Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrI sudharmAsvAmIne namaH // aho ! zrutam - svAdhyAya saMgraha [2] ] daMDaka-laghusaMgrahaNI [ gAthA aura artha ] -: prakAzaka : zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra sAbaramatI, ahamadAbAda
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrI sudharmAsvAmIne namaH // aho ! zrutam - svAdhyAya saMgraha [2] daMDaka-laghusaMgrahaNI [gAthA aura artha] daMDaka kartA : zrI gajasAramuni anuvAdaka : pU. A. zrI ratnasenasUrijI laghusaMgrahaNI kartA : pU. A. zrI haribhadrasUrijI anuvAdaka : zrImadavijaya yatindrasUrIzvarajI -: saMkalana : zrutopAsaka -: prakAzaka :zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, ahamadAbAda-380005 phona : 22132543, 9426585904 E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka prakAzana AvRtti : zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra : saMvata 2074, dvi. jyeSTha suda-5 vairAgyadezanAdakSa pa.pU. A. bha. zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAja ke dIkSAdina para arpaNa... : prathama jJAnanidhi meM se pU. saMyamI bhagavaMto aura jJAnabhaMDAra ko bheTa .... gRhastha kisI bhI saMgha ke jJAna khAte meM 20 rupaye arpaNa karake mAlikI kara zakate haiM / prAptisthAna : (1) saremala javeracaMda kAInapheba (prA.) lI. 672/11, bombe mArkeTa, relavepurA, ahamadAbAda- 380002 phona : 22132543 (mo.) 9426585904 (2) kulIna ke. zAha AdinAtha meDIsIna, Tu - 02, zaMkhezvara komplekSa, kailAzanagara, surata (mo.) 9574696000 (3) zA. ramezakumAra eca. jaina A- 901, guMdecA gArDana, lAlabAga, muMbaI - 12. (mo.) 9820016941 ( 4 ) zrI vinIta jaina jagadguru hIrasUrIzvarajI jaina jJAnabhaMDAra, caMdanabAlA bhavana, 129, zAhukara peTha pAse, mInTa sTrITa, cennAI - 1. (.) 9381096009, 044-23463107 (5) zA. hasamukhalAla zAntIlAla rAThoDa 7/8, vIrabhArata sosAyaTI, TImbara mArkeTa, bhavAnIpeTha, pUnA. (mo.) 9422315985 mudraka : kirITa grAphiksa, ahamadAbAda (mo.) 9898490091
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI daMDaka prakaraNa namiuM cauvIsa jiNe, tassutta - viyAra-lesa - desaNao; / daMDaga - paehiM te cciya, thosAmi suNeha bho bhavvA // 1 // gAthArtha : caubIsa jinezvara bhagavaMtoM ko praNAma karake daMDaka meM unake dvArA nirdiSTa siddhAMtasUtroM ke leza bhAga ko batalAte hue maiM unakI stuti karU~gA, ataH he bhavya prANiyo ! tuma use suno // 1 // neraiA asurAi, puDhavAI - beiMdiyAdao ceva; / gabbhaya - tiriya- maNussA, vaMtara - joisiya- vemANI // 2 // gAthArtha : nAraka, asurakumAra Adi, pRthvIkAya Adi, beindriya Adi garbhaja tiryaMca aura manuSya, vyaMtara, jyotiSI aura vaimAnika ||2|| saMkhittayari u imA, sarIra - mogAhaNA ya saMghayaNA; / sannA saMThANa kasAya, lesiMdiya dusamugdhAyA // 3 // diTThI daMsaNa nANe, jogu-vaogo-vavAya cavaNa ThiI; / pajjatti kimAhAre, sannigai AgaI ve // 4 // gAthArtha : ati saMkSepa meM saMgraha isa prakAra hai 1. zarIra, 2. avagAhanA, 3. saMghayaNa, 4. saMjJA, 5. saMsthAna, 6. kaSAya, zrI daMDaka prakaraNa 3
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. lezyA, 8. indriya, 9. samudghAta, 10. dRSTi, 11. darzana, 12. jJAna, 13. ajJAna, 14. yoga, 15. upayoga, 16. upapAta, 17. cyavana, 18. sthiti, 19. paryApti, 20. kimAhAra, 21. saMjJI, 22. gati, 23. Agati aura 24. veda // 3-4 // cau gabbha-tiriya vAusu, maNuANaM paMca sesa tisarIrA; / thAvaracauge duhao, aMgulaasaMkhabhAgataNU // 5 // gAthArtha : garbhaja tiryaMca aura vAyukAya ke jIvoM ke cAra zarIra, manuSya ke pA~ca zarIra aura zeSa (21 daMDakoM meM) tIna zarIra hote haiN| ___ cAroM sthAvaroM meM jadhanya va utkRSTa se aMgula kA asaMkhyatavA bhAga pramANa zarIra hotA hai // 5 // savvesi pi jahannA, sAhAviya aMgulassa asaMkhaMsA; / ukkosa paNasayadhaNU, neraiyA satta hattha surA // 6 // ___ gAthArtha : sabhI daMDakoM meM svAbhAvika zarIra kI jaghanya avagAhanA aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga jitanI hai, nArakoM kI utkRSTa avagAhanA 500 dhanuSya aura devatAoM kI 7 hAtha hai // 6 // gabbhatiri sahasa joyaNa, vaNassaI ahiya joyaNasahassa; / nara teiMdi tigAU, beiMdiya joyaNe bAra // 7 // gAthArtha : paMcendriya garbhaja tiryaMca kI utkRSTa avagAhanA eka hajAra yojana hai vanaspati kI eka hajAra daMDaka-laghusaMgrahaNI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ yojana se kucha adhika hai| garbhaja manuSya aura teindriya kI tIna gAu aura beindriya kI bAraha yojana hai // 7 // joyaNa-megaM cauriMdi deha muccattaNaM sue bhnniaN;| veuvviya-dehaM puNa, aMgula-saMkhaMsamAraMbhe // 8 // gAthArtha : siddhAMta meM caturindriya jIvoM ke zarIra kI U~cAI 1 yojana kahI gaI hai / vaikriya zarIra prAraMbha meM aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga jitanA hotA hai // 8 // deva nara ahiyalakkhaM, tiriyANaM nava ya joynn-syaaii| duguNaM tu nArayANaM, bhaNiyaM veuvviya-sarIraM // 9 // gAthArtha : devoM kA uttara vaikriya zarIra 1 lAkha yojana aura manuSyoM kA 1 lAkha se adhika hai / tiryaMcoM kA 900 yojana hai / nArakoM kA vaikriya zarIra unake mUla zarIra se dogunA hai // 9 // aMtamuhuttaM nirae, muhutta cattAri tiriya-maNuesuH / devesu addhamAso, ukkosa viuvvaNA-kAlo // 10 // gAthArtha : utkRSTa vikurvaNa kA kAla naraka meM antarmuhUrta, tiryaMca va manuSya meM cAra muhUrta aura devatAoM meM AdhA mAsa (15 dina) hai // 10 // thAvarasura-neraiA, asaMghayaNA ya vigala-chevaTThA; / saMghayaNa-chaggaM gabbhaya-nara-tiriesu vi muNeyavvaM // 11 // zrI daMDaka prakaraNa
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha : pA~ca sthAvara, deva tathA nAraka ke jIva saMghayaNa rahita hote haiM / vikalendriya meM sevA saMghayaNa hotA hai / garbhaja manuSya aura tiryaMca meM sabhI chaha prakAra ke saMghayaNa hote haiM // 11 // savvesiM cau daha vA, sannA savve surA ya cauraMsA; / nara tiriya cha saMThANA, huMDA vigalidi-neraiyA // 12 // gAthArtha : sabhI jIvoM ke cAra athavA daza saMjJAe~ hotI haiM / sabhI devatA samacaturasrasaMsthAna vAle, sabhI garbhaja manuSya va tiryaMca chahoM saMsthAnavAle tathA nAraka vikalendriya huMDaka saMsthAnavAle hote haiM // 12 // nANAviha dhaya sUI, bubbuya vaNa vAu teu apakAyA; / puDhavI masUra-caMdA-kArAsaMThANao bhaNiyA // 13 // gAthArtha : vanaspatikAya bhinna-bhinna saMsthAnavAlI hotI hai, vAyukAya kA saMsthAna dhvajA ke AkAra kA hotA hai, agni kA saMsthAna suI jaisA, apkAya kA saMsthAna parapoTe jaisA tathA pRthvIkAya kA saMsthAna masUra kI dAla athavA caMdra ke AkAravAlA hotA hai // 13 // savve vi caukasAyA, lesachaggaM gabbhatiriya maNuesu / nAraya-teU vAu, vigalA vemANiya tilesA // 14 // ___ gAthArtha : sabhI jIva cAra kaSAyavAle hote haiM / garbhaja tiryaMca aura manuSya kI chaha lezyAe~ hotI haiM / nAraka, daMDaka-laghusaMgrahaNI ___wr
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ agnikAya, vAyukAya, vikalendriya aura vaimAnikoM ko tIna lezyAe~ hotI haiM // 14 // joisiya teulesA, sesA savvevi hu~ti caulesA; / iMdiyadAraM sugama, maNu ANaM satta samugghAyA // 15 // gAthArtha : jyotiSI deva tejolezyAvAle hote haiM aura zeSa sabhI bhavanapati va vyaMtara cAra lezyAvAle hote haiN| ___ indriya dvAra sarala hai| manuSyo ko sAta samudghAta hote haiM // 15 // veyaNa kasAya maraNe, veuvviya teyae ya aahaare;| kevali ya samugghAyA, satta ime huMti sannINaM // 16 // gAthArtha : vedanA, kaSAya, maraNa, vaikriya, taijasa, AhAraka aura kevalI ye sAta samudghAta haiM / saMjJI jIvoM ke sAta samudghAta hote haiM // 16 // egidiyANa kevala, teu-AhAraga viNA u cttaari;| te veuvviya vajjA, vigalA-sannINa te ceva // 17 // gAthArtha : ekendriya jIvoM ke kevalI. taijasa aura AhAraka chor3akara cAra samudghAta hote haiM / vikalendriyoM ko vaikriya chor3akara zeSa tIna hote haiM / saMjJI paMcendriya ko 7 samudghAta hote haiM // 17 // zrI daMDaka prakaraNa
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa gabbhatirisuresu, nAraya vAusu caura tiya sese| vigala dudiTTi thAvara, micchatti sesa tiya diTThI // 18 // gAthArtha : garbhaja tiryaMca aura devatAoM ko pAMca, nAraka aura vAyukAya ko cAra tathA zeSa daMDakoM meM tIna samudghAta hote haiN| vikalendriya jIvoM ko do dRSTi, sthAvara jIvoM ko mithyAtva nAma kI eka dRSTi aura zeSa daMDakoM meM tInoM dRSTiyA~ hotI haiM // 18 // thAvarabitisu acakkhu, cariMdisu tadugaM sue bhaNiaM; / maNuA cau daMsaNiNo, sesesu tigaM tigaM bhaNiyaM // 19 // gAthArtha : siddhAMta meM sthAvara, beindriya aura teindriya ko sirpha eka acakSudarzana tathA caurindriya ko do darzana kahe gae haiN| manuSya ke cAra darzana haiM, zeSa daMDakoM meM tIna-tIna darzana kahe gae haiM // 19 // annANa nANa tiyatiya, sura tiri nirae thire anANadurga; / nANannANa du vigale, maNue paNa nANa ti anANA // 20 // gAthArtha : deva tiryaMca aura nAraka meM tIna ajJAna aura tIna jJAna, sthAvara meM do ajJAna, vikalendriya meM do jJAna tathA do ajJAna aura manuSya meM pA~ca jJAna aura tIna ajJAna hote haiM // 20 // daMDaka-laghusaMgrahaNI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sacce ara mIsa asaccamosa, maNavaya viuvvi AhAre / uralaM mIsA kammaNa, iya jogA desiyA samae // 21 // gAthArtha : satya, asatya, mizra aura asatya - amRSA, mana aura vacana, vaikriya, AhAraka, audArika, mizra aura kArmaNa; isa prakAra siddhAMta meM yoga kahe gae haiM // 21 // ikkArasa sura- nirae, tiriesu tera pannara maNuesuH / vigale cau paNa vAe, jogatigaM thAvare hoI // 22 // gAthArtha : deva - nAraka meM gyAraha tiryaMca meM teraha, manuSya meM paMdraha, vikalendriya meM cAra, vAyukAya meM pA~ca aura sthAvara meM tIna yoga hote haiM / yoga arthAt AtmapradezoM meM honevAlA spaMdana | pudgala ke saMbaMdha ke kAraNa AtmapradezoM meM halana calana hotA rahatA hai ||22|| ti anANa nANa paNa cau, daMsaNa bAra jialakkhaNuvaogA / iya bArasa uvaogA, bhaNiyA telukkadaMsihiM // 23 // gAthArtha : tIna ajJAna, pA~ca jJAna aura cAra darzana ye bAraha jIva ke lakSaNa rUpa upayoga haiN| tIna jagat ke sabhI padArtho ko pratyakSa dekhanevAle jinezvara bhagavaMta ne ye 12 upayoga kahe haiM // 23 // zrI daMDaka prakaraNa 9
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvaogA maNuesu, bArasa nava niraya tiriya devesuH / vigaladuge paNa chakkaM, cauriMdisu thAvare tiyagaM // 24 // gAthArtha : manuSya meM 12 upayoga; nAraka, tiryaMca aura devoM meM 9 upayoga, do vikalendriya meM 5 upayoga, caurindriya meM chaha upayoga aura sthAvara jIvoM meM tIna upayoga hote haiM // 24 // saMkhamasaMkhA samae, gabbhayatiri vigala nAraya surA yaH / maNuA niyamA saMkhA, vaNa-NaMtA thAvara asaMkhA // 25 // gAthArtha : eka samaya meM garbhaja tiryaMca, vikalendriya, nAraka aura devatA; saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA, manuSya saMkhyAtA hI, vanaspati jIva anaMta tathA sthAvara jIva asaMkhyAta utpanna hote haiM // 25 // asanni nara asaMkhA, jaha uvavAe taheva cavaNe viH / bAvIsa saga ti dasavAsa, sahassa ukviTTha puDhavAI // 26 // ___ gAthArtha : asaMjJI manuSya asaMkhya haiM / upapAta kI taraha hI cyavana haiM / pRthvIkAya Adi kI utkRSTa sthiti bAIsa hajAra, sAta hajAra, tIna hajAra aura dasa hajAra varSa hai // 26 // tidiNaggi tipallAU, naratiri sura niraya sAgara titiisaa;| vaMtara pallaM joisa, varisalakkhAhiyaM paliyaM // 27 // daMDaka-laghusaMgrahaNI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha : agnikAya kA tIna dina, garbhaja manuSya aura tiryaMca kA tIna palyopama, deva aura nAraka kA taiMtIsa sAgaropama, vyaMtara kA eka palyopama aura jyotiSa devoM kA eka lAkha varSa adhika eka palyopama utkRSTa AyuSya hotA hai ||27|| asurANa ahiya ayaraM, desUNadupallayaM nava nikAye; / bArasavAsuNa paNadiNa, chammAsukkiTTha vigalAu // 28 // gAthArtha : asurakumAroM kA kucha adhika eka sAgaropama, navanikAya kA kucha nyUna do palyopama, vikalendriya kA kramazaH 12 varSa, unapacAsa dina aura chaha mAsa hai // 28 // puDhavAI - dasa payANaM, aMtamuhuttaM jahanna AuThiI; / dasasahasavarisaThiiA, bhavaNAhivanirayavaMtari // 29 // gAthArtha : pRthvIkAya Adi daza padoM kI jadhanya AyuSya sthiti antarmuhUrta hai / bhavanapati, nAraka aura vyaMtaroM kI jadhanya sthiti 10000 varSa hai || 29 // vemANiya joisiyA, pallatayaiMsa AuA huMti; / suranaratiriniraesu cha pajjatti thAvare caugaM // 30 // gAthArtha : vaimAnika aura jyotiSI kramazaH palyopama aura usake AThaveM bhAga ke AyuSyavAle hote haiM / deva, zrI daMDaka prakaraNa 11
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSya, tiryaMca aura naraka ke jIvoM ke chaha evaM sthAvara meM cAra paryAptiyA~ hotI haiM // 30 // vigale paMca pajjattI, chaddisiAhAra hoI savvesi; / paNagAi-paye bhayaNA, aha sanni tiyaM bhaNissAmi // 31 // gAthArtha : vikalendriya jIvoM meM 5 paryAptiyA~ hotI haiN| sabhI jIvoM ko chaha dizAoM se AhAra hotA hai| paraMtu panaka Adi padoM meM bhajanA hotI hai| aba tIna saMjJa cauvihasuratiriesu, niraesu a dIhakAligI sannA; / vigale heuvaesA, sannArahiyA thirA savve // 32 // gAthArtha : cAra prakAra ke devatA, tiryaMca tathA nArakoM ko dIrdhakAlikI saMjJA hotI hai / vikalendriya jIvoM meM hetuvAdopadezikI saMjJA hotI haiM aura sabhI sthAvara saMjJA rahita hote hai // 32 // maNuANa dIhakAliya, dihivAovaesiyA keviH / pajjapaNatirimaNuacciya, cauviha devesu gacchaMti // 33 // gAthArtha : manuSya meM dIrdhakAlikI saMjJA hotI hai aura kaiyoM ko dRSTivAdopadezikI saMjJA bhI hotI hai| paryApta paMcendriya tiryaMca aura manuSya cAroM prakAra ke devabhava meM jAte haiM // 33 // 12 daMDaka-laghusaMgrahaNI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhAu pajja paNidi, tiriya- naresu taheva pajjatte; / bhU-daga - patteyavaNe, eesu cciya surAgamaNaM // 34 // gAthArtha : saMkhyAta varSa ke AyuSyavAle paryApta paMcendriya tiryaMca aura manuSya meM, paryApta bAdara pRthvIkAya, apkAya aura vanaspatikAya meM devoM kA Agamana hotA hai arthAt devatA marakara usa gati meM jAte haiM ||34|| pajjattasaMkhagabbhaya, tiriyanarA nirayasattage jaMti; / niraya uvaTTA eesu, uvavajjaMti na sesesu // 35 // gAthArtha : paryApta saMkhyAta varSa ke AyuSyavAle garbhaja tiryaMca aura manuSya sAtoM narakoM meM utpanna hote haiM aura naraka se nikalakara inhIM meM utpanna hote haiM, dUsarI jagaha nahIM ||35|| puDhavI - Au-vaNassai - majjhe nArayavivajjiyA jIvAH / savve uvavajjaMti, niya niya kammANumANeNaM // 36 // gAthArtha : nAraka jIvoM ko chor3akara anya sabhI jIva apane-apane karma ke anusAra pRthvIkAya, apkAya aura vanaspatikAya meM paidA hote haiM ||36|| puDhavAi-dasa paesu, puDhavI AU vaNassaI jaMti ; / puDhavAi dasapaehi ya, teU - vAUsu uvavAo // 37 // gAthArtha : pRthvIkAya, apkAya aura vanaspatikAya ye jIva marakara pRthvIkAya Adi dasa padoM meM utpanna hote haiM / zrI daMDaka prakaraNa 13
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRthvIkAya Adi dasa padoM se nikalA huA jIva agnikAya aura vAyukAya meM paidA hotA hai ||37|| teUvAU-gamaNaM, puDhavI - pamuhaMma hoI payanavage; 1 puDhavAIThANadasagA, vigalAitiyaM tahiM jaMti // 38 // gAthArtha : agnikAya aura vAyukAya ke jIva marakara pRthvIkAya Adi nau pado meM jAte haiM / pRthvIkAya Adi dasa pada vikalendriya meM jAte haiM aura tInoM vikalendriya marakara dasa padoM meM paidA hote haiM ||38|| gamaNAgamaNaM gabbhaya, tiriyANaM sayalajIvaThANesuH / savvattha jaMti maNuA, teUvAUhiM no jaMti // 39 // gAthArtha : garbhaja tiryaMcoM kA gamanAgamana sabhI jIvasthAnoM meM hotA hai / manuSya bhI marakara sabhI daMDakoM meM paidA hotA hai / sirpha agnikAya aura vAyukAya marakara, manuSya nahIM banate haiM ||39|| I veyatiya tiri-naresu, itthI puriso ya cauviha- suresuH / thiravigalanAraesu, napuMsaveo havai ego // 40 // gAthArtha : tiryaMca aura manuSyoM meM tInoM veda hote haiM / cAroM prakAra ke devatAoM meM strI aura puruSa veda hotA hai / sthAvara, vikalendriya aura nArakoM meM sirpha napuMsaka veda hotA hai ||40|| 14 daMDaka - laghusaMgrahaNI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ pajjamaNu bAyaraggI, vemANiyabhavaNanirayavaMtariyA; / joisa cau paNatiriyA, beiMdiya teiMdiya bhU AU // 41 // vAU vaNassaicciya, ahiyA ahiyA kameNime huMti; / savvevi ime bhAvA, jiNA mae NaMtaso pattA // 42 // gAthArtha : paryApta manuSya, paryApta bAdara, agnikAya, vaimAnika, bhavanapatideva, nAraka, vyaMtara, jyotiSadeva, caurindriya, paMcendriya tiryaMca, beindriya, teindriya, pRthvIkAya apkAya, vAyukAya, vanaspatikAya, kramazaH adhika-adhika haiM, ye sabhI bhAva maiMne anaMta bAra prApta kie haiM // 41 // - // 42 // saMpai tumha bhattassa, daMDaga paya bhamaNa bhaggahiyayassa; / daMDatiya-viraya-sulahaM, lahu mama ditu mukkhapayaM // 43 // gAthArtha : ina daMDaka padoM meM paribhramaNa karane se thakemAMde isa bhakta ko, tIna daMr3a kI virati se sahaja mile aisA mokSapada zIghra pradAna kareM // 43 // sirijiNahaMsa muNIsara, rajje siridhavalacaMdasIseNa; / gajasAreNa lihiyA, esA vinnatti appahiyA // 44 // gAthArtha : zrI jinahaMsa AcArya bhagavaMta ke zAsana kAla meM Atmahita karanevAlI yaha vijJapti zrI dhavalacaMdra muni ke ziSya zrI gajasAramuni ke dvArA likhI gaI hai // 44 // zrI daMDaka prakaraNa
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI laghusaMgrahaNI prakaraNa namiya jiNaM savvanuM, jagapujjaM jagaguruM mahAvIraM / jaMbUdIvapayatthe, vucchaM suttA saparaheu // 1 // gAthArtha : sarvajJa, jagat ke pUjya, jagat ke guru zrI mahAvIra jinezvara ko namaskAra karake apane aura dUsaroM ko jJAna prApta karane ke lie sUtroM se lekara jambUdvIpa sambandhI katipaya padArthoM kA saMkSipta svarUpa kahU~gA / khaMDA joyaNa vAsA, pavvaya kUDA ya tittha seDhIo / vijaya ddaha salilAo, piMDesiM hoi saMghayaNI // 2 // gAthArtha : khaMDavibhAga, yojana, vAsakSetra, parvata, kUTa, tIrtha, zreNI, SaTkhaNDa deza, draha aura nadI ina dasa padArthoM ke saMgraha se laghusaMgrahaNI hotI hai / NauasayaM khaMDaNaM, bharahapamANeNa bhAie lakkhe / ahavA NauasayaguNaM, bharahapamANaM havai lakkhaM // 3 // gAthArtha : bharatakSetra ke pramANa ke sAtha lAkha yojana ko bhAMganese jaMbUdvIpa 190 khaMDa kA hotA hai athavA bharatakSetra ke pramANa ko 190 se guNA karane para jambUdvIpa eka lAkha yojana kA hotA hai / 16 daMDaka - laghusaMgrahaNI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahavigakhaMDe bharahe, do himavaMte a hemavai cauro / aTTha mahAhimavaMte, solasakhaMDAiM harivAse // 4 // battIsaM puNa nisaDDe, miliyA tesaTTi bIyapAse vi / causaTTiu videhe, tirAsi piMDe u NauyasayaM // 5 // gAthArtha : athavA eka khaMDa kA bharatakSetra hai, do khaMDa kA himavanta parvata hai, cAra khaMDa kA hemavanta kSetra hai, ATha khaNDa kA mahAhimavaMta parvata hai aura solaha khaMDa kA harivarSakSetra hai, battIsa khaNDa kA niSadhaparvata hai ye ye saba milakara 63 khaNDa hue / dUsarI tarapha bhI 1 khaNDa kA airavata kSetra, 2 khaNDa kA zikharI parvata, 4 khaNDa kA hiraNyavanta kSetra, 8 khaNDa kA rukmi parvata, 16 khaNDa kA ramyakSetra, 32 khaNDa kA nIlavanta parvata, ye tirasaTha tathA 64 khaNDa kA mahAvideha kSetra hai / ina tInoM rAziyoM ko ekatrita karane se 190 khaNDa hote haiN| joyaNa parimANAiM, samacaurasAiM ittha khaMDAI / lakkhassa ya parihIe, tappAyaguNe ya huMteva // 6 // gAthArtha : yahA~ lAkha yojana kI paridhi ko usake cauthe hisse ke 25000 yojana se guNA karane para yojana pramANa ke samacaurasa khaMDa hote haiM / / vikkhaMbha vagga dahaguNa, karaNI vaTTassa parirao hoI / vikkhaMbhapAyaguNio, parirao tassa gaNiya payaM // 7 // zrI laghusaMgrahaNI prakaraNa
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha : jambUdvIpa kA vistAra eka lAkha yojana hai| lAkha yojana ko lAkha yojana se guNA karane para niSkaMbhavarga ke 10 araba yojana hue / viSkaMbhavargAGka ko dasa guNA karane para 1 kharaba hue, usakA vargamUla 316227 yojana, 3 koza, 128 dhanuSya, 139 aMgula huA yaha jambUdvIpa kI golAkAra paridhi hotI hai aisA samajhanA vargamUlAGka ko viSkaMbhayojana ke cauthe hisse ke 25000 yojanoM se guNA karane para 790 karoDa, 56 lAkha, 94 hajAra, 150 yojana eka kosa, 1515 dhanuSa, 60 aMgula pramANa jaMbUdvIpa kI paridhi kA gaNitapada kSetraphala hotA hai / yahI saMkhyA Age kI gAthAoM meM batalAI jAtI hai| parihI tilakkha solasa, sahassa do ya saya sattavIsahiyA / kosatigaTThAvIsaM, dhaNusaya teraMguladdhahiyaM // 8 // gAthArtha : tIna lAkha solaha hajAra aura do sau sattAIsa adhika tIna kosa eka sau aTThAisa dhanuSya sAr3he teraha aMgula pramANa jambUdvIpa kI paridhi jAnanA / satteva ya koDisayA, nauA chappanna saya sahassAI / cauNauyaM ca sahassA, sayaM divaTuM ca sAhIyaM // 9 // gAuamegaM panarasa, dhaNUsayA taha dhaNUNi pannarasa / saddhiM ca aMgulAI, jaMbUdIvassa gaNiyapayaM // 10 // daMDaka-laghusaMgrahaNI 18
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha : aura sAta sau nabbe karoDa chappana lAkha caurAnave hajAra eka sau pacAsa yojana Upara adhika eka kosa tathA pandraha sau pandraha dhanuSya sATha aMgula pramANa jaMbUdvIpa kA gaNita pada samajhanA cAhie / bharahAi satta vAsA, viyaDDha cau cauratiMsa vaTTiyare / solasa vakkhAragiri, do citta vicitta do jamagA // 11 // dosaya kaNayagirINaM, caugayadaMtA ya taha sumeru a / cha vAsaharA piMDe, eguNasattari sayA dunni // 12 // gAthArtha : bharatAdi 7 vAsakSetra haiM, 4 golAkAra vaitADhya parvata tathA 34 itara dIrgha vaitADhya parvata haiM, solaha vakSaskAra parvata haiM, 1 citra parvata, 1 vicitra parvata hai, 1 yamaka parvata tathA 1 samaka parvata hai| 200 kaMcanagiri parvata haiM, aura 4 gajadantagiri parvata haiM, tathA 1 sumeru parvata hai aura 6 varSadhara parvata haiM, ina saboM ko ekatrita karane se 269 parvata hote haiN| solasa vakkhAresu, cau cau kUDA ya huMti patteyaM / somaNasa gaMdhamAyaNa, sattaTTha ya rUppi mahAhimave // 13 // gAthArtha : solaha vakSaskAra parvatoM para eka eka para cAra-cAra kUTa haiM aura saumanasa tathA gaMdhamAdana parvata para sAta-sAta kUTa haiM aura rukmi parvata tathA mahAhimavanta parvata para ATha-ATha kUTa haiM / zrI laghusaMgrahaNI prakaraNa
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ cautIsa viyaDDhesu, vijjuppaha nisaDha nIlavaMtesu / taha mAlavaMta suragiri, nava nava kUDAiM patteyaM // 14 // gAthArtha : cauMtIsa vetADhya vidyutprabha, niSadha, nIlavanta tathA mAlavanta aura sumeru ina eka eka parvata para nava nava kUTa haiN| himasiharisu ikkArasa, iya igasaTThIgirisu kUDANaM / egatte savvadhaNaM, sayacauro sattasaTThI ya // 15 // gAthArtha : himavanta aura zikharI parvata para gyArahagyAraha kUTa haiM isa prakAra ikasaTha parvatoM ke kUToM kI saMkhyAoM ko ekatrita karane se kula cAra sau sar3asaTha kUTa hote haiN| cau satta aTTha navage, gArasakUDehiM guNaha jaha saMkhaM / solasa du du guNayAlaM, duve ya sagasaTThi sayacauro // 16 // gAthArtha : anukrama se solaha ko cAra se guNA karane para 64, do parvatoM ke sAta-sAta milakara 14, ATha-ATha milakara 16, unacAlisa parvatoM ke nava nava ginane se 351 aura do parvatoM ke gyAraha-gyAraha milAkara 22 kUToM kI saMkhyA 64, 14, 16, 351, 22 isa prakAra 467 hotI hai| cautIsaM vijaesuM, usahakUDA aTTha merujaMbummi / aTTha ya devakurAe, harikUDa harissahe saTThI // 17 // daMDaka-laghusaMgrahaNI
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha : cauMtIsa vijayoM meM eka-eka RSabhakUTa, sumeru para harikUTAdi aura jaMbU vRkSa para jaMbUkUTAdi AThaATha kUTa devakurukSetra ke zAlmalIvRkSa para zAlmalIkUTAdi ATha kUTa aura harikUTa 1 tathA harissahakUTa isa prakAra 34, 8, 8, 8, 1, 1 ye sATha bhUmikUTa haiM / ye parvata ke zikhara nahIM, balki bhUmi ke Upara zikhara svarUpa parvata haiM jo bhUmikUTa kahalAte haiN| mAgahavaradAmapabhAsa, titthaM vijaesu eravayabharahe / cautIsA tIhiM guNiyA, duruttarasayaM tu titthANaM // 18 // gAthArtha : 32 vijayoM meM airavata kSetra tathA bharatakSetra ina cauMtIsa kSetroM meM eka-eka meM mAgadha, varadAma aura prabhAsa ye tIna-tIna tIrtha haiM, isaliye cauMtIsa ko tIna se guNA karane para tIrthoM kI saMkhyA 102 (eka sau do) hotI hai / vijjAhara abhiogiya, seDhIo dunni dunni veyaDDhe / iya cauguNa cautIsA, chattIsasayaM tu seDhINaM // 19 // gAthArtha : vaitADhya parvatoM para vidyAdhara manuSyoM tathA abhiyogika devoM kI do do zreNiyA~ haiM, ina cauMtIsa vaitADhya parvatoM kI cAra zreNiyoM ko cauguNI karane se kula zreNiyA~ eka sau chattIsa hotI haiN| cakkIjeavvAiM, vijayAiM ittha huMti cautIsA / mahadaha chappaumAI, kurusu dasagaMti solasagaM // 20 // zrI laghusaMgrahaNI prakaraNa
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha : jaMbUdvIpa meM cakravarttiyoM ke jItane yogya vijaya cauMtIsa (34) haiM / padma Adi chaha mahAdraha aura devakuru kSetra meM dasa laghudraha haiM ye donoM milakara solaha draha hote haiM / gaMgA siMdhU rattA, rattavar3a canaio patteyaM / caudasahiM sahassehiM, samagaM vaccaMti jalahimmi // 21 // gAthArtha : gaMgA, sindhu, raktA, raktavatI ye cAra nadiyA~ eka - eka caudaha caudaha hajAra nadiyoM ke parivAravAlI haiM, ye apane parivAra sahita lavaNa samudra meM jAkara milatI haiM / evaM abbhitariyA, cauro puNa aTThavIsa sahassehiM / puNaravi chappannehiM, sahassehiM jaMti causalilA // 22 // gAthArtha : isI taraha AbhyantaracArI cAra nadiyA~ aTThAisa - aTThAisa hajAra tathA phira bhI cAra AbhyantaracArI nadI chappana chappana hajAra nadiyoM ke parivAra se lavaNodadhi meM jAkara milatI haiM / kurumajjhe caurAsI, sahassAiM tahaya vijayasolasasu / battIsANa naINaM, caudasa sahassAiM patteyaM // 23 // gAthArtha : devakuru tathA uttarakuru kI sItodA aura sItA ina do nadiyoM meM caurAsI caurAsI hajAra nadiyoM ke parivAra se cha: cha: antaranadiyA~ milatI haiM, usI taraha solaha vijayoM meM pratyeka vijaya kI do-do nadiyA~ ginane se battIsa daMDaka - laghusaMgrahaNI 22
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ nadiyA~ caudaha-caudaha hajAra nadiyoM ke parivAra se sItodA aura sItA nadI meM milatI haiM / caudasasahassaguNiyA, aDatIsanaio vijaya majjhillA / sIoyAe nivaDaMti, tahaya sIyAI emeva // 24 // gAthArtha : vijayoM ke andara bahanevAlI tathA caudaha hajAra se ginI gaI aDatIsa nadiyA~ sItodA nadI meM tathA sItA nadI meM bhI itanI hI nadiyA~ paDatI haiM yahA~ kisIkisI AcArya kA kahanA hai ki antaranadiyoM kI parivArabhUta eka bhI nadI nahIM hai, isaliye ye nadiyA parivAra rahita haiN| sIyA sIoyA vi ya, battIsasahassa paMcalakkhehi / / savve caudasa lakkhA , chappanna sahassa melaviyA // 25 // gAthArtha : pA~ca lAkha battIsa hajAra nadiyoM ke parivAra se sItA nadI aura itane hI parivAra se sItodA nadI bhI lavaNodadhi meM milatI hai| sabhI nadiyoM ko ekatrita karane se caudaha lAkha 56 hajAra nadiyA haiM / chajjoyaNe sakose, gaMgAsiMdhUNa vittharo mUle / dasaguNio pajjaMte, iya du du guNaNeNa sesANaM // 26 // ___gAthArtha : gaMgA aura siMdhu nadI kA prArambha meM vistAra 6 yojana eka kosa kA hai, anta meM dasa guNA 62 // yojana kA hai, zeSa nadiyoM vistAra kA isase doguNA hotA hai| zrI laghusaMgrahaNI prakaraNa
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ joyaNasayamucciTThA, kaNayamayA siharicullahimavaMtA / ruppi-mahAhimavaMtA, dusauccA ruppakaNayamayA // 27 // cattAri joyaNa sae, ucciTTho nisaDha nIlavaMto a / nisaDho tavaNijjamao, verulio nIlavaMtagiri // 28 // savvevi pavvayavarA, samayakhittammi maMdaravihUNA / dharaNItale uvagADhA, usseha cauttha bhAyammi // 29 // gAthArtha : zikharI parvata aura cullahimavaMta parvata sau yojana U~cAI meM tathA svarNamaya hai, rukmiparvata aura mahAhimavanta parvata U~cAI meM do sau yojana ke haiM tathA krama se cAMdImaya evaM suvarNamaya haiM, niSadhaparvata aura nIlavaMta parvata U~cAI meM cAra sau yojana ke haiM, tathA niSadha parvata raktasvarNamaya aura nIlavanta parvata vaiDUryaratnamaya haiM / samayakSetra meM sumeru parvata ke binA sabhI zreSTha parvata pRthvI ke andara U~cAI ke cauthe bhAga meM gahare sthita haiM / khaMDAi gAhAhiM, dasahiM dArehiM jaMbUdIvassa / saMghayaNI sammattA, raiyA haribhaddasUrihiM // 30 // gAthArtha : khaMDAdi gAthAoM se nirdiSTa dasa dvAroM ke dvArA jambUdvIpa kI isa saMgrahaNI kI AcArya zrI haribhadrasUrijI ne racanA kI aura yahA~ samApta huI / daMDaka-laghusaMgrahaNI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ : jJAna dravya se lAbhArthI : zrI munisuvratasvAmI zvetAmbara mUrti pUjaka jaina saMgha 210/212, kokarana besina roDa, vidyAsAgara osavAla gArDana, kurUkkupeTa, cennaI 600021 KIRIT GRAPHICS 09898490091