Book Title: Dashalakshnaparva
Author(s): Nalini Joshi
Publisher: Nalini Joshi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229263/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazalakSaNaparva - ciMtana 1 DaoN. nalinI jozI jaina paraMparenaM nityaciMtanAsAThI ekUNa 12 mudde dilele Aheta. tyAMcA ApaNa dahA laghu-nivedanAta vicAra karaNAra Ahota. kundakunda ANi somadeva yA prakhyAta vicAravaMtAMnI prAkRta ANi saMskRtAta prastuta kelelaM ciMtana sopyA marAThIta mAMDaNyAcA hA alpasA prayAsa ! / pahilyA anuprekSecaM arthAt bhAvanecaM nAva Ahe 'anityatA', 'adhruvatA' arthAt 'kSaNabhaMguratA'. saMpUrNa iMdriyAMnI yukta asaM zarIra, Arogya, tAruNya, zArIrika sAmarthya, zarIrAcI TavaTavI, kAMtI, sauMdarya hejarI prApta jhAlaM tarI cirakAla TikUna rahAta nAhI. pAvasALyAta AkAzAta kALyAbhora meghAMcI dATI hote. mAvaLatIcyA sUryAcI kiraNaM tyAMnA bhedUna jAtAta. saptaraMgI iMdradhanuSya prakaTa hotaM. mana AnaMdAnaM vibhora hotaM. paNa te DoLyAta sAThaveparyaMta kiMvA kaeNmer2yAta TipeparyaMta nAhIsaM jhAlelaM, vikhuralelaM asataM. pANyAvarace buDabuDe, davabiMdU, vIja megha he suMdara disatAta khare paNa kAhI kSaNAMpurateca. pratyeka prANyAce zvAsocchvAsa rahATagADagyAcyA mALepramANaM Aheta. rahATagADagyAcI mALa jazI vihirItale pANI bAhera soDUna dete tyApramANe he ucchvAsa ApalyAmadhe asalelaM AyuSyarUpI pANI bAhera kADhUna TAkatAta. rahATagADagyAcI mALa pANI soDalyAvara rikAmI hoUna punhA vihirImadhye praveza karate. tyApramANe hI zvAsa gheNyAcI kriyA asate. bAhera TAkaNaM ANi Ata ziraNaM he kAma akhaMDa cAlU asataM. ApalaM AyuSyajala saMpeparyaMta he zvAsocchvAsAcaM rahATagADagaM cAlU rahAtaM. yama athavA mRtyU hA jaMgalAta peTalelyA pracaMDa vaNavyAsArakhA Ahe. to kadhIhI he baghata nAhI kI mI tuccha gavata jALata Ahe kI gaganacuMbI vRkSa kaveta gheta Ahe. to sarvAMnAca jALUna bhasmasAt karato. mRtyUcyA lekhI sarva jIva samAnaca Aheta. tyAlA ucca-nIca, garIba-zrImaMta, taruNa-vRddha yAtale kuThaleca bheda mAhIta nAhIta. vAr2yAcI cakrAkAra vAvaTaLa dhuLIcyA samUhAlA pahilyA kSaNI phAra uMca nete. paraMtu lAgalIca dusar2yA kSaNI tyAsa khAlI TAkUna dete. sattA ANi saMpattIcI cakrIvAdaLehI manuSyAlA kSaNAta ucca padAvara pohocavatAta tara kAlAMtarAne jamInadosta karatAta. lakSmIcA torA kAhI auraca ! namra, zUra, paropakArI, kulIna ANi dhArmika mANasaM hicyA phAra kALa pasaMtIsa rahAta nAhIta. bahudhA hI durjanAMcI maitrINa asate. hicyA saMgatInaM sarvAMcyAca manAta lobha baLAvato. lobha hA sarva pApAMcA bApaca asato. dUdha ANi pANI yAMcA jasA dRDha saMbaMdha asato tasAca deha ANi AtmA yAMcA asato. hA nazvara deha AtmyAzI saMbaMdha toDUna TAkato ANi vinAza pAvato. AtmyAzI ekarUpa asalelA dehadekhIla nAzavaMta Ahe tara maga bhogaupabhoga yAMnA kAraNa asalele padArtha nitya kase bare asU zakatIla ? vAcakaho, anityatA, dhruvatA nasaNaM, asthiratA, kSaNabhaMguratA - azA vividha nAvAMnI oLakhalA jANArA hA ciMtanAcA pahilA muddA nairAzyAkaDe neNyAsAThI sAMgitalelA nAhI. lAbhalelA pratyeka kSaNa sArthakI lAvaNyAcI preraNA tyAta daDalI Ahe. ********** Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazalakSaNaparva -- ciMtana 2 DaoN. nalinI jozI anuprekSA arthAt ciMtanAtalA dusarA muddA Ahe 'sarva prANImAtrAMcI azaraNatA arthAt asahAyatA'. ApaNa janmato tevhAca ApalyA pUrvakarmAMnusAra ApalaM AyuSyahI barobara gheUna AlelaM asato. sAdhAraNapaNe AyuSyakAla TharalelA asalA tarI aneka bAhya kAraNAMnI akAlamRtyUhI oDhavU zakato. dehAlA soDUna jANyAcI veLa AlI kI tyAveLI koNIsuddhA tI lAMbavU zakata nAhI. tyAveLI pratyeka jIva azaraNatecA arthAt asahAyatecA, vivazatecA anubhava gheto. vegavegaLyA vidyA - yApaikI koNIsuddhA maNi, maMtra, auSadha, bhasma, vividha prakAracI vAhanaM, ghetalelaM jJAna, tyA mokyAcyA veLI kAmAsa yeta nAhI. kevaLa manuSyayonIcI navhe tara svargAtalyA devAMcI avasthAdekhIla yApekSA vegaLI nAhI. svarga hA iMdrAcA killA Ahe. balazAlI deva tyAce nokara Aheta. parvatAMcA curADA karU zakaNAre 'vajra' he tyAcaM bhayaMkara zastra Ahe. airAvatAsArakhA balazAlI gajeMdra tyAcyA dimatIlA Ahe. tarIhI tyAcI sthAnabhraSTa hoNyAcI veLa AlI kI to asahAya hoto. ApalyAca karmAMcyA udayAne utpanna jhAlelyA janma, mhAtArapaNa, mRtyU, roga, zoka yAMcA trailokyAvara kAyama hallA jhAlelA Ahe, hota nAhI. yA hallyApAsUna bacAva karU zakaNArA Ahe to ApalA AtmA. kramAkramAnaM azubhAMcA tyAga kelA, zubha karmAMcA aMgIkAra kelA ANi tetheca na thAMbatA saMpUrNa zuddhatecA dhyAsa dharalA, tara yA asahAyatevara ApaNa mAta karU zakato. he mAjhyA jIvA, jevhA tujhyAjavaLa puSkaLa dhana-saMpattI asate tevhA AjubAjUce sarvajaNa nokarApramANe sAvadhAna-citta hoUna tujhyA AjJecI vATa pahAtAta. tyAMnA jarUra asalI kI tujhI hAMjI hAMjI karatAta. tU mRtyuzayyevara paDalAsa kI jyAMcA puDhe phAyadA hoNAra asela teca tujhyA mRtyUcI vATa baghata tethe ghuTamaLata rahAtAta. paNa tyApaikI koNIca tulA mRtyumukhAtUna soDavU zakata nAhIta. tU he lakSAta Theva kI jara ekhAdA pakSI nAvecyA AdhArAne samudrAta gelA ANi tethe tyAne nAvecA AdhAra soDUna dilA, tara dizAjJAnAcyA abhAvI tyAcA samudrAta paDUna nAza hA TharalelA Ahe. tujhI sthitIhI yA bhavasAgarAta kAhI vegaLI nAhI. yA azaraNa bhAvanecyA ciMtanAne koNatA phAyadA hoto ? yA praznAcaM uttara heca kI yA saMsArAta mAjhA koNIca kharA saMrakSaka nAhI yAcI jANIva hote. sAMsArika sukha-du:khe, kleza- AnaMda yAMcyAkaDe pahANyAcI taTastha vRttI yete. tyAMcyAviSayIcI AsaktI suTate. vItarAgI bhagavaMtAMcA upadezaca malA tAraka Ahe yAcI khAtrI hote. ApaNaca Apale uddhAraka Ahota azI svAvalaMbanAcI bhAvanA baLAvU lAgate. ApalyA AtmyAtaca sva-uddhArAce vilakSaNa sAmarthya Ahe azI jANIva jAgRta hote. sArAMza kAya tara azaraNatecyA bhAvanece bhAvana satata kele tara svAvalaMbanAcA rastA spaSTa disU lAgato. dusar2yA koNAcI zaraNAgatI patkarUna tyAcyAvara visaMbUna rAhaNyAcI vRttI haLuhaLU nAhIzI hote. svata:cyA AtmyAceca sAkSIbhAvAne darzana ghaDU lAgate. *********** Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazalakSaNaparva - ciMtana 3 DaoN. nalinI jozI bArA bhAvanA athavA ciMtanAtalA tisarA muddA Ahe 'ekatva' arthAt 'ekaTepaNA'. yAta asaM apekSita Ahe kI 'ekalA calo re' hA vicAra manAta satata biMbavAvA. ApalA AtmA karma karatAnA ekaTAca asato. ekaTAca dIrgha saMsArAta phirato. ekaTAca utpanna hoto. ekaTAca marato. je kAhI cAMgale kiMvA vAITa karma kelele asela tyAce phaLahI ekaTAca bhogato. manuSyAcyA pAca iMdriyAMnA sukhAvaNAre pAca viSaya AjubAjUlA pasaralele asatAta. zabda-sparza-rUpa-rasa-gaMdha yAMcyAkaDe AkRSTa hoUna ApalyAlA tI tI vaiSayika sukhe kAhI pramANAta prAptahI hotAta. paNa tyAMnI tRptIcI bhAvanA yeta nAhI. tI ANakhI-ANakhI havI vATU lAgatAta. cAMgalyA mArgAnaM miLata nasatIla tara kuThalyAhI mArgAnaM miLavaNyAcA moha manAta ghara karato. pariNAmI binadikkatapaNe pApahI karU lAgato. hyA pApAce duHkharUpa pariNAma to kadhI yA janmI bhogato tara kadhI mRtyUnaMtara tyAcI pApakarme puDhIla janmIhI bhogAvI lAgatAta. hA sarva bhoga tyAlA ekaTyAlAca ghyAyacA Ahe, sAmudAyikapaNe nAhI. cAMgalyA mArgAne miLavilelyA saMpattIce satpAtrI dAna kele tara to puNya arjita karato. dAna detAnA tyAvarIla AsaktIlA tilAMjalI dyAvI lAgate. dAnAcyA badalyAta nAva-kIrtI yAMcI jarAsuddhA apekSA jo karIta nAhI to puNyasaMcaya karato. he puNyahI tyAce ekaTyAceca asate. tyAmuLe lAbhaNAre sukhahI arthAt tyAce ekaTyAceca asate. ekatva bhAvanece ciMtana karatAnA svata:cyA manAlA bajAvAve kI sarva bAhya parigraha ANi parivAra tujhyApAsUna vegaLA Ahe. tyAMcI goSTa tara dUraca, paNa tujhyA barobara utpanna jhAlelA, tujhyAhUna vegaLA na disaNArA hA deha dekhIla tujhyAbarobara yeta nAhI. tujheca ApteSTa tyA dehAlA lavakarAta lavakara smazAnAgnI deNyAcyA tajavijIlA lAgatAta. maga azA padArthAMcyA mohapAzAMnI bAMdhUna tU svata:lA kA kaSTI karUna gheta Ahesa ? koLI nAvAcA kITaka svata:cyA toMDAta utpanna jhAlelyA lALepAsUna taMtU banavito. tyA taMtUMce svata:bhovatI jALe viNato. itara kSudra kITakAMnA aDakavatA aDakavatA svata:ca tyAta aDakato. agadI guraphaTUna jAto. tyAca pramANe pratyeka prANimAtra svata:cyAca karmabaMdhAcyA jALyAta aDakato. vrata, pUjA, dAna, sadguNAMcI, saccAritrAcI jopAsanA i. upAyAMnI he jALe zithila karatA yete. paraMtu yAtIla mahattvAcA bhAga asA kI he upAya svataH, ekaTyameca karAve lAgatAta. svata: ekaTyAne prayatna karatAnA pahilI aTa azI kI svata:cyA AtmyAcyA sAmarthyAvara pUrNa zraddhA, vizvAsa havA. mAjhyA AtmyAcA svabhAva mamatvarahita, zuddha Ahe. pUrNa jJAnamaya ANi caitanyamaya asA to Ahe. AtmyAzI je karmAMce, vikArAMce mizraNa jhAlele Ahe, to tyAcA vAstava svabhAva navhe. ekatvAce satata ciMtana kele kI putra, mitra, ghara-parivAra yAMcI AsaktI haLuhaLU kamI hote. zivAya zatrUviSayIcA dveSahI kamI hoto. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazalakSaNaparva - ciMtana 4 DaoN. nalinI jozI anuprekSA arthAt ciMtanAcA cauthA muddA Ahe 'anyatva !' 'ekatva' hI jara nANyAcI eka bAjU asela tara dusarI bAjU Ahe 'anyatva'. raktAcyA ANi maitrIcyA nAtyAMnI ApaNa aSTauprahara veDhalele asato. ApaNa sarvAMnAca premAne 'he mAjhe Aheta', 'hehI mAjheca Aheta', ase mhaNata rahAto. vastuta: he sarva ApApalyA kAryasiddhIsAThI, soyIsAThI ekatra Alele asatAta. karmAMcI gatI gahana asate. agadI ApalyA nikaTace javaLace dekhIla malA sukha-duHkhAMce sAkSAtkAra ghaDaviNyAsAThIca ekatra Alele asatAta. parasparAMcA svArtha siddha hoNyAcI cihna disenAzI jhAlI kI yetaM vituSTa ! maga ApalepaNA saMpato, parakepaNA surU hoto. mhaNUna anukUla-pratikUla - sarvAMnA samAnatene ApalyA AtmyApAsUna 'anya', 'bhinna' mAnaNaM iSTa Tharata jyAcyAvara ApalI prItI asate, bhaktI asate tyAcA mRtyU, tyAcaM kAhI vAITa hoNe - yA goSTIMnI ApaNa haLahaLata rahAto. zoka karato. paraMtu kharI goSTa azI kI ApaNa saMsArasAgarAta svata:ca buData Ahota yAcaM bhAna ApalyAlA rahAta nAhI. tevhA anyatvabhAvanene asA vicAra karAvA kI malA tarUna jANyAsAThI mIca hAtapAya halavale pAhijeta. zocanIya sthitI tara mAjhI svata:cI Ahe. mI jara mAjhyA zarIrApAsUna bhinna Ahe tara putra - mitra ityAdI sagaLe nakkIca anya Aheta. ghaTakeghaTakelA jara mI saMyoga-viyogAne AnaMdI ANi duHkhI hoU lAgena tara AtmakalyANaccA mArga malA kadhIca disaNAra nAhI. anyatvAcA vicAra jasajasA dRDha hoIla tasaM spaSTa jANavU lAgela kI zarIra ANi AtmA pUrNa bhinna Aheta. zarIrAlA iMdriye Aheta. AtmA iMdriyarahita Ahe. zarIra ajJa Ahe, AtmA jJAnavAn Ahe. zarIra anitya tara AtmA nitya Ahe. zarIrAlA Adi-aMta Ahe. AtmyAlA nAhI. saMsArAta bhramaNa karatAnA AtmyAlA koTyavadhI zarIre prApta jhAlI hotI ANi naMtarahI hoNAra Aheta. itakI tulanA svata:hUna kelI kI AtmyAce anyatva ApalyA manAvara cAMgale Thasate. lokavyavahAra, jagarahATI cAlU rAhaNyAsAThI ApaNa aneka mAnIva saMbaMdhAMnA, zarIrAlA agadI Apale mhaNato. paraMtu AdhyAtmika pAtaLIvara pohocale kI DoLyAta bharate te pRthaktva, anyatva, vegaLepaNA ! anyatvAcyA ciMtanAne hI jANIva hote kI sAMsArika sukhAMcyA lakSAvadhI paTIMnI adhika asA atyucca AnaMdAcA, prasannatecA sAThA mAjhyA AtmyAta Ahe. kiMbahunA sat-cit-AnaMdamaya heca tyAce svarUpa Ahe. kSaNika sukha-duHkhe kramAkramAne yetIla ANi jAtIla. tyAMcyAta kitI vAhUna jANAra ? ApalyA mULa AnaMdI svabhAvAta ramamANa rahANeca iSTa Ahe. sArAMza kAya, anyatvAcaM ciMtana jaNU kAhI mANasAlA sadaiva prasannatecaM varadAnaca deUna jAtaM ! ********** Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazalakSaNa parva ciMtana 5 -- DaoN. nalinI jozI ApaNa jo gharasaMsAra karata asato tevaDhAca saMsAra ApalyAlA mAhIta asato. paNa kundakunda nAvAce AcArya, pAca prakAracyA saMsArAMcA asA kAhI bhavya paTa ulagaDUna dAkhavatAta kI jaNU 'gUgala'vara jAUna samagra vizvasvarUpAcaM darzana karUna AlyAsArakhaM bhAsataM. bArA anuprekSA arthAt ciMtanAtIla pAcavA muddA Ahe 'saMsAra'. hA saMsAra dATa va aphATa jaMgalAsArakhA Ahe. sarva saMsArI jIva cakavA lAgalyAsArakhe vATa haravUna yA jaMgalAta phirata Aheta. bhAMbAvUna gele Aheta. sAkSAtka puruSAMkaDUna mArgadarzana, jJAna ghetale nAhI tara aseca phirata rAhU. saMsAra pAca prakAracA Ahe. pahilA Ahe dravyasaMsAra. yA vizvAta anaMtAnaMta ase pudgala-paramANU va tyAMce lahAna-moThe skaMdha Aheta. janma-maraNa-saMsaraNAcyA yA pracaMDa pravAsAta he astitvAta asalele paramANU ANi skaMdha mI kramAkramAne anekadA grahaNa kele Aheta, bhogale Aheta, tyAgale Aheta. pratyeka paramANUvara alaga-alaga varNa, rUpa, rasa, gaMdha, sparza Aheta. tyAMcA kitIhI bhoga ghetalA tarI purese vATata nAhI. bhogAtUna karmabaMdha ANi karmabaMdhAtUna bhoga - asaM he duSTacakra mhaNajeca dravyasaMsAra. AtA kSetrasaMsArAcA pasArA pAhU yA. yA trailokyAta ekahI kSetra mI ase soDalelaM nAhI kI jithaM mI janmamaraNa kelele nAhI. mAjhA AtmA agara jIva, lahAna-moThI zarIre dhAraNa karUna sarva kSetrAMnA sparza karIta saMsaraNa karata hAca kSetrasaMsAra ! kAlasaMsAra ANakhIca vilakSaNa Ahe. kAlacakra akhaMDa vartuLAkAra Ahe. soyIsAThI 'yuge' vagaire tyAce bheda kele tarI apakarSakAla- utkarSakAla ase tyAce 'rolara kosTara' akhaMDa cAlU Ahe. kAlAcA sarvAta sUkSma aMza mhaNaje 'samaya'. to ekA sekaMdApekSAhI kitItarI sUkSma Ahe. samayAMcyA paMktIMmadhye hA mAjhA jIva kramAne asaMkhya veLA janmalA Ahe, maraNahI pAvalA Ahe. cauthA saMsAra Ahe 'bhavasaMsAra'. bhava mhaNaje gatI. gatI cAra Aheta. deva, manuSya, naraka ANi tiryaMca. yA cArahI gatIta karmAnusAra gamana karUna kramAkramAne phirata rahANe hAca bhavasaMsAra. pAcavA saMsAra hA 'bhAvasaMsAra' Ahe. bhAvasaMsAra mhaNaje karmasiddhAMtAlA anusarUna kelelaM paribhramaNa Ahe. zarIrAcyA saMparkAta AlelA AtmA aneka kaSAya, vikAra, bhAvabhAvanAMnI yukta hota asato. tyAMcI tIvratA-maMdA kamIjAsta asate. tyAnusAra ApaNa kAyA-vAcA-manAne zubha-azubha karme karIta rAhato. tyAce phaLa mhaNUna vAraMvAra janma gheta rahAto. he cakra akhaMDa phirataca rahAte. te bhedaNyAcA prayatna karaNAre agadI viraLAca asatAta. he pAca prakArace saMsAra suTe suTe nAhIta. ekamekAta aDakavalelyA kaDyAMpramANe ekamekAMcyA AdhArAnaM phiraNAre Aheta. jyAMnI mokSaprAptI karUna ghetalI tyAMnI tyA pAcahI cakrAtUna acUka lakSyavedha karUna dhyeya gAThale. pAcahI saMsArAMce svarUpa jANUna gheNaM Avazyaka Ahe kAraNa tyAzivAya ApaNa kAya TALAyacaM Ahe te ApalyAlA samajaNAra nAhI. ********** Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazalakSaNaparva -- ciMtana 6 DaoN. nalinI jozI nitya ciMtanAcA sahAvA muddA Ahe 'loka - anuprekSA'. jIva mhaNaje cetanatattva. pudgala mhaNaje acetana jaDa padArtha. yA doghAMcyA gatI ANi sthitIlA sahAyaka TharaNAre padArtha mhaNaje dharma ANi adharma . pAcavA padArtha Ahe kAla arthAt samaya. he pAca padArtha AkAzAcyA jevaDhyA bhAgAta rahAtAta tyAlA 'loka' asaM mhaNatAta. yA lokAce tIna bheda Aheta. adholoka, madhyaloka ANi urdhvaloka. AkAzAce dona bhAga Aheta. lokAkAza ANi alokAkAza. lokAkAza madhomadha Ahe. lokAcA AkAra jyAne Apale dona hAta kamarevara Thevale Aheta ANi pAya dUra pasarUna Thevale Aheta azA puruSAcyA AkArApramANe Ahe. yA saMpUrNa lokAlA tIna vAtavalayAMce veSTana Ahe. ghanavAta, ghanodadhivAta ANi tanuvAta azI tyAMcI nAve Aheta. puruSAkAra loka hA vizvAtalA sarvAta moThA skaMdha Ahe. yA lokAta madhyabhAga trasajIvAMnI bharalelA Ahe. jaina paraMparene trailokyAsa anAdi-ananta mAnale Ahe. trailokya he koNIhI nirmANa kelele nAhI. te vara varNana kelelyA sahA padArthAMcyA arthAt dravyAMcyA samavAyAne banale Ahe. somadeva nAvAcyA AcAryAMnI jagatkartRtvAce khaMDana atizaya prabhAvIpaNe saMskRta zlokAta kele Ahe. brahmA-viSNU-maheza he phakta ApalyA buddhIne athavA icchene jaga nirmANa karU zakatAta kA ? buddhIne mhaNAla tara, jagAta gavata puSkaLa ThikANI Ahe. maga tyApAsUna caTaI ApoApa banAyalA havI. paNa tase tara disata nAhI. icchene mhaNAla tara kevaLa icchA Ahe mhaNUna caTaI banatAnA disata nAhI. icchA ANi buddhI donhIMnI mhaNAla tara icchA-buddhI asalelA svastha basalA tara caTaI kazI banela ? brahmA i. jagAce karte Aheta. tara gharaM, pUla ityAdI bAMdhAyalA sutAra, gavaMDI kazAlA haveta ? kAraNa je evaDhe moThe jaga nirmANa karatAta te gharaM ityAdI kA nirmANakaraNAra nAhIta ? zivAya mukhya muddA hA kI jagatkartA mAnalA kI tyAlA koNI banavale hA prazna uratoca. to kAhI kelyA suTata nAhI. mhaNUna jaga Ahe tase kartyAzivAyaca svIkArale pAhije. trailokyAcyA ciMtanAnaMtara svata:lA ase samajAvUna sAMgAve kI, 'he jIvA, pApapuMjAMnI tU veDhalA gelAsa kI narakAta janmatosa. kadhI-kadhI pazu-pakSI banatosa. puNyaprakarSAne svargAta jAtosa. pApa-puNya ubhaya saMyogAne manuSyagatIta yetosa. he trailokya Ajavara tulA lAbhalele ativizAla ase ghara Ahe. yA gharAta tU anaMta janma ramamANa jhAlA Ahesa. paraMtu trailokyAcyA agrabhAgI mokSasthAnahI Ahe. tulA tyAcI jANIva Ahe. prayatnapUrvaka tU tethe pohocU zakatosa. prayatna karUna pahA. ' lokAnuprekSecyA yA bhavya ciMtanAtUna vicArazIla mANasAne karmabaMdhanAtUna kAyamacI muktatA karUna ghyAvI azI jaina paraMparecI dhAraNA Ahe. ********** Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazalakSaNaparva - ciMtana 7 DaoN. nalinI jozI ciMtanAcyA sAtavyA TappyAvara mAnavI zarIrAcyA Ata DokAvUna pAhile Ahe. ApaNa jANIvapUrvaka zarIrAcI nigA nITa Thevato mhaNUna ThIka Ahe, nAhItara tyAcaM svarUpa kitI 'azuci' arthAt 'ghRNAspada' Ahe - yAcA vicAra azuci-anuprekSeta kelA Ahe. atyaMta prabhAvIpaNe zarIrAcyA vastusthitIcaM varNana kelelaM disataM. hA deha AtUna hADAMnI racalelA Ahe. tyAvara mAMsAcA lepa lAvalelA Ahe. tyAvara tvacecaM veSTana caDhavalelaM Ahe. rasa, rakta, mAMsa, meda, hADaM ANi majjA he tyAce ghaTaka Aheta. tyAta naU chidre Aheta. tyAtUna satata apavitra srAva jharata asatAta. __jara daivayogAne zarIrAcA aMtarbhAga bAhera AlA tara azA zarIrAcA anubhava gheNe tara dUraca, paNa tyAkaDaM pahANaMhI zakya nAhI. he zarIra sugaMdhita vhAve mhaNUna kApUra, kastUrI, caMdanAcI uTI lAvalI tarI he punhA punhA apavitra hote. uTI suddhA yAcyA saMparkAne apavitra banate. kevaLa bAhya mohaka sauMdaryAvara bhALU nakosa. Ata DokAvalesa tara tujhI AsaktI kSaNAta sarUna jAIla. tujhI buddhI tALyAvara Ahe nA ? maraNakAla dara Ahe nA ? maga veLIca sAvadha ho. tujhaM kAma khUpaca kaThINa Ahe. kAraNa svabhAvataH apavitra asaNAr2yA zarIrAlA cucakArUna tulA tyAcyAkaDUna AtmyAcyA kalyANAcaM kAma karUna ghyAyacaM Ahe ! ciMtanAcyA AThavyA mudyAcaM nAva Ahe 'Asrava anuprekSA'. 'Asrava' mhaNaje Ata sravaNe, praveza karaNe. hA Asrava kazAcA ? karmAMcyA pravAhAMcA. hI karma AtmyAta kazI praviSTa hotAta ? AsravAMcyA dvArAMnI. hI dvAraM keNatI ? pahilaM mhaNaje AtmyAcyA anaMta sAmarthyAvara zraddhA nasaNaM. dasaraM dvAra Ahe saMyamAcA abhAva. tisaraM dvAra Ahe - krodha, mAna, mAyA, lobha, moha ityAdIMcA ApalyAvara asalelA pagaDA. cauthaM dvAra Ahe - kAyA-vAcA-manAne kelelyA sarva pravRttI. yA AsravadvArAMcyA mArphata zubha-azubha karma AtmyAta praveza karatAta. ApalyA kRSNa-nIla-kApota athavA pIta-padma-zubhra varNAMnI ApalyA manovRttI raMgavUna TAkatAta. prathama azubha karmAMcA tyAga karUna zubha AsravAMcA AdhAra ghyAvA. aMtimata: zubhAcAhI tyAga karUna zuddhatekaDe vATacAla karAvI. hyA AsavAMcaM varNana azAsAThI karAvaM lAgataM kI tyAyoge koNatyA goSTI TALalyA pAhijeta yAcI ApalyAlA jANIva hote. pakSapAta na karaNaM, svArtha manAta dharUna kAma na karaNaM, iSTa vastUta atizaya AsaktI ANi aniSTa vastUcA parAkoTIcA dveSa - donhI hetupUrvaka kamI karaNaM - he sarva yA ciMtanAcaM phalita Ahe. somadeva AcArya agadI sAdhA vyAvahArika sallAhI detAta kI vAITa vicAra manAta ANalyAnaM phAyadA tara hota nAhIca mAtra ApalA jIva pApa mAtra padarAta bAMdhUna gheto. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazalakSaNaparva - ciMtana 8 DaoN. nalinI jozI AjacyA anuprekSAtmaka ciMtanAcA pahilA viSaya Ahe - 'saMvara'. saMvara mhaNaje rokhaNe, aDaviNe, bAMdha ghAlaNe. __rUpakAtmaka paddhatInaM sAMgitalaM Ahe kI AtmyAsaha asalelaM zarIra hI bhavasAgarAta loTalelI naukA Ahe. tyA naukelA besAvadhapaNA, durlakSa, ALasa, moha, azubha vicAra, pApakarma - azI aneka chidraM Aheta. tyA chidrAtUna karmapravAha satata nauketa sravata Aheta. ApaNa tyAMcyAkaDaM durlakSa kelaM kI nauketa itakaM pANI bharela kI tI gaTAMgaLyA khAU lAgela. phAraca pANI sAcalaM tara buDUnahI jAIla. tyA chidrAMnA bAMdha ghAlaNaM, aDavaNaM, pANI Ata yeU na deNaM mhaNaje saMvara hoya. ___sAmAnya mANasAMsAThI pUjArha vyaktIMcI pUjA, dAna, paropakAra hI saMvarAcI sAdhanaM sAMgitalI Aheta. tyAhUna je adhika virakta, tyAgI Aheta tyAMnA ahiMsA-satya-asteya-aparigraha-brahmacarya yA pAca mahAvratAMcaM pUrNAMzAnaM pAlana karAyalA sAMgitalaM Ahe. saMvarAcyA yA ciMtanAnaMtara sAhajikaca hA prazna udbhavato kI navyAnaM Ata yeNAr2yA karmAMnA jarI roka lAvalA tarI nauketa AdhIca sAcalelyA pANyAcaM kAya karAyacaM ? yAcyA ciMtanAcyA mudyAcaM nAva Ahe - 'nirjarA'. karmasiddhAMtAcA asA niyama Ahe kI jyA karmAcI jevaDhI kAlamaryAdA bAMdhalI Ahe tevaDhyA kAlamaryAdemadhye te ApaNAsa svabhAvAnusAra phaLa dete. phaLa dile kI te karma AtmyAbarobara rahAta nAhI. te tethUna ApalA saMbaMdha kADhUna ghete. jasA AMbA jhADAvara pikUna tayAra jhAlA kI deTha saila hote. AMbyAcA ANi jhADAcA saMbaMdha saMpato. taseca svarUpa karmAMcyA nijarece Ahe. __ nirjarA mhaNaje jhaDUna jANe. saMbaMdha saMpuSTAta yeNe. hI nirjarA dona prakAracI Ahe. eka Ahe ApoApa hoNArI va dusarI Ahe vividha upAyAMnI vicArapUrvaka ghaDavUna ANalelI. kelelaM pratyeka karma viziSTa kALAparyaMta AtmyAbarobara rahAtaM. tyAcA udayakALa yeto. tyAcaM sukha-duHkhAtmaka phaLa miLataM. naMtara te karma AtmyApAsUna jhaDUna jAtaM. he tara nisarganiyamAnusAra ghaDataM. maga mAnavI icchAzaktIlA ithaM vAva Ahe kA ? nakkIca Ahe. mAnava hA vicArI, vivekI, saMyamI banU zakato. yA sarvAMsAThI dRDha nirdhAra lAgato. tapasyA karAvI lAgate. yA tapasyecaM sAmarthya asaM kAhI vilakSaNa Ahe kI tyAyoge udayakALApUrvIca karma phaLataM ANi nirjarA hote. yAlA AMbyAcA dRSTAMta detAta. AMbA jasA jhADAvara pikato, tasA AdhIca toDUna, aDhI lAvUna vegAnaM ANi veLeAdhIhI pikavatA yeto. yAlAca 'nirjarA' mhaNatAta. mAnavI janma atyaMta darlabha mAnalA Ahe kAraNa itara koNatyAhI yonIta tapasyenaM karmanirjarA karaNyAcaM sAmarthya nAhI. ********** Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazalakSaNaparva - ciMtana 9 DaoN. nalinI jozI bArA anuprekSAMmadhe satata ciMtanAsAThI dilelA akarAvA viSaya Ahe 'dazavidha dharma'. nAva jarI 'dharma' asalaM tarI vastutaH tI Ahe sadguNAMcI jopAsanA. sarvasAmAnya mANUsa jamela tazI sadguNAMcI jopAsanA karIta asato. paMsu sarva sadguNa jithaM sAtatyAnaM ANi utkRSTapaNaM jopAsale jAtAta tithaM te jaNU mUrtimaMta prakaTa hotAta. azAMnAca sAdhU' mhaTalaM jhAlaM. yAsAThI uttama guNAMcI vyAkhyA dilI jAte. krodhAcI bAhya kAraNaM sAkSAt utpanna jhAlI tarI jo manAtahI krodhabhAva yeU deta nAhI, tyA sAdhUcyA ThikANI kSamAdharma prakaTa hoto. jI vyaktI Apale kula, sauMdarya, jAti, vidvattA, aizvarya, zIla - yAMcyAviSayI bilakula garva ThevIta nAhI azA vyaktIta mArdavadharma prakaTa hoto. kapaTa, kuTilatA, mAyA, DhoMga ityAdIMnA jo bilakula thArA deta nAhI ; 'Rju' mhaNaje saraLa, rokhaThoka vAgate tyAcyA ThikANI Arjavadharma prakaTa hoto. arthAt tyAcA rokhaThokapaNA dusar2yAMnA muLIsuddhA bocarA nasato. satyadharmI mANUsa khare asela te bolato paNa yAcI khabaradArI gheto kI te dusar2yAlA duHkhI, kaSTI, dveSI, matsarI karaNAra nAhI. teca satya kI je Apale va dusar2yAcaMhI bhale karate. zaucadharma mhaNaje snAnasaMdhyenaM yeNArI zuddhI navhe. zucitA, pavitratA jyAmuLaM prApta hote to zaucadharma. sarva prakAracyA parigrahAMcI lAlasA kamI hoUna jyAlA niricchatA yete, jyAcA lobha dUra hoto tyAcyA aMgI zaucadharma prakaTa hoto. saMyamadharma hA tara sAdhutvAcA paramotkarSa asato. saMyamAnaM vratapAlanAta zuddhapaNA utpanna hoto. itara prANyAMnA pIDA na deNe hA prANisaMyama asato. pAca iMdriyAMcyA pAca viSayAMmadhye prItibhAva, AsaktI na ThevaNaM hA iMdriyasaMyama hoya. tapodharmAcaM eka vegaLaMca svarUpa ithaM ciMtanAsAThI dilaM Ahe. kevaLa moThamoThI anazanaM mhaNaje tapa navhe. te tara nivvaLa bAhyatapa Ahe. dhyAna ANi svAdhyAya yAMcyAdvAre jo AtmaciMtana karato tyAcyAmadhye tapodharma prakaTa hoto. manAnaM, vacanAnaM ANi kAyenaM jyAlA vairAgya prApta jhAlaM Ahe, tyAcA sarva padArthAMvaracA moha ApoApa, sAhajikapaNaM dUra jhAlA Ahe, tyAcyAmadhye tyAgadharma prakaTa hoto. 'mAjhaM' asaM yA jagatAta kAhIca nAhI, 'mI' dekhIla yA jagAta koNAcA nAhI hI bhAvanA cittAta kholavara rujalI kI tyAsa AkiMcanyadharma mhaNAvaM. striyAMcyA saMparkAta asalA tarI jo tiLamAtrahI vicalita hota nAhI tyAcA brahmacaryadharma Adarza mAnAvA. mokSaprAptIsAThI saMnyAsamArga Avazyaka mAnalA asalA tarI sAmAnya upAsakAne sadguNAMcI yathAzaktI ArAdhanA kazI karAvI yAcaM mArgadarzana yA anuprekSetUna miLataM. ********** Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazalakSaNaparva - ciMtana 10 DaoN. nalinI jozI ciMtanAsAThI dilelyA bArAvyA mhaNaje akheracyA mudyAcaM nAva 'bodhidurlabha' asaM Ahe. bodha, bodhi, buddha - he zabda khAsa karUna zramaNa paraMparece bodhaka Aheta. bodhIcaM varNana ekA zabdAta, vAkyAta karaNaM kaThINa Ahe. AtmasAmarthyAcaM bhAna mhaNaje bodhI. anityatA, nazvaratA, azaraNatA yAMcI AtUna umalalelI jANIva mhaNaje bodhI. trailokyAcaM svarUpa pratyeka jIvAnaM kelelI janmamaraNa-saMsaraNe yA sarvAMcaM ciMtana karIta asatA sadguNAMcI kelelI naiSThika jopAsanA mhaNaje bodhI. ___ yAvarUna spaSTaca Ahe kI azI bodhI prApta hoNaM atizaya durlabha Ahe. cAra gatIMmadhye bhramaNa karatAnA AdhI manuSyagatI lAbhaNe kaThINa ; tyAtahI dharmazravaNAcI icchA hoNe kaThINa ; khar2yA tyAgI munIMcA sahavAsa tyAhUna durlabha ANi svata: tyA mArgAvara agresara hoNaM tara tyAhUnahI durlabha Ahe. ekhAdA AMdhaLA mANUsa sahaja TALyA vAjavIta asatAnA, tyAcyA dona hAtAMmadhe acAnaka badaka sApaDaNaM jitakaM azakya titakIca bodhIcI prAptI durlabha Ahe. somadevasUri asA vicAra noMdavatAta kI atizaya kaSTAnaM prApta jhAlelA manuSyajanma je roga, zoka, bhItI, bhoga ANi parivArAcI AsaktI - yAMcyAyoge vyartha ghAlavatAta te jaNU rAkha miLavaNyAsAThI maulyavAn caMdanAcI lAkaDaM jALUna TAkatAta. dorA miLaviNyAsAThI hArAtale motI kADhUna phekUna detAta. asA bodhiprApta manuSya lobha, mohAvara kAbU miLavato. sahajapaNe, lIlayA prANimAtrAMvara dayA karato. yogya saMdhI miLatAca tyAcyA toMDUna madhura ANi hitakara vANI prakaTa hote. tyAlA sadguNI hoNyAsAThI ATApiTA karAvA lAgata nAhI. sadguNaca tyAcyAkaDe nivAsAsAThI yetAta. ___ anuprekSA arthAt ciMtanAsAThI dilele bArA mudde jaina paraMparenaM adhorekhita kelele asale tarI te kAhI jainAMsAThI rAkhIva nAhIta. paramArthAcaM thoDaMhI bhAna asalelI vyaktI yA mudyAMkaDe sahajaca AkRSTa hote. kharokharaca yA bArA bhAvanA nitya paThaNa-ciMtanAlA atizaya suyogya Aheta. kSaNabhaMguratA, asahAyatA, ekaTepaNA, vegaLepaNA, saMsArAcaM ANi trailokyAcaM svarUpa, mAnavI zarIrAcaM aMtardarzana, azubha karmAMnA roka lAvaNaM, dhyAna-svAdhyAyAnaM pUrvakarmAMvara mAta karaNaM, dahA prakArace sadguNa aMgI bALagaNaM ANi he karatAnA durlabha manuSyajanmAcI satata jANIva TheUna kSaNabharAcIhI heLasAMDa na karaNaM - ase yA bArA bhAvanAMce ekaMdarIta svarUpa Ahe. digaMbara jaina saMpradAyAta dazalakSaNaparvAcaM phAra mahattva Ahe. tyA nimittAnaM dazavidha sadguNAMcaM ciMtana tara ApaNa kelaMca, tyAzivAya bArAhI anuprekSA samajAvUna gheNyAcA prayatna kelA. jaya jinendra ! ANi micchAmi dukkaDaM !