Atmanand Prakash Pustak 048 Ank 01 02

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531562/1

Page #1

+
CAND
આત્માનંદ પ્રકાશ
555
આત્મ સ. પ
તા. ૧૪-૯-૫૨
પુસ્તક ૪૯ મુ.
અંક ૧૨ જ.
સવંત ૨૦૦૬.
વાર્ષિક લવાજમ । ૩-૦-૦ પાસ્ટેજ સહિત
શ્રાવણ-ભાદરવા.
પ્રકાશક
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા,
ભાવનગર
]]

Page #2

૨૦
અ નુ ક મ પણ કા.
(શ્રાવણ-ભાદર ) ૧ ક્ષમાપના
••• .. (લે. મુનિરાજ જિતેન્દ્રવિજયજી ) ૧ ૨ નૂતન વર્ષનું મંગલમય વિધાન
••. ... ... (લે. ફતેહુચંદ ઝવેરભાઈ ) 8 અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથજી તીર્થ
... ( લે. જંબૂવિજયજી મહારાજ ) ૮ ૪ તવાવએ ...
| (લે. આચાર્ય શ્રી વિજયકરતૂરસૂરિજી મહારાજ ) ૧૩ પ સંયમ અને શ્રમણ
... ... (લે. ચંદ્રપ્રભસાગર મહારાજ ) ૧૫ ૬ વર્તમાન સમાચાર
... (સભા ) ૧૭ ૭ સ્વીકાર-સમાલોચના
•.. ( સભા ) ૨૦ ૮ શ્રી પાર્શ્વ તાથ પ્રભુ ચરિત્ર માટે અભિપ્રાય ... ... ૯ સંસારનું સ્વરૂપ અને તેની નિવૃત્તિ (લે. કમળાબહેન રતનચંદ સુતરીયા એમ. એ. ) ૨૦ ૧૦ શ્રી શીતલનાથ જિન સ્તવન ... (લે. આચાર્ય શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ ) ૨૧ ૧૧ તરવાવાધ .. | ...
.. (લે. આચાર્ય શ્રી વિજયકરતૂરસૂરિજી મહારાજ ) ૨૨.
(લે. આચાર્ય શ્રી વિશ્વકરd - 1 * ૧૨ કમ્મપડિ અને (બંધ ) સયગઃ .. ( લે, હીરાલાલ રસિકદાસ કાપડિયા એમ. એ. ) ૨૫ ૧૩ પ્રથમ શ્રી સમધર જિન સ્તવન ... | ... ... ( લે. ડૅ. વલ્લભદાસ નેણસીભાઈ ) ૨૯ ૧૪ ચારુલીલા રમણી રત્નો... ... ... ... (લે. મેહનલાલ દીપચંદ ચેકસી ) 8 8 ૧૫ ધમ કૌશલ્ય ... .
... ... ... (લે. મૌક્તિક ) ૩૮ ૧૬ આદસ પ્રાર્થના
| ( લે. કમળાબહેન સુતરીયા એમ. એ. ) ૪૦ આ માસમાં થયેલ માનવતા લાઈફ-સેમ્બરે. ૧ શાહ વેલજીભાઈ કાનજીભાઈ પ શેઠ રમણીકલાલ લક્ષ્મીચંદ ૨ શ્રી જૈન ભારતી ભૂષણ સભા
૬ શાહુ અન પચદ વૃજલાલ ઠાર ૩ શ્રાવક ડું ગરશી ચાં પશી માગણી ૭ શાહ જગજીવનદાસ ભગવાનદાસ ૪ શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી
૮ શાહ ગિરધરલાલ મગનલાલ મેતીવાળા ( શ્રી સંધ પેઢી )-લીંબડી
જૈન સસ્તુ સાહિત્ય
( શ્રી નમસ્કાર મહામંત્ર ) ઉપરોક્ત વિષય ઉપર નિબંધ અમને મોકલી આપવાની મુદત શ્રાવણ સુદી ૧૫ ની હતી, તે વધારી ભાદરવા સુદી ૧૫ કરી હતી, તેની મુદત હવે પુરી થવા આવી છે, જેથી તે આવેલા નિબંધ હવે પરિક્ષક કમિટી પાસે જઈ નિર્ણય થયે જેના પ્રથમ નંબર નિબંધ આવશે તેને અગાઉ પ્રકટ કરેલ પારિતોષિક આવમાં આવશે
* આમાનદ પ્રકાશ ) પુસ્તક ૪૮ ભાના પ્રથમ અંક શ્રાવણ માસમાં પ્રગટ થવા જોઈએ પરંતુ તા. ૮-૯-૫૦ થી તા. ૧૫-૯-૫૦ સુધી મહામાંમય કારી પર્યુષણના પર્વને લઇને તે વખતમાં રવાના કરવાનું કાર્ય અગવઢવાળું હોવાથી ૪૮ વર્ષને ૧ કે ૨ જે શ્રાવણભાદર, ઓગસ્ટ-સપેટે ખરતા બે અ કે સાથે પ્રકટ કરવામાં આવ્યા છે.

Page #3

A / 5
માનવતા પેટ્રન સાહેબ,
ા ા
ા
ર ા
-
* કક
દાનવીર શેઠશ્રી પોપટલાલ કેવળદાસ, લીંચવાળા.
( હાલ-મુંબઈ )
શ્રી મહેાદય પ્રેસ- ભાવનગર.

Page #4

દાનવીર છે શેઠશ્રી પોપટલાલભાઇ કેવલદાસ
(લીંચ ના
જીવનપરિચય.
ઉત્તર ગુજરાતમાં મહેસાણા પાસેના લીંચ ગામમાં પરમ શ્રદ્ધાળુ શેઠ કેવલદાસભાઈ અને માતુશ્રી મેનાબાઇને ત્યાં સ. ૧૯૫૯ ના કારતક શુક્ર ૬ ના ઉત્તમ દિવસે શેઠસાહેબ પોપટલાલભાઈનો જન્મ થયો હતો.
| લીચ જેવા નાના ગામમાં જન્મેલા, શિક્ષણ પામેલા હોવા છતાં છે પૂર્વના પુણ્યોદયે મુંબઈ જેવા વિશાળ ઉદ્યાન અને વ્યાપારી ક્ષેત્રમાં સુભાગ્ય લઇ ગયું. અને પૂર્વે આપેલા દાનવડે જ લક્ષ્મીદેવી અજબ રીતે પ્રસન્ન
થયાં, છતાં તેને ચંચળ જાણી આત્મકલ્યાણ માટે છૂટે હાથે સુકૃતમાર્ગે આ વાપરતાં લક્ષમીની વૃદ્ધિ થઈ. સાથેજ વારસામાં મળેલા ધાર્મિક સંસ્કારે સાદુ
જીવન, હદયની સરલતા, નમ્રતા, માયાળુપણુ અને સુકૃતનું ભાન જન્માવ્યું, જે આ તેથી ધર્મ પ્રવૃત્તિ ( દેવ, ગુરુ, ધમની ભક્તિ ) પણ સાથોસાથ ઓતપ્રોત થઈ

Page #5

થતાં, આ પ્રાંતમાં કોઇએ નહિ' ખરચેલ તેટલું દ્રવ્ય, એટલે લાખો રૂપીયાની સખાવતીના આંકડા પહોંચ્યા, મુંબઇ કે પોતાની જન્મભૂમિમાં જ એવુ કોઈ ધમ કૃત્ય નહિ હોય કે પુણ્ય પ્રભાવક પોપટલાલભાઇએ પોતાના હિસ્સો નહિં આપ્યા હોય. શેઠ સાહેબની ઉચ્ચ પ્રકારની રહેણી કરણી, પરિચયમાં આવનાર કોઈપણને હર્ષ ઉપજાવે તેવી છે. શેઠશ્રી પોપટલાલ ભાઇનું વર્તમાન જીવન અન્ય ધનાઢય મનુષ્યને ધડો લેવા જેવું અને અનુકરણીય છે.
આવા પુણ્યવત પુરૂષે આ સભાનું પેટ્રન પદ સ્વીકારે એ સભાને પણ ગૌરવ લેવા જેવું છે. આ સભાની અત્યારની ચાલતી દેવગુરૂ, ધમ અને જ્ઞાનસાહિત્ય ભક્તિ જણી શ્રીમાન પોપટલાલભાઈએ અમારી વિનતિ સ્વીકારવાથી અમે તેઓશ્રીનો આભાર માનીએ છીએ,
આવા દાનવીર પુણ્ય પ્રભાવક પુરૂષનું જીવન ચરિત્ર, કોઈ ઉત્તમત્તમ મહાનપુરૂષના ચરિત્ર સાથે વિસ્તારપૂર્વક આપવામાં આવે તો ભાવિમાં એક અનુકરણીય જરૂર થઈ શકે છે
છેવટે પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીયે છીયે કે શેઠ સાહેબ પોપટલાલભાઇ દીર્ધાયુ થઇ શારીરિક, આર્થિક, અધ્યાત્મિક લક્ષ્મી વધતાં જૈન સમાજ
અને જનસમુહના ઉત્કર્ષ માટે તન મન ધનથી સેવા અને દાનવડે જ આમ કલ્યાણ સાધે,

Page #6

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
.. પ્રકાશક:-શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર ...
વીર સં. ૨૪૭૬.
પુસ્તક ૪૮ મું,
શ્રાવણ .:: તા. ૧૪મી સપ્ટેમ્બર ૧૯૫૦ ::
વિક્રમ સં. ૨૦૦૬.
અંક ૧ લે.
BUCUE UCE
S
USUAR
BSF
Gળા
રે
ક્ષ
માં
૫
ના
(રાગ-રાખના રમકડાને રામે)
ખામણા ખમાવતાં આજ ખામું, ભાવિત હૈયે રે; જીવ માત્રની મિત્રી સાધી, વેર ને ઝેર ખાવું રે..ખામણ૦ ૧ પર્વ પજુસણું રૂડાં દીપે, હરખ અમી નેન લાવે; વણસહાયે આથડતાની, આતમ યેન જગા રે..ખામણ૦ ૨ શ્રદ્ધા સહ સુરીલા તપતેજ, જીવન પંથ અજુવાળું ; જ્ઞાન તરંગ જે જળહળનાર, વિશ્વ વાત્સલ્ય અપનાવું રે...ખામણ૦ ૩ વેર ઝેરના વિષય મૂળિયાં, નિત નિત ઊંડા જાતા; ભાવઝરણથી શમરસ પામી, પાપી પણ પિગળાતાં રે...ખામણા૪ દિવ્ય જીવન આરાધી જાણે, સમતા ધર્મ પ્રભાવે, ધર્મયૌવન સૌરભ મહમહકે જિતેન્દ્ર ખમતાં શિખાવે રેખામણા. ૫
મુનિરાજ શ્રી જિતેન્દ્રવિજયજી મહારાજ
T
ULEVES
if

Page #7

नूतनवर्ष, मंगलमय विधान. ।
अयमात्मैव संसारः कषायेंद्रियनिर्जितः । तमेव तद्विजेतारं मोक्षमाहुर्मनीषिणः ॥
–ગશાસ, શ્રીમદ્દ હેમચંદ્રાચાર્ય. જે પવિત્ર માસમાં પર્વાધિરાજ પર્યુષણ રૂપ ક્ષાપશમિક જ્ઞાન, નિમિત્તરૂપ છે; આત્માને પર્વના પૂર્વાર્ધનો સમાવેશ થાય છે, સમ્યગ- આનંદ થડે પણ પ્રાપ્ત થયેલ હોય તો ક્રમે દર્શનના ઘાત કરનાર અનંતાનુબંધી કષાયની કમે જેમ બીજને ચંદ્ર પૂર્ણિમાના ચંદ્ર બની સ્થિતિ કદાચ વર્ષ સુધી લંબાણી હોય તે જાય છે તેમ કર્મોના ક્ષયથી અનંત આનંદ સાંવત્સરિક પ્રતિક્રમણના બીજરૂપ “મેકિં પ્રકટી શકે છે; નદી, વૃક્ષ, ઝરાઓ, પર્વતો અને સાવલી' સૂત્રના અમલ માટેની તૈયારી થાય પશુ પક્ષીઓ વિગેરે પદાર્થોમાંથી મનુષ્ય જે છે, શ્રવણ ( આત્માને હિતકારી વચનો સાંભ- આત્મજાગૃતિ રાખે તો સુંદર બોધ લઈ શકે ળવારૂપ) નક્ષત્રના સુંદર ઉપનામથી જે માસનું છે, તો દ્વાદશાંગીરૂપ અગાધ જ્ઞાન-મહાસાગરનું નામ અંકિત થયેલું છે, બાલબ્રહ્મચારી શ્રી બિંદુ સકલ કર્મોની મુક્તિ માટે બોધરૂપ કેમ નેમિનાથ પરમાત્માનો મંગલમય જન્મ જે ન બની શકે ? વ્યાપક જ્ઞાનસમષ્ટિમાં વ્યક્તિમાસમાં છે તેમજ અન્ય દર્શનઓએ જેને રૂપે ગતવર્ષમાં જૈનદર્શનનાં ઉચ્ચ તને પવિત્ર માસ ગણેલ છે તે શ્રાવણ માસના લક્ષ્યમાં રાખી અનેકાંત દષ્ટિનાં રહસ્ય સમય મંગલમય પ્રભાતે સિદ્ધ પરમાત્માને નમન કરી, છે? શુષ્ક અને તર્કવાદી જ્ઞાન કરતાં ચારિત્રની ગતમસ્વામી આદિ ગણધરો તથા જેમની ભૂમિકા ઉચ્ચતર છે તેમજ ઉપયોગ વગરનો પુણ્ય નામ સાથે પ્રસ્તુત સભાનું નામ જોડા- ક્રિયાકલાપ પણ અલ્પ લાભ જ આપે છે, એ યેલું છે તે જતિર્ધર સ્વ૦ શ્રી વિજયાનંદ- દષ્ટિબિંદુ (pointing view) રાખી જ્ઞાનકિરાસૂરીશ્વરજીને વંદન કરી, અહિંસા, સંયમ અને સ્પાં મોક્ષ-એ સૂત્રનું રહસ્ય યથાશક્તિ સમતપપદરૂપ ઉત્કૃષ્ટ મંગલમય ધર્મને નમસ્કાર જાવ્યું છે? મોહનીય કર્મથી ઉત્પન્ન થયેલા કરી આત્માનંદ પ્રકાશ ૪૮ મા વર્ષમાં પ્રવેશ વાસનામય જીવનમાં મધુબિંદુના દષ્ટાંતરૂપે કરે છે. સ્થળ અને કાળની મર્યાદા લક્ષમાં રાખી ઓતપ્રોત થયેલા સંસારી જીવને સત્કર્મ અને પૂર્વ પ્રણાલિકા પ્રમાણે સ્વગત વિચારે છે કે- દુષ્કર્મનું ભાન કરાવી આ અસાર સંસારમાં સમગ્ર વિશ્વવ્યાપક કેવલજ્ઞાનરૂપ સ્થિતિ મહા સારરૂપ ધર્મ–જીવનને વિકસાવવા પ્રેરણા આપી સાગરનું હું એક બિંદુ છું છતાં એ બિ દનું છે ? સકળ સૃષ્ટિમાંથી ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્યપણ જગતમાં અસ્તિત્વ (Existence) છે; યુક્ત પર્યાયવાળા પદ્રવ્યોમાંથી આત્મદ્રવ્યને ઘાતી કર્મોના સંપૂર્ણ ક્ષયથી ઉત્પન્ન થતા અલગ સમજી ભેદજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરાવવા પ્રયત્નો અનંતજ્ઞાનપ્રકાશનું, મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન- કર્યા છે ? પૌદૂગલિક આનંદને ક્ષણવિનશ્વર

Page #8

નૂતન વર્ષ'' મંગલમય વિધાન
(
વાતાવરણ અને સસ્મરણા
માની આત્માને સ્વતંત્ર મુક્તિ પ્રાપ્ત કરાવવાના પરમાત્મા અની જાય છે. આ રીતે નૂતન વર્ષની ધ્રુવિદુના આદર્શો રાખી આત્મિક આનંદ સંજ્ઞા ઉપાદાનથી તૈયાર થયેલા આત્માને નિમિત્તપ્રકટાવવાની કળાનું શિક્ષણ આપી કાલ, સ્વ-રૂપ બની શકે છે અને જીણુસ્થાનકાના પ્રગતિ ભાવ, નિયતિ અને કમને ગાણુ કરી પુરુષાર્થ-પંથે આગળ વધવાની પ્રેરણા આપી શકે છે. પરાયણ (ઉપયાગ–વીય વાન થવાની જાગૃતિ અપી છે? અસભ્ય આત્મપ્રદેશેામાં એક એક પ્રદેશે અન તવીય શક્તિ ‘ લબ્ધિરૂપે ' રહેલી છે તેના વિકાસ કરવા માટે સકામના પૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરવાના સંદેશ આપ્યા છે?અને આવા લઘુ પ્રનેદ્વારા પ્રસ્તુત પત્રને સમાધાન થાય છે કે જૈન સિદ્ધાંતા ઉપર નિભાવશુ રહી યત્કિંચિત્ માનવ ગણુની સેવા મજાવી છે અને તેથી સાષરૂપે પ્રશસ્ત ગૈારવ લેવામાં અત્યુક્તિ નથી. સંજ્ઞા-સુચન.
,
નૂતનવર્ષની ૪૮ ની સંજ્ઞા તરીકે વર્તમાન શાસનાધિપતિ શ્રી મહાવીર પરમાત્માએ અર્થરૂપે પ્રરૂપેલી ૪૮ ખારની સંખ્યા દ્વાદશાંગીરૂપ થાય છે. આ દ્વાદશાંગી એ શ્રુત અને ચારિત્રજૈન ધરૂપ છે, અને તેથી તે તીર્થરૂપ કહેવાય છે; આ દ્વાદશાંગીની પ્રેરણા ‘ ‘ આત્માગમરૂપ શ્રી જિનેશ્વર પાસેથી શ્રી સુધર્માંસ્વામીજીએ ‘અન’તરાગમરૂપ ’ પ્રેરણા મેળવી હતી; બીજી દૃષ્ટિમાં ઉપમિતિભવપ્રપંચાકાર શ્રી સિદ્ધર્ષિના કથન પ્રમાણે આત્માની આંતરસૃષ્ટિમાં થતા યુદ્ધમાં આત્માના વિજય સૂચવે છે; આ કર્માં કે જે અનાદિ કાળથી પ્રવાહરૂપે આત્મા સાથે રહેલાં છે અને અનંત સુખ દુઃખની પર ંપરાએ ઊભી કરી રહ્યા છે. તેમની સામે અહિંસા, સયમ, તપ અને ધ્યાનરૂપ ચાર સ ંખ્યાવાળા આધ્યાત્મિક સૈન્યનુ બળ મૂકવામાં આવતાં આત્મા છેવટે વિજયી બનીને સપૂર્ણ સ્વાતંત્ર્ય મેળવી શકે છે; પાંચ સમાચેાથી થતી પ્રત્યેક કાર્યસિદ્ધિમાં ક બળની સામે આત્માના શુભ પુરુષાર્થ ના વિજય થાય છે અને છેવટે આત્મા
આપણી રાષ્ટ્રીય સરકાર સ્થપાયાને લગઉકેલ હજી આળ્યા નથી; દરસીમનમાં કારીભગ ત્રણ વર્ષા થઇ ગયાં છે; કાશ્મીરની શાંતિના આનુ યુદ્ધ શરૂ થયું હાઇ વિશ્વયુદ્ધના ભય ઊભા થયા છે; કેંગ્રેસની પરિસ્થિતિ પણ ગુંચ ભરેલી થઇ છે; નિર્વાસિતના પ્રશ્ન અણુઉકેલ્યેા પડ્યો છે અને તંત્રમાં પણ અનેક અવ્યવસ્થાએ ચાલુ રહેવાથી શાંતિપૂર્વક આઝાદી ભાગવવાના સમય આવ્યે નથી; અનેક વિષમ સચેગા વચ્ચે રાજકીય નૌકા ચાલી રહી છે. જૈન જગતમાં દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્રના અનેક સુંદર સત્રા ગત વર્ષમાં થયેલા છે. શેઠ શ્રી કસ્તુરભાઇને તેમણે કરેલી
શાસનની તથા તીર્થાંની સેવા માટે અમદાવાદ, પાલીતાણા, મુબઇ વિગેરે અનેક સ્થળેાએ માનપત્ર આપવામાં આવ્યા હતા; પૂ. મુ. શ્રી પુવિજયજી લગભગ બે વર્ષ માટે પ્રાચીન જૈન સાહિત્યના સંશોધન માટે દીર્ઘ વિહાર કરી ‘ જેસલમેર ’માં અપૂર્વ કા કરી રહ્યા છે; પૂ. યેાવૃદ્ધ આ. મ. શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીની છાયામાં ફાલનામાં શેઠ કસ્તુરભાઇ લાલભાઈ તરફથી થયેલ મૉંગલમય વચનાના ઉદ્ઘાટનપૂર્વક તથા શેઠ કાંતિલાલ ઇશ્વરલાલના પ્રમુખપદની દોરવણી નીચે જૈન કારન્સ સજીવન થઇ છે અને તેણે સફળતા પ્રાપ્ત કરી છે; જૈન સિદ્ધાંતને અનુસરીને કરેલા એ ઠરાવા તથા અન્ય ઠરાવેાદ્વારા એયની ભૂમિકા ઊભી કરી છે; ખાસ કરીને મધ્યમ વર્ગ માટે રાહત કાર્ય ના ઠરાવ કરવામાં આવ્યે અને તેના અમલની શરૂઆત પણ સારા પ્રમાણમાં
3

Page #9

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
થતી આવે છે; લગભગ એક લાખનું ફંડ તે વિચારી સહનશીલ બની દઢતાથી વૈર્ય ધારણ માટે થયું છે તે ઘણું અલ્પ ગણાય પરંતુ તે કરી સ્વીકારેલી પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ કરવા પ્રસ્તુત માટે વિશેષ પ્રયાસ ચાલુ છે, પાલનપુરમાં ઉત્તમ કાર્ય ચાલુ રાખવા માટે અન્ય આત્માબિરાજતા પૂ. આ. શ્રી વિજયવઠ્ઠભસૂરિજી ઓને ઉત્તમ દષ્ટાંતરૂપ બન્યા છે. આવા ઉત્તમ હસ્તક પણ લગભગ એક લાખનું ફંડ મધ્યમ કાર્યની પરિપૂર્ણતા પછી વ્યાવહારિક કાર્યોથી વર્ગ માટેના રાહત કાર્ય માટે થયું છે. ફારેગ થઈ માત્ર ધાર્મિક કાર્યોમાં જ નિશ્ચયબળકેન્ફરન્સનું પ્રચારકાર્ય પહેલાં અને પછી પૂર્વક એમને જીવનનાં હવે પછીના અમૂલ્ય અખિલ હિંદુસ્તાનમાં શેઠશ્રી કાંતિલાલભાઈ, વર્ષો વિતાવે તેમ આ સભાની તેમને સપ્રસંગ શઠ ભાઈચંદભાઈ, શેઠ ફલચંદ શામજી, શ્રી નમ્ર સૂચના છે. જૈન શાસનને તેવી આમમેહનલાલ દીપચંદ ચેકસી તથા શ્રીયુત વીર. બળવાળી વ્યક્તિઓની સેવાની અત્યારના ચંદભાઈ નાગજી વિગેરેએ પ્રવાસ કરી નવીન સમયમાં ખાસ જરૂર છે. જાગૃતિ આણી છે; આગામી અધિવેશન જુના- મુંબઈમાં જૈન ધાર્મિક શિક્ષણ સંઘની સ્થાગઢ-શ્રી ગિરનાર તીર્થમાં છે. તે સફળ થાય પના શ્રીમન્મહાવીર પરમાત્માના જન્મ કલ્યાઅને ગત કોન્ફરન્સને તજી ગયેલી માનવંતી બુકના મંગલમય દિવસે રા. બા. શેઠ કાંતિલાલ વ્યક્તિઓ તમામ સાથે મળી જૈન કોન્ફરન્સને ઈશ્વરલાલના પ્રમુખપદે થઈ હતી; સંસ્થાના અખંડ બનાવે, સંઘના શ્રેયના અનેક સુંદર પ્રમુખ તરીકે પ્રસ્તુત સભાના માનવંતા પેટ્રન કાર્યો નીપજાવે અને જૈન શાસનનો વિજયવંત શેઠ શ્રી રમણલાલ દલસુખભાઈ જે. પી. છે. વાવટો એક સંપીથી ઉન્નત બનાવે તેમ ઈચ્છીએ આ સંઘનું કાર્ય મુંબઈ અને પરાંઓની લગછીએ. પ્રસ્તુત સભાના માનવંતા પેદ્રને રા. બા. ભગ વીશ પાઠશાળાઓને એકત્રિત કરી એક શેઠ જીવતલાલ પ્રતાપસિંહે ગતવર્ષ માં પાલી- જ ધાર્મિક શિક્ષણક્રમપૂર્વક તથા પરીક્ષા, તાણામાં નવ લાખ નવકાર મહામંત્ર ગણવાની ઈનામ અને દેખરેખ વિગેરે કાર્ય માટે સંચાશરૂઆત કરી અને તે મહાન કાર્ય પૂર્ણ કર્યું, લિત કરવાનું છે જે લગભગ શરૂ થઈ ગયું છે. નવાણું યાત્રા પણ પૂર્ણ કરી અને ચાતુર્માસ હાલ તુરત માટે ધાર્મિક શિક્ષણુકમ મુંબઈમાં પણ પૂ. આ. મ શ્રી વિજયપ્રેમસૂરિજી તથા ચાતુર્માસ રહેલા પૂજ્ય મુનિરાજેની સૂચના પૂ. આ. શ્રી. વિજયરામચંદ્રસૂરિજીની નિશ્રામાં મુજબ તૈયાર કરેલ છે; ભવિષ્યમાં હિંદુસ્તાનની સિદ્ધગિરિજીમાં કરી તેમના ઉપદેશે શ્રવણ તમામ પાઠશાળાઓ માટે અભ્યાસક્રમ-પાઠ્ય કરવાપૂર્વક અપૂર્વ લાભ ઉપાર્જન કર્યો છે પુસ્તકો તૈયાર કરવાને ઉદ્દેશ પણ છે; જૈન અને અન્યને અદ્દભુત દષ્ટાંતરૂપ બન્યા છે. વળી આગેવાને આ કાર્યને સક્રિય સહાનુભૂતિ આપશે બે લાખ વિશેષ નવકાર મંત્ર ગણવાનો તેમને તેવી સંપૂર્ણ આશા છે. ભાવનગરમાં સંઘના નિર્ણય હમણાં બહાર આવ્યું છે, માત્ર ચૌદ અગ્રગણ્ય સ્વ. શેઠ કુંવરજી આણંદજીની માસમાં જ આ મહાન કાર્યો પૂર્ણ કરવાનું આરસની પ્રતિમાની અનાવરણવિધિ રા. બા. નિશ્ચયબળ તેમણે ગતિમાં મૂકેલું છે, એટલું જ શેઠ શ્રી કાંતિલાલ ઈશ્વરલાલના શુભ હસ્તે નહિં પરંતુ પિતાના લઘુબંધુ શ્રી કાંતિલાલ શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભાન હાલમાં થઈ ભાઈનું ચૈત્ર માસમાં મુંબઈમાં અચાનક અવ- હતી. દાનવીર શેઠ ભેગીલાલભાઈ મગનલાલે સાન થતાં પણ સંસારના સંબંધની અનિત્યતા ભાવનગરમાં કેમરસીઅલ સ્કૂલને એક લાખની

Page #10

નૂતન વર્ષનું મંગલમય વિધાન.
સખાવત કરી છે. પ્રસ્તુત સભાના પેટ્રન શ્રી તથા ઝવેરી મૂળચંદ આશારામના દેવદુંદુભિચંદુલાલ ટી. શાહે મુંબઈમાં પંદર હજારની નાદ વિગેરે બે કાળે આવેલાં છે. ગદ્યલેખમાં સહાય સ્ત્રી શિક્ષણ સંસ્થાને કરી છે. ગત વર્ષમાં સૂક્ષમ, ગંભીર અને તાત્વિક લેખક પૂંઠ આ૦ ત્રણ મહાન આચાર્ય મહારાજશ્રી પૂ. આ. શ્રી વિજયકરતૂરસૂરિના તત્કાધના દશ શ્રી વિજયનેમિસૂરિજી, પૂ. આ. શ્રી સાગરાનંદ- લેખે, સાહિત્યસંશોધક પૂ. મુત્ર શ્રી જંબુસૂરિજી, તથા પૂ. આ. શ્રી વિજયલલિતસૂરિ વિજયજીના અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ, દેવગિરિ તથા જીના સ્વર્ગવાસથી જૈન સમાજને અવર્ણનીય ઈલેરાની ગુફાઓના ઐતિહાસિક છ લેખ, પૂo ખોટ પડી છે. વિજાપુરમાં શ્રી સંઘ તરફથી મુશ્રી ન્યાયવિજયજી(ત્રિપુટી)ના પર્યુષણ સ્વ. રોગનિઝ આ. શ્રી બુદ્ધિસાગરજીની રજત પર્વને લેખ, શ્રી મોતીચંદભાઈના ધર્મ કૌશજયંતી મહોત્સવ પૂર્વક ઉજવાઈ હતી. પ્રસં થના બે લેખો, ડે. ભગવાનદાસ મહેતાને ગોચિત અનેક વિદ્વાનોનાં ભાષણે તથા ચાગ ત્રણ ગાને લેખ, રાહ ચેકસીના ચારશીલા નિષ્ટ આચાર્યશ્રીના જીવન પ્રસંગે દર્શાવતું રમણીરત્નોના ત્રણ લેખે, ડો. વલ્લભદાસ મહાન પુસ્તક પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું હતું નેણસીભાઈના શ્રી અજિતવીર્યસ્તવન વિગેરે તેમજ સંસ્મરણાર્થે જૈન સાહિત્ય પારિતોષિકની ત્રણ સ્તવનના ભાવાર્થમય લેખે, રા મફતસ્થાપનાને ઠરાવ કરવામાં આવ્યો હતો. ભાર- લાલ સંઘવીને મુક્તિની ઝંખનાને, શ્રી તીય સ્વયંસેવક પરિષદનું પાંચમું અધિવેશન જિજ્ઞાસુ (સં. મુ. પુણ્યવિજયજી)ના સ્થિતરાજગઢ(માળવા) ખાતે ભરવામાં આવ્યું હતું પ્રજ્ઞ પુરુષની પવિત્ર વિચારશ્રેણિના ચાર લેખ, અને શ્રી પોપટલાલ રામચંદ તથા શ્રી મોહન- પૂ૦ મુઇ ચંદ્રપ્રભસાગરજીના વિશ્વ વાત્સલ્ય વિગેરે લાલ ચોકસી વિગેરે સંચાલકોએ ઉત્સાહપૂર્વક બે લેખ, શ્રી અચ્છાબાબાના સોનેરી સુવાક્યના જાગૃતિ લાવી અગીઆર ઠરાવ કરી શ્રી બે લેખ, રાડાહ્યાલાલ ક૭ દ્વિવેદીનો “સાહિત્ય મોતીલાલ વીરચંદના અધ્યક્ષપણું નીચે ફતેહ ગ્રંથ પ્રકાશનો કેવાં હોય” વાળો લેખ, સભાના મંદ બનાવ્યું હતું. ઠરાવોનો અમલ કરવા સેક્રેટરી શ્રી વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદના આધ્યાત્મિક એ હવે પરિષદનું ભાવિ કાર્ય છે.
સમીકરણના બે અનુવાદમય લેખે, રાવ હીરાલેખદર્શન.
લાલ રસિકદાસ કાપડીઆના સુરમણિ, કામધેનુ ગતવર્ષમાં ગદ્ય અને પદ્ય લેખે મળી અને તેના પર્યાય, અપરનામ મુનિવરે વિગેરે પંચાવને લેખ આપવામાં આવ્યા છે; સત્તર નવ ઐતિહાસિક લેખે, શ્રીમતી કમળા બહેન લેખ પદ્યના અને આડત્રીસ લેખે ગદ્યના છે. સૂતરીઆના “પરમાત્મા આપણું હૃદયમાં પદ્ય લેખમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ તથા શ્રી મહા- વિગેરે અનુવાદમય ત્રણ લેખ, શ્રી ફતેહચંદ વિર જિનસ્તવનના બે કાવ્ય પૂવ વવૃદ્ધ આ૦ ઝવેરભાઈને નૂતન વર્ષનું મંગલમય વિધાનને શ્રીમદ્ વિજયલબ્ધિસૂરિજીના છે. પૂ. મુ. શ્રી લેખ, તથા સભાના સેક્રેટરી અને મુખ્ય કાર્ય. જંબૂવિજયજીના શ્રી અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ સ્ત- કર્તા ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસના જૈન. વન વિગેરે સાત કાવ્ય, પૂ. આ૦ મ૦ શ્રી કેન્ફરન્સનું સત્તરમું અધિવેશન વિગેરે વર્તમાન વિજયકસ્તૂરસૂરિજીના સામાન્ય જિન સ્તવન સમાચારના નવ લેખો આવેલાં છે. વાંચકોના વિગેરે બે કાવ્ય, મુ. શ્રી વિનયવિજયજીના આત્માની ઉપાદાન-ભૂમિકાની તૈયારી પ્રમાણે ભગવાનને કોણ વહાલું છે? વિગેરે બે કાવ્ય નિમિત્તભૂત થયેલા પ્રસ્તુત લેખાએ જેટલે અંશે

Page #11

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ક્ષાપશમિક ભાવ પ્રકટાવવામાં કાર્ય કર્યું હોય તૈયાર કરી પૂ મુ શ્રી ભુવનવિજયજીને સશેતેટલે અંશે તેની સાર્થકતા ગણી શકાય. ધન માટે સેપેલી હતી તેની તેમણે ઐતિહાસિક સાહિત્ય પ્રચાર અને ભાવના.
ખૂટતી કડીઓ મેળવી લીધી છે અને તે સભા
તરફથી છેડા વખત પછી પ્રકાશિત થશે. પ્રસ્તુત સભા-ચોપન વર્ષના કાળ દરમીન
બૃહત્કલ્પને છેલ્લે છઠ્ઠો ભાગ અને ત્રિષષ્ટિ વિડ્યો અને અપૂર્ણતાએ વરચે ઘડાતાં ઘડાતા શલાકા પરુષચરિત્ર ભા. ૨-૩-૪ પવી છપાઈ. યથાશક્તિ નમ્રતાપૂર્વક પ્રગતિ કરી રહી છે. ગયેલ છે. પ્રસ્તાવના બાકી છે તે પણ થોડા સંસ્થાનું આયુષ્ય પત્રના પ્રત્યેક મુખપૃષ્ઠ ઉપર
વખતમાં પ્રકટ થશે. સં. ૨૦૦૬ ની ભેટ તરીકે દર્શાવેલા સ્વ. પૂ. આ. શ્રી વિજયાનંદસૂરિજીના
મહાસતી દમયંતી ચરિત્ર, જ્ઞાનપ્રદીપ ભાગ તિર્મય કિરણદ્વારા પ્રકાશ મેળવતું પ્રગતિ બીજે, આદર્શ જૈન સ્ત્રીરો ભાગ બીજો કરતું જાય છે. જેનદર્શનનું રચનાત્મક (Go- અને જેને મતનું સ્વરૂપ એ ચાર પુસ્તકે પૂ. Instructive) કાર્યક્રમ સભાનું ધ્રુવીબંદુ છે, અનિરાજે. પિટન સાહેબ તથા લાઈફ મેમ્બરાને છતાં ઉચ્ચ સંકલ્પના દીપકવડે સભા પોતાના ભેટ આપવામાં આવ્યા છે. સં. ૨૦૦૭-૮ ની અપૂર્ણતા નિરખી રહી છે, અને એ અપૂર્ણતાઓ સાલમાં ભેટ આપવાના પુસ્તકોની યોજના થઈ જેટલે અંશે પૂર્ણ થાય તે રીતે પ્રતિવર્ષ પ્રયાસ રહી છેકથારત્ન કોશ ભાગ ૧-૨ ભાષાંતર, થાય છે અને થશે. નૂતનવર્ષમાં વ્યવહાર અને શ્રી શ્રેયાંસનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર અને શ્રી નિશ્ચયની ઉભય કોટિઓ આત્મા માટે કેમ સમતિનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર જનામાં છે તેમજ બંધબેસતી થાય અને દરેક આત્માઓ અશુભ છપાય છે. સભાના કુલ માનવંતા પેટ્રને વ્યવહારો તજી શુભ વ્યવહારને આદરી એકાવન થયા છે. ( ગત વર્ષમાં છ વધ્યા છે); શદ્ધ માગે કેમ પ્રયાણ કરે ? તેવા હેતુપુર સર સીરીઝની સંખ્યા કુલ એકવીશ થઈ છે; રચનાત્મક શૈલથી સુંદર લેખે આપવાને રા. બ. શેઠ જીવતલાલ પ્રતાપસિંહ તથા સ્વ. સભાએ મનોરથ રાખેલ છે. આ ભાવનાની શેઠ શાંતિદાસ ખેતસી ટ્રસ્ટ ફંડના ટ્રસ્ટી સાર્થકતા સાક્ષર લેખક મહાશયો ઉપર નિર્ભર છે. આ
સાહેબ તરફથી સસ્તા સાહિત્યની ગ્રંથમાલાના પ્રસ્તુત પત્ર સાથે સહાનુભૂતિ ધરાવનાર તરીકે
પ્રકાશનની વૈજનામાં “અનેકાંતવાદીને અંગ્રેજી પૂ. મુનિરાજે અને અન્ય સાક્ષર લેખકોને લેખ પ્રો. હરિસત્ય ભટ્ટાચાર્યને પરીક્ષા કર્મીસભાની વતી આભાર માનવામાં આવે છે તેમજ માં પાસ થયેલ છે તેનું ભાષાંતર કરાવવાનું નવીન વર્ષમાં સભાની નિર્મળ ભાવનાને વિશેષ
ચાલુ છે. ગુજરાતી-હિંદી ભાષાંતર થઈ ગયા બળ આપી આત્મોન્નતિવાળા અને સમાજે.
પછી ત્રણે ભાષાઓમાં પુસ્તિકારૂપે છપાશે. પગી લે આપવા સાદર નિમંત્રીએ છીએ.
દરમીઆનમાં બીજે નિબંધ નમસ્કાર મહામંત્ર ગતવર્ષના લેખોમાં સમજફેરથી સિદ્ધાંત વિરુદ્ધ
સં. ૨૦૦૬ ના બીજા વિભાગરૂપે મુકરર થયેલ છે; કાંઈપણું છપાયું હોય તે માટે સભા તરફથી
તે મુજબ લખી મોકલવા આમંત્રણ પત્રિકાઓ ‘મિથ્યાદુકૃત” દેવામાં આવે છે.
મેકલાઈ ગઈ છે. પૂ. મુનિમહારાજાઓ તથા દ્વાદશારાયચક્રસાર કે જે ન માટેના લેખક બંધુઓ ભાદરવા સુદી ૧૫ સુધીમાં પ્રાચીન મહાન ગ્રંથના પ્રકાશનની મુખ્ય મોકલી આપે તેમ છેલ્લા સમાચાર અપાઈ ભૂમિક સાહિત્યરત્ન પૂ. મુ. શ્રી પુણ્યવિજયજીએ ગયેલ છે. હવે પછી પરીક્ષક કમીટી નીમાયા પછી

Page #12

તન વર્ષનું મંગલમય વિધાન,
તેનું પરિણામ દીવાળી લગભગ બહાર પડી જશે. સ્વભાવ અને વિભાવ પરિણતિની ઓળખાણ,
પ્રસંગ સ્વ. પૂ. પ્ર. શ્રી કાંતિવિજયજી મહા ધર્માસ્તિકાયાદિ વહુ દ્રવ્ય, નવ ત, સાત નયે, રાજના વિદ્વાન પ્રશિષ્ય મુ. શ્રી પુણ્યવિજયજી ચાર નિક્ષેપાઓ, દ્રવ્યગુણપર્યાય, દાન શીલ તપ તથા વૃદ્ધ પૂ. આ. ભ. શ્રી વિજયસિદ્ધિ અને ભાવ, જેનોગદષ્ટિ, કર્મની બંધ ઉદય સૂરિજીના પ્રશિષ્ય પૂ૦ મુઇ શ્રી જબવિજયજી ઉદીરણું સત્તા વિગેરે પરિસ્થિતિઓ, ચાર કે જેઓ આ સભાની પ્રગતિ માટે અવિરત અનુગો અને સાત ભંગીઓ વિગેરેનું સમ્યગ સહાય કરી રહ્યા છે તેમને અંતઃકરણપૂર્વક જ્ઞાન તથા સામાયિક, પૌષધ, પ્રતિક્રમણ, સભા આભાર માને છે
જીવદયા, તપશ્ચર્યા, વ્રત અને જિનપૂજા વિગેરે. અંતિમ પ્રાર્થના
નાં રહસ્ય સાથે સક્રિય પાલનરૂપ સમ્યક્
ચારિત્ર-આ શ્રદ્ધાભાસન અને રમણતારૂપ જૈન "મહાભારતમાં દાનેશ્વરી કર્ણ કહે છે કે- દર્શનની રત્નત્રયીનું આત્મજાગૃતિપૂર્વક યથાવૈવાય કુરે કરમ માસાં તુ હા- શક્તિ પરિપાલન કરતાં શુભ સાધનની સાધનાઅર્થાત સૂકુળમાં જન્મ પામવો તે કમાન છે વડે અવશ્ય જન્મજન્માંતરે મુક્તિરૂપ સાધ્ય પણ પુરુષાર્થ કરવા તે આમાધીન છે; તેવી પ્રકટવાનું, આ સાધ્યની સિદ્ધિ માટે અમૂલય જ રીતે એક મહારાષ્ટ્ર વિદ્વાન કહે છે કે- માનવજન્મનું અસ્તિત્વ છે; શુભ સાધનાને તુ જા તુ પાર પર હું ના ભૂટાણી આચરતાં પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય અને નિર્જરા થતાં “તારી વસ્તુ ! તા તારી પાસે જ છે પણ તું છેવટે વીતરાગ અવસ્થારૂપ શુદ્ધાત્માને આવિસ્થાન ભૂલ્યા છે”-વાસ્તવિક રીતે તો આપણે ભાવ ( Manifestation) થાય છે, તેથી જ જન્મના ટેશનેથી મૃત્યુની ટીકીટ ખરીદી અશભ સાધનને ત્યાગ કરી શુભ સાધનામાં કાળની આગગાડીમાં બેઠા છીએ; ભૂતકાળ એ પ્રવૃત્તિ કરવા અભ્યાસ કરવાને રાજમાર્ગ શ્રી વર્તમાન તથા ભાવિની સાંકળ છે; ભાવી રચ- જિનેશ્વરોએ પ્રબોધે છે; આ ક્રમથી જ નિશ્ચય વાનું છે; વર્તમાનમાં પણ ભૂતકાળ સર્વને નયવાળું શુદ્ધ સાધ્ય પ્રાપ્ત થાય છે; વ્યવહાર આધાર છે; ભૂતકાળનાં શુભ તત્ત્વોમાંથી નયથી અભ્યાસ થતાં થતાં એવંભૂતનયથી સિદ્ધિ અશભની બાદબાકી કરી વર્તમાનમાં શુભ પ્રાપ્ત થાય છે; જેનદશનનું બાહ્ય અને આંતર તો સાથે સમન્વય કરી શકીએ તો જ ભવ્ય ધારણ અલોકિક છે; ગભીર વિચારકે ભાવી રચી શકીએ; એ ભવ્ય ભાવી રચવા માટે તે સમજી શકે છે; ઉપર ઉપરથી સમજનારાઆત્માને અનાદિ કાલથી લાગેલા કમલેશ ને જનદર્શનનાં અમૂલ્ય રત્નો મળી શકે દૂર થ જોઈએ.
તેમ નથી, સ્યાદ્વાદમય જેનદર્શનની આવી તત્વાર્થની કારિકામાં શ્રીમદ્દઉમાસ્વાતિ વાચકે ઉત્તમ પરિસ્થિતિ હોવાથી મરુદેવા માતા અને મુક્તિના સાર્થપણા માટે કહ્યું છે કે-
વારા ભરત ચક્રવર્તીના દષ્ટાંત અલગ રાખી દર્શન માવો શા મv vમાર્થ –અર્થાત “કમ- જ્ઞાન ચારિત્રની કોટિઓને અનુભવ કરતાં કરતાં કલેશનો અભાવ થાય ત્યારે આત્માની સ્વતંત્ર અનેક જન્મોમાં સંસ્કારો દઢ થતાં અંતઃકુરણું મુક્તિ સિદ્ધ થાય” આ કર્મલેશને અભાવ (Intution) પ્રકટે છે, ધર્મધ્યાન વડે વિશ્વ કરવા માટે જેનદર્શનમાં વ્યવહારથી શુદ્ધ દેવ,ગુરુ અને પ્રાણી પદાર્થો તરફની અવળી દષ્ટિ ફેરવાઈ અને ધર્મ પ્રતિ અવિચલ શ્રદ્ધા અને નિશ્ચયથી જાય છે અને શ્રીમદ્દ હેમચંદ્રાચાર્યના કથન

Page #13

I નમઃ શ્રીવન્તરિક્ષાર્થનાના II श्रीअंतरिक्षपार्श्वनाथजी तीर्थ.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૩૪ થી ચાલુ) શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનના લેપમાંના કોટ તથા કટિસૂત્ર(કંદરા)ના ભાગને સંવત ૧૯૬૪ ના મહા સુદિ ૧૧ ને દિવસે (ઇસ્વીસન ૧૨-૨-૧૯૦૮) દિગંબરોએ લોઢાના ઓજારોથી ગુપ્ત રીતે ખોદી નાખ્યાની વાત આપણે ગતાંકમાં જોઈ ગયા. આ પછી આ જ વરસે પૂજ્યપાદ સ્વર્ગસ્થ શ્રી ૧૦૦૮ સાગરજી મહારાજ મુંબઈથી અંતરિક્ષનો સંઘ લઈને આવ્યા હતા તે વખતે પણ ઘણું તોફાન થયું હતું. આ બધા બનાવોથી વેતાંબરેને ઘણે આઘાત પહોંચે. છેવટે થાકીને તેમણે ઈસ્વીસન ૧૯૧૦ ના ફેબ્રુઆરીની ૧૧ મી તારીખે આકેલા જીલાની કોર્ટમાં દિવાની કેસ દાખલ કર્યો. વેતાંબરો તરફથી શા, હૈોશીલાલ પાનાચંદ (બાલાપુર , શા. કલ્યાણચંદ લાલચંદ (યેવલા) વિગેરે પાંચ જણ હતા. વિરુદ્ધમાં હેનાસા રામાસા વિગેરે ૨૨ સામે કેસ માંડવામાં આવ્યેા હતા. વેતાંબરો તરફથી, ધર્મિક લાગણું દુઃખવવા બદલ, લેપને નુકશાન કરવા બદલ તેમજ પેઢીની આવકને હાનિ પહોંચાડવા વિગેરે બદલ રૂ. ૧૫૪૨૫ નો દાવો દિગંબરો સામે કરવામાં આવ્યા હતા. અને શ્રી અંતરિક્ષજીની પ્રતિમા શ્વેતાંબર આમ્નાય પ્રમાણે જ છે, પ્રતિમાજીની પૂજા કરવાનો વેતાંબરોને અબાધિત અને સંપૂર્ણ અધિકાર છે, તેમજ કોટ અને કટિસૂત્રવાળો લેપ કરવામાં અને ચક્ષુ-ટીકા-મુગટ વિગેરે આભૂષણ ચડાવવામાં હરકત કરવાનો દિગંબને કેઈ જ અધિકાર નથી એ જાતની કોર્ટ પાસેથી માગણી કરવામાં આવી. અથૉત્ આ તીર્થ વેતાંબરી જ છે એ જાતની જાહેરાત કોર્ટ પાસેથી માગવામાં આવી. આના સમર્થનમાં ૬૦૦ જેટલા વહીવટી તથા શાસ્ત્રીય વિગેરે પુરાવા રજુ કરવામાં આવ્યા, ૧ થી ૭ નંબરના આરોપીઓ ઉપર લેપ ખેડી નાખવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો.
ઉલટ પક્ષે બિરે તરફથી બધા આરોપને ઇન્કાર કરવામાં આવ્યું, અને તેમણે
भु०४५ आत्मैव दर्शनशानचारित्राण्यथवा यतेः- अनंतधर्मणस्तत्त्वं पश्यन्ती प्रत्यगात्मनः । એ નિશ્ચયધર્મ ક્રમે ક્રમે પ્રાપ્ત થવાને આત્મા ને તમથી પૂર્તિર્નિયમેવ પ્રશાશતામ્ અધિકારી બને છે. આ સિદ્ધિ માટે સભાને
અનંત ધર્મો સહિત આત્મતત્વને પ્રત્યક્ષ તથા આત્માનંદ પ્રકાશ પત્રને અ૯પ પ્રયાસ
પણે દેખતી સ્યાદવાદ-અનેકાંતમય જિનવાણુંછે. નૂતનવર્ષમાં બહિરામપણામાંથી અંત
રૂપ મૂર્તિ સદા સર્વને આત્માના આનંદનો રાત્મત્વ અને અંતરાત્માપણામાંથી પરમાત્મ
પ્રકાશ અપે! 8 શાંતિ: શાંતિ: શાંતિ: સ્વરૂપનું પ્રકટીકરણ (Representation)કરવા શ્રી જિનેશ્વરની વાણી કે જે પચમકાળમાં
મુંબઈ ).
સંવ ૨૦૦૬કહચંદ ઝવેરભાઈ લંબનરૂપ છે તે માટેનો શ્રી અમૃતચંદ્રસૂરને શ્રાવણ શુકલ પૂર્ણિમા : ૨ સ્તુતિ-લોક સાદર કરી વિરમવામાં આવે છે. તા. ૨૭--૧૯૫૦ ).

Page #14

શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથજી તીર્થ
પણ એવી જ માગણી કરી કે--આ તીર્થ સર્વથા દિગંબરનું જ છે એવી કોઈ જાહેરાત કરે. ઈસ્વીસન ૧૯૦૫ માં ટાઇમટેબલ કરીને દિગંબરને પૂજા વગેરેમાં સમાન અધિકાર એક વખત આપીને હવે તીર્થને સર્વાધિકાર (Absolute Right.) માગવાને વેતાંબરેને અધિકાર નથી. આ જાતને તેમણે એસ્ટેપેલ( અટકાવવા)ને કાયદો પણ ઉપસ્થિત કર્યો.
કેટે બન્ને પક્ષના પુરાવા તથા નિવેદનોને તપાસ્યાં અને પક્ષની અનેક વ્યક્તિઓની જુબાની લીધી. કમીશન નિમાયાં. અંતરિક્ષમાં જાતે જઈને તપાસ પણ કરવામાં આવી. છેવટે સન ૧૯૧૮ ના માર્ચની ૨૭ મી તારીખે આકેલા કેટના વધારાના ન્યાયાધીશે (Additional District judge) ૪૦ પાનાને લંબાણું ચુકાદો આપ્યો. તેમાં તેમણે જણાવ્યું કે તીર્થ અને મૂર્તિ તાંબરી જ છે, પરંતુ સન ૧૯૦૫માં વેતાંબરેએ ટાઈમ ટેબલ કરતી વખતે રાજીખુશીથી દિગંબરોને પણ અધિકાર આપ્યો હોવાથી હવે વેતાંબરોથી દિગંબરેના અધિકારને પણ ઈન્કાર કરી શકાય નહીં. લેપના સંબંધમાં ન્યાયાધીશે જણાવ્યું કે-પહેલાં પણ જ્યારે જ્યારે લેપ કરવામાં આવ્યો હતો ત્યારે ત્યારે કટિસૂત્ર અને કોટનો દેખાવ તેમાં કરવામાં આવતો જ હતો, એમ અનેક પુરાવાઓથી સિદ્ધ થાય છે. સંવત ૧૯૬૪(ઈસ્વીસન ૧૯૦૮)ના લેપ વખતે કવેતાંબરોએ તેમાં કંઈ પણ ઉમેર્યું હોય એમ હું ક્ષણવાર પણ માની શકતો નથી. આ જજમેન્ટને અનુસરતું હુકમનામું પણ સન ૧૯૧૮ના એપ્રીલની બીજી તારીખે આપવામાં આવ્યું તેમાં મુખ્ય હકીકત નીચે મુજબ છે
“બંને પક્ષના લોકેએ સં. ૧૯૬૧(સન ૧૯૦૫)માં થયેલા ટાઈમ ટેબલને વળગી
૧ ઈન્ડીઅન એવિડન્સ એકટમાં ૧૧૫ મા એકટમાં એસ્ટેપેલની વ્યાખ્યા નીચે મુજબ આપવામાં આવેલી છે -
" When one person has by his declaration, act or omission inten. tionally caused or permitted on other person to believe a thing to be true and to act upon such belief, neither he nor his representative shall be allowed in any suit or proceeding between himself and such person or his representative to deny the truth of that thing."
[ Indian Evidence Act, Chapter. VIII, 115 ] I am therefore unable to believe for a moment that any new marks were introduced by the artist in pasting the idol third time in 1908. [R. P. P. C; Part I, 282].
મૂળ ઈગ્લીશ નકલ નીચે પ્રમાણે છે –
The parties and members of their sect shall therefore be directed to adhere to the time-table of 1905 ( #qa 98€ 9 )...The collections of money and offerings shall be made by the two sects as hitherto from the time of the separation of their Gadis (MET) and cash. The plaintiffs having failed to prove which person or persons had scraped

Page #15

૧૦.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
રહેવું અને તેના નિયમોને પાળવા. પિતાના પક્ષમાં જે કંઈ નાણાની આવક થાય તે અલગ
અલગ એકઠી કરવાને બંનેને અધિકાર છે. (લેખ ખોદી નાખ્યાની વાત સાચી હોવા છતાં) કયા માણસે લેપ ખેદી નાખે છે, એ વાતને વેતાંબર સિદ્ધ કરી શક્યા ન હોવાથી નુકસાનીના બદલાની તેમની માગણી કાઢી નાખવામાં આવે છે. વેતાંબરેને તેમના સમય દરમિયાન ચક્ષુ-ટીકા-મુગટ–આંગી વગેરે રાખવાને હક્ક છે. તે જ પ્રમાણે દિગંબરેને પણ તેમના સમયમાં ચક્ષુ-ટીકા વિગેરે સિવાય તેમની પદ્ધતિ પ્રમાણે પૂજા કરવાનો અધિકાર છે. Aવેતાંબર મૂર્તિને લેપ કરાવે તેમાં તથા લેપમાં કંદરા-લંગોટ વિગેરેને આકાર કાઢે તેમાં દિગંબરોએ જરા પણ હરકત નાખવી નહીં, પરંતુ શ્વેતાંબરોએ કરા-કરછટ વગેરેના ચિહ્ન એવાં આછો-પાતળાં કરવાં કે જેથી દિગંબરોની લાગણું દુઃખાય નહીં. મૂર્તિ અને મંદિર મૂળમાં ભવેતાંબરી હોવા છતાં અત્યારે વેતાંબરની સવૉધિકારની માગણે નામંજૂર કરવામાં આવે છે.”
આ ચુકાદાથી વેતાંબર અને દિગંબર બંને નારાજ થયા. કોઈને પણ સર્વાધિકાર મળે નહીં. વેતાંબરોને વહીવટ કરવાને પણ સંપૂર્ણ અને અબાધિત અધિકાર ન મળ્યા. લેપ કરવાનો અને લેપમાં કોટ તથા કંદોરાની આકૃતિ કાઢવાનો અધિકાર “વેતાંબરોને અવશ્ય મળે, પણ કેટને હુકમ એટલે બધે અસ્પષ્ટ હતો કે કટ અને કંદોરા વિગેરેનો આકાર કેટલે મેટ કાઢ એને પણ ખુલાસે તેમાંથી મળતો ન હતે. of the plaster and done damage to it their claim to damages and compensation with respect of the damage fails and is dismissed. The plaintiffs shall be entitled to worship tho image with the ornaments, વક્ષ, ટી, મુટ, ગાંધી etc, as before according to their forms of worship only in their own time......the Digambaris are entitled to worship the image without any of these and in their own way and in their own time, according to the time table ......A permanent injuuction shall be granted to the plaintiffs (garazt ) against the defendants (fiat ) restraining the latter from obstructing the plaintiffs and their sect in putting the paste on the idol and in restoring it to its former condition. Viz, showing the star and #f247, and marks on the ears and palms, now and hereafter, in worshiping the idol with all those marks. It is however directed that these marks shall not be so bold and prominent so as to be offensive in any way and that they shall be shown with as light a touch of plaster and as faintly as possible.
The permanent injuncion declaring the rights of Shwetambaris to worship the image in exclusive rights is disallowed, while holding the image and the temple to have been Swetambari by origin.
[ R. P. P. C. I 285]

Page #16

શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથજી તીર્થ.
W
આથી મધ્યપ્રાંતના જયુડીશિઅલ કમીશ્નરની નાગપુરની કેટેમાં સને ૧૯૧૮ ના જુલાઈની ૧૫ મી તારીખે કવેતાંબરએ અપીલ દાખલ કરી. દિગંબરે તરફથી પણ વેતાબરે સામે અપીલ (Cross-appeal) દાખલ કરવામાં આવી. આ અપીલને ચૂકાદ સને ૧લ્ય૩ ના એકબરની ૧ લી તારીખે આવે. ન્યાયાધીશ પી. એસ. કેટવાલ તથા એફ. ડબલ્યુ. એ. પીડ (Prideaux)-બંનેએ મળીને આપેલા ૧૬ પાનાં જેટલા વિસ્તૃત ચુકાદાના અંતમાં બધા પુરાવાની ફેરતપાસ કરીને જણાવ્યું કે-“ આ કેસમાં મુખ્ય પ્રશ્ન સંપૂર્ણ માલિકીને નહીં પણ સંપૂર્ણ વહીવટને છે, તેથી વેતાંબરોને વહીવટને જે સંપૂર્ણ અધિકાર આપવામાં આવે તે તેમને સંતોષ થશેલેપમાં કંદરા અને કોટ વિગેરેને આકાર કેવો કાઢ એની નિશ્ચિત સૂચના આપવાની અમને જરૂર જણાતી નથી.” મંદિર અને મૂર્તિ તે વેતાંબરી જ કબૂલ રાખવામાં આવ્યા.
કેર્ટનું હુકમનામું નીચે પ્રમાણે છે.
() “શ્વેતાંબરોને મંદિર તથા મૂર્તિના વહીવટનો સંપૂર્ણ અધિકાર આપવામાં આવે છે. કટિસૂત્ર-કછટ તથા લેપ કરવાને વેતાંબરેને સંપૂર્ણ અધિકાર છે. તેમની પદ્ધતિ પ્રમાણે ચક્ષુ-ટીકા-મુગટ અને અન્ય આભૂષણે ચડાવવાને પણ તેમને અધિકાર છે.
(આ) સન. ૧૯૦૫ માં થયેલા ટાઈમ-ટેબલની ગોઠવણ પ્રમાણે દિગંબરોને પણ તેમના સમય દરમિયાન ચક્ષુ-ટીકા-મુગટ અથવા આભૂષણથી રહિત મૂર્તિની પૂજા કરવાને અધિકાર છે. માત્ર તેમણે કછોટ, કટિસૂત્ર તથા લેપને ન ખસેડવાં કે તે સંબંધમાં માથું મારવું નહીં.
It is further admitted that the real question in this case is not one of the exclusive ownership but the exclusive management and that the plaintiffs will be satisfied if that is declared. We do not think it is necessary to give any specific directions as to the way in which the restoration of the atti etc., is to be carried out [R. P. P. C., I, 312 ]
The decree of the lower court be set aside and in lieu thereof the following decree is passed declaring
(i) that the Shwetambaris are entitled to the exclusive management of the temple and image of Shri Antariksha Parasnathji Maharaj with Rana, fatti and ear and that they have the right to worship that image with 78, stai, and gns and to put on ornaments over the same ( idol ) in accordance with their custom.
(ii) that the Digambaris have a right of worshipping the image in accordance with the arrangement made in 1905 without aeg, etær and મુટ or ornaments but are not to remove or interfere with #ોટા, જટિસૂત્ર and હે.
[R. P. P. C. 1, 817].

Page #17

૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
આ ચૂકાદાથી શ્વેતાંબરોને અમુક પ્રકારને સંતોષ થયે, પણ દિગંબર ઘણું જ નારાજ થયા. તેથી તેમણે ઈગ્લાંડમાંની પ્રીવી કાઉન્સીલમાં અપીલ કરી. આ અપીલને ચૂકાદે સન ૧૯૨ના જુલાઈની ૯ મી તારીખે આવ્યા. પ્રોવી કાઉન્સીલે નાગપુર કેર્ટને ચૂકાદાને જ માન્ય રાખે અને દિગંબરોની અપીલ કાઢી નાખી. તેમ જ નાગપુરની કોર્ટમાં શ્વેતાંબરને જે ખર્ચ લાગ્યું હતું તે ખર્ચ અને પ્રીવિકાઉન્સીલમાં કેસ ચાલે તે દરમ્યાન ઈંગ્લાંડમાં “વેતાંબરેને થયેલે ૬૮૯ પાઉન્ડ(લગભગ દશ હજાર રૂપિયા)ને ખર્ચ દિગંબરોએ વેતાંબરને આપવો એ તને પણ પ્રીવી કાઉન્સીલે હુકમ કર્યો.
અત્યારે આ વ્યવસ્થા અનુસાર જ બધે કારભાર ચાલે છે. વેતાંબરી સંપૂર્ણ રીતે વહીવટને સર્વાધિકાર ભોગવે છે. મંદિરમાં સુધારા-વધારા જે કંઈ કરવું હોય તે વિના ડખલગીરીએ કરી શકે છે. સન ૧૯૦૫ નું ટાઈમ-ટેબલ માત્ર કાયમ રહ્યું છે અને તે પ્રમાણે દિગંબરભાઈઓને તેમની વિધિ પ્રમાણે તેમના સમયમાં પૂજા-અર્ચા કરવાનો અધિકાર મળે છે. આ પછી બીજા પ્રસંગોની હકીકત હવે પછીના લેખમાં.
(અપૂર્ણ)
9 Their Lordsbips do this day agree humbly to report to your Majesty as their opinion that this appeal ought to be dismissed and the decree of the Court of the Judicial Commissioner of the Central Provinces dated the 1 st day of October 1923 affirmed and that the petition for stay of execution ought to be dismissed.
And in case Your Majesty should be pleased to approve of this report then Their Lordships do direct that their be paid by the Appellants to the Respondants their costs of this appeal incurred in the Court of the said Judicial Commissioner and the sum of Z. 689 3 s. o d. for their costs theirof incurred in England.
[ ગ્રીવી જાન્સીનો રિપોર્ટ તા. ૧-૭-૧૬૨૨, ૯-૭-૧૯૨૯ ]

Page #18

તરવાવબોધ. એ
લેખક–આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ, ( ગત વર્ષના પૃષ્ઠ ૨૩૯ થી ચાલુ)
આરેગ્યતા મળી શકે જ નહિ. લૌકિક દૃષ્ટિથી માનવી ભલે ઉઘે, પ્રમાદી બને પણ ભાવી અશાતા વેદનીને ઐણ રાખી શાતા વેદનીના ઉદયતે ચોવીસે કલાક નિરંતર જાગતું જ રહે છે; ને શાતા કહેવામાં આવે છે. પણ વેદનીયકર્મને કારણ કે ભાવીના કામમાં ભૂલવાનું હોય જ નહિ. ક્ષય ન થાય ત્યાંસુધી આરોગ્યતા પ્રાપ્ત થાય જે સમયે જે બનવાનું હોય છે તેમાં એક નહિ અને એટલા માટે જ વ્યવહારમાં કઈ સમય પણ આઘો પાછો થાય નહિ. માનવીઓ પણ એમ નથી કહેતું કે મારા આત્માને ઠીક પિતાને કરવાનું કામ મુલતવી રાખીને ફેરફાર છે; પણ મારા શરીરને ઠીક છે, મારી તબીઅત કરે છે અને પોતે માને છે કે મેં ફેરફાર કરીને સારી છે એમ કહેવાની લોકિક વ્યવહારમાં કામ લંબાવ્યું છે, પણ માનવી ભૂલે છે. તેનું પ્રવૃત્તિ ચાલી રહી છે. તે સ્પષ્ટ સૂચવે છે કેકરેલું કાંઈ પણ બની શકતું નથી. પણ ભાવીને કર્મના ઉદય તથા ક્ષપશમને આશ્રયીને મંજુર ન હતું એટલે આવી રીતે ફેરફાર આવી પ્રવૃત્તિ ચાલે છે. કર્મને ઉદય તથા થયો છે, એમ માનવી સમજતું નથી. પાંચ ક્ષયોપશમ શરીરમાં જણાય છે. ઉપશમભાવ સમવાયમાં કાળ પણ એક સમવાય છે. તેની તથા ક્ષાયિક ભાવ આત્માને આશ્રયીને છે. જે કચાશ હોય તો બધી વાતે તૈયારી હોય અર્થાત્ આત્મસ્વરૂપના બોધક છે અને એટલા છતાં પણ કામ અટકી પડે છે અને એટલા માટે જ બને અપદ્ગલિક માન્યા છે. બાકી માટે સારી રીતે સમજેલા અને કિનારા પાસે શપથમિક તથા ઔદયિકભાવ પૈગલિક છે. આવેલા જ્ઞાની પુરુષે પણ ભાવસ્થિતિ પાકેલી દાયકભાવમાં વિપાકઉદય છે અને ક્ષાપન હોવાથી કાંઈક કચાશને લઈને થોડા પણ શમિકભાવમાં પ્રદેશ ઉદય હોય છે. આ બને રખડે છે. અંતરંગથી બધીય તૈયારી હોવા ઉદયે દેહાશ્રિત હોવાથી દેહને પ્રધાન રાખીને છતાં પણ જ્ઞાન, અનાસક્તિ આદિ બધું ય વ્યવહાર કરવામાં આવે છે. એટલા માટે જ હોવા છતાં પણ મેહનીય કાંઈક ભૂલ ખવડાવે છે. શુભાશુભ બને પ્રકૃતિઓને તીવ્ર-મંદ ઉદય જેથી આત્મવિકાસની વૃદ્ધિ થતી અટકી પડે છે, હોવા છતાં તીવ્ર ઉદયવાળી પ્રકૃતિને મુખ્ય માટે કાંઈ પણ આશ્ચર્ય પામવા જેવું નથી. રાખીને મંદ ઉદયવાળીને શૈણુ રાખવામાં આવે લેકે માં જે કાંઈ કહેવાય છે કે જે કાંઈ થાય છે છે. શાતા વેદનીનો ઉદય તીવ્ર હોય તે શાતા તે સારાના માટે થાય છે, તેથી વિપરીત બન- કહેવામાં આવે છે અને અશાતાને તીવ્ર હોય વામાં પણ કાંઈક કુદરતી સંકેત હોય છે, જેને તો અશાતા કહેવામાં આવે છે. જે કે શાતા અલ્પ બુદ્ધિવાળા માણસ સમજી શકતા નથી. અથવા અશાતાના તીવ્ર ઉદય વખતે શાતામાં
ઉદય હોય છે છતાં તે મંદ હોવાથી તેને પૈણ ભાવરે ગ ગયા સિવાય સાચી સંપૂર્ણ રાખવામાં આવે છે.
૬૭.

Page #19

૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
-
૩૮
હોતી નથી, માટે મહાપુરુષ તથા ઉચ્ચ કોટિના દયિકભાવમાં સુખ, શાંતિ, આનંદ જેવું આત્માઓની પંક્તિમાં ગણાવા ખોટે ડાળ કશું યે હોતું નથી, તો યે મોહનીયના દબાણથી પણ કરતા નથી, કદાચ મહિનયના દબાણથી અનાદિ કાળથી જ આત્મા અનુકૂળ દિગલિક પૌદ્ગલિક વસ્તુઓ ઉપર પ્રેમ ઉત્પન્ન થાય વસ્તુઓમાં બધુયે માનતો આવ્યો છે જેથી તો એ આસક્તિભાવને આધીન થતા નથી. કરીને પથમિક કે ક્ષાયિક ભાવથી પ્રગટ ભેદજ્ઞાનની સહાયતાથી મેહના બળને શિથિલ થતાં આત્મિક સુખ-શાંતિ આદિ તરફ અરુચિ
અતિ અહિ તર અગ્રિ બનાવી દે છે. એટલે અજ્ઞાની જનતાને મેહ ધરાવે છે. અને તેને મેળવવા કર્મનો ક્ષય કર. એટલે કનડે છે તેટલો તેને કનડી શકો વાની ભાવનાઓ તથા પ્રવૃત્તિઓને આદર કરતું નથી અને સુખશાંતિથી જીવન વ્યતીત કરે છે. નથી પણ પિગલિક સુખનાં સાધન મેળવવાની ભાવસ્થિતિની કાંઈક કચાશને લઈને પ્રભુની ભાવના તથા પ્રવૃત્તિને આદર કરે છે. અને આજ્ઞાઓનું બરાબર પાલન ન થવાથી કાંઈક ચોવીશે કલાક પચેંદ્રિયોના વિષયને પ્રાપ્ત અંશે વિરાધક ભાવવાળે રહે છે. તોયે સમકરવાની આકાંક્ષાવાળો રહે છે. ઓપચારિક કિતનું બીજ વવાઈ જવાથી દર્શન મેહનીયને ધર્મવાળી બાહ્ય ક્રિયાઓ પણ વૈષયિક ઇચ્છા- નબળું બનાવેલું હોય છે તેથી તેનો આત્મા ઓથી આદરે છે. અર્થાત રસગીરવતા, શાતા- શુદ્ધ શ્રદ્ધાથી વાસિત હોય છે. એટલે અપુનગેરવતા અને દ્વિગારવતા મેળવવા બાહા ધકપણે શીધ્ર કોને ક્ષય કરીને નિર્વાણ ક્રિયાઓનો દેખાવ કરે છે. પણ રાગદ્વેષની મેળવી શકે છે. તેથી તે તિર્યંચ તથા નારકીની પરિણતિને ક્ષય કરતું નથી તે તેની કષાય- ગતિઓથી મૂકાયેલો હોય છે. એટલે મોટે ભાગે વિષયવાળી મનોવૃત્તિઓ ઉપરથી સ્પષ્ટ જણાઈ મનુષ્ય તથા દેવભવને મેળવે છે, કારણ કે તેના આવે છે. સમભાવ વીતરાગ દશાનો અંશ પણ અધ્યવસાયની અત્યત અશુદ્ધિ હોતી નથી ન હોવા છતાં છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકના માન મેળવ- તેથી તે માઠી ગતિ મેળવતો નથી. વાની ઈચ્છા રાખનાર પિતાને ઉત્કૃષ્ટ ચારિત્રી
વસ્તુને વસ્તુરૂપે જાણવી તથા શ્રદ્ધવી તે માનીને અને બીજાને શિથિલ ચારિત્રી માનીને
દર્શનમોહના ક્ષે પશમ સિવાય બની શકે ગર્વથી ફુલી જનારમાં આત્મિક ગુણ મેળવવાની
નહિ. કદાચ અપ્રત્યાખ્યાની આદિ વિરતિના યોગ્યતા સરખી પણ હોતી નથી, કારણ કે આવી
બાધક આવરણાની તીવ્રતાથી વિરતિના પરિ. ભાવનાઓ અજ્ઞાનતાને લઈને થાય છે તેથી તે
ણામ ન પણ થાય તોયે શુદ્ધ શ્રદ્ધાના બળથી મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનકનું સૂચન કરે છે.
આત્મા પિતાને ઉન્નત બનાવી શકે છે. અને ૩૯
વિરતિના બાધક કર્મોને ખસેડીને પરમાત્મસમભાવીનું અંતરંગ મિથ્યા મન, માયા, દર્શન કરી શકે છે, માટે આ કાળમાં તે એટલું
ત્કર્ષ તથા પાપકર્ષથી મુકાયેલું હોય છે. પણ પ્રાપ્ત થઈ જાય તેયે માનવજીવન સફળ તેનામાં ખોટું માન મેળવવાની કુરણ સરખીયે થયું કહી શકાય.
(ચાલુ)

Page #20

સંયમ અને શ્રમણ છે
કઈ પણ રાષ્ટ્રના વિકાસને મુખ્ય આધાર એ છ ખંડેરો પોતાના ભવ્ય ભૂતકાળ પર એની સંસ્કૃતિ પર જ નિર્ભર છે. જે રાષ્ટ્રની ઊભાં ઊભાં અશ્રુ સારી રહ્યા છે. સંસ્કૃતિ વિશુદ્ધ ને વિશાળ હોય છે, તે રાષ્ટ્રની તેમજ પ્રચંડ સૈન્ય લઈ ઈ. સ. ૭૧૨ માં નિતિક વિશુદ્ધતાની પ્રતિભા અન્ય રાષ્ટ્ર પર હિંદ પર પ્રથમ આક્રમણ મહમદ ઈબ્ન કાસમે પડે જ છે. અને વિશ્વના અન્ય રાખ્યું તે કર્યું, તે પછી મદિર ને વિહારેને વિધ્વંસ વિશદ્ધ રાષ્ટ્રને સહજ રીતે જ પોતાના માટે કરનાર ગિજનીના મુહમદથી માંડી મહંમદ આદર્શ કલ્પી લે છે. "
ઘોરી સુધીના પ્રત્યેક બાદશાહની મુરાદ એક જ પણ રાષ્ટ્રના વિકાસનો આધાર જેમ સંસ્કતિ હતી કે મોગલને વિજયધ્વજ હિંદ પર સદા છે તેમ સંસ્કૃતિની વિશુદ્ધતા ને ઉદારતાનો ફરકતી રહે. પણ એ મૂરાદ ધૂળમાં મળી આધાર નૈતિક સંયમ છે. નૈતિક સંયમના કારણ કે વિલાસના મુક્ત વાતાવરણે નૈતિક સ્પન્દનથી જ સંસ્કૃતિને દેહ અકત્રિમ રીતે સયમનો નાશ હતો. વિકસી ઊઠે છે-વૃદ્ધિ પામતે જાય છે, પણ બીજી બાજુ નિતિક સંયમના પ્રતિક સમા
જ્યારે સંસ્કૃતિમાં નૈતિક સંયમને હાસ થતો હિન્દ પર અનેક આક્રમણે થયાં. અનેક માનવ જાય છે ત્યારે એ સંરકૃતિનું બેખું માત્ર રહી શત્રુઓ હિન્દ પર ત્રાટક્યા, અજ્ઞાનની કાળજાય છે–આત્મવિહેણ મડદા જેવું ! પછી રાત્રઓમાં હિદની સંસ્કૃતિ પર અનેક પ્રહારે તે એ કેવાય છે, સડે છે, દુર્ગન્ડ મારે છે ને થયા, એની સંસ્કૃતિને જીવતી સળગાવી મૂકઅને નાશ પામે છે.
વાના મ્લેચ્છ પ્રયત્ન થયા, એની ઉજજવળ આના પ્રત્યક્ષ દાખલાઓ માટે જરા ભૂત
કીર્તિ પર કલંકના ટીલા તાણવાના અખતરા કાળ પર દષ્ટિક્ષેપની આવશ્યક્તા છે. હજારો
અને જ્ઞાનભંડાર ને સ્થાપત્યને તોડી-ફોડીને વર્ષને ભેમિયે આપણે ઈતિહાસ આપણને
વિલીન કરવાના વિવિધ પ્રયત્ન થયા; છતાં હાકલ કરી, સૂચન કરે છે. રોમની સંસ્કૃતિ
એની સંસ્કૃતિ અખંડ રહી, એનું નૂર વિકસતું નિયાના દેશો માટે એક અનેરા આદર્શરૂપ ગયુ. કચરા બળીને ખાક થયા અને શુદ્ધતા હતી. દુનિયાની સંસ્કૃતિમાં રોમનું ગેરવવતુ સાધક વિરુદ્ધ
અધિક વિશુદ્ધ બની ! મસ્તિષ્ક ઉન્નત હતું. રેમનો માનવી એ દિવ- અલબત્ત, તે યુગમાં પ્રજા નિરુદ્યમી બની સોમાં પિતાના રાષ્ટ્રની ઉચ્ચ સંસ્કૃતિ માટે પણ નિવય તો નહીં જ. હિદે બધું ખાયું ગૌરવ લેતે ને પોતાની જાતને ધન્ય માનતે હતું પણ નૈતિક સંયમને પિષતી શ્રમણ પણ જ્યારથી વિલાસનું સુંવાળું વાતાવરણ સંસ્કૃતિ એણે નહતી એઈ. શ્રમણ સંસ્કૃતિએ શરૂ થયું ને નૈતિક સંયમનું અધઃપતન આર. બહારને અનેકવિધ પ્રહારેમાં પણ પ્રજાના ભાયું ત્યારથી એ ભવ્ય સંસ્કૃતિની પણ મંદ નૈતિક સંયમને જાળવવા પ્રયત્ન ચાલુ જ પ્રવાહ અવનતિ આરંભાઈ. પરિણામે આજના રાખ્યા હતા. અને પ્રજાને પણ પૂર્ણ વિશ્વાસ

Page #21

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
હતો પ્રમાણેના સંયમપૂર્ણ માર્ગદર્શન પર! ટાળે. એ દીપકમાં કેટલાએ અનામી શહીદેએ શ્રમણાએ સંયમ દ્વારા બુદ્ધિ-વિકાસને, સંયમ- તેલ રેડયું અને દીપકની પ્રવૃદ્ધમાન તમાં દ્વારા આત્મવિકાસને, સંયમ દ્વારા શારીરિક ગુલામીને અન્ધકાર નાશ પામ્ય, ગુલામ પ્રજા દઢતાને, સંયમદ્વારા નૈતિક હિમ્મતને, સંયમ- મુક્ત બની. દ્વારા પ્રોઢ પ્રતિભાને અને સંયમદ્વારા મુક્તિને એમ ભિન્ન ભિન્ન શૈલીએ તે તે કાળના પ્રવાહને
આજે ભારતમાં ચારે બાજુએ પ્રકાશ છે અનુરૂપ સચોટ ઉપદેશ આપી, હિન્દની પ્રજાને
તે નૈતિક સંયમને છે, એમાં આઝાદીનું મધુર નૈતિક સંયમથી છૂટી પડવા ન દીધી.
" સિમત કેવું મેહક લાગે છે! બધાય દીપક બૂઝાઈ ગયા પણ સંયમને પણ...મધુર મિતની મોહકતા પર મોહિત દીપક જવલન્ત રીતે જલતો જ રહ્યો. એ પ્રકાશનું મૂલ્યાંકન તો કરવું જ પડશે-તે છે સંયમદીપકને પ્રકાશ ગુલામ માનવીને અન્ધારા નૈતિક સંયમ! અને એના પિષક સાચા શમણે. હૈયામાં અજવાળું પાથરતા ને કોકવાર સુષુપ્ત શ્રમણ સંસ્કૃતિનું મહત્વ ભૂલનાર, આઝાદીનું માનવીને જાગરૂક બનાવી, આઝાદીના પંથનું મહત્વ કદી સમજી શકતા જ નથી. માર્ગદર્શન કરાવતા. એ જ શ્રમણ સંસ્કૃતિના અમર-દીપકની
ચન્દ્રપ્રભસાગર જોતમાંથી ગાંધીજીએ પણ એક દીપક પ્રગ
(ચિત્રભાનુ)

Page #22

વર્તમાન
શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્ર માટે મળેલા અભિપ્રાય.
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાના કાર્ય વાહકો યાગ્ય, ધર્મ લાભપૂર્ણાંક લખવાનુ કે ગૂજર ભાષામાં અનુવાદિત શ્રી પાર્શ્વ નાથ ચરિત્ર મળ્યુ છે. પહેલાનાં અનુવાદ અને પ્રકાશનની દષ્ટિએ
આ અનુવાદના પ્રકાશનમાં સભાએ અજોડ પરિશ્રમ કર્યાં છે. કલાત્મક સુંદર ચિત્ર વગેરેથી આ ગ્રન્થ જેટલા બહારથી આકષ ક છે એટલા જ ભાષાન્તરની સરળતા અને અનુવાદિતાની દૃષ્ટિએ અભ્યંતર પણ આકર્ષીક છે. મને જણાવતાં આનન્દ થાય છે કે સભા જો આવાં સુંદર પ્રકાશના પ્રકાશિત કર્યે જ જશે તા અલ્પકાળમાં સાહિત્ય-જગતમાં સર્વ શ્રેષ્ઠ સ્થાન પ્રાપ્ત કરશે જ. સરળ, ાચક અને કલાત્મક ચિત્રાથી સુશોભિત આ ચરિત્ર જોઇ હું અતિ પ્રસન્ન થયા છે.
આ ગ્રન્થની એક વિશિષ્ટતા તા સાહિત્યરસિક શ્રીયુત્ વલ્લભદાસભાઇની સમાલાચનાપૂર્ણુ એકાશી પાનાની પ્રસ્તાવના છે, જે ભાષાન્તરની મહત્તામાં અભિવૃદ્ધિ કરે છે ! એજ ચન્દ્રપ્રભસાગરના ધર્મ લાભ,
પાલણપુર સમાચાર.
યુગવીર આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજની અધ્યક્ષતામાં શ્રાવણ સુદિ ૪, તા. ૧૭ મીએ માસખમણુના ધર અને આજે જ સ’ક્રાન્તિ હાવાથી ચંદ્રમાહનલાલે જૈનાચાર્ય શ્રી ૧૦૦૮ શ્રીમદ્ વિજયાનંદ. સૂરીશ્વરજી મ. રચિત શ્રી પદ્મપ્રભુ સ્વામિનું
સમાચાર.
સ્તવન અને શ્રી નટવરલાલે ગુરુવ્રુતિનુ` સંસ્કૃત વલ્લભ અષ્ટક સ`ભળાવ્યું હતું.
પતીયાલાનિવાસી વિદ્યાથી પ્રકાશે (જૈન બ્રાહ્મણું ) પૂ. પા. આ. ભગવાનજીએ વિદ્યા સ''શ્રી સથાપન કરાવેલી સસ્થાઓ અને ઉપકારાનુ દિગ્દર્શન સુંદર રીતે ગુરુસ્તુતિ સાથે જણાવ્યું હતું.
પતીયાલા પંજાબથી આચાર્યં શ્રીજીના દ નાથે પધારેલા પ્રેસર પુરુષાત્તમચંદ્રજી જૈન બ્રાહ્મણ-એમ. એ. મધુર સ્વરે વત માન જૈન સમાજની ઉન્નતિ અવનતિના કારણેાની ખાખતેમાં ભાષણ આપ્યું હતું કે–અમારી વર્તમાન જૈન સમાજની અવસ્થા જોતાં આજે અમારી સખ્યા લેટમાં મીઠા જેટલી પણ નથી અને એમાં પણ ફુટ ઘણી, એનું કારણ મને તા એક જ લાગે છે કે જૈનશાસ્ત્રો અને જૈનતત્ત્વ સમજવાની બુદ્ધિ નથી.
અમે વિશ્વ તરફ દષ્ટિ નથી નાંખતા કે:~ ઇસાઇએની સ ંખ્યા ૯૯ કરાડની, બૌદ્ધોની ૮૦ કરાની, અને મુસલમાનેાની ૬૦ કરાડની વસ્તી છે. અરે જેને ૫૦-૬૦ વર્ષ થયા એવી આય સમાજની પણ આજે ૫૦ લાખની વસ્તી થઈ ગઈ છે. જ્યારે જે ધમ અનાદિ કાળથી ચાલ્યા આવે છે તે જૈનધર્મની આજ તેર લાખની સંખ્યા થઈ ગઈ છે, તે દુ:ખના વિષય છે. આચાર્ય શ્રીજીએ આ માટે ઘણા પ્રયત્ના કર્યાં છે. જૈન ધર્મ વીરે અને મહાદુરાના ધર્મ છે વગેરે ઉપર જણાવ્યું હતું. પછી આચાર્ય શ્રીજીએ માંગલિક સ્તન્ત્ર સંમ ળાવી ભાદરવાની સ'ક્રાન્તિનું નામ સંભળાવ્યુ. પજામનુ ભાક્રમાસ બેઠું તેમાં આવતા કલ્યાણુકાના નામ સંભળાવી, માસધરનું

Page #23

૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મહત્ત્વ સમજાવી નજીકમાં શ્રી પર્યુષણ મહા- શ્રી જૈન આત્માનદ સભા ભાવનગર તરફથી પર્વ આવતા હોવાથી એમાં તપ, જપ આદિ બંધાતા શ્રી જ્ઞાનમંદિરનું દાનવીર ધાર્મિક કાર્યો વિશેષ કરવા ઉપદેશ આપે શેઠ ભેગીલાલભાઇ મગનલાલ સભાએ ખરીદેલ નવું મકાન અને તેના
મીલવાળાનાં મુબારકહસ્તે નામાભિધાનની કરવામાં આવેલી વિધિ.
કરવામાં આવેલું શ્રી આત્માનંદ પુણ્ય ભવનનું નામ
ખાતમુહૂર્ત. ભિધાનની ક્રિયા થઈ રહ્યા પછી આ સભાના શ્રાવણ વદી. ૧ સેમવાર તા. ૨૮-૮-૧૯૫૦ મુખ્ય સેક્રેટરી ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસે નાં રોજ આ સભા તરફથી તેમનાં મૂલભૂત પિતાનું સંક્ષિપ્ત વ્યક્ત કરતાં જણાવ્યું કે- ઉદ્દેશ પ્રમાણે એક સુંદર જ્ઞાનમંદિર કરવા દરેક સંસ્થા ઘણા ભાગે જૈન સમાજ પાસેથી સભાના મકાનની કરોકર લીધેલા મકાનને નવે. જરૂરીયાત પ્રમાણે ( આવશ્યકતા પ્રમાણે) સરથી જ્ઞાન ભંડારનું સંપૂર્ણ સર્વ રીતે રક્ષણ સાંપડેલા નાણાવડે પિતાની સંસ્થાને વહીવટ થઈ શકે તે માટે સુંદર ચણાવવાની શરૂઆત ચલાવતા હોય છે. નિયમ, ધરણું અને પ્રમાણિ- કરતાં ઉપરોક્ત દિવસે તેનું (મંગળ મુહૂર્ત). કપણે વહીવટ કરનારી સંસ્થાને નાણું મળી રહે ખાતમુહૂર્ત કરવામાં આવ્યું હતું. છે, અને તે જ રીતે આ સંસ્થા પાસે જે જે તે વખતે તમામ સભાસદોને આમંત્રણ ખાતામાં ભડોળ એકઠું થયેલ છે, તેના સીકયુ કરવામાં આવ્યું હતું. આ શુભ પ્રસંગે ઘણું રિટી જવાબદારીપૂર્વકની ભાવિ રક્ષણે માટે સભાસદે હાજર હતા. ખાતમુહૂર્ત થઈ રહ્યા
જના કરવાને પિતાને ધર્મ સમજે છે, એ પછી શેઠ સાહેબ ભોગીલાલભાઈની અધ્યક્ષ રીતે આ મકાન તેવી સ્થિતિ ભવિષ્યમાં સભાની તામાં મેલાવડ જવામાં આવ્યા હતા. આર્થિક સ્થિતિ સદ્ધર રહે, વહીવટ ઉદ્દેશ પ્રમાણે
શરૂઆત થતાં શ્રી જેન આત્માનંદ સભાનાં ચાલે અને સીકયુરીટી બરોબર કાયમ માટે
મુખ્ય સેક્રેટરી ગાંધી વલભદાસ ત્રિભુવનદાસે સચવાય તે ઉદ્દેશથી જ આ મકાન ખરીદ કર
પિતાનું વક્તવ્ય જણાવતાં કહ્યું કે–સભાનાં મૂળ વામાં આવેલું છે. હવે આજે તે મકાનનું
ઉદેશમાં એક જ્ઞાનમંદિર કરવું તેમ હતું નામાભિધાન કરવા માટે આપ સર્વને આમંચ્યા
પરંતુ તેને માટે સ્થાન, અનુષ્ઠાન અને તેમાં છે, અને દાનવીર પુણ્ય પ્રભાવક શેઠ શ્રી ભેગીલાલભાઈ મગનલાલ મીલવાળાના
આ પધરાવવામાં અમૂલ્ય પ્રાચીન હસ્તલિખિત પ્રતો
વિવિધ આગમો વગેરે સાહિત્ય ગ્રંથરને મુબારક હસ્તે નામાભિધાન ક્રિયા હમણું થઈ અને તેના ઉપરોક્ત નામ આપવામાં આવ્યું તે
15 જેઈએ. ગુરુકૃપાથી સ્થાન પ્રાપ્ત થયા પહેલાં
તે પરમ ઉપકારી પ્રવર્તક શ્રી કાન્તિઆપે જોયું છે તેથી આપ સર્વ સભ્ય હોવાથી આપને આનંદ થાય તે સ્વાભાવિક છે. પરંત વિજયજી મહારાજના પ્રશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી આ સભાના કાર્યવાહકે તેથી પોતાની જવાબ ભક્તિવિજયજી મહારાજે પોતાની અંતિમ દારીથી આજે સત થાય છે તે માટે અમો કાઈ. સ્થિતિ વખતે (તેઓ ભાવનગરમાં બિરાજમાન વાહકને પરમ આનંદ થાય છે, વગેરે હકીકત હતા, અને સ્વર્ગવાસ પણ ત્યાં થયો હતો) જણાવ્યા બાદ ટીપાટી આપવામાં આવી હતી સભાની મુખ્ય જવાબદાર વ્યક્તિને બોલાવી અને શેઠ સાહેબ ભેગીલાલભાઈને ફુલહાર સુમારે ચૌદશે હસ્તલિખિત આગમ વગેરે અર્પણ થતાં મેળાવડે વિસર્જન થયા હતા. વિવિધ સાહિત્યની પ્રતેને અમૂલ્ય વારસે સભાને

Page #24

શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા તરફથી ખુલ્લું મુકાએલ
આત્માનંદ પુણ્ય ભવન,
આત્માનંદ પુણ્ય ભવત
2
તો
NOT હતા
. RE 2
TET 1
ઉપરોક્ત મકાનની નામાભિધાનની શેઠ ભેગીલાલભાઈ મગનલાલ મીલવાળાના
મુબારક હસ્તે કરવામાં આવેલી વિધિ. સ', ૨૦૦૬ શ્રાવણ સુદ ૬ શનિવાર તા. ૧૯-૮-૧૫૦

Page #25

શેઠ ભોગીલાલભાઈ મગનલાલ મીલવાળાના હસ્તે શ્રી જ્ઞાનમંદિરના મકાનની ખાન્તમુહર્તાની થઈ રહેલ માંગલિક ક્રિયા–ભાવનગર,

Page #26

વર્તમાન સમાચાર,
કાયમ માટે સુપ્રત કર્યો. સંરક્ષણ ને ઉપગ શ્રીના ઓઈલપેઈન્ટીંગ ફેટા સાથે મકાન કરવાની આજ્ઞા કરી. તે પછી થોડા વખત તૈયાર થયે નામાભિધાન ઉપરોક્ત રીતે કરવાને બાદ આજ સમુદાયના મુનિરાજ શ્રી લબ્ધિ. પણ પછીની મીટીંગમાં નિર્ણય થયો હતે. વિજયજી મહારાજે પિતાની છેલ્લી માંદગીના જે હકીકત તે વખતે “આત્માનંદ પ્રકાશ” પ્રસંગે પિતે શ્રી શીહોર ગામે બિરાજમાન હતા માસિકમાં છપાયેલ તે અનુસાર આ ખાતત્યાં પણ સેક્રેટરીને બોલાવી પોતાની પાસે મુહૂર્ત તેમને હાથે કરાવવા માટે (આમંત્રણ) તે જ અમૂલ્ય વારસો લિખિત પ્રતા સુમારે વિનતિપત્ર મોકલ્યા હતા. તેઓ સાહેબને સાડાત્રણસેંહ સભાને સુપ્રત કરી અને ફરસદ ન હોવાથી તેઓશ્રીના પરમ મિત્ર શેઠ સભા પાસે સુમારે બોંહ પ્રત હતી. હવે ભેગીલાલભાઈનાં હાથે કરાવવાનું તેઓશ્રીથી સુમારે બે હજાર પ્રતની જવાબદારી, સંરક્ષણ, સૂચન થતાં અને ઉદ્દઘાટન વખતે જરૂર ઉપગ વગેરે ફરજ સભાએ અદા કરવી જ હાજરી આપવાને પત્ર મળ્યા. ઉપરોકત જોઈએ. તે માટે અલગ મકાન જોઈએ. ગુરુ પ્રમાણે ખાન્તમુહર્ત આપની સમક્ષ થયેલું છે કપાથી તે પણ સાંપડયું. હવે તેને ચગ્ય તે રીતે સહકાર માટે એટલે શ્રીયુત્ ભેગીસંરક્ષણ મકાન તૈયાર કરી પધરાવવું જોઈએ. લાલભાઈને માટે પણ આભાર માન્યા સિવાય તે માટે સભાને નિરંતર ફકર થતી હતી. સભા રહી શકતી નથી. આ એક ખુશી થવા ગુરુકૃપાએ તે માંગલિક સમય આવી જતાં જેવી હકીકત છે. હમેશાં શુભ મુહૂર્ત જેમ તેનું અપૂર્વ મુહૂર્ત પણ આજે પ્રાપ્ત થયું. કેઈ ઉત્તમ કાર્ય કરવા માટે ઉચ્ચ નિમિત્ત લેવા જિનમંદિર, જ્ઞાનમંદિર બંને આ કાળમાં શાસ્ત્રો જણાવે છે, તેમ આત્મકલયાણ આલંબનરૂપ હેવાથી કઈ પુણ્યશાળી પુરુષને માટે જૈન મંદિરોનું ખાન્ત, પ્રતિષ્ઠા કે (ાથે જ ખાન્તમુહૂર્ત થવું જોઈએ. જેથી ઉદ્દઘાટન પણ દાનવીર, પરમ શ્રદ્ધાળુ જેનના દાનવીર જેત નરરત્ન શેઠ ભેગીલાલભાઈ હાથે થવામાં ભાવિની પ્રગતિ–ૌરવ અવશ્ય મગનલાલ મીલવાળા સાહેબને વિનંતિ કરતાં સમાયેલું તેમ જ્ઞાનમંદિર માટે પણ છે અને આનંદપૂર્વક સ્વીકાર કરતાં, આપ સર્વની
આવા ઉમત કાર્ય માટે તેથી તેનું ઉત્તમ ભાવિ સમક્ષ આનંદપૂર્વક ખાતમુહૂર્તની અનુપમ કિયા અત્યારે થયેલ છે.
પણ તરતજ દેખાય છે, તેમ આજે એક તાર
સભાને અમારા માનનીય સભ્ય શ્રી અને પચંદ ( હવે એક હર્ષની વાત આપની પાસે
ઝવેરભાઈને મુંબઈથી મળે છે. તેઓ લખે છે મકું છું. બે વર્ષ પૂર્વે જ્યારે શેઠ સાહેબ
કે શ્રી જેન કારત્નકેષ સમ્યક્ત્વને અનુપમ ભોગીલાલભાઈના લેકચર હેલનું દાનવીર શેઠ સાહેબ મેહનલાલભાઈ તારાચંદ J, P. ના
કથાઓ યુકત સુંદર ગ્રંથ જે મૂલ ગ્રંથમાં મુબારક હસ્તે નામાભિધાન કરવામાં આવ્યું
સભાને પ્રગટ કરવા રૂ. બે હજાર શેઠ તે વખતે આ કરવામાં આવતાં શ્રી જ્ઞાનમંદિરનું
નટવરલાલભાઈ છોટાલાલ વગેરે બંધુઓ સુંદર મકાન બનાવવામાં સહાય માટે રૂા. પાટણવાળા તરફથી મળ્યા હતા. તેમ અત્યારે તે પાંચ હજાર આપવાની ઉદારતા જણાવી ગ્રંથના છપાતા અનુવાદ ગ્રંથમાં રૂ. ૩૫૦૦) હતી. અને તે જ્ઞાનમંદિરના એક હોલને સાડા ત્રણ હજાર રૂપીયા આથિર્ક મદદના શ્રી મોહનલાલભાઈ સાહિત્ય હાલ અને તેઓ - સભાને આપવા માંગે છે તેવો ઉદારતા માટે સભા
*
*
*
*

Page #27

*
મી આત્માનંદ પ્રાય
ને અત્યારે તારી માને છે. વિજય મુહુર્ત અને ન્યાયના નિષ્ણાત હોવાથી જ આ કૃતિ એ પ્રભાવ સમજ. જે માટે શ્રી નટવરલાલ- લઘુ છતાં સુંદર બની છે. ભાઈ વગેરે બંધુઓનો આભાર માનવા સાથે શ્રીયુત અનુપચંદભાઈને ધન્યવાદ સભા આપે સંસારd સ્વરૂપ અને તેની નિવૃત્તિ” છે. હવે આપને વધારે વખત નહિં લેતાં બેસી જવાની રજા લઉં છું. છેવટે પ્રમુખ શ્રી શેઠ
શ્રી તીર્થકરાદિએ ફરી ફરી ને ગુલાબચંદભાઈ આણંદજીએ શેઠ સાહેબ ઉપદેશ કહ્યો છે. પણ જીવ દિશામૂઢ રહેવા ભેગીલાલભાઈ તથા પધારેલા સર્વ સભાસદોને ?
આ ઈછે, ત્યાં ઉપાય પ્રવતી શકે નહી. ફરી ફરી આભાર માન્યા બાદ સભાનાં માનનીય ટ્રેઝરર :
ના 2 ઠેકી ઠેકીને કહ્યું છે કેએક આ જીવ સમજે શેઠ શ્રી અમૃતલાલભાઈ છગનલાલે શેઠ ભેગી. તો સહજ મેક્ષ છે. નહી તે અનંત ઊપાયે લાલભાઈને હાર અર્પણ કર્યા બાદ ટીપાટી પણ નથી. અને તે સમજવું પણ કંઈ વિકટ આપ્યા બાદ મેલાવડે વિસર્જન કર્યો હતો.
નથીઃ કેમકે જીવનું સહજ જે સ્વરૂપ છે તે જ માત્ર સમજવું છે, અને તે કંઈ બીજાના સ્વ
રૂપની વાત નથી, તે વખતે તે ગોપવે કે ન સ્વીકાર-સમાલોચના.
જણાવે તેથી સમજવી ન બને. પિતાથી પિતે
ગુપ્ત રહેવાનું શી રીતે બનવા એગ્ય છે? પણ ભક્તિ-ભાવના.
સ્વMદશામાં જેમ ન બનવા ગ્ય એવું
પિતાનું મૃત્યુ પણ જીવ જુએ છે, તેમ અજ્ઞાન (નૂતન સ્તવન સંગ્રહ)
દશારૂપ સ્વરૂપ મેગે આ જીવ પિતાને, રચયિતા-મુનિરાજ શ્રી જખ્ખવિજયજી મહારાજ
પોતાનાં નહી એવાં બીજાં દ્રવ્યને વિષે સ્વપણે (ચાતુર્માસ આકાલા) માને છે. અને એ જ માન્યતા તે સંસાર છે, આ બુકમાં ૩૯ જુદા જુદા જિનેશ્વર તે જ અજ્ઞાન છે, નરકાદિ ગતિનો હેતુ તે જ છે; ભગવાન સ્તવને, બે ગીતે અને પદ્માવતી તે જ જન્મ છે, મરણ છે, અને તે જ દેહ છે. આરાધના કર પદ્યોનો સમાવેશ કરવામાં દેહના વિકાર છે; તે જ પુત્ર, તે જ પિતા, તે જ આવ્યા છે. પદ્યો, કાવ્ય કે સ્તવનો વગેરે કૃતિ એ
- શત્રુ, તે જ મિત્રાદિ ભાવ કપનાના હેતુ છે, એવી હોવી જોઈએ કે જેમાં ભકિતરસ બેલ- આ
અને તેની નિવૃત્તિ થઈ ત્યાં સહજ મેક્ષ છે. નારને ઉત્પન્ન થવો જોઈએ, પદ્યોની રચના,
અને એ જ નિવૃત્તિને અથે સત્સંગ, સત્પ* અલંકારો, જડઝમક, અનુપ્રાસ અને શબ્દ
રુષાદિ સાધન કહ્યાં છે, અને તે સાધન પણ રચના અનુપમ હોય ત્યારે ભક્તિરસ જામે છે.
જીવ જે પિતાના પુરુષાર્થને તેમાં ગેપગ્યા આ લઘુ પુસ્તિકામાં આવેલા સ્તવને ઉપરોક્ત
સિવાય પ્રવર્તાવે તો જ સિદ્ધ છે. વધારે શું રીતે રચાયેલા છે. પિંગલ વ્યાકરણ વિના
કહીએ? આટલે જ સંક્ષેપ છવમાં પરિણામ સુંદર સ્તવને, કવિતા બનતી નથી. ભાષાને
પામે તો તે સર્વ વ્રત, યમ, નિયમ, જપ, યાત્રા, અભ્યાસી વગેરે આ સ્તવનાવલીના રચયિતા ભક્તિ, જ્ઞાન આદિ કરી છુટે એમાં કંઈ મહામાં શ્રી જખ્ખવિજયજી મહારાજ તેવા જ સંશય નથી. ” અભ્યાસી, સાક્ષર, સાહિત્યકાર ઈતિહાસવેત્તા કમલાબહેન રતનચંદ સૂતરીઆ(M.A)

Page #28

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
. પ્રકાશક–શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર ...
વીર સં. ર૪૭. વિક્રમ સં. ૨૦૦૬
ભાદર :: તા. ૧૪મી સપ્ટેમ્બર ૧૯૫૦ ::
પુસ્તક ૪૮ મું,
અંક ૨ જે.
- શ્રી શીતલનાથ જિન સ્તવન,
(રાગદીપદારા દાદીર દારા મેરી લાડલી.) દિલદારા પ્યારા મારા-જિન મેરે પ્રાણ હી હુએ હૈ નયનેકા તું તારા. જિન શીતલ પર મનવા ડેલે, ડેલે કવિજન પ્યારા દેવલેકમેં સુરવર ડેલે (જિન પ્યારા. ૪.) હુમક ઠુમક નૃત્યકારા.
જિન મેરે. ૧ ગુણીજન ગાયે, મુનિજન ગાય, ગાયે ગણધર સારા; વીણુતાલ તંબુરે ગાવે, (જિન યારા. ૪.) ગાવે જિનવર પ્યારા. .
જિન મેરે. ૨ છે. બચ્ચે નાચે બુદ્દે નાચે, નાચે દુનિયા સારી, આત્મકમલમેં લબ્ધિ નાચે, (જિન પ્યારા. ૪) સુરત દેખ તુમ્હારી.
જિન મેરે. ૩. આચાર્ય શ્રીમદ વિજયલબ્ધિસરીશ્વરજી મહારાજ. p.

Page #29

આ તવાવબોધ. આ
લેખક–આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયકસ્તુરસૂરિજી મહારાજ,
(પૃષ્ઠ ૧૩ થી ચાલુ) ( ૪ )
કે તે જ્ઞાનીઓના વચનનો અનાદર કરે છે, આત્મા તે અનંતજ્ઞાની છે, શુદ્ધ છે છતાં દુરુપયોગ કરે છે. જ્ઞાનીઓનાં વચન અમૂલ્ય અનાદિ કાળથી મેહની સોબતથી અજ્ઞાની અને હોય છે. તેને પૌગલિક સુખના સાધન મેળઅશુદ્ધ કહેવાય છે, તે તાત્વિક નથી. આત્મા વવા અજ્ઞાની જનતાને વહેંચી નાખે છે બધુંય જાણે છે છતાં જગતને જોઈને મુંઝાય અર્થાત્ પીગલિક વૈષયિક સુખનાં સાધન મેળછે. આશ્ચર્ય મનાવે છે તે જ કર્મની પરાધી- વવા પ્રભુનાં વચનને વાપરે છે. તે અનંત નતા સૂચવે છે. કર્મને આધીન થઈ રહેનાર જ્ઞાનીઓનું અપમાન કરે છે, કારણ કે જ્ઞાની આત્મા સાચું અને સારું કરી શકે નહિ. કાર- એનાં વચન પૌગલિક વાસનાની વ્યાધિ મટા
કે કર્મની પ્રેરણાથી જણાય, કરાય તે વેભા- ડીને ભાવ આરેગ્યતારૂ૫ આત્મવિકાસ સાધીને વિક છે સ્વાભાવિક નથી. સ્વાભાવિક દશામાં શાશ્વત આત્મિક સુખ-શાંતિ તથા આનંદ પ્રાપ્ત પરતંત્રતા હોતી નથી, કારણ કે તે ઔપથમિક કરાવનારાં હોય છે, માટે જ વચનેને પોગઅથવા તે ક્ષાયિકભાવ હોય છે. આપશમિક લિક સુખ મેળવવા દુરુપયોગ કરે ન જોઈએ. તથા ક્ષાયિક ભાવ અથવા તે ક્ષાપશમિક ભાવ સિવાય સાચું જાણું શકે નહિ, સાચું અનુભવ જ્ઞાન સિવાય માત્ર લખેલું વાંચી શ્રદ્ધી શકે નહિ અને સાચું કરી શકે પણ જવાથી તે મિથ્યાભિમાન પોષાય છે પણ નહિ. ફક્ત સાચું કહી શકે છે, પરંતુ સાચું સુખશાંતિ-સમભાવ મળી શકતાં નથી. જ્યાં કહેવા માત્રથી સાચું સ્વરૂપ મેળવાય નહિ. અને સુધી કર્મ વિવર આપે નહિ ત્યાં સુધી અનુસાચા સુખી થઈ શકાય નહિ. તેમજ સાચી
ભવજ્ઞાન થવું મુશ્કેલ છે. અનુભવજ્ઞાનશૂન્ય સંપત્તિ અને આનંદના લોગી બની શકાય અણજાણ જ કહી શકાય. તદ્દન અણજાણે માણસ નહિ. અજ્ઞાની છાએ માની રાખેલા સુખ ગમે તેટલું વાંચી જાણે છતાં તેને પ્રભુને માર્ગ શાંતિ અને આનંદની સાથે સરખાવીને જડી શકતું નથી. અને તેથી સારંભી તથા પિતાને સુખી માનનારા અથવા શાંતિ તથા સકષાયી પ્રવૃત્તિઓને ધર્મ માને છે–મનાવે છે. આનંદમાં મગ્ન રહેનાર જ્ઞાનીઓની દ્રષ્ટિમાં ધર્મ શોધવાથી જડતો નથી. અપ્રમત્ત દશા બાળજીવ તરિકે જ હોઈ શકે છે. અજ્ઞાની સંસાર- તે જ ધર્મ છે. જ્યાં ચોવીસે કલાક પ્રમાદને વાસી છાની પાસેથી સુખ મેળવવાની આશા આદર થતો હોય ત્યાં ધર્મની સંભાવના પણ રાખનાર અથવા તે તેમની સહાયતાથી સુખની થઈ શકે નહિ. વીશે કલાક સારંભી ગ્રહપ્રાપ્તિ થાય છે એવી શ્રદ્ધા રાખનાર જ્ઞાની- ની સબતમાં રહેનાર સંયમી બની શકે ઓના વચન વિચારવાને અધિકારી નથી કારણ નહિ, ધર્મ હોય ત્યાં છકાયને આરંભ હોય

Page #30

તાવળે.
૨૩
નહિ. નિર્દયતાથી છકાયને આરંભ કરી તેમના સંસર્ગમાં રહેવું અને તેમને ઘણા સ્નેહ કરાવી-અનુદીને ધર્મ માનનારને પ્રભુ સંમત તથા હેત દેખાડવું તે સંયમ નથી, અથવા હોય જ નહિ.
તે ધર્મના નામે અનેક પ્રકારનાં આરંભ(૪૨)
સમારંભ કરાવી પરિગ્રહનો સંચય કરી ગૃહસ્થ વીતરાગ દશાનું વર્ણન વીતરાગ સ્વયં પણ નાં વખાણ કરવાનું નામ સંયમ નથી. સંયમી કરી શકે નહિ, કારણ કે તે આત્મસ્વરૂપ પુરુષો તે સંસારથી પર હોય છે, આરંભ-પરિ. હોવાથી અનુભવગમ્ય છે. મમતા હોય ત્યાં ગ્રહથી મૂકાયેલા હોય છે, મમતાની વાસનાથી સુધી અનાસક્તિઓ પ્રગટે નહિ, તેથી મહા- રહિત હોય છે. નિરંતર આત્મસંસર્ગમાં રહેવું પુરુષ સંસારી માતા, પિતા આદિ સગા- તે અપ્રમત્ત દશાને અત્યંત આદર કરનાર સંબંધીઓનો ત્યાગ કરીને એકવ દશાનો હોય છે. બાકી તે શુદ્ર તૃષ્ણ પિષવાના એક અભ્યાસ કરે છે એટલે તેમની મનોવૃત્તિમાંથી પ્રકારના ધંધાને ધર્મ માનવા-મનાવવાથી મમતા ભૂંસાઈ જાય છે. પછી દેહ તથા સંયમી બની શકાતું નથી. તેમજ આરંભઆત્માના ભેદજ્ઞાનનો અભ્યાસ કરે છે જેથી પરિગ્રહ તથા મમતાથી છૂટી શકાતું નથી. છેવટે આમદર્શનના અધિકારી બને છે. અને એટલે વીતરાગના માર્ગથી વિમુખ રહેવાથી પછી તે વસ્વરૂપમાં સમાઈ જાય છે. અનાદિ વીતરાગદશા પ્રગટ થઈ શકતી નથી, તો પછી કાળથી આરંભ તથા પરિગ્રહના પાસવાળા વીતરાગની, આત્મા–પરમાત્માની માત્ર વાતે આત્મા શુદ્ધ થઈ શકતો નથી. ભલે પછી તે કરવાથી કેઈ પણ તાવિક કાર્યની સિદ્ધિ થઈ આહા દષ્ટિથી આરંભ તથા પરિઝની ત્યાગીની શકતી નથી. પ્રતિજ્ઞા કેમ ન બોલી જણાવે ? તેથી કાંઈ
(૪૩) આત્મા આરંભ તા પરિગ્રહની વાસનાથી છૂટી શકતો નથી, ઘર્મના નામે પણ તે આરંભ કે દવાથી આયુષ્ય વધી શકતું નથી પણ તથા પરિગ્રહને અત્યંત આદર કરે છે. અશાતાનાં દળીયાં દબાયેલાં રહે તે કાંઈક આરંભ-પરિગ્રહની વૃત્તિ ત્યાગ સિવાય અને વાંચવા વિચારવામાં અનુકૂળતા રહી શકે. બાકી મમતાના ભૂસાયા સિવાય સંયમ જેવી કોઈ તો સત્તામાં રહેલ ભાવ ઔષધિથી ક્ષય ન વસ્તુ નથી, કારણ કે સંયમ એટલે સર્વ પ્રકારે થાય ત્યાં સુધી દવા કાંઈ પણ કરી શકે નહિ, જડાસક્તિથી વિરામ પામવારૂપ આત્મસ્વરૂપને ફક્ત વેદનીય કામ જ એવું છે કે જેના માટે કહેવામાં આવે છે, સંયમ મળવું એટલે દ્રવ્ય ઔષધિ પ્રયોગ કરતા આવ્યા છે અને અપ્રમત્તભાવે આત્મસ્વરૂપમાં રહેવું. તે પણ કરે છે. બાકી બીજા જ્ઞાનાવરણાદિ સાતે કર્મના માત્ર તપ જપ કરવું, બે વખત કપડાં સંભા- માટે દ્રવ્ય ઓષધિનો ઉપચાર થતો નથી, પણ ળવાં, બે વખત સમજ્યા સિવાય સાચા ખોટાં ભાવ ઔષધિ વાપરીને ભાવરોગથી મૂકાતા પ્રતિક્રમણનાં સૂત્રો બેલી જવાં ઈત્યાદિ ગૃહસ્થ આવ્યા છે અને મૂકાય છે. દ્રવ્ય રોગની સંજ્ઞા થી વિલક્ષણ કપડાં પહેરીને વર્તવાનું નામ પણ ફક્ત અશાતા વેદનીયને આશ્રયીને છે. સંયમ નથી. તેમજ પિસાવાળા ગૃહસ્થને બાકી બીજી બધા યે કમે તો ભાવ રોગથી પિતાના ઉપર રાગ ઉત્પન્ન કરવા તેમને ગમે ઓળખાય છે. ક્ષુધા પણ દ્રવ્યો હોવાથી તેવું બેલિવું, વખાણ કરવાં કે ચાવશે કલાક તેના માટે અન્નાદિ દ્રવ્ય ઔષધિ વપરાય છે.

Page #31

૨૪
જ
વસ્તુસ્થિતિ આ પ્રમાણે-દ્રવ્ય આષધિ ન્ય વ્યાધિને જ મટાડે છે પણ કષાયવિષયાદિ ભાવ રોગને મટાડી શકતી નથી. સુદશન ચૂર્ણ તાવને મટાડે પણ ક્રોધાદિને મટાડે નહિ, અભ્રખ ભસ્મ શરીરની નબળાઈને મટાડે પણ સમભાવપૂરી ની નબળાઈને મટાડે નહિ. તાત્પર્ય કે-ક્ષમા, નમ્રતા, સરળતા, ત્યાગ આદિ ભાવઓષધિથી દ્રવ્યરોગ તથા ભાવરાગ અને મટી જાય છે. અને દ્રવ્યઐષધિથી માત્ર દ્રવ્યરાગ જ મટે છે. તે પણ મૂળથી જતા નથી અર્થાત ઉદયમાં આવેલી અશાતાના ઢળીયાં ખસેડવામાં નિમિત્ત-માણુસ ભૂત બને છે, પશુ સત્તામાં રહેલી અશાતાને કાંઇ પણ કરી શકતા નથી. સત્તામાં રહેલી અશાતાને તે સમ્યગ્ જ્ઞાનપૂર્વકના સમભાવગર્ભિત તપ જપરૂપ ભાવ ઔષધ જ નષ્ટ કરી શકે છે, માટે ભાવ ઔષધ, સમભાવ, શાંતિ, ક્ષમા, પ્રભુના વચનની શ્રદ્ધા, સમ્યગજ્ઞાના િછૂટા નિર ંતર વાપરવાની આવશ્યકતા છે અને પ્રભુ ના સાચા માર્ગને અવલ ખવાની જરૂરત છે, જેથી ભાવરાગ નષ્ટ થઈને આત્મા હંમેશાંને
માટે નિરાગી બની જશે.
( ૪૪ )
આ જીવનમાં જેટલા પુદ્દગલ સ્પર્શવાના નિર્માણ થયેલા છે તેને સ્પર્ષ્યા સિવાય છૂટકા
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
નથી. દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ તથા ભાવથી જેટલી સ્પના છે તેટલી આ છત્રનની પૂરી કરવી જ પડશે. જે કાળે જે ક્ષેત્રની, દ્વવ્યની અને ભાવની સ્પના જ્ઞાનીએના જ્ઞાનમાં પ્રત્યક્ષ છે તેટલી
થયા પછી નવા દેઢુ ધારણ કરવાના સમય આવશે. આ દેહમાં વેદનીય, માહનીય આદિ કર્મના ઉદય ભાગવવા માટે જેટલા નિર્માણ થયેલા છે તેટલા પૂરા નહિ થાય ત્યાં સુધી આયુષ્ય કર્મ ના પણ ક્ષય થશે નહિ, ગમે તેવી આપત્તિ, વિપત્તિ, રોગ, શેગ, દરિદ્રતા દિ કેમ ન ભાગવતા હાય, મરણુાન્ત કષ્ટના આધીન કેમ ન હેાય તે ચે તે આ દેહથી અવશ્ય લેાક્તવ્ય છે-તે પછી શુભ હોય કે અશ્રુમ
હાય, પુન્ય સ્વરૂપ હાય કે પાપ સ્વરૂપ હાય, વિકાસ તથા વિલાસનું સાધક હોય કે બાધક હાય લેાગળ્યા સિત્રાય કઈ પણ પ્રાણી દેડથી
થઈ શકતા નથી. જ્યાં સુધી બધુ ચે સંપૂર્ણ થઈ શકતુ નથી. તેમાં પણ માઢનીયના ભક્તવ્ય પૂરુ નહિ થાય ત્યાં સુધી તેનુ આયુષ્ય તીવ્ર ઉદયથી તા બુદ્ધિશાળી ડાહ્યો માણસ પણ મુંઝાઇ જાય છે અને પેાતાની શક્તિને કામમાં લાવી શકતા નથી, માટે અહપણ જીવાએ તે ખનતાં સુધી પ્રભુના માર્ગનું અવલંબન લઇને પેાતાનું ડહાપણ વાપરવું અને પ્રભુના પગલે ચાલ્યા કરવુ તેમાં જ ધ્યેય છે.

Page #32

કમ્મપડિ અને (બંધ)સયગ:
અનાગમિક સાહિત્યનાં બે અમૂલ્ય રત્ન
લેખક– હીરાલાલ રસિકદાસ કાપડિયા એમ. એ. જૈન સાહિત્યને અનેક રીતે વિચાર થઈ શકે આ પ્રસ્તાવના(પૃ. ૫)માં નીચે મુજબ છે. એને ઈતિહાસ પણ સંપ્રદાય, ભાષા અને વિષય ઉલેખ છે – એમ વિવિધ દૃષ્ટિબિન્દુ અનુસાર આલેખી શકાય છે. “દેવગિણી મહારાજ પછીથી છેક ધનેશ્વરમેં આ સાહિત્યના ઇતિહાસને બે વિભાગમાં વિભકત સરિ શત્રુંજય મહાપ્પના કર્તા થયા છે. તેમની ર્યો છે અને એથી આ સાહિત્યના આગમિક અને વચ્ચેના ૪૦૦ વર્ષોમાં તે સમયના કર્તાને કરેલા અનામિક એવા બે વર્ગ પાડ્યા છે. આમિક
1 . આમ એક પણ ગ્રંથ મળી આવ્યા નથી.” આ વિધાન સાહિત્યમાં આગમને અને એના ઉપરના વિવિધ કેટલે અંશે સાચી છે એ વાત બાજુએ રાખીએ રે ભાષામાં રચાયેલા વિવરણને સમાવેશ થાય છે. આ પણ અનામિક સાહિત્યના પ્રણયનકાળ ઉપર આ આગમિક સાહિત્ય ચૌદ-પંદર લાખ શ્લોક જેટલું કંઈક પ્રકાશ પાડે છે એમ તે માનવું જ પડશે. હેવાનું અને એની એક શુદ્ધ નકલ ઉતરાવવાને
અનાગમિક સાહિત્યના વિષયદીઠ વિભાગો જેને ખર્ચ સાડી બાવીસ હજાર રૂપિયા થાય એમ વિ.
ગ્રન્થાવલીમાં પડાયા છે. તેમાં પ્રથમ “ન્યાયને સં. ૧૯૬૫ માં જૈન ગ્રન્થાવલી(પૃ. ૭૩)માં
ઉલ્લેખ કરી “ફિલોસેફિને નિર્દેશ છે. આ સૂચવાયું હતું
“ફિલેકિ ”માં સૌથી પ્રથમ હરિભદ્રસુરિ અને જન ગ્રન્થાવલીની પ્રસ્તાવના(પૃ. ૯)માં યશેવિજયણિના ગ્રંથો ગણાવી અધ્યાત્મના ગ્રંથોની ઉલેખ છે કે “ફત સંસ્કૃત તથા માગધીમાં
સૂચી અપાઈ છે અને ત્યાર બાદ “પ્રક્રિયા ”. રચાએલું જૈન સાહિત્ય અમારી અટકળ મુજબ પૂર્વક “વર્ગ ૧'માં કર્મગ્રંથની નેધ લેવાઈ છે; લગભગ સાઠ લાખ લેક જેટલું થાય છે. જો કે
આમાં કમ્મપયડિ અને સયગ વિષે ઉલ્લેખ અત્યારે વિદ્યમાન છે, તે પણ સઘળું આ લીસ્ટમાં છે
છે. આમ આ બે પંથે એ અનામિક સાહિત્યના દાખલ થઈ શક્યું નથી.”
તત્વજ્ઞાનરૂપ વિભાગના એક મુખ્ય અંગનાં અવયવ છે. આ ઉપરથી અનાગમિક સાહિત્ય આગમિક જૈન દર્શનમાં કર્મના સર્વાગીણ સ્વરૂપનું સાહિત્ય કરતાં ઘણું મોટા પ્રમાણમાં છે એ વાત નિરૂપણ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે એટલે દાર્શનિક તરી આવે છે. વળી એમાં ગુજરાતી, કાનડી, તામિલ
* સાહિત્યમાં તો એને લગતા ગ્રંથો હોય એ સ્વાભાઇત્યાદિ ભાષામાં રચાયેલા સાહિત્યને પણ સ્થાન છે વિક છે. કર્મના શુભ અને અશુભ વિપાક દર્શાવવા અને આજે પણ અનામિક સાહિત્ય બહાળા માટે કથાસાહિત્ય અને ખાસ કરીને ઓપદેશિક પ્રમાણમાં રચાય છે.
તેમજ રૂપાત્મક સાહિત્ય યોજાયેલ છે એ વાત લક્ષ્યમાં જેન સ્થાવલીની પ્રસ્તાવના(પૃ. ૪)માં લેતાં કર્મનો સિદ્ધાન્તના વિષયની વ્યાપકતા જૈન કહ્યું છે કે “હાલમાં જે સાહિત્ય મળ્યું છે અને સાહિત્યમાં કેટલી બધી છે એ જણાઈ આવે છે. મળે છે તેમાં આગમ સિવાયના બીજા ઘણા ગ્રંથે વળી કર્મને આવવાના અને એને રોકવાના માર્ગો સંવત આઠસે પછીની સાલમાં લખાએલા મળે છે. તેમજ એને ક્રમશઃ અને આત્યંતિક ના એ બાબતે

Page #33

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કેવળ નવતરને અંગેની કૃતિઓમાં જ વિચારાઈ એમ કહ્યું. આ વાત યથાર્થે હેય તે ચુણિને સમય છે એમ નહિ, પરંતુ એક રીતે તે આગમોમાં પણ ઇ. સ. ૭૦૦ કરતાં પ્રાચીન ગણાય અને હરિભદ્રઆ બાબતેની પ્રરૂપણ છે, જે કે કર્મને લગતી સુરિનો સ્વર્ગવાસ વિ. સં. ૧૮૫ માં થયો એ મત હકીકત છૂટીછવાઈ એમાં રજૂ થઈ છે.
મુજબ ઈ. સ. ૫૦૦ કરતાં પ્રાચીન ગણાય. કમ્મપડિ(કર્મપ્રકૃતિ )–વિશેષતઃ વ્યાપક
. સમય-કમપયડિ એ ચૌદ પુવા પૂર્વ)પૈકી અને મહત્ત્વપૂર્ણ કર્મ-સિદ્ધાતના એક અદ્વિતીય
અગ્રાયણીય નામના બીજા પુત્રવના વીસ પાહુડઅંગરૂપ આઠ કરણોની આદ્ય અને અદ્વિતીય કૃતિ
(પ્રાભત )વાળા પાંચમા વહુ( વરતુ )ના અણુતે કમ્મપડિ છે. આ આકર-ગ્રંથમાં આઠ કરણ
ઓગદાર(અનુગદ્વાર)વાળા ચેથા કમ્મપથડિ ઉપરાંત ઉદય અને સત્તાનું નિરૂપણ છે. આની યોજના
નામના પાહુડના આકર્ષણ-ઉદ્ધારરૂપ છે, એમ જઈણ મરહદી (જૈન મહારાષ્ટ્ર) ભાષામાં ૪૫
મલયગિરિસરિએ આની વૃત્તિ( પત્ર ૨૧૯ અ)માં ગાથામાં શિવશર્મસૂરિએ કરી છે. જેમકે બધુન-કરણ
કહ્યું છે. વિશેષમાં ગ્રંથકારે કમ્મપડિ (કર્મ(ગા. ૧-૧-૨), સંક્રમ-કરણ (ગા. ૧-૧૧૧ ),
પ્રકૃતિ)માંથી એ લીધાનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ કર્યો છે. ઉદ્વર્તના-કરણને અપવર્તન-કરણ (ગા. ૧-૧૦),
આ ઉપરાંત એમણે દિવિાયના જાણનારાઓને આ ઉદીરણ-કરણ (ગા. ૧-૮૯), ઉપશમન-કરણ
કૃતિ શોધવાનું કહ્યું છે, એ ઉપરથી તે શ્રુતકેવલીના (ગા. ૧-૭૧), નિધત્તિ-કરણ અને નિકાચના-કરણ
સમયમાં એઓ થઈ ગયેલા ગણાય. દિક્િવાયલી એ (ગા. ૧-૩) ઉદય (ગા. ૧-૩૨) અને સત્તા
પૂર્ણ કૃતિ ન સમજીએ અને વીર-નિર્વાણુથી એક (ગા. ૧-૫૭). આ સૂરિએ પિતાનો પરિચય આપ્યો
હજાર વર્ષે પુને ઉશ્કેદ થયાની હકીકત આ નથી, નામ પણ જણાવ્યું નથી તેમજ આ અપૂર્વ
સાથે વિચારીએ તે કમ્મપયડિની રચના ઈ. સ. ની કૃતિને રચના સમય દર્શાવ્યા નથી એટલે એ દિશામાં
પાંચમી સદી જેટલી તે પ્રાચીન ગણાય જ, પ્રયાસ કરે બાકી રહે છે. વિવરણે-કમપયડિ ઉપર એક ચુરિ છે
આના કર્તા “પૂર્વધર' જણાય છે અને આગામેતેમજ મલયગિરિસૂરિએ અને યશે વિજયગણિએ દ્વારકે એમને ‘પૂર્વધર ” કહ્યા પણ છે. રચેલી સંસ્કૃત વૃત્તિ છે. આ ઉપરાંત આની સંસ્કૃત પણgવણ ઉપર હરિભદ્રસૂરિએ પ્રદેશવ્યાખ્યા છાયા અને આનો ગુજરાતી અનુવાદ પણ છપાયાં નામની સંસ્કૃત વૃત્તિ રચી છે. આના “કમ્મપડિ” છે. આ સૌમાં ચણિ એ પ્રાચીનતમ છે પરંતુ નામના ૨૩ મા પય (પદ) વૃત્તિ ( પત્ર ૧૪૦)માં એના કર્તાએ પિતાના નામ કે પ્રણયનકાળ વિષે કશે એમણે અવતરણરૂપે બે પદ્યો કમ્મપડિમાંથી નિર્દેશ કર્યો નથી. તેમ છતાં કુમારપાલ સમકાલીન આપ્યાં છે. તેમાં મોરવાળે પદ્ય આપતી વેળા
મલયગિરિરિએ આ ચુણિણને ઉપયોગ કર્યો છે. એના મૂળ તરીકે કમ્મપગડીસંગ્રહણી એ એ હિસાબે આ ચુરિણુ વિક્રમની દસમી સદી જેટલી ઉલ્લેખ કર્યો છે. ઉપર્યુકત બે પદ્યો તે કમ્મપડિતે પ્રાચીન હશે એમ સહજ મનાય, કમ્મપયડિની ની ગા. ૮૩ અને ગા. ૭૯ છે. વિશેષમાં પત્ર ૧૩૯ મલયગિરિરિકૃત વૃત્તિથી વિભૂષિત આવૃત્તિના વિ. માં કર્મપ્રકૃતિસંગ્રહણિકામાં કહ્યું છે એવા સ્પષ્ટ સં. ૧૯૬૯માં લખેલા સંસ્કૃત ઉપોદઘાત (પત્ર નિર્દેશપૂર્વક એમણે “અણગાર ”થી શરૂ થતી ગાથા
આ)માં આગમોદ્ધારક જૈનાચાર્ય શ્રી આનન્દસાગર આપી છે. આ પણ કમ્મપડિમાં ૯૬ મી ગાયા સરિએ આ ચુણિના રચનારને સમય વિરહાચાર્ય રૂપે જોવાય છે. આથી હરિભદ્રસિરિએ શિવશમરિઉર્ફે હરિભદ્રસૂરિના સત્તા સમયથી પણ પ્રાચીન છે કૃત કમ્મપડિને જ ઉપયોગ કર્યો છે એમ ફલિત થાય

Page #34

કમ્મપડિ અને બંધ(સયગ).
In
૨૭
છે. આથી કમ્મપયડિને ઇ. સ.ના પાંચમા સિકા જેટલી ૩૪૦ ગાથાને અર્ધ ભાગ અવતરણરૂપે પણ તે પ્રાચીન માનત વધે આવે તેમ નથી. તસ્વાર્થ આપ્યો છે. આ દેવેન્દ્રસૂરિ વિ. સં. ૧૩૨૭ માં સૂત્ર(અ. ૮)ની ટીકામાં સિદ્ધસેનગણિએ બે વાર સ્વર્ગ સંચર્યા છે. એટલે કમ્મપયડિના કર્તાનું નામ જે કર્મપ્રકૃતિને ઉલ્લેખ કર્યો છે ( જુઓ પુ. ૧૨૨ શિવશર્મસૂરિ છે એ બાબત લગભગ ૭૦૦ વર્ષ ને ૧૭૮ ) તે પ્રસ્તુત કમ્મપડિ જ હેવી જોઈએ. જેટલી તે પ્રાચીન કરે છે.
નદીના પ્રારંભમાં ઘેરાવેલી છે. એમાં 8 મી સમાન ગાથા–શીલકસૂરિએ આયાર ( ગાથામાં ‘વાચક' વંશને, અને આ નદિલના )ની ટીકા( પત્ર ૯૩૮)માં જે અવતરણ શિષ્ય આર્ય નાગહસ્તીનો તેમજ વાગરણ (વ્યાકરણ), રૂપે ગાથા આપી છે તે કમપયડમાં ૪૦રમી ગાથાકરણ, ભગિય (ભંગિક) અને કમ્મપયડિનો ઉલ્લેખ રૂપે અને પંચસંગહમાં ૩૨મી ગાથારૂપે જોવાય છે. આના ઉપરની ટીકા (પત્ર ૧૬)માં “વ્યાકરણથી છે. આ ઉપરથી કમાયડિની બીજી કઈ કઈ પ્રશ્વવ્યાકરણ કે શબ્દપ્રાભૂત, કરણથી પિંડવિશદ્ધિ ગાથાઓ પંચસંગહમાં છે એ વિચારવાનું પુરે છે. અને ભંગિકથી ચતુર્ભગિક વગેરે કે એને લગતું સાથે સાથે પંચસંગહમાં શું આ કમ્મપયડિની શ્રુત એવો અર્થ કરી હરિભદ્રસૂરિએ ગાર્યકતિ ગાથા ગૂંથી લેવાઈ હશે એવો પ્રશ્ન ઉદ્ભવે છે. પ્રતીતા” એમ કહ્યું છે. આમ કર્મપ્રકૃતિ જાણીતી (બધ)સયગ વિષે પરામર્શ છે” કહી એ કથનદ્વારા પ્રસ્તુત કમપયડ જ
નામાન્તર–આજે જે શિવશર્મસૂરિકૃત સયગ સૂચવાઈ હોય એમ લાગે છે.
૧૧૧ જેટલી ગાથાનું મળે છે, એનું સર્વથા સાન્વર્થ નંદીની ગુણિ(પત્ર ૭)માં જે વ્યાખ્યા છે અને કર્તાને પણ અભિપ્રેત નામ તે બંધસયગ તેમાં કમ્મપડિ વિષે કશે વિશેષ ઉલેખ નથી. છે, એમ કમ્મપયડિના બંધનકરણના ઉપસંહારની
નદીની આ થેરાવલી એના ચૂર્ણિકારને મતે નિમ્નલિખિત ગાથા ઉપરથી જણાય છે – દૂષ્યગણના શિષ્ય દેવવાચકની છે. આ દેવવાચક “gi ધંધાન સદ્ દ્દેિ ધંધામાં જૈન આગમોને વીર સંવત ૮૦ કે ૯૯૩ માં વંધવિદ્દાનાાિમો સુમમિiાં દુ દો ૧૦૨ પુસ્તકારૂઢ કરનાર દેવદ્ધિગણુિ ક્ષમાશ્રમણથી ભિન્ન
આની ટીકામાં મલયગિરિરિએ બન્ધાતકને છે (જો કે કેટલીક વાર એમના નામાંતર તરીકે
ગ્રન્થ કહ્યો છે એટલું જ નહિ પણ શતક અને “દેવદ્ધિ” નામ જોવાય છે) અને ક્ષમાશ્રમણને
કર્મપ્રકૃતિ એ બંનેના કર્તા એક જ છે એમ પણ એ લગભગ સમકાલીન છે. આ દેવવાચકે પ્રસ્તુત
સ્પષ્ટપણે નિર્દોર્યું છે. વળી આથી એ પણ ફલિત કમ્મપયડિને જ ઉલ્લેખ કર્યો હોય તે આ કૃતિ
થાય છે કે બંધસયગની રચના બાદ કમ્મપડિ ઈ. સ. ના પાંચમા સૈકા કરતાં વહેલી હેવાની વાતનું
રચાઈ છે. બંધસયગની ૧૦૪ મી ગાથામાં ‘બંધસમર્થન થાય છે એટલું જ નહિ પણ એથી એ
સમાસ' વર્ણવાયો એવો ઉલ્લેખ છે અને એના ઓછામાં ઓછી બે ત્રણ સૈકા જેટલી વિશેષ પ્રાચીન
પછીની ગાથામાં “બંધસભાસ વિવરણ રચાય એ સિદ્ધ થાય તે ના નહિ.
ઉલ્લેખ છે. આ ઉપરથી ગ્રંથના નામમાં “બંધ” પ્રણેતાનું નામ કમ્મપડિના કર્તા શિવ- શબ્દ હોવો જોઈએ અને એને વિષય પણ બંધનું શર્મસૂરિ છે એ વાત દેવેન્દ્રસૂરિએ છાસીઈનામના સ્વરૂપ છે એટલે બંધસયગ નામ વિશેષતઃ સાત્વર્થ ચેથા કર્મગ્રંથ( ગા. ૧૨)ની ૫૪ વૃત્તિમાં છે, પરંતુ આ મંથની ગાથા અસલ સે કે લગભગ સ્પષ્ટપણે જણાવી છે એટલું જ નહિ પણ એની એટલી હેવાથી એનું બીજું નામ સયગ પડવું

Page #35

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અને એ જ વધારે પ્રચલિત બન્યું છે. અનેક ગ્રન્ય પાહુડ પૈકી ચોથા પાહુડ નામે કમ્મપગડિનાં ૨૪ કારોએ એને સમગ( શતક) કહેલ છે. જેમકે દેવેન્દ્ર અણુઓ ગદાર(અનુયોગઠાર) પૈકી છઠ્ઠા બંધણ સૂરિએ કમ્મસ્થય નામના બીજા કર્મગ્રન્થ (ગા. ૩) (બંધન) નામના અનુયોગદ્વારના બંધ, બંધક, બંધની પણ ટીકા(પૃ. ૭૯)માં શિવશર્મસૂરિએ નીય અને બંધવિધાન એમ જે ચાર પ્રકાર છે તે શતકમાં કહ્યું છે એવો ઉલ્લેખ કર્યો છે. સાથે સાથે પૈકી ચોથા ભેદના નિરૂપણરૂપ છે. ગુણિમાં બીજા એમણે આ કૃતિની ૪૪ મી ગાથાનો અર્ધ ભાગ પુવન પહેલાં પાંચ ૮ વધુનાં નામ છે તેમજ અવતરણરૂપ આપે છે.
કમ્મપગડિ નામના ચોથા પાહુડના ૨૪ અણગમલધારી હેમચન્દ્રસૂરિએ બંધાગની વૃત્તિમાં દાર( અનુગદ્વાર )માં પણ નામ ૯ છે. આમ આને “શતક' કહેલ છે.
વેતાંબરીય કૃતિ પણ આ નામો પૂરાં પાડે છે. પંચસંગહના કર્તા ચન્દ્રર્ષિએ એમની આ ૧૦૪ મી ગાથામાં આ કૃતિને કમ્મપવાયરૂપ કૃતિની બીજી ગાથામાં સયગને ઉલ્લેખ કર્યો છે મૃતસાગરના નિર્પદ તરીકે ઓળખાવી છે. અહીં અને તે આ જ સયાગ હશે.
કમ્મપૂવાય’થી એ નામનું પુષ્ય ન સમજતાં ઉપ
યુકત કમ્મપડિ નામનું પાહુડ સમજવાનું છે એમ અનેકાન્ત'(વ. ૩, પૃ. ૩૭૮૩૮૦)માં
૧૦૬ મી ગાથા વિચારતાં જણાય છે એટલે કમ્મસયળને દિગંબરીય કૃતિ નામે પંચસંગહ સાથે
ખવાયથી કર્મની પ્રરૂપણાથી યુકત એવો અર્થ કરસંબંધ વિચારાય છે.
વાનો છે. આમ આ કૃતિ ‘પૂર્વધર”ની હોવાનું વિવરણાત્મક સાહિત્ય-જિનરકેસ (ભા.)
પ્રતીત થાય છે અને એ હિસાબે એના કર્તાનો સમય ૧, પૃ. ૩૬૯-૩૭૦) પ્રમાણે સયગ ઉપર ત્રણેક વાર સંવત ૧૦૦૦ની અંદરને મનાય. હું તે આને ભાસ (ભાષ્ય) છે. સયગને અંગે ૨૪ ગાથાનું કમ્મપડિ કરતા થોડાંક વર્ષો જેટલી પ્રાચીન ભાસ, ચક્રેશ્વરસૂરિએ વિ. સં. ૧૧૭૯ માં રચેલું ગયું છે. એટલે એક હિસાબે તે આ વીર સંવત બહભાષ્ય, અજ્ઞાતકર્તક ચણુિં અને 'મલધારી’ ૨૦૦ની લગભગની કૃતિ ગણાય. હેમચન્દ્રસૂરિકૃત વૃત્તિ છપાયેલાં છે.
- કમપયડિને વિક્રમની પાંચમી સદીની કૃતિ દેવેન્દ્રસૂરિએ છાસીઈ( ગા. ૧૪)ની પણ ગણવાનું વિદ્વાનોનું વળણ છે, પણ મારી કલ્પના વૃત્તિ(પૃ. ૧૪૩)માં “શતકબહુચૂર્ણિમાં કહ્યું પ્રમાણે તે એ ઈ. સ. ની પહેલી સદી જેટલી તે છે” એવા ઉલ્લેખપૂર્વક ગદ્યાત્મક લખાણ આપ્યું છે. પ્રાચીન છે. એ ગમે તે હે, પણ કમ્મપયડિનું તે આ બહણિ તે કઈ? વળી મલધારી હેમચન્દ્ર- મહત્વ જોતાં (એને આગમોદ્ધારકે પાલીતાણાના સરિએ સયશની વૃત્તિમાં આના ઉપરથી “ચૂર્ણિએ આગમ-મંદિરમાં શિલારૂઢ કરાવી એ વાત તે ગૌરઅતિ ગંભીર હોવાનું કહ્યું છે એ ઉપરથી આની વાસ્પદ છે જ.) એને ભાષાદષ્ટિએ અભ્યાસ થવો ઓછામાં ઓછી ત્રણ ચૂણિઓ હશે એમ લાગે છે. ઘટે એટલે કે વ્યાકરણ, શાબ્દકે શૈલી ઇત્યાદિ જે છપાયેલી છે તે આ પૈકી એક હશે.
દષ્ટિએ એન સાંગોપાંગ વિચાર થવો ઘટે. આ ઉદ્ધરણ અને સમય બંધ-સયગાની ચુણિ ઉપરાંત એની દિગંબરીય પ્રાચીન ગ્રંથો સાથે તુલના (ચૂર્ણિ ) જે છપાયેલી છે તેમાં તેમજ “માલધારી’ થવી ઘટે. ધવલા વગેરેમાં એને જે ઉપગ થયેલ હેમચન્દસરિત વૃત્તિમાં એ મતલબનું કથન છે કે દેખાય છે તે વિષે સયુક્તિક પરામર્શ કરવો જોઈએ. આ કૃતિ અગેણિય નામના બીજા પુત્વના ખણ. વિશેષમાં આ કૃતિનો ટિપ્પણદિ સહિત અંગ્રેજીમાં લદ્ધિ (ક્ષણલબ્ધિ) નામના પાંચમા વત્થના વીસ અનુવાદ થવો જોઈએ અને એની ભૂમિકામાં આ

Page #36

કમપયડ અને બંધ(સયગ). "
પૂર્વેની કૃતિઓમાંની તેને લગતી બાબતોનો નિર્દેશ ૪. જુઓ મારું પુસ્તક નામે પાઈય (પ્રાકૃત) થ ઘટે. કર્મસિદ્ધાન્ત અને પાઈય(પ્રાકૃત) ભાષા અને સાહિત્ય (પૃ. ૧૫૯) સાહિત્યના વિશિષ્ટ અભ્યાસીઓ આ કાર્ય તેમજ ૫. એમણે પ્રારંભમાં તેમજ અંતમાં ચૂર્ણિકારબંધસયગને અંગે પણ વિચારવા લાયક બાબત નું ગૌરવપૂર્વક સ્મરણ કર્યું છે. હાથ ધરશે તે આનંદ થશે.
૬. જૈન ગ્રન્થાવલી (૫. ૧૧૫)માં ચૂર્ણિમા
વેદના વગેરે આઠ કરણ છે એમ કહ્યું છે. વિશેષમાં ૧. જેને ગૃહસ્થ છે શું પણ કેટલાક સાધુએ આ પ્રકમાં કમપડિ ઉપર (અને સંભવતઃ પણુ “અદ્ધમાગણી (સં. અર્ધમાગધી)ને બદલે એની ચૂ િઉપર) મુનિચન્ટે ૧૯૨૦ કલેક જેવડું
માગધીને પ્રયોગ કરે છે તે હવે તે આમ ન ટિપનક રચના ઉલ્લેખ છે. થવું ઘટે, કેમકે માધ્યમિક શાળાના વિદ્યાર્થીઓ પણ
૭. વીર સમાજ તરફથી ઇ. સ. ૧૯૨૩ માં “અર્ધમાગધી ”ના નામથી આજે વાકેફગાર છે.
બધશતક પ્રકરણ એ નામથી જે પ્રત છપાઈ છે ૨. આધુનિક યુગના જૈન લેખકેની જીવનરેખા તેમાં મૂળ, ચકેશ્વરિ સૂરિકૃત ૧૨૪ ગાથાનું ગુરુભાસ અને એમની સાહિત્ય પ્રવૃત્તિની નોંધ થવી ઘટે. (બહદ ભાષ્ય) તેમજ મલધારી હેમચન્દ્રસૂરિકૃત સાથે સાથે આ યુગમાં જેટલા પ્રાચીન ગ્રંથ પ્રકા- સંસ્કૃત વૃત્તિ અને અંતમાં ૨૪ ગાથાનું લઘુભાસ શિત થયા છે, તેની સવિસ્તર સૂચી પ્રસિદ્ધ થવી અને એના ઉપર સંપાદક રામવિજય (હવે વિજયજોઇએ. “જૈન પ્રસ્થાવલી ”ના નૂતન સંસ્કરણરૂપે રામચન્દ્રસૂરિજીના ગુરુવર્યે રચેલું સંસ્કૃત ટિપ્પનક એક ગુજરાતી પુસ્તક તૈયાર થાય તે જૈન સાહિત્ય- છપાયેલાં છે. અહીં અપાયેલા લધુ ભાસના પ્રારંભમાં ની વિશાળતા ઈત્યાદિનો ખ્યાલ આવે. આ તૈયાર મૂળ કતિનો બંધ સયગ એ નામથી ઉલેખ છે. કરવામાં એક અંગ્રેજી અને કેન્ય પુસ્તક કામ લાગે આની કરાવનામાં આ પ્રાચીન (બંધ) સયગ તેમ છે. પહેલાના લેખક પ્રો. હરિ દામોદર વેલણ અને નવા કર્મ ગ્રન્થનું વિષય દૃષ્ટિએ સંતુલન કરાયું છે. કર છે અને બીજાના ડે. ગેરિનો છે.
બંધસયગ ઉપર જે લધુ ચુર્ણિ મળે છે તે ૩. આને એકત્રિત કરી મેં અંગ્રેજીમાં એક લેખ આ પૂર્વે વીર સમાજ તરફથી જે પ્રસિદ્ધ થયેલી છે. નામે The Doctrine of Karman in the ૮–૯. આ માટે જુઓ મારે લેખ નામે “જેન Jain canon તૈિયાર કર્યો છે.
દર્શનનાં અનુગદ્વાર”

Page #37

શ્રીમદ્ દેવચંદ્રજીષ્કૃત વીશ વિહરમાન સ્તવન મધ્યે ૫ પ્રથમ શ્રી સીમધર જિનસ્તવન
સાથે.
સ્પષ્ટા
( સ.—ડાક્ટર વલભદાસ નેણસીભાઈ-મારમી. )
શ્રી સીમ`ધર જિનયર સ્વામી, નિતડી અવધાર;
શુદ્ધ ધર્મ પ્રગટ્યો જે તુમસે, પ્રગટ તેહુ અમ્હારા રે સ્વામી
વિવિયે મન રંગે. ( ૧ ) સ્પા:-સહજ અનંત સુખ નિધાન, શુદ્ધાત્મા પરિણતિ, તેના ઘાત કરનાર, મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન અને કષાયરૂપ અનાદિકાલના મહાન્ શત્રુએને જેણે સમ્યકૂપરાક્રમવર્ડ જીત્યા છે તે “ જિન ” માં વર અર્થાત્ પ્રધાન શિરામણિ, તથા શારીરિક અને માનસિક અનંત, અસહ્ય દુ:ખના હેતુભૂત આ ભયાનક સંસારસમુદ્રમાં પરિભ્રમણ કરી દુઃખી થતા દીન જનાનુ ં પરમ કરુણાભાવે રક્ષણ કરનાર, તથા અન્ય જીવાને પણ અહિંસાના ઉપદેશ આપી, તેઓ પાસે પણ રક્ષણ કરાવનાર, તથા અખાધ્ય સિદ્ધાંત વટ સમીચીન મેાક્ષમાને ઉપદેશ કરી આત્મિક સહજ સ્વતંત્ર પરમાનન્દ્વના દાતાર હાવાથી “ સ્વામી ” તથા અનંત જ્ઞાન, અનંત દન, અન ́ત સુખ અને અન ંત વીર્યરૂપ આત્મલક્ષ્મીના માલિક, દેહાતીત આત્મસત્તા ભૂમિમાં નિરંતર વિહરમાન હું શ્રી સીમ ́ધર દેવ ! આપને સમર્થ જાણી આપ પ્રતિ અતિ ઉલસિત ચિત્તે નમ્રભાવે વિનંતી કરું છું કે સરસ સંવર જલના પ્રવાહવર્ડ જ્ઞાનાવરણાદિ ક રૂપ મલ ધાવાઇ જવાથી ટિમણિ સમાન અત્યંત શુદ્ધ કેવલજ્ઞાન, દનાત્મક જેમ આપના સ્વધર્મ-સર્વથા પ્રગટ-યુક્ત થયા છે.
તેમજ અમારી પણ સત્તાગતે રહેલા (જ્ઞાનાવરણાદિક વર્ડ લિપ્ત થયેલા ) લેાકાલેાકપ્રકાશક અનંત સુખનિધાન, આત્મધર્મ સપૂર્ણ - પણે પ્રગટ થાએ ’’ એ ઉક્ત વિનંતિ–પ્રાર્થના હે ભગવંત! અમે દીન ઉપર કરુણાદૃષ્ટિ કરી અવધારે ચિત્તમાં ધારા. ૧.
જે પરિણામિક ધર્મ તુમાર, તેવા અમચા ધર્મ; શ્રદ્ધા, ભાસન, રમણ. વિયેાગે,
વલગ્યા વિભાવ અધમ રે સ્વામી. (૨) સ્પા-સર્વે દ્રવ્ય “ ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રૌવ્ય યુક્ત સસ્તું ” લક્ષણવત હાવાથી પ્રતિસમયે પરમભાવ અનુયાયી નવા નવા પર્યાયે પરિણમે છે, અર્થાત્ માન પર્યાંય તીરાભૂત થાય છે અને નતન પર્યાયના આવિર્ભાવ થાય છે અને દ્રવ્ય ધ્રુવ રહે છે. તેથી આપના આત્મદ્રવ્ય, જ્ઞાનદર્શોન-ચારિત્રાદિ અનંત શુદ્ધ પર્યાયરૂપ નિર ંતર પરિણમે છે. સહજ પરમાનંદના અનુભવમાં નિમગ્નપણે વર્તે છે, તેમજ અમારા આત્મદ્રબ્ય પણ કપાધિ નિરપેક્ષ શુદ્ધ દ્રબ્યાર્થીિક નચે (શુદ્ધ સોંગ્રહનયે) આપના સર્દેશ સત્તાવત છે. તથાપિ અનાદિથી કનકાપલ જ્યારે અશુદ્ધ હાવાથી શુદ્ધ પરિણતિની શ્રદ્ધા ( પ્રતીતિ ), ભાસન ( વિજ્ઞાન ), રમણ (આચરણ ) સ્થિરતાના વિયાગથી મિથ્યાદર્શન, મિથ્યાજ્ઞાન, મિથ્યા ચારિત્રરૂપે અધમે પરિણમે છે અર્થાત્ આત્માથી પરવસ્તુ જે પુદ્ગલ દ્રવ્યથી અનેલા વિલક્ષણ ધર્મવ ંત શરીરમાં આત્મપણાની શ્રદ્ધા

Page #38

શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથજી તીર્થ.
૩૧
કરે છે, તેને જ આત્મરૂપ જાણે છે, તેથી તે દ્વેષરૂપ વિભાવે પરિમમે છે, તેથી તે વિભાવ નેમિપીગલિક ભાવમાં પિતાના આત્મપરિણામને ત્તિક છે તથા સાદિસાંત છે, તથાપિ પ્રવાહ સ્થિત કરે છે, તલ્લીન કરે છે એટલે પુદ્ગલ સંતતિ અનાદિની છે. જેમ આપણે વર્તમાન દ્રવ્યમાં ઈચ્છાનિષ્ટ કલ્પના કરી અનિષ્ટને દૂર સમયે એક પુરુષને જોઈએ છીએ તે પુરુષ કરવામાં અને ઈષ્ટને પ્રાપ્ત કરવામાં તથા સ્થિર તેના પિતાવડે ઉત્પન્ન થયેલ છે તેથી તે આદિ રાખવામાં પોતાની આત્મપરિણતિને નિરંતર સહિત છે, અને તેને નાશ પણ છે તેથી તે રોકી રાખે છે.
પુરુષ સાદિસાત ભાંગે છે. પરંતુ તે પુરુષ તેના વસ્તુ સ્વભાવ સ્વજાતિ તેહને,
પિતાથી ઉત્પન્ન થયો છે તેમ તેના પિતા પણ મૂલ અભાવ ન થાય, વળી તેના પિતાથી ઉત્પન્ન થયે છે એમ તૈન પર વિભાવ અનુગત પરિણતિથી;
વંશ અનાદિસિદ્ધ છે. (૪) કમેં તે અવરાય રે. અશુદ્ધ નિમિત્ત એ સંસરતા,
સ્વામી. વિ. (૩) અત્તા કત્તા પર સ્પષ્ટાર્થ-દ્રવ્ય, અસ્તિત્વ, નાસ્તિત્વ, સ્વ. શુદ્ધ નિમિત્તે રમે જીવ ચિદ્દઘન, ભાવવંત હોવાથી અન્ય દ્રવ્યનો પરિણામ તેમાં કર્તા, ભકતા ઘરનો રે. સ્વામી. વિ. ૫ કદાપિ કાલે પ્રવેશ કરી શકે નહીં. અને અસ્તિ
સ્પષ્ટાથ-જ્ઞાનાવરણાદિ કમ ઉદયરૂપ પણે રહેલા જે અનંત અન્વય ગુણે તેમાંથી અશુદ્ધ નિમિત્ત પામી અજ્ઞાન,મિથ્યાત્વ, કષાયકેઈનો પણ કઈ પણ કાલે અભાવ થાય નહીં, રૂપ અશુદ્ધ પરિણામે પરિણમી, ભવસમુદ્રમાં કારણ કે દ્રવ્ય માત્ર દ્રવ્યાર્થિક ની નિત્ય છે સંસરણ-પરિભ્રમણ કરતાં આત્મા પરદ્રવ્યાદિકના અને આત્મામાં રહેલા જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રા- કર્તાપણાનું મમત્વ અભિમાન કરે છે અર્થાત દિનો સમૂલ અભાવ થવાને બિલકુલ અસ ભવ મેં અમુક જીવને ઉગાર્યો, અમુકને સુખી કયો, છે પરંતુ અનાદિ અજ્ઞાનવશે આત્મપરિણતિને અમને દુઃખી કર્યો, અમુકને રાખે, અમુકને પરત્વ, પરભકતૃત્વ, પરગ્રાહક, પરવ્યાપ ચલાવ્યું. તથા ઘટપટાદિક મેં બનાવ્યા, કત્વ, પરરમણુતા, પરઆધારાધેયતા, આદિ
અથવા ઘર હાટાદિકને મેં નાશ કર્યો, અમુક પરાનુયાયીપણે પ્રવર્તાવવાથી શુદ્ધાત્મપરિણતિ
ઈષ્ટ પદાર્થોને મેં લાભ મેળવ્યું, તમને મેં જ્ઞાનાવરણાદિ દુષ્ટ અષ્ટ કવડે અવરાય છે,
મારા ભેગમાં લીધા, તેઓને મેં રાખ્યા, દૂર ગ્યાઘાત પામે છે અમ શુદ્ધ પાન જવા નહિ દીધા, અમુક વસ્તુ મેં શુભ મનેz વિયોગ રહે છે.
કરી, અમુક વસ્તુ મેં અશુભ અમનેણ કરી, જે વિભાવ તે પણ નૈમિતિક, સંતતિ ભાવ અનાદિ, એમ હું કરું છું, ભવિષ્યમાં એમ કરીશ એ પરનિમિત તે વિષયસંગાદિક, તે સંયોગે સાદિ. આદિ પદગલરૂપ ત્રણ ગની ક્રિયામાં મમત્વ
સ્વામી. વિ. (૪) કરે છે. એમ અજ્ઞાનવશે પદ્વવ્યાદિકને કર્તા સ્પષ્ટાર્થ-મજ્ઞ, અમનેશ, પીગલિક બની પુનઃ જ્ઞાનાવરણાદિ નવાં કર્મ બાંધે છે વિષયમાં ઈષ્ટનિષ્ટ કલપના કરવાથી, ધન- અને વળી તે બાંધેલા કર્મના ઉદય કાલે પણ ધાન્યાદિસચિત્ત અચિત્ત મિશ્ર પરિગ્રહમાં ઉપર પ્રમાણે વતી પુન: જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મ મમત્વ બુદ્ધિ. ગ્રહણબુદ્ધિ કરવાથી આત્મા રાગ- બાંધે છે. એમ પરના કર્તાપણાનું મમત્વ કરી

Page #39

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
નિરંતર આ આઠ કર્મ બાંધતે આ સંસાર- દરિયામાંથી જલ ખૂટે નહિ, તેમ તેમનામાંથી સમુદ્રમાં પરિભ્રમણ કરે છે અને જન્મ-જરા- કોઈપણ કાલે જ્ઞાનાદિ ગુણો-પર્યા-ખટવાનામરણ તથા રેગ-શેક-ભય આદિ અનેક દુઃસહુ ક્ષીણ થવાના નથી; અનંતકાલ સુધી એક દુખને અમાપ ભાર પિતાના શિરપર સરખી રીતે પરિણમ્યા જ કરશે. (૬) ઉપાડી લે છે.
અવલંબન ઉપદેશક રીતે, પણ જયારે સમ્યગજ્ઞાન, સમ્યગદર્શન,સમ્યફ
શ્રી સીમંધર દેવ,, ચારિત્રરૂપ શુદ્ધ નિમિતમાં રમણ કરે અર્થાત્ ભજીયે શુદ્ધ નિમિત્ત અનેપમ, તેમાં તલ્લીન થાય, પિતાની આત્મપરિણતિને તજીયે ભવભય ટેવ રે સ્વામી. (૭) તેમાં સ્થિત કરે, પ૨ દ્રવ્યાદિથી ઉદાસીન વૃત્તિ પટ્ટાથ-શ્રી સીમંધર દેવમાં સાધ્ય પદ ધારણ કરે ત્યારે પોતાના જ સ્વભાવને કતો પૂર્ણપણે પ્રગટ હોવાથી તે જ પુષ્ટ–અનુપમ લેતાદિ થાય, નિર્મલ પ્રશમરતિને વિલાસ નિમિત્ત હેતુ છે. (સાધ્ય સાધ્ય ધમે જે માંહે પામે અને રાગ-નેહથી રહિત વર્તવાથી હવે રે તે નિમિત્ત અતિ પુણ) તથા સર્વજ્ઞ
સ્પર્શ કરવા પામે નહિ. તથા પૂર્વે કમરૂપ અને વીતરાગ હોવાથી આખ મોક્ષમાર્ગના સાચા રજ તેને સ્પર્શ કરવા પામે નહીં તથા પૂર્વે ઉપદેશક તથા સર્વ આત્મરિદ્ધિ સંપૂર્ણ પણે બાધેલાં સંચિત કર્મને ક્ષય નિર્જરા થાય. (૫) પ્રાસ હોવાથી પરમ આધાર-ભવસમુદ્રમાં ડૂબતાં જેહના ધર્મ અનંતા પ્રગટ્યા,
ભવ્ય પ્રાણીઓને જહાજ સમાન, ભવાટવીમાં જે નિજ પરિણતિ વરિયા,
છે. સાથે વાહ સમાન છે. ન્યાયપૂર્વક એમ સિદ્ધ પરમાતમ જિનદેવ અહી,
હોવાથી તેઓની ભક્તિ કરીયે અર્થાત તેઓની જ્ઞાનાદિક ગુણ દરિયા રે.
અ = આજ્ઞા આપણું શિર ઉપર ચડાવીયે, સન્માનીયે. હવામી. (૬)
મિથ્યાત્વ અજ્ઞાન-કષાય-પ્રમાદ-અવિરતિ રૂપ
ભયંકર ભવભ્રમણની ટેવનો ત્યાગ-પરિહાર કરીયે. સ્પાથ-આત્માનો પરમભાવ જે જ્ઞાનતદનુયાયી દર્શન-ચારિત્ર તપ-વીય, કર્તૃતા,
શુદ્ધ દેવ અવલંબન કરતાં,
પરિહરીયે પરભાવ; ભકતૃતા, ગ્રાહકતા, વ્યાપકતા, રક્ષણતા, રમણતા, આધારાધેયતા વિગેરે અનંત સ્વધર્મો
આતમ ધર્મ રમણ અનુભવતાં, જે અનાદિ કાલથી કમ મલવડે લિપ્ત થયેલા
પ્રગટે આતમ ભાવ રે. સ્વામી. ૮ હતા, બાધક ભાવે પરિણમતા હતા, તે શકલ પટ્ટાથ-જે અજ્ઞાન આદિ સમસ્ત ધ્યાનની તીક્ષણ આંચવડે કર્મમલ ભરમ થઈ અધર્મરૂપ દૂષણોથી સર્વે નયે મુકત હોવાથી જવાથી સંપૂર્ણ પ્રગટ થયા, અર્થાત નિરાબાધ– પરમ નિષ્કલંક શુદ્ધ દેવ છે, તે શ્રી સીમંધર સ્વતંત્રપણે પોતપોતાના કાર્યભાવે પરિણમવા સ્વામીનું શરણું ગ્રહણ કરતાં, પર દ્રવ્યની લાગ્યા, એટલે શુદ્ધ પરિણતિરૂપ અનુપમ મમતા, ગ્રાહકતા, રમણતા આદિ સમસ્ત પરલક્ષ્મીને વય, તેના સ્વામી થયા, તે જ પર- ભાવને પરિહાર–ત્યાગ થાય અને જ્ઞાન-દર્શનમાત્મ જિનેશ્વર દેવ. ફોધ-માન-માયા-લેભા ચારિત્રરૂપ શુદ્ધાત્મભાવમાં રમણ કરતાં તેમાં આદિ મેહનીય કર્મની અદ્વીશ પ્રકૃતિથી પલ્લીન થતાં-તૃપ્ત થતાં-સંતુષ્ટ થતાં તેને રહિત, તથા જ્ઞાનાદિક ગુણના દરિયા અર્થાત આસ્વાદ અનુભવ લેતાં દીનાદિ આત્મધર્મ જ્ઞાનાદિ ગુણના અખૂટ નિધાન છે એટલે જેમ કમલેપથી રહિત-શુદ્ધ પ્રગટ થાય. (૮)

Page #40

છેચારશીલા રમણુંરત્નો. હું I ભગવતી રાજીમતી. છેe- -~9 96 9 (લેખક–શ્રી મેહનલાલ દીપચંદ ચેકસી)
સખીઓમાં વાર્તાલાપ.
પ્રગટાવે છે; એથી ન વર્ણવી શકાય તેવી અને રાજુલે સખીવૃંદમાં પગ મૂકે તે પૂર્વે ભુત શાંતિ અને ગમે તેવા તત હદયને શીતધારિણી માતા વિદાય થઈ ગયા હતા, અને લતા આપે એવી ઠંડક પથરાઈ રહેલી છે ત્યાં પ્રિયંવદા વાતનો આરંભ કેવા પ્રકારે કર સંસારી વાતોના રસહીન બનાવોને લગતો એના વિચારમાં હતી ત્યાં એકાએક ચંદ્રાનના વહીવંચા ઉકેલવાને શું અર્થ છે? એમાં કઈ ને મધુરો નાદ કર્ણાટ પર અથડા. નવિનતા ભરી છે? સંસાર એટલે કષાય-કુથ
સખી મૃગાંકલેખા ! હારા દંપતી જી- લીનું ઉદ્દભવસ્થાન. રાગ અને દ્વેષ અથવા એના નની કહાણ કે જેની માત્ર રેખા દેરાઈ ત્યાં સ તાને સમાં કોધ, માન, માયા અને લાભના રાણુમાતા પધાર્યા અને વાત અદ્ધર રહી, તે
છે કે વિવિધતાભર્યા તાંડવનૃત્ય અહર્નિશ જ્યાં ખેલાતા હવે આગળ ચલાવ. એ ઉપરથી અમારા ભાવિ હોય, જયાં ક્ષણે ક્ષણે માનવી જીવનના પાસા માર્ગના ચણતર ચણવાની અમને સમજ પડે.
બદલાતા હોય, અને કેવલ સ્વાર્થ મય જિંદગી - મૃગાંકલેખા, વાતનો આરંભ કરે તે પૂર્વે
નજરે ચઢતી હોય એવા પ્રસંગેનું ચવીત જ રાજુલ આગળ આવી, અને સૌને ઉદ્દેશી
ચર્વણ કરવું એ ઉઘાડો કાળક્ષેપ છે. ચંદ્રાનના
“ પડતી મૂક એ માંગણી અને હારા મંજુલ કહેવા લાગી
સ્વરે એકાદ ગરબે ઉપાડ કે જેથી અહીં આવા રણિય ઉદ્યાનમાં, જ્યાં પ્રત્યેક વૃક્ષ જે રમ્ય વાતાવરણ સર્જાયું છે એમાં માનવ પર લીલા પણ વિવિધ રંગી ફૂલે અને તેવી
અન તરીકે આપણે પણ કંઈક ફાળો સેંધાવીએ. સ્વાદુ ફળે પૂર્ણ પણે ખીલી કુદરતની અમાપ શક્તિને આભાસ કરાવે છે અને જેના પર
મૃગચના, ચંદ્રાનનાની વહાર કરતાં બેલીબેસી જુદા જુદા પક્ષીગણે મધુર ર ગુંજન રાજુલ! ત્યારે જાણે ઠીક છે. લાડીલી કરી સારાયે વાતાવરણમાં કઈ અનેરી પ્રભા કુંવરી રહી એટલે જે કરે તે પોષાય. ડેશી આતમ ગુણ નિરમલ નીપજતાં, ધર્મ શુકલધ્યાનનું સેવન કરતાં તજજન્ય
ધ્યાન સમાધિ સ્વભાવે; સમાધિમાં લીન થતાં આત્મગુણ નિર્મલ અર્થાત્ પૂર્ણાનંદ સિદ્ધતા સાધી,
મલ રહિત-પરમ પવિત્ર થાય. એમ પૂનંદદેવચંદ્ર પદ પાવે છે. સ્વામી ૯ મય સિદ્ધપદ સાધી દેવમાં ચંદ્રમા સમાન સ્પષ્ટાર્થ:-શુદ્ધ સાધ્ય સમુખ લક્ષ રાખી અર્થાત્ દેવાધિદેવપદને પ્રાપ્ત થઈએ. (૯) (કસ્માત ક્રિયા પ્રતિફલન્તિન ભાવશૂન્યા:)

Page #41

૩૪
કુંવારી રહી સાંભળી નથી છતાં તુ કુમારી રહેવા ધારે છે! અમારે તે। માબાપની આજ્ઞા માનવી રહી. નારીના અવતાર એટલે પરણીને પરઘેર જવાનુ' એ નિશ્ચય. એ સારુ સાસરીના જીવન અંગેની કહાણી સખી–મુખે જાણી લેવામાં અમાને રસ પણ ખરી. ત્હારા જેવી વૈરાગણુ ભલે અને રસહીન તરીકે વર્ણવે. માકી દુનિયામાં નવાણુ... ટકા પ્રજા માટેના એ ધારી માર્ગ છે. માહ કષાય અને એ સંબધી જન્મતાં વિલાસા સામે પથરા ફૈ'કવાથી અથવા તા એ અંગે લાંબા થાડા વિવેચના કરવાથી એના જય નથી કરી શકાતા. એ પર વિજય મેળવવા ઇચ્છનાર વ્યક્તિએ, સૈા પ્રથમ તીર્થ કર ભગવંત જેવા અનુસવી અને કવિજેતાની સૂચના ધ્યાનમાં લઇ, આર્ટ કર્યાંનુ સ્વરૂપ અવધારી, એમાં માહનીયના કાવાદાવા કેવી રીતે કામ કરે છે એના ખરાખર તાગ કાઢી, આગળ ડગ ભરવા જરૂરી છે. એને માટે સંસાર એ અનુભવની શાળા છે. દીકરી ને ગાય દારે ત્યાં જાય ' એ જનવાયકા મુજબ આપણા કલ્યાણ અર્થે વિડલા જે માર્ગ નિયત કરે અથવા તા જે નરના પલ્લે પલ્લે ખાંધે એનામાં પૂર્ણ રીતે આતપ્રાત થવારૂપ કુલીન કાંતાના ધર્મ ગણાતા હાવાથી એ સબંધી અનુભવ શ્રવણુ કરવામાં હને શું વાંધા નડે છે ? ગરમા માટે તે આખા દિવસ પડ્યો છે!
મૃગલાચનાએ ખરાબર કહ્યું છે, એમ વદતી અને વયમાં નાની એવી શશીકળા આગળ આવી અને રાજુલ તરફ અંગુલી કરતી ખેલી–
સખી રાજુલ ! હ્યુને સોંસારનુ નામ સાંભળતાં ઉદ્વેગ કેમ જન્મે છે ? વાતવાતમાં તુ એકદમ કષાયની ઊંડી વિચારણામાં શાથી ઉતરી પડે છે ? મનુષ્ય ભવમાં ધર્મ, અર્થ અને કામરૂપ પુરુષાર્થ સાધવાની વાતા નીતિ કારાએ કહી છે. સંસાર અને માનવ જિંદગી
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
જુદા જુદા નથી. મારા પિતાશ્રીએ સમજાવેલું કે—હરતાં ફરતાં કે વાતવાતમાં સંસારને અસાર માની રસહીન જીવન જીવવું એ તે કાયરતાની નિશાની છે. અલબત્ત ભાવના ટાણે સંસારની અસારતા કે ચંચળતા વિચારવી એ આવશ્યક છે. ખાકી નિત્યની કરણીમાં રસજ્ઞતા દાખવી, પ્રફુલ્લ જીવન વ્યતીત કરવું. ‘જો’ ‘ત' ના વિચારમાં પડી માનવ જિંદગી ન તે ખારી કે રસહીન બનાવવી અથવા તા ગમે તે રીતે વેડી નાંખવી.
સખી ! તારા અભ્યાસ અમારા કરતા વધુ છે, અમારા સમાં તુ રાજકુવરી છે એટલા માટે નહીં પણ જ્ઞાનસંપન્ન છે, એ કારણે પ્રથમ પદ ધરાવે છે. ગમે વા ન ગમે છતાં અમે સર્વને જે વાતમાં રસ છે એ સાંભળવામાં હારા સરખી દક્ષ આડી તા ન જ પડે.
પ્રિયંવદા, હાસ્યના કુવારા ઉરાડતી ખેાલીતમેા સવે પ્રિય સખી રાજુલ સંબંધમાં મનગમતા અનુમાનેદારી, રતી પર મહેલ ચણવા લાગી ગઈ છે ! રાજુલને સ`સારમાં રસ નથી એવું શા ઉપરથી કહેા છે ? એ વિરાગી છે એ મ ંતવ્ય પણ પાકળ છે. હા, એટલું ખરૂં છે કે આપણા કરતાં એ વધુ અભ્યાસી હાવાથી તેણીનું મન આત્મકલ્યાણ તરફ અર્થાત્ સ ંસારજન્ય સુખા કરતાં આત્મિક સુખા પ્રતિ ખાસ દાડે છે. તેણીને પુરુષ પ્રત્યે દ્વેષ નથી અને તેથી પતિભક્તિમાં એ નથી માનતી એમ પણુ નથી જ અલમત્ત, વર્તમાનકાળમાં નજરે પડતું એક સ્વામીને મહુ પત્નીઓવાળું જીવન એ પસંદ નથી કરતી. પ્રેમ-પ્રીતિ કે સ્નેહની એની વ્યાખ્યા નિરાળી છે. સાચા સ્નેહી ન મળે તે ગમે તેના કર પકડી સસારી બનવા કરતાં કુંવારી જિંદુગી ગાળવી એ તેણીના મુદ્રાલેખ આપણાથી અજાણ્યા નથી. પણુšના, હું તમાને હર્ષની વાત

Page #42

ચારુશીલા રમણીરત્ના
સંભળાવું. તેણીનુ દિલ ચાદવ વશના એક નખીરાએ આકષ્ણુ છે. મારી સગી આંખે એ મે જોયું છે અને એ વાત તેણીએ કબૂલ પણ કરી છે. એ વર મળશે તેા આપણી સખી કુંવારી રહેવાની નથી. આપણી માફક સંસારી જીવનના સાથુલા અને પશુ ઉઠતાં હશે જ. મૃગાંકલેખા, ત્હારી વાત આગળ ચલાવ, પશુ એટલુ યાદ રાખજે કે એમાં નવિનતા ઢાળી જોઇએ. પતિદેવે આમ કહ્યું અને મેં આમ કર્યું" અથવા તા સાસુજી ફલાણુ ખેલ્યા ને 'નદીએ ઢીંકણું' કીધું ' એવા અ હીન ટાયલા સાંભળવાની ઇચ્છા હરગીજ નથી.
સખી! મારા સબંધમાં અભિપ્રાય ખાંધવામાં તમાએ ઉતાવળ કરી નાંખી. ફાઇના પશુ સંબંધમાં મત બાંધતાં પહેલાં તેનુ મ ંતવ્ય જાણી લેવુ' એ માનવ જેવા પ્રજ્ઞાસ પન્ન આત્માના ધર્મ ગણાય. કૌમાર્ય દશા કયા પરિણિત જિંદગી, અથવા સ્ત્રી-પુરુષનું આકષ ણુ અથવા તા અ ંતરની પ્રીતિ જેવા વિષયાની ચર્ચા
અહીં લખાવવાની મારી ઇચ્છા નથી. એમાં વ્યક્તિ પરત્વે ભિન્ન ભિન્ન મતબ્યાને અવકાશ છે. જે સંસારમાં જન્મીને કાયમને માટે છૂટકારો મેળવી શકાય છે એ ‘ અસાર’ પણ છે અને ‘સ'સાર' પણ છે. અપેક્ષાના ચશ્મા પહેરીને જ એની વિચારણા કરી શકાય. એક વાત દીવા જેવી ઉઘાડી છે કે મારું હૃદય જયાં બે ચાયુ છે તેના કર પ્રાપ્ત થશે. તા જ હું સંસારમાં પડીશ અર્થાત્ ત્યાં વિવાહ સંબંધ વડિલા જોડશે તે એ સ્વીકારીશ. એથી અન્ય મા સામે તે મારા ખળવા જ હશે. મારી અક્ર પ્રતિજ્ઞા છે.
આ
હસતી હસતી એટલી ઉઠી. ‘હારા સરખી ભાગ્યવતીને મનગમતા વર જરૂર મળશે ’ અને કુંડાળું વળી બેસી ગઇ. એ પછી મૃગાંકલેખાએ પાતાનુ મ્યાન શરૂ કર્યું.
સખીએ ! કલ્પવામાં આવે છે તેમ સાસરી ભયજનક નથી. માતા, ભાઈ, ગિની જેવાના ચિરકાલીન સહવાસ ત્યજી તદ્દન નવા ઘરમાં પગ મૂકવાના એટલે પ્રથમ નજરે ડગલે પગલે ક્ષેાભ ઉદ્ભવે, નવું નવુ' લાગે; પણ જેને એ અંગેનું શિક્ષણ મળ્યું છે અને જેનામાં સ્વઆવડતથી પારકાને પેાતાના બનાવવાની તમન્ના છે તેને તા આ સ્થાન પેાતાની શક્તિ વિકમૃગાંકલેખા ! જરા થાભ. મને કેટલુંક સાવવાની શાળા સમું છે. ચાસઠ કળામાંની સ્પષ્ટીકરણ કરવા દે, એમ કહી, રાજુલ ખેલી—કેટલીકના ઉપયેગ અહીં આચરણમાં ઉતરતાં વાતાવરણ બદલાઇ જાય છે. અને જોતજોતામાં અજાણ્યા એવા સા' પાતાના બની જાય છે. સાસુ-સસરા-જેઠ-ક્રિચર કે નણદી એ સૈાનું સ્નેહઝરણું સહજ વહેવા માંડે છે અને સ્વામીનું હૃદય સધાતાં પારકું ધર પેાતાનુ ખની જાય છે.
૩૫
રાજુલની વાત પૂરી થતાં જ સૈા સખી બની ચૂકી છું. હવે પતિ
ભગિનીએ ! મારામાં કેવી આવડત છે એ તા તમારાથી અજાણ્યું નથી. વિદાય વેળા મારી માતુશ્રીએ જે શિક્ષાવચા મને કહેલાં તે પ્રવેશતાં જ એના અમલ આરંભ્યા. જો કે ખરાખર અંતરમાં કેાતરી રાખી, શ્વસુર ઘરમાં મારા આ પ્રથમ વસવાટ ઝાઝા દિવસેાના ન ગણાય, છતાં મને કહેતાં હર્ષ થાય છે કે મારા એક પણ ક્રિન ઉદાસીનતામાં નથી ગયા, તેમ મારા હાથે શરૂઆત હાવાથી કસુર થવા છતાં એક પણ કટુ શબ્દ સાંભળવા પડયા નથી. પતિ-પત્ની વચ્ચે ભાવિ જીવન અંગે કઇ કઇ મનારથ માળાઓ રચાણી પણ એ કંઇ વણુ - વવાની ન હેાય. એટલું જણાવુ કે ગઇ ત્યારે અર્ધાંગના હતી અને આવી ત્યારે અ’ગના’
સાથે રેવતાચલમાં

Page #43

૩૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ગયેલી તે વેળાએ એક અદ્દભુત પ્રસંગ વર્ણવી બંધ રાણીઓ હોય અને તમારે એક પણ નહીં. મારી કથની સમાપ્ત કરીશ.
એ કેવું! રેવતાચલની તળેટીમાં શ્રી કૃષ્ણ વાસુદેવ જાંબુવતી કદાચ તે એ નવોઢાનું પાલન પિતાની સંખ્યાબંધ પનીઓ સહિત જળ- કરવું પડે એથી બીતા હશે પણ તમારા ભાઈ ક્રીડા કરવા પધારેલા. અજાયબી તો એ હતી હજારને પાળે છે તે એકને વધારે ભારી કે શિવાદેવીના પુત્ર અરિષ્ટનેમી પણ સાથમાં પડવાને નથી. તેમના વતી હું ખાતરી આપું છું. હતા. એ તો જાહેર વાત છે કે શ્રી નેમિકુમાર- રૂક્ષમણી –કેદાચ તમે માનતા હશો કે ને સંસારી સુખમાં ખાસ રસ નથી, અને મારે તે તીર્થકર થવું છે એટલે લગ્નની જરૂર તેઓ તીર્થકર થનાર છે. આમ છતાં એ મહા- નથી પણ દિયરજી! તમારી પર્વે થઈ ગયેલા શય સંસારીને છાજે એવી આ ક્રીડામાં કેન્દ્ર- તીર્થકરોને ઈતિહાસ તે જુઓ તેઓ પરણ્યા સ્થાને રહ્યા. જળ છાંટણાની જે હેલી ઉભરાઈ હતા કે તમારી માફક હઠ પકડી બેઠા હતા ? અને ગુલાલ તેમજ પુછપની જે ફેંકાફેંકી ગૌરી–રૂક્ષમણું બહેને જે વાત કહી એથી ચાલી એમાંથી શ્રી કૃષ્ણ તો તક સાધી પલાયન આગળ વધી હું તો ત્યાં સુધી કહું છું કે, થયા જ્યારે એ સઘળા મારા સામે મિકુમારે કવરેજી, તીર્થ કરે પરણ્યા હતા, સંસાર માંડ્યા અડગતા દાખવી અને રાણીઓને આખરે હતા. તેમને ત્યાં સંતાને જન્મ્યા હતા અને પિતાની હાર કબૂલવી પડી. એ ચતુર રમણી. એમાંને ત્રણે તે છ ખંડ ધરતી જીતી ચકી ઓએ દીયર એવા નેમિકુમારને એક સિંહાસન પદ પણ મેળવ્યું હતું. “નારી” નું નામ ઉપર બેસાડી, આસપાસ ટેળામાં ગોઠવાઈ, સાંભળી તમારી માફક કાયરતા નહાતી દાખવી નમ્ર સાથે તેમની સામે પરણવાની અને જન્મ કે માતાના આગ્રહને પાછો ઠેલ્યા ન હતા! લદીથી દેરાણુ આણવાની ટેલ નાંખી. જવાબ
ગાંધારી–દીયરજી! આજે તે માતાપિતા ન મળતાં કાલાવાલા આરંભ્યા. કેઈ કોઈએ
અને ભાઈઓની કીર્તિથી ઉજળા થઈ ફરો છે તે રાજકુંવરીઓની નામાવલિ રજૂ કરી.
અને છડેચોક બધે જઈ શકો છો, પણ જે પણ, નેમિકુમાર તે કેવલ મૌનનું જ પાણિગ્રહણ કરી સંસારી નહીં બને તો કોઈ અવલંબન કરી રહ્યા! શ્રીકૃષ્ણની પટરાણુઓ તમારો વિશ્વાસ કરશે નહીં. નારીવડે જ નરની એટલે ઓછી જ સામાન્ય પ્રકારની સ્ત્રી. હાય! શેમાં છે. પત્નીવાળા માણસ ગૃહસ્થમાં ગણાય દરેક પગવિતા, કળાકુશલા તથા લલના- છે. વહેવારમાં તેમજ સગાસંબંધીમાં એનો જ ઉચિત હાવભાવનિષ્ણાતા, વ્યવહારદક્ષા અને ભાર–વક્કર પડે છે. ઈષ્ટ સિદ્ધિ કરવામાં પટ્ટવધારી. કુમારનું મૌન ત્યાં તે લમણું બોલી ઉઠી કે– તોડવા અથે જ નહીં પણ લગ્ન માટે હાદિયરજી! નીતિકારનું પેલું વચન યાદ છે ભણાવવા સારુ કટિબદ્ધ થઈ, અંગના વિવિધ 2
* ૧૧ કે– દી ૬ ૩ નારી હોય છે તે જ મરેડ સાથે મેદાને પડી.
ઘર થાય છે, બાકી એકલવાયા નરને કંઈ ધડે સત્યભામા કુમાર, લગ્ન કરવા એ તે થતો નથી. કદાચ એની પાસે મેરી મહેલાત મરદાઈનું કાર્ય છે. તમારા સરખા ક્ષત્રિય હોય પણ એથી શોભા શી ! જ્યાં નાના નાના કુંવરને એ ધર્મ ગણાય. ભાઈઓને સંખ્યા- બાલુડા કાલીઘેલી વાણીમાં કલરવ નથી કરતાં

Page #44

૩૭
ચારશીલા રમણીરને
કે અહીં તહીં દોડાદોડ કરતાં નથી એ સ્થાન મનપણે ભાભીઓની નવી નવી દલીલ ઉજજડ છે, અરે વેરાન છે. પત્ની હશે તે જ શ્રવણ કરી રહેલા અરિષ્ટનેમિએ પદ્માવતીના વંશવેલો વધશે. કંઇક તે સમજે. વેણ સાંભળતાં જરા મોં મલકાવ્યું. વદન પર
સુષિમા-દિયરજી! તમો સમજુ છો. ભાવિ રિમતની રેખા રમી રહી. તીર્થકર છો. ભલા, એટલું તે વિચારે કે ધર્મ એ જોતાં જ ચોસઠ કળાનિપુણ સત્યભામા પ્રવર્તાવશે ત્યારે જેઓ સાધુતા સ્વીકારશે બોલી ઉઠી, બહેન, દિયરજીએ આપણી વિનતેઓને ગૃહથી વિના આહાર-પાછું કેણુ વણ માન્ય રાખી. એમને ચહેરો જ એ વાતની વહેરાવશે ? એ કારણે પણ તમારે સંસાર સાક્ષી પૂરે છે. આપણે પરિશ્રમ સફળ થયે. માંડી, જનતામાં સુંદર છાપ બેસાડી, પછી શિવાદેવી માતાને સાવર વધામણી આપીએ અને અવસર આવે એને તજી જ વાસ્તવિક છે. કહીએ કે કુંવરને શોભે તેવી કન્યા શોધી લાવે. ધણીઆણું વિના ધણીની સગવડ સાચવે સખીઓ ! એ આખું દશ્ય હજુ પણ મારા છે? કદાચ કઈ મહેમાન આવે અથવા તે મનમાં રમ્યા કરે છે. મારા સ્વામીએ માગે અતિથિના આંગણે પગલાં થાય એ વેળા મને કહેલું કે-શ્રી કૃષ્ણ વાસુદેવ કઈ પણ પરણ્યા નહીં હોય તે શી દશા ઉદ્દભવશે? હિસાબે નેમિકુમારને પરણાવવા ઈચ્છે છે. એ એને કંઈ જ
હેતુ સિદ્ધ કરવો તે જળક્રીડા બેઠવી હતી. પદ્માવતીનેમિકમાર ! તમે શા કારણે નેમિકુંવરને આગ્રહ કરી તેઓ તેડી લાવ્યા પરણવાની ના ભણે શિવા માતાનું મન દુભાવો હતા અને તેમની ચતુર રાણીઓએ ઉપાલનું છે? એમ કરવા જતાં નારી જાતિને તિર- નાટક ભજવી લગ્ન માટે “હા ભસ્થાને સુર” સ્કાર થાય છે એ વાત તમારી ધ્યાન બહાર વહેતા મૂકો. સાંભળવા પ્રમાણે કુંવર માટે જતી લાગે છે. ટી તો રત્નકક્ષી કહેવાય છે. કન્યાની શોધ થઈ રહી છે. ખુદ કૃષ્ણ મહાતીર્થકર જેવા સર્વશ્રેષ્ઠ પુરુષોને જન્મ દેનારી રાજ એ અંગે પ્રયાસ કરે છે. કેનું ભાગ્ય છે. એવી રમણીઓ સામે આવી તમારો હાથ જોર કરે છે એ હવે ટૂંક સમયમાં જ જણાશે. પકડવા માંગે અને તમો ઉહું કરો એ શું પ્રિયવંદા-મૃગાંકલેખા, કેનું ભાગ્ય વળી વ્યાજબી છે? ધારો કે તમાં કુંવારા રહી કેવું ! આ આપણી સખી રાજુલના ગ્રહ જોરદીક્ષા લેશે અને કમ ખપાવી મુક્તિ મેળવશે દાર છે. એને માથે કળશ ઢળવાને. એના તેથી અન્ય તીર્થપતિઓ કરતાં તમારો નંબર સરખી ભાગ્યવંતી કેઈ છે જ નહીં. કેવી સુંદર આગળ પડશે કે ? સિદ્ધશિલા પર તમારા જેડી. હીરો કંદનમાં જડાય ને શોભા વૃદ્ધિ પામે સારુ કઈ જુદું આસન રખાશે ખરૂં ? તમારા એના જેવો આ સંબંધ. બળની હરિફાઈ વેળા સરખા દક્ષ, ચતુર અને સમજુને તે કાલાવાલા જ રાજુલે તે પસંદગી કરી નાંખેલી. વાસુકરવાના હોય! ઝટ માની જાવ એટલે લગ્ન- દેવ આવનાર છે તે આ કારણે જ હશે. ભેરી બજાવીએ.
(ચાલુ)

Page #45

પણ ધર્મ-કૌશલ્ય. |
SHRIST(૭૩)URUHURBHA જો બરાબર તુલના કરવામાં આવે તે છેક છેલ્લી ઘડી સુધી મુલતવી રાખેલ સખાવત એ પિતા સિવાય અન્યના પૈસાની સખાવત છે એમ સમજવું.
આવી રીતે ચેરીટિમાં યા સખાવતમાં પિસા પણ જે સખાવતના કામમાં તે પૈસાની રકમ માટે નાખવો તે બીનઉપયોગી છે, કારણ કે પિતાને વસીયતનામાથી તે રકમ મૂકી જાય તે પણ એ હાથે વાવેલ હોય તેને ભોક્તા તે પ્રાણી પિતે થાય બીજા માણસના પૈસા થયા. એટલે વીલ કરનાર છે, પણ આ તો પુત્ર પુત્રી સગાસ્નેહીઓને આપી અથવા ન કરનાર પારકાને પૈસા ઉદાર બને છે; જવાના પૈસા તે માણસ વસિયતથી સખાવતમાં વાપરે અને તેટલા જ માટે છાપાઓમાં વિલ વગર જનારની છે. આ પ્રાણીને ધન પ્રત્યે અખાસ એટલે બધો રકમ એ પારકી થાપણુ જ Third man's money છે કે એને ખબર પડતી નથી. તે પિતાના તરીકે આવે છે. એટલે અમુક વર્ષમાં પિસા ડેથપૈસાની સખાવત કરે છે કે પારકા પૈસાની. ડયુટીના સકરશેડયુટીન આવે તે સર્વ પારકી સખાવત વગર પ્રાણી ગુજરી જાય છે અને થાપણું છે એમ સમજવું. પિતે ન વાપર્યા તે પૈસાને જે તે મનુષ્ય વસીઅતનામું યાને વીલ કર્યા વગર અંગે વીલ (યાને વસીયતનામું ) થાય અને એ ગુજરી જાય તો જેને ઈજેસસીમાં પૈસા જવાના ચેરિટી યાને સખાવત થાય તેની પારકાના પિયામાં હેય તે માણસના પૈસા તે સખાવતમાં વાપરે છે ગણના થાય છે એ વાતમાં વિચાર કરવા જેવું તે ઘણું એમ સમજવું. ત્યાં ઇન્ડીઅનસકસેશન એકટ પ્રમાણે લાગે છે, પણ તે જુદી જ વાત છે. તમે પારકાના વડિલોપાર્જિત પૈસા અને પાર્જિત પૈસાનો તફાવત પૈસાની એટલે પારકાને આપવાના પૈસાની સખાવત માનવામાં આવતા નથી, એટલે પ્રાણી વીલ વગર ન જ કરી શકે એવી બેંકનની સૂચના છે. એટલે જે મરી જાય છે જેને પૈસા જવાના હોય તેના તમારા હાથે સારું કૂટ કરે કે બીજી રીતે તમારી તે વપરાય છે અને વીલ કરે તે વસીઅત પ્રમાણે હૈયાતીમાં પૈસાને સાયય કરો, છેક છેલ્લી ઘડી સુધી તે પારકાના પૈસાની સખાવત કરે છે. પારકાને એ વાત મલત્વી રાખો મા એ એનો આશય છે આપવાના પૈસાનું વસીઅતનામું આ રીતે હિંદુ અને “હાથે તે સાથે જ છે. બળતાં ઘરને કૃષ્ણસિવાયના સર્વે કરીને તિજોરીમાં મૂકી રાખે છે. તે પણ કરનાર આ દુનિયામાં જોવામાં આવે છે, પણ પ્રમાણે પૈસા જેને જવાના હોય તે સિવાયના સર્વ તે પિતે તે ન જ વાપરી શકે. પણ બળતા ઘરને વસીઅતનામા વગરના વારસદારો કહેવાય છે. તેને લેવાય તેટલે લાભ લીધે, અને આ ભવમાં હૈયાતીમાં મળવાના પિસા આ રીતે છેક છેલ્લી ઘડી સુધી ન લાભ લીધે, એવી વાત થશે; માટે છેલ્લી ઘડી સખાવતને મુલત્વી રાખનાર વાપરે છે. એ રીતે એ સુધી સખાવતને મુલત્વી ન રાખો. કરવું હોય તે સખાવત પારકે પૈસે થઈ કહેવાય. એટલે બળતું હમણું કરે અને જેમ બને તેમ જલ્દી સખાવત ઘર કૃષ્ણ પણ થાય છે એમ સમજાય છે. કરો એમ કહેવાનો આશય છે. ધમષ્ટ માણસ છેક
અને પારકાને આપવા માટે ગોઠવણ કરનાર છેલ્લી ઘડી સુધી સખાવતને મુલવી ન રાખે. He that defers his charity until he is dead is, if a man weighs it rightly, rather liberal of another man's goods than his own.
-Bpoon

Page #46

ધર્મકૌશય.
(૭૪) સેતાનને હંમેશા પરના સુધારા પસંદ ન પડે, તેમજ તેથી તે ગભરાય અને
તેને તે પરની સખાવત અને ધીરજને ભય થયા કરે. સંત અને સેતાન વચ્ચે જે અનેક તફાવત તેવી જ રીતે સેતાનને સખાવત અને ધીરજ છે તેમનાં અત્ર ત્રણ તફાવત પર ખાસ ધ્યાન ગમતા નથી. સખાવત એટલે બીજાને લાભ થાય ખેંચવામાં આવ્યું છે. તેમાં બે પ્રકારની વાત છે કે તેવું કામ, અને ધીરજ તે શાંતિ આત્માને પિતાને કેટલીક ચીજ તેને ગમતી હોય છે, અને કેટલીક લાભ કરનાર કામ, આવું પરને અને સ્વને લાભ ચીજ તેને અણગમતી હોય છે. સંતાનને જે ગમે તે કરનાર કામ સખાવત અને ધીરજનું છે તેને કાંઇ સારા માણસને ન ગમે એટલે સંતપુરુષને એ વાત ગમતું નથી. એ સખાવતી કામ તરફ તથા ધીરજ ગમે તેવી હેતી નથી. સંતથી સેતાન ઊલટા પ્રકા- તરફ પિતાની નાપસંદગી બતાવે છે. સંતાનને એ રન હેય છે તે આટલા ઉપરથી સમજાય છે. એટલે સખાવતી કામ સામે વિરોધ છે, અને સખાવતરૂપે સંતપુરુષને જે ગમે તે સેતાન (હલકી વૃત્તિવાળા) કરેલ ધર્માદે અને તે માટે કરેલ ટ્રસ્ટડીડ કે વસીમાણસને ન ગમે અને ઊલટું તેને (સંતપુરુષને) યતનામું ગમતાં નથી અને તે “ધીરજના ફળને કદી જે ગમતું હોય તે સેતાનને ન ગમે, ત્યારે એવી મીઠાં” માનતો નથી. તે રીતે સખાવત અથવા કઈ ચીજ છે કે જે સેતાનને ગમે અને તેનાથી ધીરજથી જે વિરુદ્ધ છે. તે સંતાનની અસર તળે ઊલટી કઈ ચીજ છે જે સેતાનને ન ગમે અને સંત. અથવા સેતાની પુરુષ છે એમ સમજવું. સંતાનને પુરુષને ગમે. તમે અવલોકન કરીને તપાસ કરશે તે સુધારાનું કોઈ કામ ગમતું નથી તેમજ સખાવજણાશે કે સેતાન હમેશા સુધારાની વિરુદ્ધ હોય છે, તો કામ તરફ તે અણગમે બતાવે છે, એટલે સારા એ સુધારાની સમીક્ષા કરતો નથી, એને સુધારા કામ એને ગમતાં નથી અને ખરાબ કામને એ તરફ વિરાગ હોય છે અને એની આખી મનોદશા પસંદ કરનાર છે એવો નિષ્કર્ષ નીકળી આવે છે. સુધારાની તરફેણમાં હતી નથી, એ સુધારાને તેડી આમાં ધર્મપ્રિય મનુષ્ય સંતને અનુસરે છે તેના પાડે, એ સુધારાની વિરુદ્ધ વિચાર બતાવે, અને જે વિરોધી સેતાનને અનુસરે તે વિચાર કરીને રીતે બને તે રીતે એ સુધારાને વગોવે. એવા પુરુષો જોવા યોગ્ય છે. અમારી સલાહ તે એ છે કે સંત. સેતાનની અસર નીચે આવે છે એમ તમારે માની પુરુષને અનુસરાય તેટલું અનુસરો, તેને ગમે તે કરો લેવું. ખૂબ વિચાર કરીને કરવા ધારેલા સુધારામાં અને તે દ્વારા તમારી ધર્મપ્રિયતા બતાવી આપે. પણ તેની નિંદા અને ખાંપણુશાધન હોય ત્યારે તમને સેતાન ધમષ્ટ બનાવી ન શકે એ તો તમે સમજવું કે સદરહુ સુધારો ગ્ય છે અને તેની જાણે છે, તે પછી તમારી ગણના અધર્મપ્રિયમાં ખલના કરનાર સંતાનની અસર તળે છે. આ થશે અને તમને સેતાનને અનુસરનાર ગણવામાં સેતાનના પ્રથમ લક્ષણ પર વાત થઈ. એમાં ચાલુ આવશે, તમે એવું ન જ ઈચ્છો. ધર્મપ્રિયતા સંતને જમાનાને થગ્ય સુધારા પૂરતી વાત થઈ અને એવા અનુસરવામાં છે. સુધારા તરફ અણગમે બતાવનાર સંતાનની અસર નીચે છે એમ આપણે તારવણી થઈ.
The devil loves nothing better than the intoterance of reforms and dreads nothing so much as their chaity and patience.
J. R. Lowecll

Page #47

આદર્શ પ્રાર્થના” ૧ સુખ અને દુઃખ, લાભ અને નુકસાન, જય અને પરાજય, પ્રશંસા અને તિરસ્કાર એ સર્વ હે ભગવન! મારે મન સરખુ હે; જેથી મને ચિતની શાંતિ મળે.
૨ કર્મ કરવાને જ મને અધિકાર છે. કર્મનું જે ફળ છે તેની અપેક્ષા વિના, મારી જે ફરજ છે તે મને પૂરી કરવા દે. મારી સ્થિતિ અકર્મણ્યની ન હૈ. - a સર્વ એષણાઓથી મુક્ત અને કોઈપણ પ્રકારના બંધન સિવાય મારું જીવન વ્યતિત થાઓ, વળી વિશ્વમ, નિસ્પૃહ અને પવિત્ર થઈ જીવનની પરમ શતિ મને મેળવવા દે.
૪ ઇન્દ્રિયના વિષયમાં આ જન્મથી રાગ અને દ્વેષ રહેલાં છે, એને ગુલામ રખે હું બનું. કારણકે તે આત્માના મોટામાં મોટા શત્રુ છે.
૫ મારાં સર્વ કાર્યો તને સમર્પિત છે અને તેની ફલાશક્તિ મને ન હૈ ? જળકમળ જેમ વર્ષોથી ભિંજાતું નથી તેમ મારે આત્મા પણ પાપથી રંગાઓ ના.
૬ મિત્ર, શત્રુઓ, સંબંધીઓ, પરિચિત કે અપરિચિત; સાધુઓ કે પાપીઓએ સર્વ પ્રત્યે મને પ્રેમ છે; અને એ સર્વને મારો આત્મા ઉપયોગી છે !
મને સર્વત્ર તારે દર્શન હે; અને તારામાં અને સર્વનું દર્શન હે! તું મને કદિ પરોક્ષ ન હે; અને કદી તને હું પરોક્ષ ન હોઉં.
૮ પત્ર, પુષ્પ, ફળ કે જળ જે કાંઈ હે ભગવન ! તને હું અર્પણ કર્યું, તેને તું પ્રેમપૂર્વક સ્વીકારજે, અને તારા ભક્ત તરીકે મને આશીર્વાદ આપજે.
૯ કામ, ક્રોધ, અને લેભ આ ત્રણે નરકનાં દ્વાર છે, આ ત્રણે અમારો વિનાશ કરનાર છે; તેથી હે ભગવન ! તેનાથી તું મને મુક્ત જ રાખજે.
૧૦ હે ભગવન્! નિઃસીમ સ્નેહ, ક્ષમા, તપ, પવિત્રતા, સરળતા સચ્ચાઈ વગેરે ગુણે, મારામાં હે; એ ઉપરાંત તારામાં મને અનન્ય શ્રદ્ધા પણ છે.
૧૧ અહંકારની માત્રાઓ, મમત્વ શક્તિ અને ગર્વ આ સર્વને દૂર કરી હે ભગવન ! મને નિસ્પૃહી અને સંતોષી થવા દો; ગર્વથી મને સદા દૂર ને દૂર રહેવા દે.
૧૨ રાગ, ભય અને ક્રોધથી મુક્ત થઈ, તારામાં જ તન્મય થઈ, તારે જ આશ્રય લઈ; જ્ઞાનના આતશ દ્વારા પવિત્ર થઇ, હે ભગવન! મને તારા સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ હે,
૧૭ જ-મ મરણની અનંતુ વમળે કી યુક્ત એવા આ અપાર સંસાર સાગરમાંથી મારો ઉદ્ધાર કરવાને શક્તિમાન હે ભગવન્! મને મારા ચિતને તારામાં એકાગ્ર કરવા દે.
૧૪ મારૂં ચિત, મારો સ્નેહ, મારો ભાગ અને મારી ભકિત-એ સર્વે હું તને સમર્પ છું. હું ભગવાન ! એ રીતે મારું જીવનનું જે ઉશ્કેટમાં ઉત્કટ થેયતારી પ્રાપ્તિ મને છે.
૧૫ સદા સર્વ કર્મમાં પ્રવૃત્ત હોઉં તે પણ મને તારો આશ્રય હે ! અને તારી કૃપાથી, જેને અંત નથી કે વિકાર નથી એ પદ, એ સ્થિતિ મને પ્રાપ્ત થાઓ.
૧૬ તારૂં જ ચિંતન કરનારા, તારામાં જ તન્મય, તારામાં જ નિષ્ઠા યુકન અને તારી જ ભકિત કરનારા મને હે ભગવન! તું મને તે પવિત્ર સ્થળે લઈ જા, જયાંથી આ પૃથ્વી ઉપર મારે ફરી આવવાનું ન હોય,
૧૭ રાગ કે દ્વેષ મને અસર ના કરો; દુન્યવી જાળનું મને બંધન ના હે, ચલાયમાન કરતી વરતુઓના ત્યાગ દ્વારા મને હવે મોક્ષ મેળવવા દે.
૧૮ વિચારમાં વાણીમાં, કૃત્યમાં કે વિનોદમાં એકલા અથવા મિત્રો સમક્ષ જે કાંઈ અનાદર તારા તરફ બતાવાય હાય તે માટે હે પરમહંત ! હું હૃદયપૂર્વક તારી ક્ષમા યાચું છું. Bકટર, સી, સી, કાલેઝના (Song Divine) લુઝક એન્ડ કે. લંડન નામની કૃતિ પરથી ઉદફત,)
અનુવાદક-અંગ્રેજી ઉપરથી કમળાબહેન સુતરિયા, એમ, એ, બી, ટી.

Page #48

અપાઈ ગયેલ આ વર્ષની ભેટ મુકે અને આપેલ ભેટની બુકેના લાભ
અસાઢ માસના અંકમાં જણાવ્યા પ્રમાણે શ્રી મય'તી ચરિત્ર વગેરે ચાર ગ્રંથા આસો વદી ૦)) સુધીમાં થનારા નવા લાઈફ મેમ્બર બધુઓ તે ચારે 2 થી ભેટ આપવાનો નિર્ણય થયા છે જેથી લાભ લેવા જેવું છે.
T
ભેટના ગ્ર’થા. સં. ૨૦૦૨-૨૦૦૩-૨૦૦૪-૨૦૦૫ આ ચાર જ વર્ષ માં ( અગાઉ ભેટ આપેલા જુદા ) રૂા. ૬ ૦) ના ભેટના થી અપાયેલા છે અને સં. ૨૦ ૦ ૬ ની સાલના સુમારે રૂા. ૧alી ના મળી રૂા. ૭૩–૯–૦ ની કિંમતના ગ્રં થા અમારા માનવતા સભ્યોને અપાયેલ છે; આવી રીતે ભેટના ગ્રથાને લાભ કોઈ પણ સંસ્થા આપતી હોય તેમ જાણવામાં નથી.
1
/
સં. ૨૦૦૭ ની સાલના ભેટના ગ્રંથા. | સં', ૨૦ ૦૭ ની સાલમાં આ પવના બે પ્ર થ થી શ્રેયાંસનાથ સચિત્ર ચરિત્ર અને જૈન કથાનકોષ પ્રથમ ભાગ છપાય છે, તે સં. ૨૦૦૭ ની સાલનાં ફાગણ વદી ૩૦ સુધીમાં નવા થનારા ૧ લા વર્ગના લાઈફ મેમ્બરોને ભેટ અને બીજા વર્ગમાં થનારને ધારા પ્રમાણે ભેટ આપવા આવશે જૈન કથાનકોષ માટેની આર્થિક સહાય મળેલી હોવાથી માત્રશ્રી શ્રેયાંસનાથ ચરિત્ર (સચિત્ર) માટે કંઈ પુણ્ય પ્રભાવક શ્રદ્ધાળુ જૈન બંધુ કે બહેન આર્થિક સહાય આપીને આ લાભ લેવા જેવું છે, અમારા પ્રકટ થયેલ તીર્થંકર ભગવંતના સચિત્ર ચરિત્રે જે જ આ ગ્રંથ પ્રકટ કરવામાં આવશે.
શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ (સચિત્ર ) ચરિત્ર, પરમાત્મા શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્ર, સચિત્ર (કિંમત રૂ. ૧૩ ) આ શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્ર સચિત્ર, સુંદર, આકર્ષક અને આત્મકલ્યાણ સાધનારૂ’ હોવાથી, જૈન સમાજ માં પ્રિય થઈ પડવાથી, તે જ ગ્રંથ આ સાલ( હાલમાં ) નવા લાઈફ મેમ્બર થવાની ઈરછાવાળા જેન બંધુએ અને મહેતા ( ગઈ સાલમાં જ ) ભેટ અપાયેલ આ ચરિત્ર ગ્રંથ ભેટ મંગાવે છે, એ ધારાધોરણ પ્રમાણે અને સામાન્ય રીતે પણ આગલા વર્ષોની ભેટ અપાઈ શકે નહિં; કારણ કે જ્ઞાન ખાતાના દેશ આપનાર લેનારને પણ લાગે તેમ છે; પરંતુ નવા થનાર લાઈફ મેમ્બરાની ગ્રંથની પ્રશંસા જાણીને-વાંચવા આમ કયાણ સાધવા ઘણા પત્રે અમારા ઉપર આવેલ હોવાથી તમન્ના જેવાઈ છે, જેથી સભા એવા ઠરાવ પર આવી છે કે હવે પછી નવા થનારા લાઈફ મેમ્બર બંધુઓને ખાસ આ ચરિત્ર વાંચવા માટે લેવાની જરૂર જ હોય તો સિલિકમાં હશે ત્યાં સુધીમાં રૂા, ૧૦૧) લાઈફ મેમ્બર ફીના તથા રૂા. ૭) શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્રના મળી રૂા. ૧૦૮) મોકલી આપરો તો આ સાલના ભેટ આપવાના ચાર ગ્રંથ સાથે તે પણ મોકલી આપવામાં આવશે. બીજા વર્ષે ના નવા થનારા લાઈફ મેમ્બરોને ધારા પ્રમાણે મળી શકશે.

Page #49
Reg. No. B. 314 1 મહાસતી શ્રી દમયંતી ચરિત્ર. શ્રી માણિજ્યદેવસૂરિ વિરચિત મૂળ ઉપરથી અનુવાદ, સચિત્ર. પૂર્વને પૂછ્યાગ અને શીલનું માહત્મ્ય અતી શીદમય તીમાં અસાધારણ હતું, તેના શુદ્ધ અને સરલ ભાષામાં અનુવાદ કરાવી અમારા તરફથી પ્રકાશનનું કાર્ય શરૂ કરેલ છે. આ અનુપમ રચનામાં મહાસતી દમયંતીના અસાધારણુ શીલ મહાત્મ્યના પ્રભાવનડેના ચમત્કારિક અનેક પ્રસ ગે, વર્ણ ના આવેલ છે, સાથે નળરાજા પ્રત્યે અપૂવ” પતિભકિત, સતી દમય'તી સાસરે સીધાવતાં માબાપે આપેલી સોનેરી શિખામણો જુગારથી થતી ખાનાખરાબી, ધૂત" જનની ધૂર્તતા, પ્રતિજ્ઞાપાલન, તે વખતની રાજ્યનીતિ, સતી દમયંતીએ વન નિવાસના વખતે, આવતા સુખ દુ: ખ વખતે ધીરજ, શાંતિ રાખી અને તે વખતે કેટલાયે મનુષ્યને ધર્મ* પમાડેલ છે તેની ભાવભરીત નાંધ, તેમજ પુણ્યશ્લોક નળરાજાના પૂર્વના અસાધારણ મહાટા પુણ્ય બંધના યોગે તેમના માહાત્મ્ય, મહિમા, તેમના નામ સ્મરણથી મનુષ્યને થતા લાભ વગેરેનું અદ્ભુત પઠન પાઠન કરવા જેવું વર્ણન આચાર્ય મહારાજે આ મંથિમાં આપ્યું છે. બીજી અંતર્ગત સુબાધક કથાઓ પણ આપવામાં આવેલી છે. ફ્રેમ’ 39 પાના 7 12 સુ દર અક્ષરે, સુંદર બાઈડીંગ કવર ટૅકેટ સહિત કિંમત રૂા. 7-8-0 પેટે જ જુદુ', ( 2 જ્ઞાન પ્રદીપ ભાગ બીજે. લેખક–આચાર્ય શ્રી વિજયકસ્તૂરરિ મહારાજ જ્ઞાનના પરિપાકરૂપે ધાર્મિક, નૈતિક અને સામાજિક વિષ, લેખો કે જે સંસારમાં અટવાયેલા મનુષ્યને સાચી માનવતાને રાહ બતાવનાર, આબાલવૃદ્ધ સર્વ જન સમૂહને હૃદયપશ થતાં મનનપૂર્વક પઠનપાઠન કરનારને બધપ્રદ અને સાથે આત્મિક આનંદ થવા સાથે મનુષ્ય જન્મની કેમ સોલતા થાય તેવી રીતે, સાચી સુગંધી પુષ્પમાળારૂપે ગુથી સાદી, સરલ, રોચકભાષામાં તૈયાર કરવામાં આવેલ છે. સાતમા વર્ષ” ઉપર આ ગ્રંથના પ્રથમ ભાગનુ' ( એક હજાર ક્રોપીનું) પ્રકાશન થતાં જૈન જૈનેતર મનુષ્યને ઉદારતાપૂર્વક એકેએક કાપી ભેટ આ પવામાં આવેલી હતી, તેની જ ફરી વખત એટલી બધી પ્રશંસા સાથે માંગણી થતાં તેની બીજી આવૃત્તિ ( એક હજાર ક્રોપી )તુ પ્રકાશન કરવામાં આવેલ તેને પણ ઉપરોક્ત રીતે ઉપયોગ કરવામાં આવેલ હતા. આ બીજા ભાગમાં પણ તેજ વિદ્વાન આચાર્ય મહારાજની કૃતિના નવા 37 વિવિધ વિષયોનો સમૂહ છે, તેની કિંમત રૂ. 4) છે. વિશેષ લખશ કરતાં વાંચીને લાભ લેવા નમ્ર સૂચના છે. 3 આદશ જૈન સ્ત્રીરનો ભાગ બીજો જનસમૂહનું” કલ્યાણ કરનારા મહાન પૂર્વાચાર્ય મહારાજાએ રચિત કથાનુયોગ (કથા સાહિત્ય)માંથી પુષ્પ લઈ જુદી જુદી આદર્શ ( જૈન સ્ત્રીરત્નો ) શીલવતી કરીને પવિત્ર આઠ રમણીઓનું સુંદર, રસિક, ઇન્હના માટે આદરણીય, અનુકરણીય, સ્ત્રી -ગૃહિણી અને પવિત્ર તીરત્નો થવા માટે આ સતી ચરિત્રા આલ'બનરૂપ હોવાથી પ્રકાશન કરેલા છે. દરેક સતી ચરિત્રાનું પઠનપાઠન કરતાં અનેકવિધ આદર્શ અનુપમરીતે જોવાય છે. વિશેષ લખવા કરતાં વાંચકને મનનપૂર્વક વાંચવા નમ્ર સૂચના છે. સુંદર ટાઇપ અને સારા કાગળ ઉપર સરલ ગુજરાતી ભાષામાં મજબુત અને આકર્ષક બાઈડીંગથી તૈયાર કરવામાં આવેલ છે. કિંમત રૂા. 2-0-0 પારટેજ વજુદુ. Meet Me ગલાશ’e (@a (aa છી અમે શશ : દાણાપીઠ થાત ! For Private And Personal Use Only