Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ viArAdarI V RAMANUJ kumArapALa desAI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ kizorakathAo birAdarI kumArapALa desAI prAptisthAna gUrjara sAhitya bhavana ratanapoLanAkA sAme, gAMdhImArga, amadAvAda 380001 phona : 079-22144663, 22149660 e-mail : goorjar@yahoo.com.web: gurjarbooksonline.com gUrjara sAhitya prakAzanA 102, lenDamArka bilDiMga, TAiTeniyama, siTI senTara pAse, sImA hola sAme, 100 phUTa roDa, praphlAdanagara, amadAvAda 380015 phona : 26934340, 98252 68759 - gurjarprakashan@gmail.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ AraMbhe komI ekatA, dharmo vacce birAdarI ane binasAMpradAyikatA e ApaNI dharatIno ane bhAratIya saMskRtino amara saMdeza che. judAM judAM sthaLoethI bhAratavarSamAM AvelI bhinna bhinna dharmo pALatI ane bhASAo bolatI prajAo ahIM eka sAthe rahe che. kyAreka e ekatAmAM alagatA ke vikhavAda jagAvavA prayatna thAya che. koI mAnavI potAnA svArthI hetuone siddha karavA dharmAdhatA ke dharmajhanUna jagAve che. eka komane khoTI rIte bhaMbherIne bIjI koma sAme laDavA uzkere che. eka dharma pALanAra anya dharmIne mAravA Ubho thAya che. dharma e Izvarane pAmavAno mArga che, AthI koI dharma nathI UMco ke koI dharma nathI nIco. koI kAma nathI UMcI ke nathI nIcI. AvI vizALa dharmabhAvanA rAkhIne ekatA ke bhAIcArA kAje, dharma ke satya kAje, hasate mukhe zahAdata vahorI lenArAonI A kathAo che. bIjI koma khAtara balidAnanI vedI para homAI janArAonI A kathAomAM birAdarInA mahAna Adarzano raNakAra saMbhaLAya che. A pustakane bhArata sarakAra taraphathI navazikSito mATenI rASTravyApI sAhitya-spardhAmAM pAritoSika prApta thayuM hatuM ane sarakAra taraphathI enI moTI saMkhyAmAM nakalo kharIdavAmAM AvI hatI. Aje A pustaka navasaMskaraNa pAmIne gUrjara graMtharatna kAryAlaya dvArA prakAzita thAya che te mATe te saMsthAno ane zrI manubhAI zAhano AbhArI chuM. AzA che ke A pustaka rASTra pratye bhakti, siddhAMta mATe sneha ane nekaTeka kAje jAnaphesAnInI bhAvanA jagADaze. kumArapALa desAI 12-4-2017 amadAvAda
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ ceTI cAMda AkhA siMdhamAM hAhAkAra vyApI gayo. jhanUnI Araboe I. sa. 712mAM siMdha deza kabaje karyo. emanA talavAranA jora AgaLa kusaMpamAM DUbelI prajA tarata hArI gaI. Araboe maMdirono nAza karyo, deva-pratimAo khaMDita karI. siMhAsane besIne Araba bAdazAha mirakhe hukama karyo, "je bAdazAhano dharma, e ja raiyatano dharma. je raiyata islAmanuM zaraNuM leze, enA para bAdazAhanI mahera Utaraze." siMdhanI prajAmAM hiMdu hatA ane musalamAna paNa hatA. emAMthI keTalAka DAhyA loko bAdazAha mirakhane samajAvavA gayA ane kahyuM, "dharma e talavAranI ke baLajabarInI bAbata nathI. e to mananI vAta che. talavArane jore AmAM kAma lezo, to pariNAma sAruM nahi Ave." bAdazAhe kahyuM, "huM mananI vAtamAM mAnato nathI. mAro to eka ja hukama che. je dharma bAdazAhano, e ja dharma taiyatano ! je mArA hukamano anAdara karaze enA mATe talavAra taiyAra che.' bAdazAhe to hiMduo para julama varasAvavA mAMDyo. temane baLajabarIthI musalamAna karavA mAMDyA. bAdazAha mirakhane zikhavADavAmAM che AvyuM hatuM ke A to bhAre puNyanuM kAma che ! AnAthI bahirta (svarga) prApta thAya. ceTI cAMda La
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ devakInI kUkhe putraratnano janma thayo hato. e divasa te vi. saM. 1007no caitra suda ekamano divasa. e putranuM nAma rAkhyuM hatuM udayacaMdra. rAjaputra udayacaMdra A kAmanuM bIDuM jhaDapyuM. eNe AjubAjunA rAjAone hAkala karI ane kahyuM, 'talavArano sAmano talavArathI thavo joIe." udayacaMdranA parAkramanI keTalIka vAto UDatI-UDatI bAdazAhanA kAne AvI. bAdazAhe potAnA vajIrane sAcI bAtamI meLavavA nasarapura mokalyo. vajIra to udayacaMdranI vIratA joIne stabdha thaI gayo. vajIranI vAta sAMbhaLIne bAdazAha mirakhanI UMgha harAma thaI gaI. atyAra sudhI nAnI-nAnI ThakarAtanA ThAkoro nirAzAmAM hatA. e kahetA ke ApaNI saMkhyA thoDI, ethI ApaNAthI zuM thAya ? udayacaMdre kahyuM, "thoDAmAMthI ja ghaNA thAya. TIpe-TIpe sarovara bharAI jAya. tamAruM mana anyAya sahevA mAgatuM na hoya, to maravA mATe taiyAra thaI jAva. ApaNe to eke hajArAM !" TheraTherathI ThAkoro, bhAyAto, rAjAo potapotAnI phoja laIne taiyAra thaI gayA. sahu AvyA kalArakoTa. kalArakoTamAM udayacaMdra badhI senAnuM saMgaThana karyuM. eNe kahyuM, 'so mIMDAM nakAmAM che. ekaDo AgaLa joIe. ekaDo eTale ekatA.' sahu eka thayA. lazkaranI bhUharacanA goThavI. manamAM nizcaya karyo ke kAM A pAra, kAM pele pAra ! bAdazAha mirakha to parezAna thaI gayo hato. eNe udayacaMdrane mArI nAkhavAnuM kAvataruM racyuM. vajIra mokalIne udayacaMdrane siMdhanI rAjadhAnI ThaThThAnagaramAM AvavAnuM nimaMtraNa mokalyuM. udayacaMdrane paNa rAjadhAnI para ja daLa-kaTaka laI javAnuM hatuM. rAjyanA hiMduo para bAdazAhanI sakhtAI vadhatI hatI. julama mAjhA 1 ceTI cAMda ]
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ talavArano garva hoya, to eno sAmano karavA amArI talavAro taiyAra che. have tamArA julama ane johukamInA divaso pUrA thayA che. bolo, saMdhi game che ke yuddha khape che ?' bAdazAhane to vicAra karavAno hato ja nahIM. enA bhADUtI so mANasone udayacaMdranA pAMca mANaso pUrA paDe tema hatA. eNe kSamAyAcanA sAthe saMdhinI mAgaNI karI. rAjaputra udayacaMdre kahyuM, 'tame evI kabUlAta karo ke hiMduo para koI jAtano julama thaze nahIM. sahu saMpIne rahe. bhAIcAro keLave. Izvara ane allA eka ja che. hiMdu ke musalamAna enAM ja saMtAna che. * * & << Ai ja's //// SS che / 2 / EB/ S rAjaputra udayacaMdranI kSamA yAcato bAdazAha ceTI cAMda | "
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaputra udayacaMdre kahyuM, "saMpathI, dharmathI ane saMgaThanathI sArI rIte jIvI zakazo. je prajA potAno dharma pALe, saMgaThita rahe, ene koI namAvI zakatuM nathI.' nadInA khaLakhaLatA nIramAM mahAna udayacaMdra praveza karyo. haraeka pagale pANI vadhatAM gayAM ane e ekAeka aMtardhAna thaI gayA. sahue emanI khUbakhUba sevA karI. varuNano avatAra kahIne mAna ApyuM. hiMduo emane 'uDarolAla' nAmathI pUjavA lAgyA. musalamAno emane 'jiMda pIra' nAmathI namavA lAgyA. udayacaMdrane loko 'lAlasAMInA nAmathI oLakhatA. Aje caitra sudI ekamanA divase siMdhamAM AvelA lAlasAMInA maMdire jaIne hiMdu ane musalamAna sahu ekasAthe emanI upAsanA kare che. A pavitra divasane "ceTI cAMda'nA nAme pALavAmAM Ave che. siMdhI koma to A divase moTo utsava Ujave che. hiMdunA deva ane musalamAnanA pIra rAjaputra udayacaMdra sahune ekatAno vAraso ApI gayA. ceTI cAMda u =
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitAnAM saMtAna ! hetathI raho. premathI maLo. prabhu pitAno mahimA gAo. mAchalI pANIne cAhe, e rIte prabhune cAho. A saMta hiMdanA cAre dhAmamAM pharyA. dareka komamAM samajadAra mANaso hoya che ane ekAda be jhanUnI mAnavIo paNa hoya che. zAMtinI lIlI vADImAM e aMgArA cAMpatA hoya che. AvA aMgArA AkhI lIlIchama vADIne bALI nAkhe che. A saMte hiMduonA cAra dhAmanI yAtrA pUrI karI. muslimonA makkA-madInAnI yAtrA karI. emane mana maMdira hoya ke masjida, badhAM prabhune bhajavAnAM sthAnaka hatAM. eka vAra A saMte eka masjidamAM rAtavAso karyo. enA cokamAM teo sUtA. paNa evI dizAmAM paga rAkhyA ke tyAMnA lokone apamAna lAgyuM. loko uzkerAI gayA. emaNe kahyuM, "are musAphara ! tuM koNa che? AvI rIte prabhunA ghara (kAbA) tarapha paga rAkhIne kema sUto che ? te moTo adharma Acaryo che !" koIe lAThI lIdhI to koIe cAbuka lIdhI. sahu A nAstikane sIdho karavA kaMI ne kaMI laI AvyuM. pelA saMta to zAMtithI lAMbA thaIne sUtA rahyA. na hAle, na cAle, na potAnI bhUla sudhAre. pelA badhA emane gherI vaLyA. barAbara pITavAnI taiyArImAM hatA. saMte zAMtithI kahyuM, 'bhAI, ame ajANyA pravAsI chIe. amArI bhUla hoya to jarUra sudhAro. tame mArA paga evI dizAmAM mUkajo ke jyAM khudAnuM ghara (kAbA) na hoya.' saMtanA javAbathI loko tAjuba thaI gayA. javAba sAva sAdo hato, paNa vAta ghaNI gahana hatI. sahu mAravAnI vAta bhUlIne saMtanI svasthatA jotA UbhA rahyA. thoDI vAre saMta bolyA, 'bhAI, upara-nIce, AgaLa-pAchaLa, uttara-dakSiNa, pUrva-pazcima kyAMya prabhu vagarano khAlI khUNo nathI. mArA mAlikano saghaLe vAsa che. allA-Izvara eka che. hiMdu-muslima 13 hari ko bhaje so harikA hoya che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAjI kahe, "vAha, to to mArI ane tArI mAnyatAmAM kaMI ja pharaka nathI. ane jo ema ja che to mArI sAthe masjidamAM AvI namAja paDhavAmAM harakata nahi ja hoya.' khudAnI baMdagImAM koI prakArano vAMdho nathI." mahAguru nAnaka, navAba ane kAjI sAthe namAja paDhavA masjidamAM gayA. sahue ghUMTaNiye paDIne allAnI baMdagI karI, paNa nAnaka to TaTTAra ja UbhA rahyA. baMdagI pUrI thaI, tyAre rAjyanA mukhya kAjI nAnaka para krodhe bharAyA. emaNe kahyuM, 'are ! hamaNAM vAta karI ke eka prabhune mAnuM chuM, to enI baMdagI na karatAM Ama akkaDa kema Ubho rahyo? vAta eka, vartana sAva juduM !" guru nAnake zAMtithI javAba Apyo, 'huM to aMtaramAM prabhunI baMdagI karato hato, e mATe mAthuM namAvavAnI jarUra nathI. paNa kAjIsAheba, tame baMdagI vakhate zuM vicAra karatA hatA ? tamAruM mana hamaNAM viyAyelI ghoDInA vacherAno vicAra karI rahyuM hatuM. manamAM vicAratA hatA ke rakhene e kUdIne pAsenA kUvAmAM na paDe." guru nAnakanI vAta sAva sAcI hatI. navAba ane kAjI jhaMkhavANA paDI gayA. e guru nAnakane namI paDyA ane emanA bhakta banyA. dilhImAM sikaMdara lodInuM rAjya hatuM. eNe mahAgurune pakaDyA ne jelamAM pUrI cakkI pIsavA ApI. kahe che ke cakkI ApameLe goLa pharavA lAgI. bAdazAhane potAnI bhUla samajAI. guru nAnake jIvanabhara lokone nekadilI ane ekasaMpathI jIvavAno upadeza Apyo. vi. saM. 1594nA Aso mAsamAM guru nAnake deha choDavAnI taiyArI karI. temanA bhaktone khabara paDatAM temanAM aMtima darzana mATe teo dUra dUrathI doDI AvyA. e badhAne guru nAnake suMdara upadeza Apyo. emane eka prabhunI baMdagI, satsaMga, svadezarakSA ane svadharmaprIti vize samajAvyuM. hari ko bhaje so harikA hoya 2
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ adala InsApha gujarAtanA rAjavI jayasiMha siddharAja zikAre nIkaLyA hatA. emane haiye kAMIka zAMti hatI, paNa rAjasiMhAsana e sukhanuM Asana nathI. eno tAja bhale hIrA-mANekathI jaDelo hoya, paNa kAMTALo hoya che. madanapAla jevA mAthAbhAre mahAjoddhAne mAta karyo. bAbarA bhUtane vaza karyo. chelle gujarAtanA sauthI moTA duzmana samA avaMti para vijaya meLavyo. loko nItivAna banyA hatA. koI musApharanI cIja koI gAmamAM khovAya to te gAma tenuM mUlya bharI ApatuM. raste khovAya to je gAmanI hadanI cokI gaNAtI hoya te gAmaloko bhegA thaIne nukasAnI ApatA. jayasiMha siddharAjanA dhvajamAM kUkaDAnuM ane sUryamukhInA phUlanuM nizAna hatuM. A baMne prabhAte jAge evI rIte siddharAja paNa haMmezAM jAgrata raheto. rAjavI badhI vAtanuM dhyAna rAkhato. ene mATe zikAra e zikSaNa jevI bAbata hatI. potAnA pradezanI khetIno ane kheDUtono khyAla rahe. dUranI vastInI vAta jANavA maLe. rAjya karelI sukhAkArIno khyAla Ave. siddharAja jayasiMha potAnA mAnItA ghoDA para jhaDapabhera jaI 4 rahyo hato. azvanI gati karatAM siddharAjanI AMkhonI gati bamaNI hatI. enI AMkho A pradezamAM veMdhA paDelA dIpaDAne khoLI rahI hatI. gAmaloko ane mAladhArIo dIpaDAnA raMjADathI tobAtobA pokArI gayA hatA. adala insApha ] =
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ karIne kADhI mUke !" mahArAja jayasiMha siddharAjanAM bhavAM caDI gayAM. moMnI rekhAo taMga banI. emaNe khatIbane pUchayuM ke kaI vAtano nyAya mAgavA Avyo che? javAbamAM khatIbe eka kavitAmAM potAnI vAta kahI : meM huM musalamAna khaMbhAta kA, khatIba merA nAma, AyA huM araja gujArane, suno garIbanavAja ! suno garIbanavAja ! gurjaranAtha aya guNavAna, khaMbhAta ke musalamAna para, huA julma apAra. zera bakarI eka ghATa para, pIte pAnI hai khUba, aise tere rAjameM, julma huA hai khUba. makAna-masjida saba gayA, rahA nahIM kucha pAsa, insApha karo sulatAna tuma, yahI eka aradAsa.' mahArAja jayasiMha siddharAje A arajI sAMbhaLI. eMsI musalamAnonI katala karavAmAM AvyAnI kamakamATIbharI kathA jANI. jayasiMha siddharAja pAcho pharyo. rAjamahelamAM jaIne tamAma maMtrIne bolAvyA. eTaluM ja kahyuM ke traNa divasa mahelamAM rahevAno chuM, mATe tame rAjakAjanI vyavasthA karajo. mane jarAya bolAvatA nahIM, evI sUcanA ApI. sAcanI khAtarI na kare to siddharAja nahIM. rAtorAta ghaDiyAM jojana sAMDha laIne UpaDyA. pATaNathI khaMbhAta pAMsaTha kosa thAya. be vaphAdAra aMgarakSaka laIne siddharAja khaMbhAta gayA. gunAnI tapAsa karIne gunegAronI bhALa meLavI. cothe divase pATaNamAM darabAra bharAyo. mahArAja siddharAja jayasiMha siMhAsane beThA. nyAya mAgavA AvanAra khatIbane hAjara karavA kahyuM. khatIbe pharI pelI kavitA vAMcI saMbhaLAvI. A sAMbhaLI eka darabArI bolyo, "mahArAja, A paradharmInI vAta che, e to e ja lAganA hoya! adala insApha ] =
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ A mATe khaMbhAtanuM khAruM pANI laIne Avyo chuM." maMtrIzvara bolyA, 'tyAre Apa jAte ja khaMbhAta jaIne tapAsa karI AvyA ? Apa pAMsaTha kosa UMTa upara gayA. Apane thAka na lAgyo ? siddharAja bolyA, 'pAMsaTha kosa ja kema ? javA-AvavAnA 130 kosa. paNa AvAM kAma karatAM jeTalo vilaMba thAya teTalo thAka lAge che. AmAM tanano thAka vAgato nathI. rAjanA adhikArIo bolyA, 'mahArAja, ame zarama anubhavIe chIe. Apane ApanI tapAsamAM zuM mAlUma paDyuM ?' 'khaMbhAtamAM aMdhArapacheDo oDhIne khUNekhUNe pharyo. dareka komanA lokone maLyo. AmAM udA mahetAno kazo hAtha nathI. mULa agnipUjako (pArasI) ane muslimo vacce jhaghaDo thayo. A agnipUjakone tamAma hiMdu komano sAtha hato. AthI musalamAna para julma tho, meM pArasI ane brAhmaNa komanA AgevAnone bolAvIne daMDa karyo che ane kUtubaalI !' kutubaalI AgaLa Avyo ane namyo. siddharAje kahyuM, 'tamArAM masjida ane minArA rAjanA kharce baMdhAvI ApavAmAM Avaze. A mATe eka lAkha rUpiyA ApavAmAM Avaze. have tamArI vastIne karI harakata nahIM Ave tevo baMdobasta karyo che. 'ane jagatane jaNAvo ke khudAnI naja2mAM jema hiMdu-muslima eka che ema gurjarezvaranI najaramAM paNa prajA tarIke hiMdu-muslima eka che.' kutubaalI mahArAjano keTakeTalo AbhAra mAnato nIkaLyo. sau siddharAjanA adala insApha para vArI gayA. adala insApha // -
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ene jIvato ke marelo hAjara karavAnuM zAhI pharamAna thatAM ja maMgola saradAranA sAthIo ane snehIo dUra khasI gayA. badhethI ene jAkAro maLavA lAgyo, mAthA sATe maMgola saradArane rAkhavA koNa taiyAra thAya? maMgola saradArane mAthe ApattinAM vAdaLa gherAyAM hatAM. sulatAnanA sipAIo tenI bhALa meLavavA cotarapha ghUmI rahyA hatA. Ave kapara samaye maMgola saradArane raNathaMbhoranA rAjavI hamIradeva yAda AvyA. allAuddIna jeTalo ja zaktizALI e rAjavI hato. mAtra aMdaraaMdaranA kusaMpe enI zakti ochI karI nAkhI hatI. Ama chatAM maMgola saradArane zraddhA hatI ke vIra rAjapUta kartavyamAM pAchI pAnI karavA karatAM prANa ApI devA bahetara samaje che. badhethI haDadhUta thayelo maMgola saradAra AzarAnI AzAe raNathaMbhoranA dvAre AvIne zaraNAgati yAcato Ubho rahyo. dvArapALane enI sthiti joIne dayA AvI. maMgola saradArane potAnI oraDIe laI jaI AzvAsana ApyuM. rahevAnI badhI sagavaDa karI dIdhI. surya dhIredhIre kSitija parathI upara Avato hato. nagarajano prabhAtanA sUryanI uSmA anubhavatA prAtaHkarmo karI rahyA hatA. mahArAja hamIradeva prAta:kALe rAjamahAlayanA jharUkhe AvatA hatA. sahunI dAdaphariyAda sAMbhaLatA. raNathaMbhoranA rAjavI hamIradevane khabara pahoMcADavA dvArapALa e samayanI rAha joto hato. evAmAM vaLI daravAje koI yavanadUta AvyAnA samAcAra maLyA. dilhIzvara sulatAna allAuddIna khilajIno e kAsada hato. e zAhI rukko lAvyo hato. emAM lakhyuM hatuM : amAro gunegAra, baLavAkhora maMgola saradAra mIra mahammada agara tamAre tyAM hoya to ene jIvato yA mUelo tAbaDatoba amAre havAle karavo. zahenazAhI takhtane insApha mATe enI sakhta jarUrata che." khilajI bAdazAhano hukama ane te paNa allAuddIna jevA pracaMDa mahArathIno ! raNathaMbhorano rAjavI D te
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ CON hammIradevane vinaMtI karato maMgala saradAra hamIradeve kahyuM, 'huM AvanArI ApattinI bhayAnakatA sArI peThe jANuM chuM, paNa bAdazAhathI DarIne mAro sAmAnya dharma cuke, to kAle moTo dharma cUkatAM vAra nahIM lAge. kSatriya to dharmano pAlaka ! samarAMgaNa enI zakti ! svAryane khAtara hajAra varSa jIvavA karatAM paramArthane khAtara dehanA TukaDe-TukaDA karI nAkhavAmAM ja enA jIvananI dhanyatA samAyelI che.' 'paNa mahArAja, yavananI zaraNAgati khAtara ApaNe homAvAnuM na hoya.' maMtrIrAje hamIradevane kahyuM. 'yavana hoya tethI zuM thayuM ? enAmAM jIva nathI ? ene sukha-duHkha nathI ? IzvaranuM e saMtAna nathI ? yavana hoya ke Arya : zaraNAgata to sahu sarakhA. kAsada, tArA sulatAnane kaheje ke raNathaMbhorano A rAjavI svapnamAM paNa zaraNAgatane nahIM soMpe.' maMtrIrAje vAtane vALI levA vaLI eka pAso nAkhyo. eNe kahyuM, 'mArA deva, hajI AphatamAMthI UgaravuM hoya to eka upAya che. kahI do raNathaMbhorano rAjvI D &
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUkavavAnAM hatAM. e RNa cUkavyuM mahArAja hamIradeve samarAMgaNamAM vIragati pAmIne! aneka kSatriyo e divase raNakSetramAM sadAne mATe soDa tANIne sUtA. khilajI sulatAne hoTha pIsIne kSatriyono saMhAra karyo. yuddha pUruM thayuM. khilajI bAdazAhanA jayanAdathI AkAza gAjI UThyuM. killAmAM Aga bhabhUkI UThI. prANa karatAM satItvane vadhu priya mAnanAra zrI kSatriyANIonI bhasmano Dhaga racAyo. jakhamI mIra mahammada raNamedAnamAM taraphaDato paDyo hato. allAuddIna khilajInA sainikoe bAgI saradArane pakaDIne sulatAna pAse khaDo karyo. hasatAM-hasatAM khilajI bAdazAhe prazna karyo : 'maMgola, agara tane marato bacAvuM to, to tuM zuM kare ?' jakhamI mIra maMgola saradAra kSaNa vAra potAnuM darda vIsarI gayo, ane badhI zakti ekaThI karIne bolyo, 'mane marato bacAve to huM zuM karuM? bAdazAha, sAcA ImAnathI javAba ApuM ke ?' | 'belAzaka.' AnaMdathI moTI moTI AMkho nacAvatAM bAdazAhe kahyuM. 'bAdazAha, jo kharekhara tuM mane bacAve to, ImAnathI kahuM chuM ke, tArI kala karI mahArAja hamIradevanA putrane tArA takhta para besADuM!" 'zAbAza ! jevI tArI bagAvata, evI ja che tArI beadabI !' ? hasato-hasato khilajI bAdazAha cAlyo gayo. maMgola saradArane raNamedAna parathI killAnA daravAjAnA medAna para lAvavAmAM Avyo. killAnA UMcA buraja parathI eka pracaMDa hAsya saMbhaLAyuM. khilajI 27 raNathaMbhorano rAjavI te
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnaphesAnI // 'thaMbhAvo. tamArI pAlakhI thaMbhAvI, subAsAheba.' rojAnA UMcA minArAnI jema be hAtha UMcA karIne majUrapravRttinA eka AgevAne pokAra karyo. sAmethI javAba maLyo. nahIM thaMbhe, pAlakhI nahIM thaMbhe.' khA amIdakhAnanI zAkhI pAlakhI AgaLa hathiyAradhArI sipAIo hatA. pAchaLa pacAsa daMDebAja sipAIo hatA. pAlakhInI sAthe sUbAnA mitronI hAra hatI. sAMje moTI mahephila hatI. AthI bahu jyAphata (mijabAnI)nA mIThA svapnamAM DUbelA hatA. pelA mAnavIe pharI pokAra karyo, 'pAlakhI rokavI ja paDaze. pAlakhImAM besanAranuM kAma prajAnI parezAnI sAMbhaLavAnuM che. pAlakhI e to prajAe Apa nAmadArane Apelo maratabo che. are ! AvI suphiyANI salAha ApanAra zuM che koNa ?' 'pacAsa hajAra kAmadArono AgevAna. mAruM nAma che zekha abubakara.' thoDe dUra pAMca hajAra majUronuM ToLuM UbhuM hatuM. pAlakhImAMthI sUbAno avAja Avyo, 'zekha ! pAlakhI paLavAra paNa thobhI zake tema nathI. huM namAja paDhavA nIkaLyo chuM. emAM vilaMba na cAle.' jAnaphesAnI D R
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ame kAmadAra chIe. kAma amAro khudA che. rAja enI pharaja adA karIne amane kAma Ape ane rojI-roTI Ape." zekha, choTA bhRha aura baDI bAta ! rAja potAnI pharaja sArI rIte samaje che. raiyatanI rojI-roTInI ene pUrI phikara che, paNa tame to AlamagIrI zAsana sAme baMDa jagAvavA mAgo cho." sUbAe zekha abubakarane sakaMjAmAM levA cAla khelI. pahelAM dharmane nAme phosalAvavA prayatna karyo, pachI rAjanI zeha batAvIne dabAvavA prayAsa karyo. zekha abubakara saheje Dagyo nahIM. eNe kahyuM, 'amAre kAmadArone zAsana sAme baLavo pokAravo nathI. ame koInuM rAja cAhatA nathI. amAre to roTI sAthe nisbata che. kAmadArone koI padanI paDI nathI. amane to peTa bharavAnI phikara che. tame subA cho. rAjanA pratinidhi cho. tamArI nItie prajAnI rojI-roTInI kevI tabAhI sarjI che, tenI mAre jANa karavI che.' pAlakhImAM beThAbeThA ThaMDe kaleje sUbAe javAba Apyo, 'mane hAlanI rAjanItimAM kazuM khoTuM dekhAtuM nathI. rAja kadI raiyatanI tabAhI kare nahIM. ene to raiyatanI tarakkImAM rasa che.' eka tarapha sattAno dora hato. bIjI tarapha bhUkhanI bhaDakatI Aga hatI ! zekha abubakare potAnI araja peza karI, "sUbAsAheba, tamArI rAjanItine kAraNe amArI roTI TaLI che. tame dilhInI moralI para nAcanArA cho. amadAvAdanA AbAda vepArano nAza karanArAM pagalAMne tame paDakAryo nahIM, balake enI pUjA karI. moTA hiMdu vepArIone adharmI gaNIne kacaDavAmAM dharmasevA mAnI.' - subAe moTI mUcho para hAtha pheravatAM kahyuM, "are ! e vepArIo luccAI karatA haze, kAmadAro kAmacorI karatA haze. emanI bejavAbadArIno A barAbara badalo haze." zekhe tarata javAba Apyo, "oha ! bejavAbadArI to ghaNI che. 31 jAnaphesAnI u =
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ subAe abubakarane AgevAnI choDAvavA lAlaca ApatAM kahyuM, 'zekha, lokonA cALe bahu na caDo. e badhA to ApamatalabI che. matalaba haze tyAM sudhI pITha thAbaDaze. matalaba pUro thaye e ja loko pITha para khaMjaranA ghA karatAM nahIM acakAya. nokarI joItI hoya to arajI peza karo. sArI jagA apAvIza.' zekhe javAba Apyo, 'subAsAheba, huM kAmadArono pratinidhi chuM. emanAM chokarAM bhUkhe taraphaDatAM hoya ane huM takhta tAUsanI nokarImAM ezaArAma bhogavuM, e kadI na bane. jarA najara to karo ! kAmadAro kAmanA abhAve bhIkha mAge che. kasabIo cIMtharehAla banyA che. amadAvAdano udyoga dUjhatI gAya che, e gAyane vasUkAvI na nAkho !" sUbAe gusse thaIne dama mAryo, oha, namAjano samaya che. Idano tahevAra che. e samaye AvI gustAkhI !' 'sUbAsAheba, Idano tahevAra sahuno che. tame khAzo ane bIjA zuM bhUkhyA raheze ?" subAe phUTa paDAvavAnI taka jhaDapI, e bolyo, are ! Aje Idane divase tamAma islAmIone mAre tyAM jamavAnuM Ijana che." abubakaranA sAthIoe sApha inkAra karatAM kahyuM, 'zuM amArA hiMdu birAdaro bhUkhyA raheze ane ame jamaNa jamIzuM? haragija nahIM." 'zekha, sattA sAme tuM baMDa jagAve che. yAda rAkhaje ! sAme AlamagIra auraMgajheba che. tAre khUba sahana karavuM paDaze.' sUbAe vAghanakha bahAra kADhyA. jAnaphesAnI ] =.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ enI muktinA mAnamAM sUbAe pote mijalasa goThavI. purANI duzmAnavaTa bhUlIne dostI mATe hAtha laMbAvato hovAno subAe daMbha karyo. potAnA hAthe ja zekha abubakarane mIThAI pIrasI. mukhamAM rAma ane bagalamAM chUrI jevo ghATa ghaDyo. zekhe sUbAnA hAthanI mIThAI khAdhI. e mIThAImAM jhera hatuM. zekha abubakarane tarata khyAla AvI gayo. e UThyo ane sUbA amIdakhAna sAthe hAtha milAvatAM kahyuM, sUbAsAheba, have huM mArA ghera jAuM chuM ke jyAM bekArI ane bhUkhamarAnuM darda nathI. paNa yAda rAkhajo ke kAmadAronI rojI-roTI jhUMTavanAranuM Asana kadI salAmata rahyuM nathI. khudA A nahIM sAMkhe." zekha abubakara mijalasa choDIne bahAra nIkaLyo. Aje amadAvAdamAM jyAM majUra mahAjananuM makAna che tyAM sudhI pahoMcatAM pahoMcatAM zekhanuM prANapaMkheruM UDI gayuM. I. sa. 1982nI Akharano e samaya. e divase majUrapravRttinA eka muslima AgevAne hiMdu kAmadAro mATe jAnaphesAnI karIne itihAsa sarjyo. jAnaphesAnI 0 .
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ paradezI sarakAra samajatI hatI ke aMdaroaMdara laDaze to ApaNI sAme koI nahIM laDe. bene eka thavA na devA. eka thAya emAM nukasAna che. ekAeka hullaDa phATI nIkaLyuM. musalamAna kahe H amArI masjida hiMduo nApAka karI gayA. ame pUrepUro badalo laIzuM. hiMdu kahe : amAruM maMdira bhraSTa karyuM, ame emane bharI pIzuM. baMne jaNA dIvAnA banI gayA. charI, cappAM, talavAra, kaTArI laIne nIkaLI paDayA. bALaka jovAnuM nahI, strI jovAnI nahIM. juvAnavRddha jovAnAM nahIM, je hAya paDyuM te. e to cappa laIne charo hulAvyo ja che ! zAhajahAMpura gAma. gAmanI bajAromAM moTAMmoTAM ToLAM ghUmavA lAgyAM, Aga cAMpavA lAgyAM. tophAna karavA lAgyAM. sAme AryasamAjanuM maMdira. hiMduono aze. musalamAna ToLAe nakkI karyuM ke A maMdira lUMTavuM ne toDI nAkhavuM. aMdara hoya ene mArI nAkhavAM. dhAe bhayaMkara kikiyArI karI ane hallo karyo. cokIdAre maMdiranAM bAraNAM baMdha kyAM. jhanUna bhayaMkara che, mANasane varu banAve che. emAMya dhArmika jhanUna ! na pUcho vAta. mANasa hevAna banI jAya. ToLAe lAThIo vIMjhI. kuhADA lIdhA. bAraNAM toDavA lAgyA. ghAsaleTa lAvyA. bAraNAM para chAMTavuM, dIvAsaLI cAMpavAnI vAra che. tyAM to rAmakizananI joDI ne
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ToLAne rokato azaphAka azaphAke kahyuM, "huM kaTTara musalamAna chuM, paNa A maMdiranI ekeeka IMTa mane pyArI che. ApaNI mA sArI, bIjAnI mA kharAba, ema mAnavuM e eka bhUla che. mAre mATe masjida-maMdira baMne ijjatane yogya che. tamAre tophAna karavAM hoya to bIje jAo. A pavitra sthAna tarapha eka kadama paNa baDhAvazo mA !' ToLAe joyuM ke azaphAka maraNiyo banyo che. enA hAdhamAM rivaoNlvara che. AgaLa vadhavAmAM jAnanuM jokhama che. ToLuM pAchuM vaLyuM. hullaDa zAMta na thayuM tyAM sudhI azaphAka tyAM ja Ubho rahyo. rAma-kizananI joDI n 39
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ marajIvo pratApa' nAmanuM dainika patra. enA taMtrInuM nAma gaNeza zaMkara vidyArthI. emanI kalamamAMthI dezabhaktinI Aga jharatI hatI. emanI jabAnanA jAdu para e samaye Akhoya uttarapradeza Dolato hato. emaNe potAnI lekhinIthI bhAratanA bhUtakALanA gauravanI sahune pahecAna karAvI. Aja sahune samajAvanArI kalama thaMbhI gaI hatI. cALIsa varSanA yuvAna gaNezazaMkara vidyArthInA mukha para gherI ciMtA pharI vaLI hatI. Aja sudhI je prajAmAM dezabhakti ane bhAIcArAnA saMskAra sIMcyA, e ja tANAvANAnI jema gUMthAyelI prajA paraspara mATe zatrubhAva dharI rahI hatI. kAnapura zaheramAM TheraThera lohI reDAvA lAgyAM hatAM. lohIno nazo evo che ke e lohI vinA zAMta thato nathI. rANA pratApanI vIragAthAo gAnAra vidyArthIjInuM mana vicAre caDyuM. have karavuM zuM ? A Aga ThAravI kaI rIte ? emane rANA pratApanA jIvananI eka kathA yAda AvI. eka vakhata rANA pratApa ane emanA bhAI zaktisiMha vacce vivAda thayo. emAMthI moTo vikhavAda thayo. vAta cheka ekabIjAne marajIvo
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayaMkara mahollAmAM vidyArthI ane temanA sAthIo sAcavyAM. pagamAM joDA nahIM, hAthamAM lAkaDI nahIM, polIsanuM koI rakSaNa lIdhuM nahIM. khAdInuM pUratuM ane khAdInI dhotI paherIne ghUmatA vidyArthIjI TheraThera veranI Aga ThAravA lAgyA. sAMje thAkIpAkIne ghera pAchA pharyA. thAka evo lAgyo hato ke aThavADiyuM ArAma levo paDe. vidyArthIjInA sAthIone thayuM ke bhale thAka moDo Utare, paNa kAgaDo uDADavA jatAM hIro na khoI besIe to sAruM ! na rAta vItI gaI. rAtabharanA ArAme muThThIbhara hADakAMnA mAnavIne tAjAmAjA karI dIdho. zaheramAM guMDAtattvoe vidyArthIjInI sevA judI rIte varNavavAnI zarU karI. 'e to hADohADa hiMdu che. hiMdu musalamAnano thayo nathI.' vidyArthIjIe pharI kamara karI. svayaMsevako bolAvyA. emAM thoDA musalamAna hatA. thoDA hiMdu hatA. je hatA te tana ane manathI sAcA hatA. teoe vidyArthIjIne kahyuM, marajIvo jJaja
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaja kyAM hoya ? vidyArthIjIe kahyuM, "mane ghasaDo nahIM, huM nAsI javAno nathI. mAruM mota tamArA veranI pyAsa bujhAvatuM hoya to huM taiyAra chuM." ToLuM bephAma hatuM. hiMdu svayaMsevakoe kammara karI. eka svayaMsevake vidyArthIjIne ADe potAnA dehanI dIvAla dharI. eka kSaNamAM e katala thayo. vidyArthIjInuM paNa e komI vedI para balidAna apAI gayuM. I. sa. 1931nI 24mI mArcano e gojhAro divasa. e divase bhAgye ja koI evI AMkho haze ke jeNe AMsu sAryA nahIM hoya. komI ekatA khAtara potAnA dehanuM e ja rIte balidAna ApanArA mahAtmA gAMdhIjIe gaNezazaMkara vidyArthIjInI zahAdatane e samaye aMjali ApatAM kahyuM, 'gaNeza zaMkaranuM mRtyu evuM thayuM che ke e IrSAno viSaya banyuM che. emanuM balidAna baMne komone joDavA mATe simeMTanuM kAma karaze. emaNe vIratAnuM kAma karyuM che.' marajIvo pe 2
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarA joI Avo. mukko ugAmanAra sAme laMbAvelo mitratAno hAtha sadA pAcho paDe che. have to koI paradharmIne jIvato javA devo nathI.' vasaMtarAve kahyuM, 'bhAIo, A aMdaranI Aga baMnene bharakhI jaze. AvI hiMsA baMne komanI kharAbI karaze." vasaMtarAva pAse UbhA rahelA rajabaalI AgaLa AvyA. ahiMsAnA te Azaka hatA. hiMsA sAme ahiMsAnuM zastra apanAvatAM emaNe kahyuM, 'birAdaro ! huM musalamAna chuM. mane mArI nAkho. tamArA veranI Aga mArA lohIthI bujhAvo.' AkhuM ToLuM stabdha banI gayuM. koI AgaLa AvyuM nahIM. vasaMtarajabanI joDIe sahune zAMtithI vikherI nAkhyA. AgaLa cAlatAM eka DrAivarane bIjI komanA loko gherI vaLyA hatA. ene khatama karavAnI taiyArImAM hatA tyAM A joDI pahoMcI gaI. sahune samajAvyA ane DrAivarano jIva bacAvyo. sAMja paDavA AvI. evAmAM eka khabara AvI. jamAlapura bAju TheraThera Aga cAMpavAmAM Ave che. chaDecoka khaMjarabAjI cAlI rahI che. lokonAM jAna ane mAla jokhamamAM che. pIDAtA ane kacaDAtA lokomAMthI koIno avAja A joDInA kAne paDyo. emAM dardabharI vinaMtI hatI. 'vasaMtarAva, rajabadAdA, jaladI AvI pahoMco. keTalAya nirdoSa lokonA jAna jokhamamAM che." vasaMtarAva ane rajabaalIno jIva jhAlyo na rahyo. komane khAtara kadI jiMdagInI paravA karI na hatI. emanA magajamAM komavAdanI AgamAM bhaDake baLatAM nirdoSa mAnavIonI cIsanA paDaghA paDavA lAgyA. AMdhaLA jhanUna heThaLa mAnavatA haNAtI jovA maLI. emane jANe koI sAda karI rahyuM hatuM, 'bacAvo, bacAvo, amane bacAvo !" A juvAnoe koMgresabhavanamAMthI ughADA page doDa lagAvI. jamAlapuranA hullaDathI gherAyelA vistAramAM e baMne cotarapha ghUmavA lAgyA. TheraThera zAMti ane salAmatI sthApavA lAgyA. evAmAM khunnase bharAyeluM eka ToLuM AvyuM. emAM jhanUne bharAyelA 47 pragaTaze khAkhathI poyaNAM pa ka