Book Title: Hemchandrasuri
Author(s): Nandlal B Devluk
Publisher: Z_Shramana_Bhagwanto_Part_1_004596.pdf and Shramana_Bhagwanto_Part_2_004597.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249083/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNabhagavA 53 dvAdazatrutasvarUpa, kurukullAdevIstuti, pArzva-dharaNendrastuti, kalikuDapArzvanAthaya stavana zrloka 10, jIvAjIvAbhigama-laghuvRtti, upadezakulaka, manerathakulaka vagere graMtho racyA che. AcArya zrInI ziSyasampA paNa vipula ane jJAnathI ujajavala hatI. temaNe potAnA uttarAdhikArIpade AcArya bhadrasenasUrine sthApyA hatA. zrI vAdidevasUrie 9 varSanI vaye dIkSA lIdhI; 31 varSanI vaye AcArya pada pAmyA; ane 83 varSanI vaye, 74 varSanA dIkSAparyAMya pALI, bAvana varSa AcArya pazAbhAvI, vi. sa. 1229nA zrAvaNa vade chanA divase svargavAsI anyA. ------ jJAnanA mahAsAgara, siddha sArasvata, gujarAtanA mahAna jyotirdhara, advitIya-addabhuta savA lAkha zleAkapramANa ' siddhhema vyAkaraNa'nA racayitA, rAjA siddharAja-jayasihunI jJAnApAsanA ane mahArAjA kumArapALanI saMskArapriyatAnA vidhAyaka kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasurIzvarajI mahArAja ** klRptaM vyAkaraNaM navaM viracitaM dvandvo navaM dvayAzrayA'laMkArau prathitau navau prakaTitau zrIyogazAstra' navam / tarkaH saMjanito navo jinavarAdInAm caritram navam baddham yena na kena vidhinA mohaH kRto dUrataH // arthAt, navuM vyAkaraNu kampyu, navu. cha MdazAstra racyuM, hrayAzraya mahAkAvya ane alaMkArazAsane vistAryo ane navAM ja pragaTa karyAM. zrI yogazAstrane paNa navu' racyuM; navA tarkazAstrane janma ApyA, jinavaronAM caritrAne navA graMtha racyA; kaI kaI rIte zrI hemacaMdrAcAye ajJAnane dUra na karyuM ? " Ama kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrinA bhinna bhinna kSetramAM racAyelAM sAhityanI vipulatAnAM darzana zrI somacaMdrasUrie uparokta zrlokamAM karAvyAM che. jyAre zrI prabhAca drasUrie teozrInA prabhAva darzAvatAM jaNAvyuM che ke-- zrI hemacandrasUrINAmapUrvam vacanAmRtam / jIvAturvizva jIvAnAM rAjacittAvanisthitam // arthAt, zrI hemacadrasUrinAM vacana samasta prANIo mATe amRtatulya che. zrI hemacaMdrasUritu' kathana, lekhana ane jIvana - temanAM samaye ane Aje ATha ATha saikA bAda paNu, adyApipayata mAdaka, preraka, prabhAvaka, upakAraka ane asarakAraka rahyuM che. prasiddha lekhaka zrI dhUmaketu lakhe che tema, " teo harakoI jamAnAnA teonu` sAhityasarjana vipula che, tema uttamettama paNa che temaNe sau 2 2010_04 * mahApuruSa hatA. prathama racela * siddha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanaprabhAvaka hemazabdAnuzAsana " advitIya che. chellAM AThase varSamAM tenAthI caDiyAtA bInta koI vyAkaraNanI racanA thai nathI." zrI merutugAcAye jaNAvyA mujaba, zrI hemacaMdrAcAye vyAkaraNanI racanA savA lAkha zlokeAmAM karI hatI. temanI sa racanAonu` kSeAkapramANa sADA traNa karoDa manAya che. Do. piTarsane zrI hemaca'drAcA'ne 'jJAnanA mahAsAgara 'kahyA che. zrI hemacaMdrasUrinuM vipula sAhityasarjana ane viSayavaividhya asAdhAraNa che. e ja rIte, zrI hemacaMdrasUri guranareza siddharAja jayasiMhanI jJAnopAsanAnA ane mahArAnta kumArapALanI saMskArapriyatAnA vidhAyaka hatA. 254 * prabaMdhakoza ? pramANe zrI hemacaMdrasUrinI guruparaMparA caMdrakuLanA pUrNa talagaccha sAthe hatI. pUrNa talagacchamAM zrI dattasUri thayA. temaNe ghaNA rAjAne pratibeAdhita karyA hatA. temanA ziSya zrI yazAbhadrasUri rAjavI hatA; ane mahA tapasvI hatA. temanA paTTadhara zrI pradyumnasUri samartha vyAkhyAtA hatA ne temanA paTTadhara zrI gusenasUri siddhAMtavizArada hatA. temanA paTTadhara zrI devacaMdrasUri syAdvAdamAM samatha ane prabhAvI sUrivara hatA. temanA ziSya te kalikAlasarvAMga zrI hemacaMdrasUri. baLaka caMgadeva : AcArya zrI hemacaMdrasUrinA janma dhaMdhukAmAM vi. saM. 1145nA kArtika pUrNimAnA zubha dine thayA hatA. temanA pitAnu nAma cAciMga ( sAciga, sAcA ane cAciga nAma paNa ) hatu. zreSThi cArjiMga meDha jJAtinA agresara vaNika hatA. mAtAnu nAma pAhinIdevI hatuM. te jaineAmAM prasiddhi pAmelA zreSThi neminAga mehanI bahena hatI; zIlaguNa saMpanna ane jainadharmanI dRDha anurAgI hatI. eka vakhata teNe svapnamAM ciMtAmaNiratna joyu, je guru pAse jai camakavA lAgyuM. prakAza pramANe, teNe svapnamAM eka AMkhe joyA, je khIje sthaLe jaI phAlyA phUlyA. A samaye dhaMdhukAmAM zrI pradyumnasUrinA ziSya zrI devacaMdrasUri birAjamAna hatA. pAhinIdevIe pAtAnAM svapnanI vAta teozrIne karI. svapnanA phalAdeza aAvatAM sUrivare kahyuM ke " tuM eka naramaNine janma ApIza, je moTA thatAM gurumaNu thaze. tArA e putra dhIme dhIme vikAsa sAdhI jainazAsana rUpI sAgaramAM kaustubhamaNinI jema dedIpyamAna banaze. ' gurunI vAta sAMbhaLI pAhinIne ghaNA haSa thayA. te vizeSa dharmArAdhanA karavA lAgI. garbhakALa pUrNa thatAM teNe vi, sa. 1145nA kArtika pUrNimAnI ujvala rAtrie eka tejasvI bALakane janma ApyuM. sArAye kuTuMbamAM AnaMda AnaMda chavAI gayA. putranu nAma caMgadeva rAkhavAmAM AvyuM. cAMga eTale uttama. eka divasa pAhinIdevI putra cagadevane laI nityakrama pramANe derAsare darzana karavA AvI hatI. AcAya devacaMdrasUri e vakhate bAjumAM ja upAzraye birAjatA hatA. AcAryazrI derAsaramAM caityavaMdana karI rahyA hatA, pAhinIdevI paNa danastutimAM lIna hatA. e samaye pAMca varSanA bALaka caMgadeva upAzraye jaI pahoMce ane tyAM AcAryanA Asana upara besI gayeA. AcArya zrI ane pAhinIdevIe tyAM AvIne joyu ke khALaka gurupadanA abhilASI che. AcAryazrIe pAhinIdevIne e yAda apAI ke-- " bahena ! tane potAnuM divya svapna yAda che ? bALakanu teja ane tenI A vRtti jotAM tAre A kuLadIpaka jainadharmanA mahAna prabhAvaka 2010_04 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNabhagavate 55 thaze. tu ja jo, A beThA che te guruAsane zelatA A bALakane zAsanane aNu karI tame dhanya ane '" potAnA putranA ujjavaLa bhAvine jANI pAhinIdevI namra svare elI, " gurudeva ! tenA pitAnI AjJA hAya te mArI sammati ja che. prathama temanI AjJA laI lauM. " ATaluM kahI pAhinIdevI gaMbhIrapaNe vicAravA lAgI tenA pitAnI AjJA maLavI zakaya nathI. pazu, nizcitapaNe mAre putra jo sAdhu thavAno ja hoya te! tene mArA potAnA hAthe ceAgya gurune kema na soMpavA ? teNe bhAI neminAganI salAha lIdhI ane putra caMgadeva AcAya devacaMdrasUrine aNu karyAM. prabaMdhaciMtAmaNi' pramANe, cagadeva ATha varSanA hatA tyAre samavayaska bALake sAthe tyAM zrI devacaMdrasUri padhAryAM hatA te upAzraye pahoMcyuM. AcAya hatA nahI..caMgadeva temanA Asane sahajavRttithI besI gaye. AcAya. devacaMdrasUrie AvIne potAnA Asane beThelAM bALakane joyA ane vismaya pAmyA. tenA dedIpyamAna mukhAravi'ne joI AcAya zrI A bAlaratnane pArakhI gayA. zrAvake dvArA hakIkata jANI, bALakane lai, cAciMgane ghare padhAryAM. cAciga ghera na hatA. tenA gRhiNI pAhinIdevIe Avela saunu svAgata karyuM. gurudevane vidhipUrNAMka vaMdana karyAM. Avela zrAvakoe pAhinIdevIne gurudevanA AgamananA uddeza jaNAvI, putrane gurucaraNe arpaNa karavA jaNAvyuM. pAhinIdevIne e kSaNe ha thayA, te bIjI ja kSaNe patinI anumati nahi maLavAnI AzaMkAthI reMja thayA. AthI mizrita AMsu vahAvatAM te elI ke, " caMganA pitA ghare nathI. temanI sammati vinA huM bALakane kema ApI zakuM ? " * pAhinIdevIne hiMmata ApatAM zrejinAe samajAkhyuM ke, ahena ! mAtAne paNa ALaka para adhikAra hoya che. tamArI bhAvanA kharekhara sAcI che, te tame tamArA taraphathI putrane arpaNa karI dyo." pAhinIdevIe sujJajanenI vAtane svIkAra karI, putra caMgadevane AcAya devacadrasUrine caraNe arpaNa karI dIdhA. zrI devaca`drasUri bALaka cAMgadevane laI, vihAra karatAM karatAM karNAvatI padhAryAM. tyAM surakSAnI dRSTithI bALakane udayana maMtrI pAse rAkhyuM. uDDayana maMtrI jainadharmInA ananya anurAgI hatA; ane buddhivAna tathA vyavahArakuzaLa paNa hatA. A bAju, zreSThi cAciga ghera AvyA tyAre bALakane na jovAthI, sa vRttAMta jANI kepita thayA. putranA milana sudhI annatyAga karI tyAMthI cAlI nIkaLyA; ane zrI devacaMdrasUri pAse karNAvatI paheAMcyA. matrI udayana paNa cArmiMganA AgamananI vAta jANI upAzraye AvyA. putrane meLavavA cArciMga ghaNA ja kApita ane vyathita hatA. maMtrI udayana tene ghaNA Adara sAthe potAnA AvAse laI gayA. temanA AvA vyavahArathI cAciMga zAMta thayA. temAMye peAtAnA putrane maMtrInA samavayaska putra sAthe ramate jei ane matrIe vatsalabhAve tene potAnA kheALAmAM besADayo te joi, tene rahyosahyo gusse paNa AgaLI gaye, te maMtrInA A vyavahArathI khUba prabhAvita thayA. ma`trI udayane tene AtmIyabhAve traNa dukUla ane traNa lAkha mudrA bheTa dharI. cArjiMge hasIne kahyuM ke, lAkhanI dravyarAzi ApanI udAratAne nahi, kRpatAne pragaTa kare che. 2010_04 " maMtrIvara ! A traNa mArA putranu mUlya te Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zAsanaprabhAvaka amUlya che. paNa, ApanAM sneha ane vAtsalya paNa enAthI ochA mUlyavAna nathI. A dravyarAzi mATe aspRzya che. ApanI AtmIyatA ane udAratA joI huM nizcita banyuM chuM. huM mAre putra tamane arpaNa karuM chuM." cAciMgane A pratibhAva joI udayana maMtrI tene bheTI paDyA ane belyA ke, "mane arpaNa karavAthI tamArA putrane e vikAsa thaze nahi, je vikAsa gurunAM caraNomAM saMbhave che. gurunAM sAnnidhyamAM tamAre putra gupada prApta karI tribhuvanapUjya thaze." - udayana maMtrInI A vAtane svIkAra karI zreSThi caciMge putrane laI jaI zrI devacaMdrasUrine samarpita karyo. vi. saM. 1154nA mAgha sudi 14 nA dhanya dine ATha varSanA caMgadevane zrI devacaMdrasUrie bhAgavatI dIkSA ApI, ane zrIsaMghanA harSadhvani vacce muni semacaMdra nAme udUghoSita karyA. muni semacaMdra : bAlamuni somacaMdranI jJAnaruci tIvra ane meghA adbhuta hatI. AcAryazrIe temane vyAkaraNa, nyAya, sAhitya ane siddhAMtanuM adhyayana karAvyuM. muni semacaMdra jema jema jJAna prApta karatAM gayA tema tema vadhu ne vadhu jJAna prApta karavAnA abhilASI banyA. temaNe bicAryuM ke, kAzmIra jaI sarasvatI devIne prasanna karI "siddha sArasvata" banuM. AcAryuM devacaMdrasUrie temanA vicAra jANa saMmati ApI. muni somacaMdrae anya muni mahArAja sAthe kAzamIra tarapha vihAra karyo. vacce raivatAvatAra tIrthe sthiratA karI. rAtre dhyAnamAM ekAgra beThA hatA, tyAM sarasvatIdevI pratyakSa thayA ne kahyuM ke - "vatsa! tArI tIvra bhAvanA ane bhaktithI huM prasanna thaI chuM. tArI vAMcchA pUrI thaze. tAre have kAzmIra javAnI jarUra nathI." muni semacaMdrane Icchita varadAna prApta thatAM have kAzmIra javAnuM prayojana na hatuM, tethI puna: guru pAse AvyA. sarasvatI devInI A ghaTanA piMDavADA pAse ajArI tIrthamAM banI evI paNa eka mAnyatA che, te "jaina paraMparAne itihAsa"nA lekhakanA anumAne, AbU-acalagaDha ane nAlAImAM jema raivatAvatAra (raivatAcala nahIM) nAmanI TekarIo che, tema khaMbhAtamAM revatAvatAra tIrtha nAmanuM derAsara che, jyAM A ghaTanA banI hevAne saMbhava che. hamakulapaTTAvalI ane vIravaMzAvalImAM evA be prasaMge che ke jemAM ekamAM, muni semacaMdra Adie eka bhoMyarAmAM 10 divasa avicala dhyAnamAM rahI, brahmatejanI pratIti karAvI daivI sahAya prApta karI hatI. bIjAmAM. eka zreSThine tyAM vahoravA jatAM, zreSThi putre kahyuM ke- "nAnA (bAla) mahArAja te pratyakSa svarNa puruSa che. e semacaMdra nathI, paNa hemacaMdra che." AcArya hemacaMdrasUri : gurudeve muni somacaMdranI yazejajavala jJAnagarimA ane puNyaprabhAvI pratibhA jANI vi. saM. 1196 nA vaizAkha suda 3 (akSayatRtIyA)nA zubha divase, khaMbhAtamAM, muni somacaMdrane AcAryapade alaMkRta karI AcArya hemacaMdrasUri nAme jAhera karyA. e samaye temanI vaya 21 varSanI hatI. A prasaMge temanI mAtA pAhinIe paNa dIkSA grahaNa karI. gurudeva zrI devacaMdrasUri vi. saM. 1167 lagabhagamAM samAdhipUrvaka kALa karI svarga sidhAvyA. tyAra pachI zrI hemacaMdrasUri vihAra karatAM karatAM pATaNa padhAryA. 2010_04 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 rAjava'zamAM prAMtA : pATaNamAM te vakhate guranareza siddharAja jayasiMhanu rAja hatu. gujarAtanA itihAsamAM sukha, samRddhi ane saskAritAnI STie mahAna suvarNa kALa kahI zakAya tevA te sAlakIyuga hatA. traNase vanA A suvarNa kALane sarvottama zikhare pahoMcADanAra e rAjavI te siddharAja ane kumArapALa. ane e ane rAjAne zrI hemacaMdrAcAya nA yAga mahAna banAvavAmAM pariNamyA hatA. zramaNabhagavA zrI hemacaMdrasUri guranareza siddharAja sAthe sarvaprathama milana, gurudevanA vargavAsa pachI, khaMbhAtathI pATaNa padhAratA thayu. pATaNamAM eka divasa rAjA siddharAjanI savArI bajAramAM pasAra thaI rahI hatI. rAjA hAthI para beThA hatA. zrI hemacaMdrasUri paNa e samaye bAramAMthI pasAra thaI rahyA hatA. acAnaka hAthI AcAryazrI pAse AvIne UbheA rahI gayA. te samaye zrI hemacadrAcAya eka zrlAka khelyA : 86 ca prasaraM siddha: hastirAjabhayAr3ikatam / trasyastu diggajAH kiM tairbhastvayaivoddhRtA yataH || --rAjan ! gajarAjane niHzaMka AgaLa calAvA. hAthInA bhayanI tame ciMtA na kare. kAraNa, pRthvIne tame ja dhAraNa karI rahyA che." zrI hemacaMdrAcAyanA buddhiyukta A kathanathI rAjA siddharAja ati prabhAvita thayA; ane rAja apeAre rAjamahelamAM padhAravA AcArya zrIne vinati karI. AcArya zrI rAjAnA A nima traNane zubha zukana mAnI rAjasabhAmAM javA lAgyA, teo potAnA cAritraprabhAve ane jJAnabaLe dhIme dhIme rAjasabhAmAM pratiSThA pAmyA. * vi. sa. 1181mAM zrI vAdidevasUrie rAjA siddharAjanI sabhAmAM digabarAcAya kumudacaMdra sAthe zAstrArtha karyAM tyAre zrI hemacaMdrasUri paNa temAM joDAyA hatA. rAjamAtA mInaLadevI piyaranA saMbadhe digabarAcAya pratye pakSapAta batAve tevI zakAthI temaNe rAjamAtAne maLIne jaNAvyuM hatuM ke, " diga Mbare| A zAstrArthImAM evu siddha karavAnA che ke strIAe karelA dhama saphaLa anatA nathI.'' rAjamAtAe A vAta jANI--tapAsIne khAtarI karI, digabaronA pakSa eDI dIdheA hateA. vaLI, vAdanA prathama divase hiMga rAcArya kumudacaMdra 'tuM hajI bALaka che. tArI sAthe vAda ze! karavA ? ' tema jaNAvatAM zrI hemaca`drAcAye uttaramAM kahyuM hatuM ke, bALaka kANu ? jene laMgATI paNa na hoya te. Apa jue che ke meM te kapaDAM paheryA che.' Ave. saNasaNatA javAba sAMbhaLI digabarAcAya kiMga banI gayA hatA ! * vi. sa. 1183mAM siddharAje badhAvelA rAjavihAramAM bhagavAna RSabhadevane pratiSThAmaheAtsava hate. e utsavamAM bhAgavata matanA AcArya devadhe upasthita rahI, taTasthapaNe jinezvaranA guNagAna gAtAM rAjA siddharAje lAkha dravya Apyu.. bIjI tarapha te sUrA pIte hatA. rAjakavi zrIpAle koi aNabanAve rAjA dvArA dhana apAtuM baMdha karAvyuM. paDita dekhAdhanA kharca lakhalUTa hatA, eTale te traNa varSoMmAM sAva nirdhana jevA banI gayA. eka zrR. 33 2010/04 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zAsanaprabhAvaka divasa teNe zrI hemacaMdrasUrine maLavAnuM goThavyuM; paNa rAjakavi zrIpAle AcArya zrIne na maLavA vinaMti karI, tyAre AcAryazrIe gabhIrapaNe zrIpAlane jaNAvyu` ke, * e asAdhAraNa siddha sArasvata pati che. e nirabhimAnI banIne Ave te tene satkAra Apave ja joi e.'1 eka divasa pa'Dita devamedha AcArya hemaca`drasUrine maLavA upAzraye AvyA. AcAryazrIe tene potAnA ardhAsana para besADI tene satkAra karyAM. A saraLatA joI ne paMDita debedha AcArya zrI mATe khelyA ke, 66 pAtu yo hemagopAlo daNDa- kambalamudvahan / SaDdarzanapazugrAmacArayan saimavAtu --je pAdana rUpa pazuone jaina gAcaramAM cArI rahyA che te daDa ane kAMbalIvALA hema--ge pAla tamAruM rakSaNa karo." AcAya zrIe tyAre ja rAjakavi zrIpAlane khelAvI ane vacce maitrI karAvI dIdhI. kema ke, jhagaDA maTADavA e sAdhune dharma che. vaLI, rAjA pAsethI tene lAkha dravya apAvyu ane te pachI dekhAdha AtmakalyANa mATe gagAkinAre cAlyA gayA. vi. sa. 1185mAM rAnta siddharAja putrakAmanAthI ughADe page tIrthayAtrA karavA nIkaLyA. temaNe AcArya hemacaMdrasUrine sAthe lIdhA. yAtrAmAM rAjAe zaheAra gAma brAhmaNAne bheTa Apyu.. zatrujyatIrtha mAM bhagavAna RSabhadevanI pUjA mATe 12 gAma ApyAM. giranAratIrtha nA jIrNoddhAra mATe pUrI rakama ApI. tImAM yAtrikAne pALavAnA Adeza ahAra pADavA. bhagavAna neminAtha, aMbikAdevI ane avalokanazikhara (pAMcamI TUMka )mAM bhagavAna neminAthanAM darzana pUjana karyA; ane prabhAsapATaNa thaI sekramanAtha mahAdevanI yAtrA karI. AcAryazrIe ahI zivAlayamAM mahAdevanA guNAnu pratipAdana karatI stuti karI ke, " je te samaye, jevA tevA, je te nAmathI, je te hA, paNa he bhagavan ! tame jo deSa rahita hai te tamane ekalAne ja namaskAra karuM chuM." rAjAe ahI ghaNuM dAna karyuM. (" AcArya zrIe keDinAra jaI ne aThThamatapapUrNAMka aMbikAdevIne ArAdhI ane rAjAnA saMtAna mATe pUchyuM. devIe kahyuM ke-- " rAjAnA bhAgyamAM putra nathI; pazu tenA pachI kumArapALa gujarAtanA rAjA thaze, je rAjyane vadhAraze, bhegavaze ane mATe paramAta--zrAvaka thaze. A vAta AcAya zrIe rAjA siddharAjane jaNAvI. tene A vAta ruci nahIM. kumArapALane kaDavA teNe SaDyaMtra racyuM. A vAtanI kumArapALane jANa thatAM te guptaveze nAsI gaye.. "" vi. sa. 1192mAM zrI hemaca'drAcArya' khabhAtamAM cAturmAsa birAjamAna hatA. kumArapALa nAsatA nAsatA tyAM AvyA. AcAryazrIe tene AzvAsana ApyuM ane kahyuM ke- - huM AthI sAtame varSe tu rAjA banIza. " AcAryazrIe tyAre rAjyanA sainikone A tarapha AvatA joI kumArapALane 'DiyAmAM tADapatra pAchaLa satADI dIdhA hatA. 2010_04 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNabhagavA vi. sa. 1193mAM gu ranareza siddharAje mAlavapati yazeAvamAMne havI, dhArAnagarIne vaMza karI, tyAMnA amUlya graMthabhaMDAra ane lakhalUTa khajAnA sAthe pATaNamAM praveza karyAM. AcA vIrasUri, AcArya hemacaMdrasUri ane bInta AcArya tema ja vidvAnAe rAjAne vividha AzIrvAdathI vadhAvyA. gujarAta gauravAnvita anya siddhahema vyAkaraNa : eka divasa rAnta mALavAthI lAvelA graMthabhaMDArane joI rahyA hatA. temAM rAjA bhejanA ravaracita ' sarasvatI dAbharaNu' nAme vizALa vyAkaraNagraMtha temanA hAthamAM AvyA. bheja dvArA racelA khInna paNa graMthe! joI temane echapa anubhavI ane manamAM prazna UThyo ke, " mArA graMthabhaMDAramAM AvA graMthai! kema nahi? zuM gujarAtamAM evA koi vidvAna nathI ke AvA mahAna graMtho racI zake ? " teNe sava vidvAnone belAnI A vAta kahI. saunI najara zrI hemacaMdrasUri para paDI. rAjA siddharAje gujarAtanu gaurava vadhe tevA sarvopayogI vyAkaraNanuM nirmANa karavA vinaMti karI. AcArya zrIe rAjAnI vinaMtine svIkAra karyAM. temaNe emanA samaya sudhInA samasta vyAkaraNAnI hastaprate Thera TherathI meLavI ane tenu bArIkAIthI nirIkSaNa karyuM; ane siddharAjanI vinaMtithI A vyAkaraNa racAyuM hovAthI prathama tenu nAma joDI, siddhahema zabdAnuzAsana nAmanA vyAkaraNanI racanA karI. rAjapurohita ane vidvAna sabhAsadAe e vyAkaraNanuM traNa vAra vAcana-manana karI tene zuddha vyAkaraNa tarIke Ahera karyuM. siddharAje potAnI dhAraNAthI paNa vizeSa prApya te vyAkaraNane hAthInI aMbADI para padharAvI, tenI bhAre phADamADathI nagaramAM bhanya zAbhAyAtrA kADhI. rAnta siddharAje e pachI traNase lahiyA rokI enI aneka pratilipi taiyAra karAvI; ane te aga, baMga, liMga, vatsa, siMdhu, sauvAra, muraMDa, kAzI, kAMkaNa, karnATaka, kanoDa, kurukSetra, kaiAzala, kanAja, kAnyakubja, gauDa, sapAdalakSa ane kAzmIra sudhI AkhA dezamAM tema ja nepAla, si'hala, kAmarUpa ane IrAna jevA dUra dUranA dezAvaramAM paNa tenI pratilipio mekalI. uparAMta, pATaNamAM vyAkaraNanA ajoDa vidvAna kAkala kAyasthanI adhyakSatAmAM tenuM pAna-pAna zarU karAvyuM. k 29 AcArya hemacaMdrasUrie sAhityaracanAnI gaMgotrI rUpa'siddhahema vyAkaraNa 'thI prAra'bha karyo ane pachI, eka pachI eka vividha viSayanA graMthonI racanA askhalitapaNe cAlatI rahI. vi. sa. 1198mAM zrI hemacaMdrasUrinuM' cAturmAsa kha'bhAtamAM hatuM, tyAre vi. saM. 1199nA kArtika sudi 3nA divase rAjA siddharAja jayasiMhanuM avasAna thayuM. kumArapALa khaMbhAta AvIne zeTha sAMkhanI sAthe AcAya zrI pAse AvyeA. temanA AzIrvAda meLavI te pATaNa gayA ane vi. sa. 1199mAM te gujarAtanA rAjA anya. AcArya hemaca`drasUri khabhAtathI vihAra karatA karatA pATaNa padhAryAM. vi. sa. 1207mAM temanA mAtA pravartinI pAhinIjI sAdhvIe anazana svIkAryu. zrAvakoe puNyamAM traNa karoDa vAparyAM. ane AcAryazrIe paNa traNa lAkha AAkanuM puNya ApyuM ne pravartinIjI kALadhama pAmyA. rAjA kumArapALa zivanA parama bhakta hatA, paraMtu peAtAne abhayadAna ApanAra ane 2010_04 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 zAsanaprabhAvaka sAta varSe rAjya maLaze evu` siddhavacana kahenAra zrI hemacaMdrasUri pratye tene ananya bhaktibhAva hato; ane jainadhama pratye paNa AsthAvAna hatA. zrI hemacaMdrasUri tenI vinaMtithI avAranavAra rAjamahelamAM jatA. rAjA-rANI vakhatevakhata temane upadeza zravaNu karatAM ane teone guru mAnatA. gujarezvara kumArapALe AcAryazrInA upadezathI vi. sa. 1207mAM prabhAsapATaNamAM sAmanAthanA mahAprAsAdane pAyAthI zikhara sudhIne jIrNoddhAra karavAnA sa'kalpa karI, somanAthanA maMdiranI dhvajAe caDe tyAM sudhI mAMsa-madirAne tyAga karyo, pachI sAta vyasane paNa cheDayAM. sa. 1208mAM samasta rAjyabharamAM amAripatu vagaDAvyeA. jugAra savathA baMdha karAvyeA. saM. 1211mAM prabhAsapATaNamAM mahAdevanI pratiSThA hovAthI rAjA kumArapALa sAthe zrI hemaca drasUri paNa prabhAsapATaNa padhAryAM. AcAryazrIe tyAM zivapurANanI vidhi mujaba mahAdevanuM AhvAna, avagThana, mudrA, nyAsa ane visarjana karI aMtima stutipATha uccAryo - ** bhavabIjAikurajananA rAmAdyAH kSayamupAmatA yasya / brahmA yA viSNurSA haro jino vA namastasyai || --jemaNe janma-maraNanA aMkurane ugADanArA rAga vagere doSono nAza karyAM che tevA brahmA, viSNu, mahAdeva ke jinezvara je hA temane namaskAra thAo ! " * prama dha ci'tAmaNi ' pramANe zrI hemaca'drAcAye kumArapALane zivanA sAkSAt darzana karAvyA hatA; ane bhagavAna zive rAjA kumArapALane zrI hemacaMdrasUrine anusaravA kahyuM hatuM. vi. saM. 1213mAM mahAamAtya vaheMDe zatruMjaya tIrthane mATe uddhAra karAvI, zrI hemacaMdrasUrinA hAthe bhagavAna RSabhadevanI pratiSThA karAvI hatI. d vi, sa, 1216mAM zrI hemacaMdrasUrinA upadezathI rAjyakumArapALe samyaktva sAthe zrAvakanAM Ara vrata uccayaeN. AcAryazrIe temane AzIrvAdamAM paramAta ane rASika evAM birudA ApyAM. ane rAjAnA AgrahathI tenA AdhyAtmika madha mATe 'vItarAgastotra' ane 8 saTIka-yAgazAstra 'nI racanA karI. 2010_04 rAjA kumArapALe AcAryazrInA upadezathI ghaNA kumArapALavahAre, 1444 derAsarA, ghaNAM jIrNoddhAra, 21 jJAnabhaDAro ane ghaNI dAnazALAe karAvyAM. nirdhana jainene-sAdhami - bhAione 14 karoDanI sahAya karI. patinA mRtyu pachI ni:satAna vidhavAnuM' dhana levAnA niyama rada karyA, ane janatA paranA ghaNA kare mApha karyAM. mahAamAtya AMbare jIrNoddhAra karAvI bharUcanA zakunikAvihAramAM vi. saM. 1222mAM bhagavAna munisuvratasvAmInI pratiSThA karAvI. tema ja maMtrI AMbaDe peAtAnA pitAnA udayanavasatIne vistAra karI uyanavihAra badhAbyA, jenI pratiSThA paNa vi. sa. 1223mAM AcAryazrInA hAthe thaI. vi. sa. 1228mAM AcAryazrIe pATaNamAM aMjanazalAkAe ane pratiSThA karI, temanA haste thayelI A pratiSThA chellI hatI. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNabhagava tA 1 kalikAlasarvajJa : AcArya hemacadrasUri sayama ane sadAcAra, tyAga ane tapazcaryAM, japa ane dhyAna, audAya ane gAMbhIya, saumyatA ane zauyatA, RjutA ane prauDhatA, niHspRhatA ane nile patA, nirbhayatA ane aDagatA, sAdhutA ane sa-rasatA, sadbhAva ane samabhAva, sUkSmadarza`tA ane samayeAcitatA, svadharmavatsalatA ane paramatatsahiSNutA, paropakAratA ane jitendriyatA, tapaTutA ane sagrAhita vagere sadguNlRA ane savRttiothI samRddha ane pravRtta hatA. teo ahiMsA, satya, asteya, aparigraha ane brahmacarya e pAMca mahAtrane jIvanamAM dhAraNa karanAra jainAcAya to hatA ja; paraMtu sAthe sAthe maMtra-taMtrAdi yogavidyAnA jANakAra ane labdhidhArI hatA. uparAMta, yetiSa, zilpa, vaizvika, vanaspatizAstra, rAsAyaNikazAstra, sAmudrikazAstra vagerenA paNa UMDA jJAtA hatA. temanAM aMtaramAM anuka pAnA, udAratAno, vatsalatAnA, karuNAnA evA pavitra srota vahete hatA ke temanA sapamAM AvelI virodhI ke dveSI vyaktinuM hRdaya paNa pazcAtApathI naLa thaI Rtu. temanAM vyaktitva ane kartRtvanA prabhAva sAmAnya janasamudAyathI rAjA-mahArAjA pa ta chavAi gayA hatA. leka kalyANa ane rAjakalyANathI prajA ane rAjAnA teo sa`skArazilpI banyA hatA. kAvya ane vyAkaraNa, chaMda ane alaMkAra, itihAsa ane purANa, yAga ane adhyAtma, keza ane caritra, nyAya ane siddhAMta, pramANuzAstra ane darzanazAstra vagerenA te sama`saka, saceAjaka ane sa`zeAdhaka-sa'pAdaka hatA. judAM judAM kSetramAM temanI A sAhityasiddhi, vyApaka prabhAva tema ja aneka sadguNA ane sapravRttione lIdhe temane bhinna bhinna vizeSaNaiAthI prayeAjavAmAM AvyA che. tema chatAM te paryApta na lAgatAM prAMte temane " kalikAlasarvajJa '" kahIne A eka vizeSaNamAM aMdhA vizeSaNAno samAveza karavAmAM AvyuM che. zrI jinama`DanagaNanA 'kumArapALapraba`dha 'mAM jaNAvyuM che ke, paDita devamedhe zrI hemacaMdrasUrinA agAdha jJAnathI prabhAvita thaI temane 'kalikAlasarvajJa ' tarIke oLakhAvyA hatA. teA, zrI jinavijayajIe aneka saMzodhananA AdhAre jaNAvyu` che ke, zrI hemacaMdrasUrinI aparimeya jJAnazaktithI mAhita thaI, temanA samayanA sarva dharmanA vidvAnoe ekatra thaI ne, kalikAlasarvAMga ' evu biruda Apyu.. vaLI, dIvAnabahAdura kRSNalAla me. jhaverIe te tyAM sudhI kahyuM che ke, AcAryazrI mATe * kalikAlasarvAMna 'karatAM paNa vadhu uccatA darzAvatu vizeSaNa vAparo te paNa temAM saheje atizayakti kahevAze nahI. * * gujarAtanA mahAna jyAtiSara : gujarAtanA saMskArajIvana para najara karIe te, bhAratanA anya prAMteAnI sarakhAmaNImAM gujarAtamAM dArU, mAMsAhAra, jugAra, zikAra, vezyAgamana, pazubali vagere aniSTA Aje paNa ochAM che tene yaza mATe bhAge zrI hemacaMdrAcAya ne ane jainadharmane phALe jAya che. kAraNa ke ATha saikA pahelAM kumArapALa jevA rAjavInA sahakArathI temaNe vyasanatyAga ane sadAcAranI eka vyApaka jhu Mbeza prajAmAM ghare ghare gAjatI karI hatI, jenA lIdhe samagra prajAnu AmUla parivartana thaI gayuM. suprasiddha lekhaka zrI dhUmaketue sAcuM ja kahyuM che ke, " zrI hemacaMdrAcArya vinA ** 2010_04 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 zAsanaprabhAvaka gujarAtI bhASAno janma kalpI zakAtA nathI, emanA vinA varSo sudhI gujarAtane jAgRta rAkhanArI saMskAritA kalpI zakAtI nathI ane emanA vinA gujarAtI prajAnAM AjanAM khAsa lakSaNo - samanvaya, samabhAva, viveka, ahiMsA, prema, sadAcAra ane prAmANika vyavahAranI praNAlikA kalpI zakAtI nathI. zrI hemacaMdrAcArya mAnava tarIke mahAna hatA; sAdhu tarIke vadhu mahAna hatA, paNa saMskAradaSTa tarIke te teo sauthI vadhu mahAna hatA. emaNe je saMskAra reDyA, emaNe je bhASA ApI, emaNe je sAhitya ApyuM ane emaNe lekene je rIte bolatA karyA-e saghaLuM gujarAtanI nasamAM Aje paNa vahI rahyuM che." Do. kumArapALa desAIe paNa kahyuM che ke, "gujarAtI bhASAnuM prabhAta zrI hemacaMdrAcAryathI UghaDe che. gujarAtanI asmitAnA e prathama chaDIdAra che. gujarAtI vidvattAno mApadaMDa hemacaMdrAcAryathI rathapAya che." ane tethI ja gujarAtanA mahAna tirdhara tarIke emanI gaNanA thAya che. bhAratIya graMthakamAM paNa temanuM sthAna mokhare rahyuM che. saMskRta bhASA ane sAhityamAM racAyelI emanI utkRSTa kRtionA kAraNe samagra bhAratane, balka samagra vizvane temane pitAnA gaNavAnuM mana thAya evI e mahAna vibhUti che. ane te paNa, vizvanI evI mahAna vibhUti ke sAhitya ane sAdhutAnA kSetre chellAM hajAreka varSamAM emanI tele Ave evI bIjI keI vibhUti jovA nahIM maLe! zrI semiprabhasUrikRta 'kumArapALapaDiboha" ane zrI madhusUdana modI kRta " haimasamIkSAmAM zrI hemacaMdrasUrinA dehanuM ane kAryakSamatAnuM varNana A pramANe che : "temanAmAM senA jevI zarIra kAMti hatI. kamaLanI pAMkhaDI jevI AMkho hatI. jenArane harSa utpanna kare tevuM mukha hatuM. temanuM cAritra camatkArI hatuM. temanAmAM bAvIze parISaha jItavAnuM sAmarthya hatuM. tapasyAnI zakti paNa hatI. temanI buddhi viSayArtha zAstrane ukelI zakatI. vyAkaraNa jevA gra racavAnI kuzaLatA hatI. paravAdIne jItavAnI tIkSaNa tarkazakti hatI. dhArI asara kare tevI kavitvazakita hatI. ayogya ane patitane paNa dharmamAM sthApavAnuM ane temAM sthira karavAnuM prabhAvabaLa hatuM. temanI vANI madha jevI mIThI hatI. "nipuNa puruSe AcArya hemacaMdrasUrinI apUrva zakti pratyakSa joIne prAcInakALamAM thaI gayelA sarvajJa tIrthakare ane gaNadharanA viziSTa sAmarthyamAM vizvAsa karatA hatA." prabaMdhakozanA dasamA prabaMdhamAM jaNAvyA mujaba, rAjA kumArapALe je kAvyathI prasanna thaI lAkha krama ApyA hatA, te kAvyapaM. zrIdharanI manAtI ukti-A pramANe che : ' pUrva vIrajinezvare bhagavati prakhyAti dharma svayaM prajJAvatyabhaye'pi maMtriNi na yAM kartR kSamaH zreNikaH / aklezena kumArapAla nRpatistAm jIvarakSA vyayAd yasyAsAdhyavacaH sudhAMzu paramaH zrI hemacaMdrau guruH // -bhagavAna mahAvIra jevA gurudeva hatA, abhayakumAra je maMtrI hatA, chatAM zreNika je jIvarakSA na karI zakyo te jIvarakSA AcArya hemacaMdrasUri jevA jenA paramaguru che evA kumArapALa rAjAe AcAryazrInI vANuM sAMbhaLIne saraLatAthI karI." 2010_04 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNabhagava tA 263 addabhuta sAhityasarjana : zrI hemacaMdrAcAye zAsanaprabhAvanAthe aneka camatkAro karI batAvyAnA prasaMge jANavA maLe che. paNa temanA jIvanane meTAmAM meTe camatkAra te temanu adbhuta, yazasvI ane ciraMjIvI sarvAMgINa sAhityasarjana che. koI kAvyamAM, koi nAthamAM, koI zabdazAstramAM, koI tarkazAstramAM, koI darzanazAstramAM, koI siddhAMtazAstra, koI nyAyamAM, koI cha damAM, kAI alaMkAramAM, koI itihAsamAM, koi cegazAstramAM, koi kozamAM, koI vyAkaraNamAM dakSa hoya; paNa sa`paTu ( All Rounder )e A 8 kalikAlasarvajJa 'tu pATavA satra hatuM. sADAtraNa kreDa zrlokapramANu sAhitya sarjanAra A sAhityajagatanA virATa mahApuruSane mATe evu kAi vADmayakSetra nathI, ke je temaNe petAnA padanyAsathI kSuNNa na karyu. hAya. temanI STi cheka kAzathI laI yoganA UMcAM zikharo sudhI phelAyelI hatI, temanA prApta graMthAnI racanAnA samayanirdeza mujaba teoe A vipula sAhityasarjana mAtra traNa dAyakAmAM karyuM hatu. eka ja vyakti dvArA ATaluM vipula sAhityasarjana thavuM kaI ne zakaya jevuM lAge; paNa jemanI apUrva zakti pratyakSa joI ne te samayanA sujJajano sarvAMga tIrthaMkarA ane gaNadharAnA viziSTa sAmarthya mAM vizvAsa dharAvatA thayA hoya, tema ja jemanI tIvra medhA, teja buddhi ane utkRSTa jJAnasAdhanAnA baLe vahetI aOsabhara vANI sAhityamAM pariNamatI hoya emane mATe e zakaya ane sahajasAdhya hatuM. vaLI, eka ja vyaktimAM vividha kSetranA UMDA jJAnane samanvaya zrI hemacaMdrasUrimAM ja jovA maLe che. pANinI, pataMjali, mammaTa, piMgalAcArya, amarasiMha kozakAra----e badhAnA saravALA eTale hemacaMdrAcAya, pANinInuM vyAkaraNa traNa-traNa vyaktionuM sarjana che, jyAre siddhahema vyAkaraNa eka mAtra hemacaMdrAcArya nu sarjana che, hemacadrAcArya kAlidAsa ane ANanI jema eka nahi paNa be rAjavInA hAthe, rAjyAzrita thayA vagara, sanmAna pAmyA hatA. maitraka vaMzanA rAjA gRhasena saMskRta, prAkRta ane apabhraMza--ema traNe bhASAmAM racanA karatA hatA, tevA ullekhe sAMpaDe che. zrI hemacadrAcAryanA te A traNe bhASAmAM lakhAyelA graMthA maLe ja che ! sAthesAtha, e traNeya bhASAnA keza ane vyAkaraNanI temaNe racanA paNa karI che, sinhema zabdAnuzAsana ( vyAkaraNa) : zrI hemaca'drAcAye` racelA vividha viSayanA graMthAmAM siddhahema zabdAnuzAsana, abhidhAnaciMtAmaNi, hrayAzraya mahAkAvya, triSaSTi zalAkApuruSacaritra ane yegazAstra jevA vizALakAya graMthA temanA pratibhAstabha samAna che, ane temAMye temanI pratibhAnuM mahAna sarjana te siddhahemazabdAnuzAsana che. AcAryazrInI A racanA sarvAM'gasa pUrNa che. sarvAMgasa pUrNa eTale jemAM mULapADa, lavRtti, bRhadvrutti, nyAsa, gaNupA, uNAdipATa, dhAtupA, anya anuzAsane, zabdaze, yAzraya mahAkAvya vagere aMgaupAMga hAya. temaNe zabdAnuzAsananI jema liMgAnuzAsana, kAvyAnuzAsana, chU MdAnuzAsana, vAdAnuzAsana vagere pAMca anuzAsane racyAM che. zabdakoza, yAzrayagraMtha vagerenuM sAMgeApAMga 2010-04 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zAsanaprabhAvaka rASTrIya vyAkaraNa rahyuM che. temanI pUvenA vyAkaraNa graMthamAM aMga-upAMge judA judA vidvAnoe judA judA samaye jeDyAM che, jyAre ekalA hemacaMdrAcArya ja siddhahemazabdAnuzAsanamAM samasta aMga-upAMge rAjya che ne sAthe sAthe joDyAM che. A vyAkaraNamAM sUtrajanAnI kuzaLatA, zailInI supAcatA, bhASAnI saraLatA, racanAnI pUrNatA, viSayanI vyApakatA, viSayArtha jJAnanuM balAbala, daSTAMta goThavavAnI caturatA, khAsa khAsa siddhAMtanI sugama saMkalanA ane vivecananI taTasthatA vagere vastuo AcArya hemacaMdrasUrinI javalaMta pratibhAne mUrta kare che. vaLI, A vyAkaraNa vizvabharamAM ajoDa banyuM che. kema ke, saMskRta, prAkRta zaurasenI, mAgadhI, pizAcI, cUlikApizAcI ane apabhraMza bhASAonuM e sarvAga saMpUrNa vyAkaraNa banyuM che. pUrvenA vyAkaraNagraMthamAM je ativiratAra, durbodhatA ane kramabhaMga jovA maLatAM te traNe doSothI mukta evI saMpa, sugama ane kramabaddhatA yojIne A vyAkaraNanI racanA karavAmAM AvI che. prAcIna bhASAonA pratyeka abhyAsIne mATe "siddhahema vyAkaraNa" anivArya pravezadvAra gaNAya che. A graMthamAM vyAkaraNa viSayaka ATha adhyAya ane 32 pAda che. dareka pAdanI aMte ekeka leka ane chellA pAdamAM cAra leka ema kula 35 zloka jeDI, temAM caulukya rAjavaMzanuM lAkSaNika darzana karAvyuM che. prathama sAta adhyAyamAM saMskRta bhASAnuM vyAkaraNa che, emAM 3566 saMskRtasUtra ane 1119 prAkRtasUtra, ema kula 4685 che. cheSa : zrI hemacaMdrasUrie vyAkaraNanI racanA uparAMta cAra keSagraMthanI racanA karI che : 1. abhidhAnaciMtAmaNi, 2. anekArthasaMgraha, 3. nighaMTu ane 4. dezanAmamAlA. A cAra graMthomAM 1. abhidhAnaciMtAmaNi keSa sarvathI vizALa che. temAM cha kAMDa ane 1541 leka che. emAM eka eka vastunA aneka paryAyavAcI saMskRta zabdonA ullekha che. A graMthanI svapajJa TIkA 10000 ane zeSa 204 graMthaparimANa che. (zrI jinadevakRta pariziSTa che.) bIjA, anekArthasaMgraha (keSa)mAM eka eka zabdanA aneka artha batAvela che. A graMthamAM sAta kAMDa ane 1829 zleka che. trIjA, nighaMTu (keSa)mAM vanaspatizAstra saMbaMdhI vividha nAmenI sAmagrI che. nighaMTu keSamAM cha kAMDa ane 396 zleka che. cethA, dezInAmamAlA" (keSa)mAM saMskRta-prAkRta vyAkaraNathI asiddha zabdono saMgraha che. AnI svapajJa TIkA-ratnAvalImAM varga 8, zabdo 378 ane gAthA 634 che. dvayAzraya mahAkAvya : prayAzraya eTale be artho dharAvatuM kAvya che. AnI racanA saMskRta ane prAkRta--baMne bhASAmAM thaI che. baMne bhASAnA vyAkaraNanA niyame udAharaNa sahita ApavAmAM AvyA che. A mahAkAvyanI sargasaMkhyA 28 che. temAM saMskRta dvayAzrayamAM sarca 20, kaleka 2435, graMthaparimANa 2828 che, ane prAkRta dvayAzrayanuM graMthaparimANa 1500 che. saMskRta dvayAzrayamAM siddhahema vyAkaraNanA sAta adhyAyenA kamazaH pra sAdhatuM rAjA mULarAjathI kumArapALa sudhInA caulukya rAjavaMzanuM varNana che; jyAre prAkRta dvayAzrayamAM siddhahema 2010_04 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNubhagavaMto 265 vyAkaraNanA AThamA adhyAyanA kamazaH pravege sAdhatuM rAjA kumArapALanA caritranuM varNana che. A kAvyagraMthamAM saMskRta-prAkRta bhASAnA vyAkaraNa sAthe kumArapALanA caritranuM vizeSa rUpe varNana hoI te "kumArapALacaritra' nAme paNa oLakhAya che. yegazAstra : A kRti viSayaka che. AmAM 12 prakAza che. laiMka saMkhyA 1012 che. A graMthanI pajJa TIkA 12750 leka parimANa che. A graMthamAM ga, niyama Adi yoga saMbaMdhI aMgonuM vistRta varNana che. yeganuM mAhAsya ane yogasAdhanA vize vistRta mAhitI ApanAra A mahatvapUrNa graMtha che. A graMthanI tema ja "vItarAgastotranI racanA AcAryazrIe rAjA kumArapALanI vinatithI karI hatI. rAjA kumArapALa nitya tene svAdhyAya kartA hatA. AcArya hemacaMdrasUrie A uparAMta aneka racanA karI che, temAMnA keTalAka nI racanAno ullekha vyAkaraNa ane keSanA saMdarbha sAthe agAu karela che. teonI A anya racanAo paNa suMdara, samartha ane mahattvapUrNa che. temanuM samagra sAhityasarjana eka rIte joIe to abhyAsIo mATe mArgadarzaka, ane vidvajane mATe AdhArabhUta, ane je te viSayane samajavA jijJAsuo mATe saraLa ane sugamya che. zrI hemacaMdrAcAryanA vidvAna ziSya-praziSyamAM zrI bAlacaMdrasUri, zrI rAmacaMdrasUri, zrI mahendrasUri, paM. vardhamAnagaNi, zrI guNacaMdragaNi, paM. yazagaNi, paM. udayacaMdragaNi, muni devacaMdrajI, paM. udayasAgaragaNi vagere hatA. AcArya hemacaMdrasUrinuM AyuSya 84 varSanuM, dakSA paryAya 76 varSane ane AcArya. padane samaye 63 varSane hate. vi. saM. 1229mAM, pATaNamAM, samAdhipUrvaka, brahAradhathI prANa cheDI, kAla karI, svarge sidhAvyA hatA. rAjA ane prajA virATa saMkhyAmAM aMtima darzana ane aMtimayAtrAmAM joDAyA hatA. emanA aMtima saMskAranA sthAnethI rAjA, sAmate ane prajAe tilaka karavA citAnI bhasma lIdhI. te vakhate bhasma nahi rahetA mArI letAM letAM je mATe khADe paDayo te sthAna "hemakhADa" tarIke prasiddha che. zrI hemacaMdrasUrinA dehavilaya chatAM teozrI akSaradeha Aje AThaso varSa pachI paNa jIvaMta che. teoe jJAnane mahAsAgara ApIne ApaNane kRtakRtya banAvyA che. tethI ja temanA dehavilaya pachIne saMskRta bhASA ane gujarAtI bhASAne kALa "hamayuga" tarIke manAya che. zra. 34 2010_04