nahIM sakate haiN| unhoMne to mArga batA diyA hai, jo usa para calatA hai, vaha zAzvata sukha-zAnti prApta kara letA hai| vaha sukhaguNa AtmA meM hai, ataH jo samyagjJAna kI jyoti jalAkara AtmA meM usakI khoja karatA hai, use prApta ho jAtA hai| isIlie dharmamArga meM AtmajJAna kI bar3I mahimA hai| vaha AtmajJAna adhyAtma zAstroM ke adhyayana manana aura avagAhana se prApta hotA hai| kahA bhI hai - dvAdazAMga kA sAra hai, nizcaya aatmjnyaan| Atama ke jAne binA, hogA nahIM kalyANa //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-1 jAga sake to jAga -15/69 jAga sake to jAga 18 rAjA satyaMdhara vijayA rAnI ko pAkara sabhI rAjyakAja maMtrI kASThAMgAra ko sauMpakara dina-rAta vAsanAoM meM magna rahane lge| eka dina avasara pAkara maMtrI rAjA satyaMdhara ko samApta karane kI yojanA banA ddaalii| rAjA ko patA calane para unhoMne garbhavatI vijayA rAnI ko mayUrayaMtra (eka prakAra kA nizcita avadhi taka havA meM ur3ane vAlA vAhana) meM biThAkara ur3A diyA / rAjA ke bahuta saMgharSa karane ke bAda bhI dhokhe se maMtrI ne rAjA ko mAra diyA / idhara vaha mayUrayaMtra eka zmazAna meM jAkara girA, jahA~ para vijaya rAnI ne putra jIvaMdharakumAra ko janma diyaa| bAlaka ke pAlana-poSaNa ke lie sAdhanavihIna asahAya vijayA rAnI bAlaka ko vahIM para chor3akara pAsa meM chipakara bAlaka ke bhAgya kI parIkSA karane lgii| itane meM seTha gaMdhotkaTa apane mRta bAlaka kA aMtima saMskAra karane zmazAna meM AyA thA / vahA~ usane isa sundara suDaula bhAgyazAlI bAlaka jIvaMdhara ko pAkara usakA yathAvidhi pAlanapoSaNa kiyaa| * bAlaka ke bar3e hone para gaMdhotkaTa ne guru AryanaMdI ke pAsa use par3hane ke lie bheja diyA / jIvaMdharakumAra jaba par3hakara pUrI taraha niSNAta ho gae, taba eka dina guru AryanaMdI ne apane ziSya jIvaMdharakumAra se kahA- beTe ! jisa rAjya meM tuma nagaNya prajA banakara bhaTaka rahe ho, vaha rAjya tumhArA hI hai| tuma isa rAjya ke adhipati rAjA ho / tumhAre rAjya para maMtrI kASThAMgAra ne anyAyapUrvaka tumhAre. pitA ko mArakara adhikAra kara rakhA hai| naukara mAlika banA huA hai aura mAlika tuccha prANI / yaha sunate hI jIvaMdharakumAra kA kSatriyatva jAga uThA / ve kASThAMgAra para AkramaNa karane ke lie taiyAra ho gye| yaha dekhakara guru AryanaMdI ne kahA ziSya ! aba tuma zAstra evaM zastra donoM hI vidyAoM meM nipuNa ho cuke ho, taba kyA mujhe gura dakSiNA nahIM doge ? -
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/70 ___kumAra ne kahA - gurudeva ! Apake caraNoM meM sarvasva samarpita hai| boliye, Apako gurudakSiNA meM kyA dU~ ? guru ne kahA- beTe ! tuma eka varSa taka AkramaNa nahIM karoge, mujhe yahI gurudakSiNA caahie| eka varSa taka taiyArI karo, usake pazcAt hI AkramaNa karanA / jIvaMdharakumAra ne saharSa guru AjJA svIkAra kI aura pUrI taiyArI karake eka varSa bAda car3hAI kara apanA rAjya prApta kara liyaa| ___ isIprakAra yaha saMsArI prANI apane dhruva svabhAvI paramAtmA ko bhUlakara aura prApta paryAya ko hI apanA sarvasva mAnakara isa saMsAra meM bhaTakatA huA du:kha bhogatA rahatA hai| jaba AcAryadeva isako sambodhita kara kahate haiM ki "he bhavya prANI! tUparyAya ko gauNakara apane dravyasvabhAva ko dekha, are bhavyAtmA tujhe mAtra isa paryAya ko gauNa karanA hai, isakA abhAva nahIM karanA hai| isIprakAra apane dravyasvabhAva ko mukhya karanA hai, use navIna utpanna nahIM karanA hai| tU to svabhAva se vartamAna meM hI aciMtya zaktizAlI deva hai, tU caitanya ciMtAmaNi ratna hai, tU jJAna aura sukha kA bhaMDAra hai, bAhara kyoM bhaTaka rahA hai? tU deva hI nahIM devAdhidevaparamAtmA hai| dravyasvabhAva se dekhane para siddha jaisA trikAlazuddha AtmA bhItara virAjamAna hai, jise kAraNaparamAtmA kahate haiN| aisA sunakara jo jAgRta ho uThatA hai, vahI anaMta sukhI kAryaparamAtmA bana jAtA hai|" dravyadRSTi kI kSamA (19) samyagdRSTi kI kSamA kavi ratnAkara gRhastha hote hue bhI atyanta zAnta the evaM zithilAcAra aura rUDhiyoM ke virodhI the| ve nirantara apanI dharma evaM sAhitya kI sAdhanA meM tallIna rahate the| dayA, dAna, jinendra bhakti, santoSAdi unake vizeSa guNa the| isIlie unakI sarvatra acchI pratiSThA evaM pratibhA kI chApa aMkita thii| ___ kucha loga svabhAvataH hI asahiSNu evaM vighna santoSI hote haiN| unako dUsaroM kI kIrti unnati nahIM suhAtI hai| ve apanI jalana aura IrSyA ke kAraNa guNI janoM kA parAbhava karake unake Upara kIcar3a uchAlane meM Ananda mAnate haiN| aise hI kucha dharma drohI logoM ne kavi kI pagar3I uchAlanA caahii|
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/71 kucha loga apane nirdhArita kutsita vicAra ke anusAra kavi ke pAsa Akara kahane lage - "kala to Apa vezyA ke yahA~ nAca-gAne meM baiThe zarAba pI rahe the, Aja yahA~ zAstra par3hane kA pAkhaNDa raca rahe ho|" / ___ dUsarA bolA - kala dina ko aDDe para juA khela rahe the| Aja yahA~ dharmAtmA banane kA DhoMga raca rahe haiN| tIsarA bolA - isakA bApa bhI zarAbI, juArI thaa| cauthA kahane lagA - isakI mA~ to pakkI vezyA thI aura Aja kavijI bar3e dharmAtmA kI pUMcha bana rahe haiN| itanA saba kucha kahane ke bAda bhI jaba kavi kucha bhI nahIM bole to ve loga svAdhyAya kI kitAba chInakara jAne lage, taba kavi ne kahA - bhaiyA, eka bAta merI bhI suna lo-ApakI gusse meM kitanI zakti kSINa ho gaI hogI, thor3A-sA ThaMDA pAnI pIkara aura bhojana karake jaanaa| Apa loga ThIka hI to kaha rahe haiN| kisI bhava meM aisA saba kucha to huA hogaa| yaha to Apa jAnate hI haiM ki ye saba khoTe kAma durgati ke kAraNa haiM / isa jIva ne ananta bAra aisA kiyA tabhI to saMsAra meM paMcaparAvartana kara duHkha pArahA hai| itanA sunate hI una cAroM para ghar3oM pAnI pdd'gyaa|velogkvike paira pakar3akara kSamA yAcanA karane lage aura bole - yaha kSamA Apane kahA~ se sIkhI hai ? kavi na samajhAyA - bhAI, hamArI AtmA to kSamA kA/zAnti kA akhaNDa bhaNDAra hai| hama jaba paryAya para dRSTi DAlate haiM to rAga-dveSa utpanna hotA hai, aura jaba dravyasvabhAva ko dekhate haiM to akhaNDa zakti sampanna bhagavAna AtmA hI dikhAI detA hai, jo saba prANiyoM meM virAjamAna hai| usa svabhAva ko bhUlakara kSaNavartI paryAya ko apanA mAnakara jIva pAmara aura duHkhI hai| kintu yaha rAga-dveSa vikAra aura saMsAra svabhAva meM nahIM hai; kyoMki svabhAva kA kabhI abhAva nahIM hotA aura vibhAva kA sadA sadbhAva nahIM rahatA hai| ve loga kavi se itane prabhAvita hue ki unake paramabhakta aura sacce jaina dharmAnuyAyI bana gye| dhanya hai yaha dravyadRSTi/samyagdRSTi kI kssmaa| .
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/72 kSamA vIrasya bhUSaNam (20) kSamA vIrasya bhUSaNam samrATa udayana ne caNDapradyota ko bandI banA liyA, kintu paryuSaNa parva nikaTa A jAne se usane caNDapradyota se kSamAyAcanA kii| ___ caNDapradyota kI A~kheM Aga ugalane lagIM- 'kSamA ! maiM aura kSamA ! kabhI nhiiN| yaha DhoMga hai| samrATa eka bandI rAjA se kSamA maaNge| yaha aura kaunasI naI cAla hai udayana ! aba kyA zeSa hai mere pAsa ? jise hathiyAne ke lie yaha svA~ga racA hai ? kahA~ rAjamahaloM meM sukha kI nIMda, kahA~ yaha lohe kA piMjar3A? opha, zrRMkhalAoM meM bA~dhakara bhI tumheM santoSa nahIM huA ? haTa jAo mere sAmane se| . jale para namaka chir3akane Ae ho?' maiM sacamuca kSamA mA~gane AyA hU~ pradyota ! yaha koI cAla nahIM hai ! caNDapradyota maiM tumhI se kSamA mA~gane AyA huuN| maiMne Aja kSamAvANI parva manAyA hai| Aja maiM samrATa nahIM, kevala mAnava hU~, mAnava ! maiMne prANImAtra se kSamA mA~gI hai pradyota ! tuma bhI mujhe kSamA kara do !' 'Aha ! kSamAvANI kI bhI yaha viDambanA ! udayana ! jAo apane mitra rAjAoM se kSamA mA~go ! apane se bar3e rAjAoM se kSamA mA~go ! merI kSamA se tumhArA kyA hone vAlA hai ?' 'nahIM pradyota, aisA na kaho ! udayana hAtha jor3atA hai| kSamA kara do mujhe| tumhAre binA merI kSamAvANI adhUrI raha jaaegii|' udayana gir3agir3Ane lgaa| 'to suno samrATa, kSamA taba hotI hai, jaba donoM ke mana se vaira virodha nikala jaae| kSamA taba hotI hai jaba eka-dUsare ke mana svaccha jala kI taraha nirmala ho jaaeN| kSamA taba hotI hai jaba donoM Apasa meM gale mile| maiM zrRMkhalAoM meM jakar3A rahU~ aura Apa sira para samrATa kA mukuTa bA~dhe raheM, kyA aise meM kSamA sambhava hai ? kSamAvANI manAnA hai to pradyota samrATa se samrATa kI taraha hI milegaa| samrATa udayana ne sainika ko ba~dhana kholane hetu Adeza diyaa|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ D BUTAM jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/73 udayana kI AjJA pAte hI pradyota ke bandhana khola die ge| usakA rAjya vApasa mila jAne kI ghoSaNA kara dI gii| apAra janasamudAya ke bIca logoM ne dekhA ki do samrATa gale mila rahe haiN| bahuta kAla se bichur3e hue bhAIyoM kI trh| unakI A~kheM DabaDabA AIM, ve kSamAvANI jo manA rahe the| sajA usI kodo (21) jo doSI/aparAdhI ho SoDaza varSIya sarvAMga sundarI yuvatI ko dekhakara eka samajhadAra puruSa usapara mohita ho gyaa| thor3I hI dera ke pazcAt use apanI isa galatI para pazcAtApa huaa| vaha socane lagA - maiM kitanA mUrkha hU~, jo eka parastrI para hI mohita ho gayA, jabaki duniyA~ kI sabhI mahilAe~ merI mA~-bahina-beTI ke barAbara haiN| yaha mujhase akSamya aparAdha bana gayA hai| ata: jitanA yaha bhayaMkara aparAdha hai, isakA prAyazcitta bhI utanA hI kaThora honA caahie| usane eka sUA uThAkara apanI donoM A~kheM phor3a lii| usane socA - "na rahegA bA~sa aura na bajegI baaNsurii|" thor3I dera pazcAt unake eka vidvAna mitra Aye aura unhoMne apane mitra kI yaha dayanIya durdazA dekhakara pUchA - mitra yaha durghaTanA kaise ghaTita huI ? mujhe isakA bar3A duHkha hai| sUradAsajI ne nizcala hokara ghaTanA kA saba vivaraNa sunA diyaa|
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/74 sUradAsajI ke mitra kahane lage - bandhu, yaha to Apane usase bhI bar3A aparAdha kara DAlA hai| doSa mana kA thA aura sajA A~khoM ko de ddaalii| Apane bar3A bhArI akSamya aparAdha kiyA hai| Apako sajA denI thI to mana ko dete, tana ko na mArate / A~khoM kA to dekhane kA kAma hai, ve to dekheMgI hI, kintu yadi mana meM vikAra na Ave to dekhane meM kyA doSa hai ? sarvajJa to saba kucha dekhate-jAnate haiN| to kyA ve doSI haiM, aparAdhI haiM ? jAnanA-dekhanA to AtmA kA svabhAva hai| dekhane-jAnane se kabhI karmabaMdha nahIM hotA, karmabaMdha torAgadveSa-moha se hotA hai| vastu ko dekhakara yA jAnakara jaba una padArthoM meM iSTaaniSTa buddhi hotI hai, tabhI padArthoM ke prati rAga-dveSa hotA hai| ___ yadi A~kha na hone se vikAra utpanna na hotA to janmAMdha vyaktiyoM aura jinake A~kha nahIM hai aise ekendriyAdi jIva ke vikAra utpanna nahIM honA caahie| phira ve sAdhu kahalAyeMge, kintu unake bhI vikAra utpanna hotA hai| vikAra kI utpatti mana se hotI hai| indriyoM ke mAdhyama se vastu kA jJAna hI hotA hai| vikAra kI ora yaha mana hI prerita karatA hai| A~kheM phor3a lene ke pazcAt bhI vikAra utpanna ho sakatA hai| Atmabala kA jJAna hone para hI mana vaza meM ho sakatA hai| ata: mana ko vaza meM karane ke lie Atmazakti ko bar3hAnA cAhie, Atmabala bar3hane para hI mana vaza meM ho sakatA hai| vikAra ko rokane kA eka mAtra yahI upAya hai, dUsarA koI upAya nahIM hai| vaha dharmazAlA nahIM (22) to aura kyA hai ? mahArAja vikramAditya ke pAsa aTUTa vaibhava thaa| unake rAjabhavana se to indrAsana bhI IrSA karatA thaa| usakI bhavyatA ko dekhakara pratyeka manuSya mugdha ho hI jAtA thaa| mahArAja ko bhI apane vaibhava kA bar3A gaurava thaa| ___eka bAra eka vivekI nirIha vidvAna usa rAjabhavana meM Akara Thahara gyaa| rAja sevakoM ne vidvAna ko bahuta kahA- paNDitajI ! yaha koI yAtriyoM ke Thaharane kI dharmazAlA nahIM hai, jahA~ Akara Apane DerA DAla diyA hai| yaha to rAjabhavana
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/75 hai / itane meM kahIM se mahArAja vikramAditya bhI vahIM A pahu~ce / saba hAla jAnakara unhoMne bhI usa vidvAna ko samajhAyA, kintu jaba vaha nahIM mAnA to rAjA ne krodha se lAla hote hue kahA - nikAla do isako yahA~ se / vidvAna bolA 'bhAI ! kyoM aprasanna hote ho ? yaha to dharmazAlA hai| tuma bhI isameM Thaharo, maiM bhI ThaharatA hU~ !' - rAjA - 'yaha merA rAjabhavana hai, dharmazAlA nahIM; samajhe ! dharmazAlA to yahA~ se kucha dUra hai| ' vidvAna - Apa kitane hajAra varSoM se isameM rahate haiM ?' rAjA - 'kyA pAgalapana kI bAta karate ho ? mujhe to abhI janma lie pacAsa varSa bhI nahIM hue|' vidvAna - 'Apase pahale isameM kauna rahatA thA ?' - rAjA - 'mere pUjya 'pitAjI !' vidvAna - 'to aba ve kahA~ cale gaye aura kaba lauTeMge ?' rAjA - 'unakA to svargavAsa ho gayA, ve aba kabhI nahIM lautteNge|' vidvAna - 'to phira Apa isameM kaba taka raheMge ?' rAjA - 'jabataka jIvana zeSa hai| aMta meM to sabhI ko jAnA par3atA hai|' - - yaha sunakara vidvAna ha~sa kara bolA- 'to bhale AdamI ! jahA~ manuSya Akara kucha samaya Thahara kara calA jAe, vaha dharmazAlA nahIM to aura kyA hai ?' sva kA jAno 23 usameM saba hai / mahArAja sahasrabAhu kA rAjakumAra candraketu gurukula meM par3hakara aneka vidyAoM meM pUrNa niSNAta ho gyaa| jaba vaha adhyayana karake lauTA to use apanI vidyA kA bar3A ahaMkAra ho gayA / . rAjA ne yaha dekhakara rAjakumAra se pUchA- beTA ! tumheM apanI vidyA kA bar3A ahaMkAra hai, kintu tumheM usa vastu kA jJAna hai, jisake jAna lene para sampUrNa vizva kA yathArtha jJAna ho jAtA hai ?
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ --Z -:' PIPON jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/76 candraketu ne kahA - maiM to aisI kisI vastu kA jJAna nahIM rkhtaa| aisA jJAna ho bhI kaise sakatA hai ? . rAjA ne kahA beTA ! aisA jJAna saba manuSyoM ko to ho hI sakatA hai, kintu pazuoM ko bhI ho sakatA hai| yaha sunakara candraketu ne kahA - yadi aisA hai to sacamuca merA jJAna nagaNya hai| taba to maiM kucha bhI nahIM jAnatA huuN| Apa hI mujhe usa tattva kA upadeza diijie| itanA kahakara vaha caraNoM meM gira pdd'aa| rAjA ne kahA - beTA ! vaha tattva hamAre tumhAre sabake pAsa hai| usako samajhane ke liye kisI zArIrika parizrama aura daur3adhUpa kI AvazyakatA nahIM hai| vaha apanA jJAnajyoti Atmatattva hai| jisake jAna lene para anya kisI ko jAnane kI icchA nahIM rhtii| phira bhI usake jJAna se sabakucha spaSTa jAnane meM Ane lagatA hai| jisake dvArA jAnane para prANI jAnatA huA bhI kucha nahIM jAnatA, dekhate hue bhI kucha nahIM dekhatA arthAt phira use apane alAvA anya kisI bhI padArtha se rAga-dveSa-moha nahIM rhtaa| usa Atmatattva kA jJAna hone para hI AtmA paramAtmA bana jAtA hai| saMsAra ke saba duHkha naSTa kara pUrNa ananta sukhI aura sarvajJa banakara lokAloka kA jJAtA bana jAtA hai| SHA mastaka kA bhUSaNa guru AjJA, cUr3AmaNi to rAgI maane| sat-zAstra zravaNa hai karNoM kA, kuNDala to ajJAnI jAne // 1 // hIroM kA hAra to vyartha kaMTha meM, suguNoM kI mAlA bhuussnn| kara pAtra-dAna se zobhita ho, kaMgana hathaphUla to haiM dUSaNa // 2 // - maMgala zrRGgAra se sAbhAra -
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAR jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/77 jinake sira para bhAra (24) veDUbe ma~jhadhAra meM ! jIva ko kabhI-kabhI jJAna kI aisI coTa lagatI hai ki jisase usakA jIvana hI badala jAtA hai| bhava bhogoM meM rata rahane vAle rAjA ajitavIrya ne vItarAgI munirAja vajranaMdI kI amRtavANI se dharmopadeza sunakara anurakta jIvana ko virakti meM badala diyaa| kSaNabhaMgura dukhamaya saMsAra kA evaM svAdhIna zAzvata sukhamaya mokSa kA citra unakI dRSTi ke sAmane jhUlane lgaa| ___ rAjA ne gurudeva ke caraNoM meM prArthanA kI ki he bhagavan ! abhI taka maiM duHkha ko sukha samajhakara ajJAna ke aMdhakAra meM bhaTaka rahA thaa| merA jJAna netra banda thaa| Apane karuNA karake usa netra ko khola diyA hai| ata: Apa hI merA mArga prazasta kiijie| prabhu ! mujhe jainezvarI dIkSA dekara merA jIvana saphala bnaaiye| ___ munirAja ne rAjA ko dIkSA dekara | ekAnta vanaprAnta meM dhyAna adhyayana karane bheja diyaa| rAjA ne IToM ke khAlI bhaTTe para prAsuka jagaha dekhakara ciMtana-manana prArambha kara diyaa| rAjA ke dIkSita hone kA samAcAra jaba rAjabhavana meM pahu~cA to parijana purajana apane priya rAjA ke viraha meM zoka santapta ho utthe| mahaloM meM rahane vAlI rAnI anindyasundarI ghabar3A kara kucha parijanoM ke sAtha mahArAja ko DhUMDhatI huI vana meM jA pahuMcI aura rAjA ko muni avasthA meM dekhakara caraNoM meM gira pdd'ii| phira sAvadhAna hokara apane patideva se bolI - tumhare sira para bhAra kaise baiThe bhAr3a para ? rAjya nAra parivAra chor3A kisa AdhAra para ? yaha sunakara virAgI munirAja ne uttara diyA - jinake sira para bhAra, so DUbe ma~jhadhAra meN| hamato utare pAra, jhoMka bhAra ko bhAr3a meN| saca hai parigraha ke bhAra se bhArabhUta prANI hI naraka nigoda ke saMsAra sAgara meM agaNita kAla ke liye DUba jAtA hai|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/78 samrATa sikandara kI (25) kalyANamuni se bheMTa ! - bhAratavarSa para AkramaNa karate samaya sikandara ne digambara jaina sAdhuoM ke utkRSTa cAritra aura kaThora tapasyA ke viSaya meM bahuta prazaMsA sunI thii| isase usake hRdaya meM nagna jaina sAdhuoM ke darzana karane kI utkaNThA bahuta prabala ho gii| IsavI san pUrva 326 ke navambara mAsa meM sikandara ne kaTaka ke nikaTa sindhu nadI ko pAra kiyA, taba vaha takSazilA meM Akara ThaharA / usa samaya use jJAta huA ki yahA~ para aneka nagna sAdhu ekAnta sthAna meM rahakara tapasyA karate haiN| sikandara ne apanA anzakratasa nAma kA eka atyanta catura dUta una nagna . digambara jaina sAdhuoM ke pAsa isa kArya ke sAtha bhejA ki "eka sAdhu ko Adara ke sAtha mere pAsa le aao|" ___ vaha dUta jaina sAdhuoM/jaina muniyoM ke nikaTa phuNcaa| usane sAdhu-saMgha ke AcArya se kahA ki AcArya mahArAja ! Apako badhAI hai| zaktimAna devatA yAnI paramezvara kA putra sikandara jo ki samasta manuSyoM kA rAjA hai, Apako apane pAsa bulAtA hai, yadi Apa usakA nimantraNa svIkAra karake usake pAsa caleMge to vaha Apako bahuta pAritoSika pradAna kregaa| yadi Apa nimantraNa asvIkAra kareMge, to vaha ApakA sira kATa legaa| - zramaNa sAdhusaMgha ke AcArya daulAsama sUkhI ghAsa para leTe hue the| unhoMne leTe hI sikandara kI bAta sunI aura manda-muskAna ke sAtha karake anzakratasa ko tiraskAra pUrvaka uttara diyaa| ___ "sabase zreSTha rAjA - Izvara kabhI balAt (jabaradastI) kisI kI hAni nahIM karatA aura na vaha prakAza, jIvana, jala, mAnavIya zarIra tathA AtmA kA. banAne vAlA hai, na vaha inakA saMhAraka (vinAzaka) hai| sikandara devatA nahIM hai, kyoMki usakI eka dina mRtyu avazya hogii| vaha jo kucha pAritoSika denA cAhatA hai ve sabhI padArtha mere lie nirarthaka haiM, maiM to ghAsa para sotA hU~, aisI koI vastu apane pAsa nahIM rakhatA jisakI rakSA kI mujhe cintA karanI pdd'e| yadi mere pAsa suvarNa yA anya koI sampatti hotI to maiM nizcinta nIMda na le sktaa|
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/79 pRthvI mujhe sabhI Avazyaka padArtha pradAna karatI hai| jaise bacce ko usakI mAtA pUrI taraha sukha detI hai| maiM jahA~ kahI jAtA hU~, vahA~ mujhe apanI udarapUrti ke lie kamI nahIM, AvazyakatAnusAra saba kucha (bhojana) mila jAtA hai| kabhI nahIM milatA to maiM usakI cintA nahIM krtaa| yadi sikandara merA sira kATa legA to vaha merI AtmA ko to naSTa nahIM kara sktaa| sikandara apanI dhamakI se una logoM ko bhayabhIta kare, jinheM suvarNa dhana Adi kI icchA hai yA jo mRtyu se Darate haiN| sikandara ke ye donoM astra (Arthika pralobhana tathA mRtyubhaya) hamAre lie zaktihIna haiM, vyartha haiM; kyoMki na hama suvarNa cAhate haiM aura na mRtyu se Darate haiM kahA bhI hai ki "mRtyurvibheSi kiM mUDha, bhItaM mRtyuna muNcti|" ___ isaliye jAo, sikandara se kaha do ki daulAmasa ko tumhArI kisI bhI vastu kI AvazyakatA nahIM, ata: vaha (daulAmasa) tumhAre pAsa nahIM aayegaa| yadi sikandara mujhase koI vastu cAhatA hai to vaha hamAre samAna bana jaave| sikandara ke dUta anzakratasa ne AcArya daulAmasa kI saba bAteM bahuta dhyAna aura zAnti se sunii| phira vaha vahA~ se calakara samrATa sikandara ke pAsa aayaa| usane dubhASiyA dvArA sikandara ko AcArya daulAmasa kI kahI huI saba bAteM sunA dii| sikandara ko AcArya daulAmasa kA nirbhIka uttara sunakara unake darzana karane kI utkaNThA aura bhI prabala ho gii| usane socA ki jisane aneka dezoM para vijaya pAI hai, vaha sikandara Aja eka vRddha nagna sAdhu dvArA parAsta ho gyaa| sikandara ne AcArya daulAmasa muni kI muktakaMTha se prazaMsA kI aura muni ko apanI icchAnusAra kArya karane diyaa| kahA jAtA hai ki usake pazcAt AcAryavara zrI daulAmasa aura samrATa sikandara kI kabhI bheMTa nahIM huI; parantu sikandara nagna sAdhuoM ke utkRSTa AcAra aura kaThora tapasyA se prabhAvita huA, usane una sAdhuoM dvArA apane deza yUnAna meM dharmapracAra karanA hitakArI smjhaa| tadanusAra kalyANa (kAlanasa) nAmaka muni se vinaya-pUrvaka milaa| kalyANa (kAlanasa) muni AcArya daulAmasa saMgha ke hI eka ziSya-sAdhu the| sikandara kI prArthanA sunakara kalyANa muni ne dharmapracAra ke lie yUnAna jAnA svIkAra kara liyA, parantu kalyANa (kAlanasa) muni kA yUnAna jAnA AcArya daulAmasa ko pasanda na thaa|
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-15/80 jaba takSazilA se sikandara apanI senA ke sAtha yUnAna lauTA, taba kalyANa muni ne bhI usake sAtha vihAra kiyaa| kalyANa muni ke sAtha kaunakauna bhAratIya jaina zrAvaka yUnAna kI ora gaye, isa bAta kA ullekha itihAsa meM nahIM miltaa| yUnAna ko jAte hue mArga meM bAbalina sthAna para dina ke tIsare pahara 32 varSa 8 mAsa kI Ayu meM mahAna vijetA sikandara mRtyu kI goda meM so gyaa| usakI mRtyu kI bhaviSyavANI pahale hI kalyANa muni ne kara dI thii| antima samaya sikandara ne kalyANa muni ke darzana karane kI icchA pragaTa kI aura kalyANa muni ne use darzana diye aura dharma upadeza diyaa| sikandara ne apanI icchA pragaTa kI ki - "mere marane ke pazcAt saMsAra . ko zikSA dene ke liye mere khAlI hAtha arthI se bAhara rakhe jAveM aura mere janAje (zavayAtrA) ke sAtha aneka dezoM se lUTI huI vizAla sampatti zmazAna bhUmi (kabristAna) taka le jAI jAve, jisase janatA yaha anubhava kara sake ki AtmA ke sAtha koI sAMsArika padArtha nahIM jaataa|" isIprakAra sikandara kI arthI ko pahale cAra rAjavaidyoM ne apane kaMdhe para rkhii| yaha isa bAta kA pratIka thA ki mahAna vaidya bhI mRtyu kI cikitsA (ilAja) nahIM kara skte| sikandara kI zavayAtrA para eka kavi ne nimnalikhita chanda likhA, jo * aba taka prasiddha hai - sikandara zahanazAha jAtA, sabhI hAlI vahAlI the| sabhI thI saMga meM daulata, magara do hAtha khAlI the|| bahuta sI sampatti ekatra kI, parantu marate samaya vaha apane sAtha kucha na le jA skaa| paraloka jAte samaya usake donoM hAtha khAlI hI rhe| apane jIvana meM bhalAI se upArjita kiyA gayA puNya-pApa hI sabake sAtha jAtA hai| kalyANa muni ne bhI apanI Ayu ke anta samaya meM samAdhimaraNa pUrvaka deha tyAga kiyaa| unake zava ko bar3e sammAna ke sAtha citA para rakhakara jalAyA gyaa| kalyANa muni ke caraNa-cihna Aja bhI ethensa nagara meM eka prasiddha sthAna para aMkita haiN|
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50/ 40/ 10/10/10/ 10/10/ 15/ hamAre prakAzana 1. caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindI) [528 pRSThIya prathamAnuyoga kA advitIya sacitra graMtha ] 2. caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (gujarAtI) [483 pRSThIya prathamAnuyoga kA advitIya sacitra graMtha] 3. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 1) 4. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 2) 5. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 3) (ukta tInoM bhAgoM meM choTI-choTI kahAniyoM kA anupama saMgraha hai|) 6. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 4) mahAsatI aMjanA 7. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 5) hanumAna caritra 8. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 6) (akalaMka-nikalaMka caritra) 9. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 7) (anubaddhakevalI zrI jambUsvAmI) 10. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 8) (zrAvaka kI dharmasAdhanA) 11. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 9) (tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra) 12. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 10) kahAnI saMgraha 13. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 11) kahAnI saMgraha 14. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 12) kahAnI saMgraha 15. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 13) kahAnI saMgraha 16. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 14) kahAnI saMgraha 17. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 15) kahAnI saMgraha 18. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 16) nATaka saMgraha 19. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 17) nATaka saMgraha 20. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 18) kahAnI saMgraha 21. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 19) kahAnI saMgraha 22. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 20) kahAnI saMgraha 23. anupama sakalana (laghu jinavANI saMgraha)6/24. pAhur3a-dohA, bhavyAmRta-zataka va AtmasAdhanA sUtra 25. virAga saritA (zrImadjI kI sUktiyoM kA saMkalana) 26. laghutattvasphoTa (gujarAtI) 27. bhaktAmara pravacana (gujarAtI) 28. aparAdha kSaNabhara kA (kaoNmiksa) 15/ 7/ 10/ 10/ 10/ 10/ ' / / / 10/
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamAre preraNA srota : bra. harilAla amRtalAla mehatA janma vIra saMvat 2451 pauSa sudI pUnama jaitapura (morabI) satsamAgama vIra saMvat 2471 (pUjya gurudeva zrI se) rAjakoTa brahmacarya pratijJA vIra saMvat 2473 phAgaNa sudI 1 (umra 23 varSa) dehavilaya 8 disambara, 1987 pauSa vadI 3, sonagar3ha pUjya gurudeva zrI kAnajAsvAmA ka atavAsI ziSya, zUravIra sAdhaka, siddhahasta, AdhyAtmika, sAhityakAra brahmacArI harilAla jaina kI 19 varSa meM hI utkRSTa lekhana pratibhA ko dekhakara ve sonagar3ha se nikalane vAle AdhyAtmika mAsika Atmadharma (gujarAtI va hindI) ke sampAdaka banA diye gaye, jise unhoMne 32 varSa taka avirata sNbhaalaa| pUjya svAmIjI svayaM aneka bAra unakI prazaMsA mukta kaNTha se isa prakAra karate the "maiM jo bhAva kahatA hU~, use barAbara grahaNa karake likhate haiM, hindustAna meM dIpaka lekara DhU~Dhane jAveM to bhI aisA likhane vAlA nahIM milegaa...|" Apane apane jIvana meM karIba 150 pustakoM kA lekhana/sampAdana kiyA hai| Apane baccoM ke lie jaina bAlapothI ke jo do bhAga likhe haiM, ve lAkhoM kI saMkhyA meM prakAzita ho cuke haiN| apane samagra jIvana kI anupama kRti caubIsa tIrthaMkara bhagavantoM kA mahApurANaise Apane 80 purANoM evaM 60 granthoM kA AdhAra lekara banAyA hai| ApakI racanAoM meM pramukhataH Atma-prasiddhi, bhagavatI ArAdhanA, Atma vaibhava, naya prajJApana, vItarAga-vijJAna chahaDhAlA pravacana,(bhAga 1 se 6), samyagdarzana (bhAga 1 se 8), jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 1 se 6) adhyAtma-saMdeza, bhaktAmara stotra pravacana, anubhava-prakAza pravacana, jJAnasvabhAva-jJeyasvabhAva, zrAvakadharmaprakAza, mukti kA mArga, mUla meM bhUla, akalaMka-nikalaMka (nATaka), maMgala tIrthayAtrA, bhagavAna RSabhadeva, bhagavAna pArzvanAtha, bhagavAna hanumAna, darzanakathA, mahAsatI aMjanA Adi haiN| _2500veM nirvANa mahotsava ke avasara para kiye kAryoM ke upalakSya meM, jaina bAlapothI evaM Atmadharma sampAdana ityAdi kAryoM para anake bAra Apako svarNa-candrikAoM dvArA sammAnita kiyA gayA hai| jIvana ke antima samaya meM Atma-svarUpa kA gholana karate hue samAdhi pUrvaka / "maiM jJAyaka hU~...maiM jJAyaka hU~" kI dhuna bolate hue isa bhavyAtmA kA deha vilaya huA-yaha unakI antima aura sarvAdhika mahatvapUrNa vizeSatA thii|