Book Title: Gujarati Sahitya ma Jain Bhakti kavyo
Author(s): Pannalal R Shah
Publisher: Z_Mahavir_Jain_Vidyalay_Suvarna_Mahotsav_Granth_Part_1_012002.pdf and Mahavir_Jain_Vidyalay_Suvarna_
Catalog link: https://jainqq.org/explore/230080/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI sAhityamAM jaina bhaktikAvyo pannAlAla rasikalAla zAhu Urmi ane vicAranI pradhAnatAne anulakSIne kAvyanA be prakAra pADavAmAM AvyA UmipradhAna ane buddhipradhAna. tattvajJAna jevA gahana viSaya mATe kAvyano prakAra ciMtanapradhAna gaNAya. paraMtu ethI vAcaka kAvyano rasAsvAda na karI zake e hakIkatane lakSamAM laI, ApaNA prAcIna kavioe tattvane lagatI bAbato UrmikAvyo dvArA pIrasI che kAraNa, UrmipradhAna kAvyo hRdayaMgama hoya che. potAnI anubhUti mAtra pragaTa kare eTale kavi saphaLa thato nathI; paraMtu tenI saphaLatAno AdhAra enI anubhUti vAcakamAM keTale aMze pragaTe che enA para rahelo che. zrI rAmaprasAda bakSI kahe che tema, " kavi potAnI anubhUtine mAtra vyakta karato nathI, vAcakanA hRdayamAM evI ja anubhUti jagADavAno eno prayatna hoya che. vAcakamAM samabhAva jagADe e ja enI kavizaktinI ane kalAnI saphLatA che."1 mahAkaviothI mAMDIne sAmAnya kavionAM kavana mATe e viSayo sanAtana che : eka to Izvara ane bIjuM, samasta sRSTi pratyeno sneha. jagatamAM koipaNa kavi evo nahi hoya jeNe A banne viSayo para potAnI kalama ajamAvI nahi hoya. A sanAtana viSayo upara ATaluM racAyA chatAM, darekanI anubhUtimAM kAMIka navIna tattva, kAMIka rasAsvAda karavA jevuM ApaNane maLI rahe che. zvarabhaktinAM kAvyomAM paNa sUphIvAdIonI priyA ' tarIkenI kalpanA svAbhAvika thaI paDI. bhaktirasano pravAha bhAratabharamAM avirata vahyo che, jemAM mIrAMbAI, narasiMha mahetA, khIra vagere mukhya che. jainonAM bhaktikAvyo ane anya darzanonAM bhaktikAvyomAM mULabhUta pharaka che. enuM kAraNa jaina darzananI Izvara pratyenI dRSTi che. jaina darzana izvarane ihalaukika vastuthI para, rAgadveSAdi baMdhanothI rahita, puNya ke pApa--sonAnI ke lokhaMDanI eDIthI mukta ka2e che, chatAM e sAmAnya mAnavamAMthI pragaTatuM saMpUrNa devatva che. jyAre anya darzanomAM Izvarane jagatakartA mAnavAmAM Avyo che, tema ja A badhI prakRtinI lIlA emanI hoi, IzvaralIlAnAM kAvyo racAyAM che. vaiSNava saMpradAya ane suphImatamAM A bhaktirasa, 1. juo : vA "maya vimarza, pRSTha 40 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava carthI zRMgArarasa mizrita paNa banyo che. jeno Izvarane svAmI tarIke svIkAre che, paraMtu sAMsArika dRSTithI nahi, hRdayanI sAcI UrmithI, AdarzanI ucca bhUmikA sAthe. mIrAMbAI vagerenAM bhajanomAM AvI bhUmikA che kharI. eTale evA kavionI kRtio jaina kavionI kRti sAthe sarakhAvIzuM to vadhu rasadAyaka nIvaDaze. sauprathama ApaNe AnaMdaghanajInA prItama joIe. RSabha jinezvara prItama mAro, aura na cAhu re kaMta, riyo sAhiba saMga na parihare, bhAMge sAdi anaMta, RSabha jinezvara prItama mAharo. -AnaMdaghanajI covIzI sarakhAvo- mere to giridhara gopAla, dUsarA na koI re prabhu - mIrAMbAI jaina kavionI khUbI e che ke bhaktikAvyomAM priya tarIkenA saMbodhanamAM Izvara vAgyArtha nathI hoto. khAsa karIne cidAnaMdajInAM padomAM AvatAM saMbodhano vicAravA jevAM che. sAMsArika saMbaMdhono emAM upayoga thayo che te A rIte ? ApaNe AtmA rAga-dveSAdithI gherAyelo che, eTale kumatinA bAhupAzamAM jakaDAyelo che. kumatine sumatinI zokya gaNI cidAnaMdajIe potAnI kAvyasaritA vahAvI che. juo, sumati potAnA svAmIne kevI vinati kare che : piyA ! paradhara mata jAvo re, karuNA karI mahArAja, kuLa marajAdA lopake re, je jana paraghara jAya. -cidAnaMdajInA pado : pada paheluM. paNa prabholana vastu evI che ke emAM paDyA pachI hAtha ghasavAnA hoya e jANavA chatAM paNa sumatinA piyA-ApaNe-paraghara jaIe chIe, kumatino saMga karIe chIe. paNa dhIraja ane kSamAzIlatAnI mUrti, AryasannArI kaMI potAnI sajanatA choDe kharI ke ? paragRhe javA chatAM paNa haju kAMI thayuM na hoya ema sumati yAcanA kare che? piyA ! nija mahela padhAro re, karI karuNA mahArAja, tuma bina suMdara sAhibA re, mo mana ati duHkha thAya. - cidAnaMdajInA pado : pada bIjuM. ApaNe to vihaMgAvalokana karavA beThAM chIe, mAtra daSTipAta karIe chIe, eTale vaccenI anubhUtino ApaNane Acho khyAla AvI gayo haze ema mAnI, jyAre AtmA svagRhe padhAre che, tyAre sumati kevo AlAda anubhave che te joIe : Aja sakhI mere vAlamAM nija maMdira Aye, ati AnaMda haiye dharI, hasI kaMTha lagAye. -cidAnaMdajInA pado : pada bAramuM. to AthI taddana viruddha virahiNInI dazA, viraha vedanA jevI hoya to ApaNe zrI devacaMdrajI viracita covIzInA ekAda stavananuM avalokana karIe. IzvarathI aLagApaNuM batAvatAM teo kahe che : RSabha dizuM prItaDI kima kije ho kaho catura vicAra, Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI sAhityamAM jaina bhaktikAvyo H 137 prabhujI jaI aLagA vasyA - tihAM kiNe navi ho koI vacana uccAra, RSabha jijdazuM prItaDI. Izvara sAthe prItaDI bAMdhavI che, paNa kema baMdhAya? prabhujI to zivanagaramAM jaI vasyA. koI kaheze : patra dvArA agara mukti pAmatA jIvo sAthe saMdezo mokalAvIne prIti thaI zake, to teno pratyuttara paNa zrI devacaMdrajI pAse hAjara ja che : kAgaLa paNa pahoMce nahi navi pahoMce ho tihAM ko paradhAna, je pahoMce te tuma samo navi bhAMkhe ho koInuM vyavadhAna, RSabha jiNuM zuM prItaDI. uparanI vedanAmAM ApaNe premanI adhurapa joI. ekamAM AtmA para-ramaNImAM ramamANa che, to bIjamAM viraha-vedanAne utkaTa darzAvI che. paraMtu je premAnubhava kare che enuM zuM? e mATe to zrI mohanavijayajInI paMktio juo : prItalaDI baMdhANI re, ajita jiNuM zuM... zramajIvI manuSyano vicAra karo. grAmINa citra mana samakSa khaDuM karo. AkhA divasanA parizrama pachI ghera AvatAM kheDUta keTalo praphulita thAya che! AnaMdaghanajI, vIravijyajI, tema ja mahopAdhyAya yazovijyajI sAmAjika vAtAvaraNa, dharmanI bAbato, tattvanI nirarthaka carcA ane sAMsArika pApamaya jIvana-e badhuM choDI Izvarane nihALe che, svagRhe Ave che, tyAre kevA hRdayaMgama udgAro nIkaLe che !: du:kha dohaga dUre TaLyAM re, sukha saMpada zuM re bheTa, dhiMga dhaNI mAthe kiyo re, kuNa nara gaje kheTa, vimalajina! dIThAM loyaNa Aja. -AnaMdadhanajI e ja rIte mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAja potAnI AgavI kAvyazakti dvArA bhUkhyAne bhojana nahi. paraMtu ghevara jevAM pakavAna maLe ane je AnaMda thAya evo ja AnaMda bhagavAnanAM darzanathI bhaktane thAya che e vAtanuM yathArtha nirUpaNa kare che : bhUkhyA ho prabhu, bhUkhyA maLyA dhRtapUra tarasyA ho prabhu, tarasyA divya udaka milyAM che...dIThI ho prabhu A sAthe mIrAMbAInA udgAro paNa sarakhAvIe : pAyojI maine rAma ratana dhana pAyo. AjanA yugamAM lakhAtI praNayatrikoNanI vArtAonA vAcakane kadAca thaze ke A paNa praNaya-trikoNane aMte sarjato sukhAMta che; paNa evuM nathI. vArtAmAM banatI vAto kAlpanika pAtro mATe bane che, jyAre uparanAM rasadarzanamAM jaNAvelI hakIkta ApaNA sarvenA jIvanamAM anubhavAtI kharI saMvedanA che. jyAre sAdhaka nija piyAnI (sumatinI) vinati avagaNe che, ane Akhare pastAya che tyAre zuM thAya che ? Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 : zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahotsava grantha virathA janma gumAyo, re mUrakha ! vithA janma gumAyo --cidAnaMdajInA pado : pada soLamuM ApaNI rojanI rAmakahAnI koI te Aje tAtkAlika samajAya che to sumatine milApano AnaMda arpI zake che ane pote paNa nijAnaMda mANI zake che. jene pAchaLathI samajAya che ene pazcAttAparUpI jharaNumAM snAna karavAnuM sadbhAgya sAMpaDe che ane te pavitra thavAno yoga prApta kare che, tyAre gata jIvananA saMsmaraNo divAsvapno jevA lAgatAM AtmA pukAre che : re nara ! jaga sapanekI mAyA --cidAnaMdajInAM pado : pada sattaramuM. sauthI vizeSa kAruNya to tyAre pragaTe che jyAre sumatinI vinati ApaNe aMtarAtmAthI avagaNI zakIe tema na hoI e ane kumatinA sakaMjAmAM sapaDAyelA hoIe, eTaluM ja nahi paraMtu temAMthI chUTavAno avakAza jaNAto na hoya, ane evI trizaMku jevI dazA hoya tyAre ? --cidAnaMdajInAM pado : pada ekavanamuM. AvI dazA kAMI cidAnaMdajI ekalA ja anubhave che evuM thoDuM che? AnaMdhanajI paNa vartamAna covIzInA sattaramA tIrthaMkara zrIkuMthunAtha bhagavAnanA stavanamAM kave che : prabhu mero manaDo haTakyo na mAne. bahuta bhAMtara samajAyo, yAMku coDe huM aruae chAne, paNa yi zikhAmaNu kahyu recaka, dhArata navi nija kAne, prabhu ! mero manaDo haTakayo na mAne. sura nara jana paMDita samajAve, samaje nA mAharo sALo,pa ho kuMthuni ! mana kima hI na khAje, mana kevuM che tenI vyAkhyA ApI zakAya kharI? A prazna AnaMdadhanajI jevA siddhahasta kavi mATe paNa vikaTa che. chatAM teo lakhe che : mana kAmUmAM nathI. e darzAve che tyAre ' manaH be Thaga kahuM to daga to nA dekhuM zA kAra paNa nAhIM, sarva mAMhe ne sahuthI aLaguM e acaraja mana mAMhI, ho kuMthurjina ! manaDuM kima hI na khAje. mana viSe bayAna paNa karyuM. eno upAya batAvatAM kharekharo sAdhaka koNa che dhva manuSyALAm ALuM bandha mokSayoH / ' sUtra yAda AvyA vinA rahetuM nathI : C mana sAdhyuM tiNe sadhaLuM sAdhyuM, eha vAta nahIM khoTI.' ra rIta. 3 pragaTa. 4 ane. 5 AtmAnI pAraNati--bhinna bhinna paristhiti te AtmAnI patnI. teno bhAI te ApaNuM mana. eTale ahIM " sALo' kahyo che. AnaMdadhanajI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI sAhityamAM jaina bhaktikAvyo : 139 jainetara bhakta kavioe bhaktirasa vahAvavA uparAMta sAmAjika TIkAo karI che ane emAM akho mokhare che. jaina kaviomAM koI e sAmAjika prahAro karyAM che ke kema, evo prazna svAbhAvika thAya. AnaMdadhanajIe samAja para prahAro karyAM che, je tulanASTie akhAnI jema AkarA nathI, paraMtu haLavA che. akho ane AnaMdadhanajI evA samayamAM thayA ke jyAre samAja aMdhAdhUMdhImAM, dharmAMdhatAnA go~dhakAramAM sakhaDato hato. lokone bhakti to sadA ruci che, paraMtu tenI bhAvanAne visAre pADI eTale mAtra bAhyAcaraNa rahyuM. samasta bhAratanA kavionI kRtiomAM bhaktirasa jharyo che tenuM kAraNa kadAca upara bayAna karyAM mujabanI sAmAjika sthiti hoya. mIrAMbAI, dhIro, bhojo bhagata, pIpA bhagata, dayArAma, narasiMha mahetA, kabIra vagerenuM udbodhana ApaNe joI e to bhaktibhAvano vicAra kendrasthAne che. akhAe to potAnI tIkSNa kalama vaDe samAjane cAbakhA phaTakAryAM che. zrI AnaMdadhanajIne samAja pichAnI zakayo nahi. ethI teo AtmalakSI banyA, ane vanavAsa sevyo. stavano jaMgalamAM racyAM, paraMtu samAjanI--sAdhusamAjanI asarathI mukta rahyA nahi. emanAthI kahevAI gayuM : gacchanA bheda bahu nayaNu nihALatAM tattvanI vAta karatAM na lAje, udara bharAdi nija kAja karatAM thayAM moha naDiyA kalikAla rAje, bhaktikAvyonI carcA karatI vakhate AvA udgArone eTalA mATe sthAna ApyuM che ke ApaNA prAcIna kavionI eka viziSTatA che ke teo potAnI sAmAjika sthitine kAvyamAM vaNI letA. A dRSTie te samayanA samAja darzana mATe AvAM kAvyo najara bahAra na rahevAM joI e. jaina samAja aneka phirakAomAM vaheMcAyelo che enuM samarthana yathArtha rIte thayuM che. joke AvuM kathana kvacita ja thayuM che. bAkI emanAM kAvyo bhaktirasathI bharapUra che. IzvaradhelAne loko zuM kahe ? pAgala ja ne ? bhakti-dhUnIne loko pAgala kahe evo vicAra teo vyakta kare che paNa kharA H darazaNu dareizaNu raTato jo kuiMruM, to raNa rojha samAna. paNa samAjanA DarathI dhA nahi. temane tarata ja khyAla Ave che ke Izvara-rAgIne duniyA sAthe zo saMbaMdha ? sAcA bhaktane Avo vicAra na hoya. tarata ja umerI de che : jehane pipAsA ho amRtapAnanI, kiMma bhAMje viSapAna ? abhinaMdana jina darizaNu tarasIe. jaina darzanamAM dareka viSayanuM sUkSmAtisUkSma avalokana thayuM che. emAM jeTaluM buddigrAhya che eTaluM ja e Urmi-pradhAna che. syAdvAda matathI sAmA pakSanI lAgaNIno vicAra karavAno avakAza maLe che. eTale emanA prati udvega thavAne badale prema, maitrI ke kAruNya pragaTaze. jema jaina tattvajJAna dareka viSayane UMDANathI sparze che, tema jaina kavioe kAvyamAM Urmine sUkSmadraSTithI avalokI che. A sUkSmadraSTimAM jainetara kavio ane jaina kaviomAM thoDoka kka che. anya kavioe zrIkRSNanI lIlAnAM bayAna Urmi-sabhara karyo che, emanA guNagAna gAyAM che; jyAre jaina kavioe guNagAna kIrtana karavA uparAMta, apratima bhakti chatAM, jyAre Izvara upakAraka na thato hoya tyAre mITho upAlaMbha ApatAM kAvyo ApyAM che, agara to ApaNI bhaktimAM kayAMka nyUnatA che, eTale AtmanirIkSaNa kare che. mITho upAlaMbha ApavAmAM mohanavijayajI, yazovijayajI, cidAnaMdajI vagere mokhare che; jyAre AtmaniMdAnA khIjA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 : zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNamahotsava grantha prakAramAM devacaMdrajI, kumArapALaviracita AtmaniMdA vagere AgaLa che. ApaNe moharrAvayathI zarUAta karIe : ziva pada devAM jo samaratha cho, to yaza letAM zuM jAya ? ho prabhujI ! oLabhaDe mata khAjo. eTaluM kharuM ke jaina stavano, sajjhAyAdi prAcIna chaMdo ke akhAnI mAphaka chappAmAM racAyAM nathI eTale hAla lokabhogya nathI. paraMtu evI rItanA rAga-rAgiNImAM racAyelAM che ke je sAmAnya mANasa paNa gAI zake--enI pravAhitAno AnaMda mANI zake. hAla mAtra jarUra che tevA rAgone pracalita karavAnI. ApaNA saMgItakAro pAsethI ATalI AzA rAkhavI asthAne nahi gaNAya. joke citrapaTa saMgItamAM racyApacyA rahetA jaina yuvako ja A vastune pichAnatA nathI. kSaNika karNapriyatAne varjya gaNI, Ama aMdhArAmAM rahelI kRtione opa ApavAnI jarUra che. nIcenA stavanano DhALa juoH bAlapaNe ApaNu sasanehI ramatAM nava nava veze, Aja tume pAmyA prabhutAI ame to saMsAranI veze, ho prabhujI ! oLaMbhaDe mata khIjo. --mohanavijayajI satayugamAM, jaina paribhASAmAM kahuM to caturtha ArAmAM, loko dhaNA bhadrika hatA ane alaukika puruSo vidyamAna hovAthI lokoddAra tAtkAlika thato. jyAre Aje kaLiyuga--pAMcamo Aro, ane loko mananA melAM, eTale zrviranI amIdraSTi thAya nahi. A sAme kavinuM hRdaya baLavo pukAre che, ane mIhAzathI kahe che : zrI zubhavIra prabhujI moMdhe kALe re, dIyaMtA dAna re zAkhAzI ghaNI. --khAra vratanI pUjA : 50 vIravijayajIkRta to koI jagyAe hRdaya bhaktithI chalakatuM hoya paNa ApaNI lAgaNI ApaNA vAlamanA khyAla bahAra rahetI hoya evI ApaNane AzaMkA thAya tyAre vinatirUpe vIravijayajInI paMktio juo : bhakti hRdayamAM dhAro re, aMtara-gherIne vAro re, tAro dInadayALa. -navANuM prakAranI pUjA : paM0 vIravijayakRta jema zrI vIravijayajI moMdhA kALamAM varasyAnI kharI kiMmata AMke che tema cidAnaMdajI paNa A ja vAtane jarA judA svarUpe rajU kare che : moha gaye jo tArazo, RNu veLA ho kahAM tuma upagAra ? sukha veLA sajjana ati du:kha veLA ho viralA saMsAra, paramAtama pUraNa kaLA. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI sAhityamAM jaina bhakitakAvyo H 141 upAlaMbha ApatAM ja ApaNane sanAtana satya ApyuM : "du:kha veLA ho viralA saMsAra !' to yazovijayajI (sAmAnya rIte "vAcakajaza"nA nAme oLakhAtA) tyAre bhaktimAM lIna bane che tyAre pariNAma sAru kevI adhirAI dAkhave che te juo : karajeDI Ubho rahuM rAta-divasa tuma dhyAne re, je manamAM ANa nahi to zuM kahIe chAnI re ? saMbhava jinavara vinati. cidAnaMdajIno nIceno upAlaMbha juo. temAM teo potAnI AjasudhInI paristhiti mATe Izvarane ja javAbadAra TharAve che-potAnI nyUnatAnA svIkAra sAthe ! moha mahAmada chAkathI huM chakiyo ho nAhIM sUdha lagAra, ucita sahI iNa avasare sevakanI ho karavI saMbhALa, paramAtama pUraNa kaLA. A paNa jyAre bhaktane ema lAge che ke anyanI bhakitathI Izvara rIjhe che ane kadAca potAnI bhaktimAM khAmI jevuM jaNAtuM hoya tyAre Izvarane kevI cetavaNI apAya che te juo : sevA guNo bhavijanane jo tame karo baDabhAgI, to tame svAmI kema kahevAzo nirmama ne nirAgI ? - ho prabhujI ! oLabhaDe mata khIje. to ApaNuM priyatama kevo svArthI che e jovA ApaNe pharIthI cidAnaMdajIno samparka sAdhIe : sarva deza-ghAtI sahu aMghAtI ho karI ghAta dayALa, vAsa kiyo zivamaMdire mohe visarI ho bhamato jagajALa, paramAtama pUraNa kaLA. paNa manuSyanI zaktine maryAdA che, e vAta kavio paNa visarI nA zake. ApaNAthI IzvaranI saMpUrNa kakSAe pahoMcI na zakAya to eno ekAda aMza paNa bhAgI levAno lobha jato kema karAya ? (ApaNA svabhAvanI viruddha): nANuM ramaNa pAmI ekAMte thaI beThAM mevAsI, teha mAMhelo eka aMza je Apo te vAte zAbAzI, ho prabhujI! oLaMbhaDe mata khI. 6 mujane. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14ra zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNamahotsava to ethI UlaTuM, muktinI--enA ekAda aMzanI paNa paravA karyA vinA bhakti-raMgamAM ja racyApacyA rahevAnuM mahopAdhyAyajIne sujhe che, jethI camakapASANanI mAphaka mukita ApoApa kheMcAIne maLe. juo : muktithI adhika tuja bhakita muja mana vasI jehazuM sabala pratibaMdha lAgyo, camaka pASANa jima lohane khIMcaze muktine sahaja muja bhakti rAgo. RSabha jinarAja muja0 A to vAta thaI jene apUrNatA sAthe pratIti pragaTI nathI, paNa jene apUrNatA sAthe saMpUrNa zraddhA hoya tenI zI dazA che tenI. paNa jeNe Izvarane nAtha karyo che, je sanAtha che, emanuM hRdaya kevuM pulakita che e ApaNe mohanavijayajInI paMktimAM joIe : tArakatA tuja mAhe re zravaNe sAMbhaLI te bhaNI huM Avyo chuM dInadayALa je, tuja karuNAnI lahere re muja kAraja sare zuM ghaNuM kahI jANa AgaLa kRpALa jo ? prItalaDI baMdhANuM re ajita jimuMdaNuM AvI ja bhAvanAne upAlaMbha svarUpe cidAnaMdajIe nIcenA zabdomAM AlekhI che: jagatAraka padavI lahI tAryA sahI ho aparAdhI apAra, tAta kaho mohe tAratA kima kInI ho INa avasara vAra? paramAtama pUraNa kaLA. paM vIravijayajI paNa Ama ja kahe che. kadAca Izvara pAse mAgaNI to karIe ane na Ape to? to lAja-maryAdA gumAvavI paDe eTale upAlaMbha svarUpe kahe che : dAyaka nAma dharAvo to sukha Apo re zivatarunI Agere zI bahu mAgaNI? jyAre mahopAdhyAya yazovijayajI to ghaDIka paNa saMga na tajavAnuM kahe che. guNIjanane guNa dharAvatI vyakti sAthe ja pyAra hoya ne? saMgano raMga kevo lAgyo che te juo : kokila kala kUjita kare pAmI maMjarI ho paMjarI sahakAra, ochAM taruvara navi game girUAM zuM ho ho guNano pyAra, - ajita jirNodazuM prItaDI. varNAnuprAsa ane upamA alaMkAra kAvyanI guMjAzamAM oNra vadhAro kare che. AvA mIThA upAlaMbha to jeNe siddhi sAdhI hoya evA mahApuruSo ApI zake. paraMtu ApaNI jevA sAmAnya mANaso game tevA bhaktimAM lIna hoIe chatAM niSphaLa jaIe to? to AtmanirIkSaNa ja saMbhave ne ? devacaMdrajI kahe che : Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI sAhityamAM jaina bhaktikAvyo : 143 svAmI darzana samo nimitta lahI nirmaLo jo upAdAna e ci na thAze, doSa ko vastuno athavA udyama taNo svAmI sevA sahI nikaTa lAge. udyamanI khAmI joI; paNa haju ApaNe Daga paNa mAMDayuM nathI eTale vizeSa AtmAvalokana karavuM ja joI e ne ? AtmalakSI--AtmaniMdAnA kAvya anukULa bane. juo : rAga dveSe bharyo, moha vairI nAyo lokanI rItamAM dhaNuM e rAto, krodhavaza dhamadhamyo, zuddha guNa navi racyo bhamyo bhavamAMhI huM viSayamAto, tAra ho tAra prabhu, muja sevaka bhaNI. 4 AtmaniMdA mATe to jainomAM pracalita ratnAkara paccIzI' jovI joIe. AkhI racanA ApaNA hINapatabharyAM kartavyanI niMdA karatI che. ekAda kaDI tapAsIe : racanA harigIta chaMdamAM che. huM krodha agnithI banyo vaLI lobha sarpe zyo mane gaLyo mAnarUpI ajagare huM kema karI dhyAvuM tane ? mana mAruM mAyAjALamAM mohana ! mahA mUMjhAya che, caDI cAra coro hAthamAM cetana dhaNuM cagadAya che. krodha, lobha ane mAnane mATe yojelAM anukrame agni, sarpa ane ajagaranAM rUpako tema ja varNAnuprAsa alaMkArathI racanA vadhu AkarSaka banI che. kadAca savAla thaze ke thvira to sarvajJa che. eTale ApaNAM dareka kartavyono hisAkha to enI pAse hoya ja; to pachI ApaNe bayAna karavAnI zI jarUra? bayAna karavAnI jarUra che kAraNa ApaNAM AvAM khoTAM kartavyothI ApaNuM mana bharAI gayuM hoya che. ApaNuM dila haLavuM ane eTalA mATe agara to ApaNuM mana bharAI Ave tyAre ApaNA dilanI vAta ApaNA nikaTanA snehIne kahIe tyAre ja nirAMta thAya evA mAnavasahaja svabhAvane ' ratnAkara paccIzI 'nI zarUAtamAM ja kavie Alekhyo che : . ' jANo chatAM paNa kahI ane huM hRdaya A khAlI karuM ' taduparAMta Izvarane prItama tarIke svIkAryo che. eTale premI to potAnA priyatamane athathI Iti sudhInuM badhuM varNana kare ja ne ? mohanavijayajI paNa kahe che : aMtargatanI prabhu AgaLa kahuM guMja o, prItalaDI baMdhANI re ajita jiNuMdazuM. uparanI AtmaniMdAmAM to bhUlano ekarAra che. paNa kumArapALaviracita (anu. amRtasarIzvarajI mahArAja) AtmaniMdAmAM durlabha mAnavadeha maLyA pachI sacetana na thayA, hAtha dhoI nAkhyA, tenuM Alekhana che : bahu kALa A saMsArasAgaramAM prabhu huM saMcaryo, thaI puNyarAzi ekaThI tyAre jinezvara tuM maLyo. paNa pApakama~ bharela meM sevA sarasa nava AdarI, zubha yogane pAmyA chatAM meM mUrkhatA bahue karI. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 : zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahAtsava grantha ( jainomAM manuSya maraNapathArIe hoya tyAre khAsa karIne dhArmika rivAjomAM puNya-prakAza 'nuM stavana saMbhaLAvAya che. A stavanamAM durlabha mAnavadehanI saphaLatA kyAre thAya, ApaNe zuM karyuM, vagerenI saravALA-bAdabAkI che. jiMdagInA dhanya divaso kyA ? enA javAba mATe nIcenA bhAvavAhI svaro guMjAvo : dhana dhana te dina mAharo jihAM kIdho dharma...... to zrImad rAjacaMdra ApaNA jevA mATe evo dhanya divasa kyAre Ave enI tItra icchA vyakta kare che : apUrva avasara evo kayAre Avaze ? kayAre thaIzuM bAhyAMtara nizrcaya jo ? sarva saMbaMdhanuM baMdhana tikSNa chedIne, vicarazuM kava mahatpuruSane paMtha jo ? Urmi vastu ja evI che ke je anubhava vinA samajAtI nathI. je loko Urmi-vihIna hoya che, jemaNe premAnubhAva karyo nathI hoto, teo sAmI vyaktinI lAgaNI samajI zakatA nathI eTale lAgaNI-veDA kahI tiraskAre che, paNa kharI vastu to anubhave ja samajAya che. juo : rahasyono jJAtA anubhavathI kayAre thaIza huM ? eTale nAtA paNa anubhavathI thavAnI icchA vyakta karI. anubhavathI jJAtA thavAnI vAta ruci; paraMtu anubhava koNa karI zake? cidAnaMdajI ApaNane pratyuttara Ape che H paramAtama pUraNa kaLA. jaina kavionI viziSTatA joyA pachI jaina ane anya kavio vacce samAnatA joI e. jaina tema ja jainetara kavioe amuka viSayanuM nirUpaNa bahu spaSTatAthI karyuM che, chatAM eka ja hakIkatane judI judI DhabathI sahue potapotAnI AgavI kavitA-zaktithI AlekhI che. musAphira dhora nidrAmAM che e mATe juo : g thoDI. paNa tuma darizaNu yogathI thayo hRdaye ho anubhava parakAza, uTha jAga musAphira bhora bhaI, aba raeNna kahA~ jo sovata hai ? je sovata hai vaha khovata hai, jo jAgata hai vaha pAvata hai. cidAnaMdajInuM pada enI sAthe have sarakhAvo : rena rahI aba thorI.cha jAga jAga tuM niMda tyAga de hota vastukI corI, maMjila dUra bharyo bhavasAgara, mAna ura, mati morI, . anubhava abhyAsI kare duHkhadAyI ho sarvi karma vinAza, 8 mArI. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI sAhityamAM jaina bhaktikAvyo : 145 anaMtakALathI A jIvaDo saMsArasAgaramAM rajhaLyo che chatAM 'mAruM' 'mAruM' karatAM thAkyo nathI. A vAtane lagabhaga badhA ja bhaktakavioe kAvyanA viSaya tarIke apanAvI che. kaiM nathI jIva tArI re suMdara kAyA, choDIne cAlyo vaNujhArA re hojI. vaLAvI. -kabIra vairAgyanI sajjhAya : udayaratnakRta abhimAna eka bhayAnaka roga che. vyaktitvavAdanA A jamAnAmAM e roga jyAMtyAM najare paDe che. ete mahAmada kahyo che. madanuM svarUpa samajavA mATe to jainonI bharatakhahubalInI kathA ja tapAsavI rahI. bAhubalIe rAjapATano tyAga karI dIkSA aMgIkAra karI, paNa aham bhAvanA tyAgI nahi. dhora tapasyA karavA chatAM mahAmadane kAraNe sarvajJa thaI zakatA nathI. A vastu samajAvavA mATe jo koI zaktimAna hoya to bhAI ne mATe emanI atula snehala khaheno ja. A vastuno Azaro laI kavi emanI bahenonA mukhamAM A zabdo mUke che : sugra010 * melI de manathI mAruM-tAruM re manavA prabhu vinA koI nathI tAruM, smazAna sudhI tArAM sagAM saMbaMdhI vAlAM AvIne khALe tana pyAruM, re mAnavI ! prabhu vinA koI nathI tAruM. . vIrA ! gaja thakI heThA Utaro abhimAnarUpI hAthI parathI nIce UtaravAnuM kahe che. ' mAna-abhimAna na karo' enuM kAraNa ApaNane yathArtha rIte, mArgadarzanarUpe mAnanI sajhAyamAM udayaratna samajAve che : --pIpA bhagata vAlAM te vAlAM zuM karo, vAlAM voLAvI vaLaze vAlAM te vananA lAkaDAM te to sAthe ja baLaze eka re divasa evo Avaze... A prasaMge gItAno upadeza jarA joI e to ThIka paDaze. sAdhakane mATe gItAjImAM traNa vastu para khAsa bhAra mUkyo che : praNipAta, pariprazna ane sevA. A yugamAM praNipAta eTale namratA, viveka khAsa khyAlamAM rAkhavA yogya che. pariprazna eTale pharI pUchyuM. jijJAsAvRtti e Avazyaka aMga che. jainomAM bhagavAna mahAvIranA mukhya gaNadhara gautamasvAmI jJAtA hovA chatAM ya koIpaNa bAbata saMzaya thatAM bhagavAna mahAvIrane prazno pUchatA e rIte namratA dAkhavavI. sevA vinAnI namratA khuzAmatamAM khape che. eTale sevA Avazyaka che. A badhA mATe mAna-abhimAna choDavAnI jarUra che. re jIva ! mAna na kIjiye mAne vinaya na Ave, vinaya vinA vidyA nahi to kima samakita pAve ...re jIva ! mAna na kIjiye. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 H zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava carthI mAnano bhAI che daMbha. AcAra ane vicAramAM ethI saMvAditA nathI rahetI. cidAnaMdajInI anubhUti ApaNane upakAraka thaI paDaze. kathaNI kathe sahu koI rahaNI ati durlabha hoI zuka rAmako nAma vakhANe, navi paramAratha tasa jANe yA vidha bhaNI veda suNAve, paNa akaLa kaLA nahi pAve. -cidAnaMdajInAM pado : pada aThyAvIsamuM akho paNa kahe che : tilaka karatAM trepana gayAM, japamALAnAM nAkAM gayAM. akhAnI zailI vyaMgamaya-kaTAkSamaya che, jyAre AnaMdaghanajI pratyakSa kahe che te juo : zuddha zraddhAna viNa sarva kiriyA karI chAra para lIMpaNuM te jANo. jaina saMskRta sAhityanI jema jaina gujarAtI sAhitya paNa vizALa che. A avalokana te becAra khyAtanAma kavio pUratuM maryAdita rahyuM che, eTale vizeSa jijJAsuoe to parizrama levo paDaze. eka yA bIjA kAraNothI A sAhitya ajJAta rahyuM che agara jaina samAja pUratuM maryAdita rahyuM che tene ApaNA sAhityakAro-saMzodhako vizeSa prakAzamAM lAvaze evI zraddhA sAthe viramuM chuM.