Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિમાનદ ઉં,
પર
1
1
પુસ્તક ૪૪ મું.
સંવત ૨૦૦૨. આમ
સ”, ૫૬ .
ભાદ્રપદ : સપ્ટેમ્બર તા. ૧૦-૯-૧૯૪૬.
અંક ૨ ને.
6619)
DDES
A
દ્ધ gle.
Nk 12
EL
PLમાનંદ
નદસમી
ભાવનાને
વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૧-૧૨-૦ પારટેજ સહિત.
RESSES
પ્રકાશક
- ! શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર -
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir અ નુ ક મ ણ કા. 10. 1 પદ્મનાથ સ્તુતિઃ 2 સેવાધમ... 3 ભયની સીમા .... 4 પરિગ્રહ મીમાંસા 5 તત્તસાર... 6 સૂક્તમુક્તાવલી 7 શ્રી હેમચન્દ્રાચાર્યની જીવન ઝરમર 8 શાક-માલની નિવૃત્તિના ઉપાય 9 નિમિત્તદ્વારા જ્ઞાનપ્રાપ્તિ 10 શ્રી સતિકર' સ્તોત્ર અનુવાદ... 11 વર્તમાન સમાચાર... ..લેમુનિ પુણનન્દવિજય કુમારશ્રમણ) 21 " ...લે. ગોવીંદલાલ ક. પરીખ ... ...22 લે. આચાર્ય શ્રી વિજયકરતૂરસૂરીજી ...23 ...લે. મુનિશ્રી ધુર ધરવિજયજી ... ... 27 ..લે. મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજી (સવિઝપાક્ષિક)... 30 ...લે. મુનિશ્રી લક્ષ્મીસાગર મહારાજ ...3 1 ...લે મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી ... ... 33 ...અનુ 0 ' અભ્યાસી’ ..લે. ચોકસી... ...લે. હીરાચંદ ઝવેરચંદ શાહ * સભા. આ માસમાં નવા થયેલા લાઈફ મેમ્બરો. શેઠ એલચંદભાઈ કેશવલાલ મોદી પેટૂન 2. શેઠ શાંતિલાલ છગનલાલ લાઈફ મેમ્બર 3. શેઠ મોહનલાલ જમનાદાસ 4. શાહ હિંમતલાલ વલભદાસ લાઈક્રૂ મેમ્બર 5. કૅઠારી પન્નાલાલ ઝુમખરામ 6. શાહ મૂળજીભાઈ વીજપાળ વાર્ષિક મેમર મુ બઈ. મુંબઈ. અમદાવાદ, કૃષ્ણનગર-(ભાવનગર) મુંબઈ. મેટા આસંબીયા-(કચ્છ) વાંચા-વિચારે આત્મકલયાણ સાધે -- જ્ઞાન-ભક્તિ કરો| સ્થિતિસંપન્ન જૈન બધુઓને એક નમ્ર સૂચના - ને રૂા. એકસો એક આપી આ સભાનું માનવંતા લાઈફ મેમ્બરનું રથાન મેળવી, નવા નવા સુંદર પૂર્વાચાર્યોકૃત તીર્થંકર ભગવાને, અન્ય ઉપકારી મહાન પુરૂષો અને આદર્શ સતી ચરિત્રો વાંચી પિતાનું અને બીજાઓને વંચાવી વેપર કલ્યાણ સાધા, 2 અત્યાર સુધીમાં તે રીતે થયેલા પેટ્રનથી અને લાઈફ મેમ્બર જૈન બંધુઓએ લગભગ 80 એંશી વિવિધ કથા ચરિત્ર વગેરેના ગ્રંથ શ્રી મહાવીરસ્વામી, શ્રી સુપાર્શ્વનાથ, શ્રી ચંદ્રપ્રભુ, શ્રી નેમનાથ, શ્રી વિમળનાથ, શ્રી મહાવીરસ્વામી, શ્રી આદિનાથ ભગવડતાના બીજા મહાન પુરૂષના અને સતી ચરિત્રો વગેરેના મળી મેટા ગ્રંથો ગમે તેટલી કિંમતનાં ( મફત ) ભેટ મેળવી જ્ઞાન, ભક્તિ કરી, આત્મ કલ્યાણું બને તેટલું સાધી સભા માટે આનંદ વ્યક્ત કર્યો છે અને તે જાણી નવા નવા તેથી અન્ય જૈનબંધુઓ લાઈફ મેમ્બર પણ થતાં જાય છે. - તે રીતે હાલ બે માસ પછી નવા બે ગ્રંથ શ્રી સંઘપતિ ચરિત્ર અને શ્રી મહાવીર યુગની મહાદેવીએ સચિત્ર પાંચસે ઉપરાંત પાનાના ઉપર પ્રમાણે નવા થનાર લાઈક્રુ મેમ્બરને ગ્રંથા ભેટ ( મફત) ધારા પ્રમાણે આપવાના છે. ટા, પા. 3 For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
| [ 67 |
આ સભાના માનવંતા પેટ્રન સાહેબ
શ્રીયુત બબલચંદભાઈ કેશવલાલ મોદી-મુંબઈ
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ સભાના માનવતા પેટ્રન સાહેબશ્રીયુત બબલચંદભાઈ કેશવલાલ મોદી. અમદાવાદ શહેર એ ગુજરાતનું પાટનગર છે. જૈનાચાર્યો, સુંદર મંદિરો અને જૈન જાહોજલાલીવડે તે જૈનપુરી પણ ગણાય છે. શ્રીમત, સાક્ષા, સાહિત્યકાર, કેલવણી સરથાએાવડે સરસ્વતી, લક્ષ્મીના નિવાસસ્થાન અને ઉદ્યોગ હુન્નરવડે તે કેન્દ્ર નગર છે.
અમદાવાદ શહેરના જૈન સમાજમાં પરમ શ્રદ્ધાળુ, સાહિત્યરસિક, પ્રમાણિક અને સુપ્રસિદ્ધ શ્રીયુત કેશવલાલભાઈ પ્રેમચંદ માદી, બી. એ. એલ.એલ, બી. ના સુપુત્ર શ્રી બબલચંદભાઈ છે. તેઓશ્રીના જન્મ સને ૧૯૦૦ ના ૨૬ મી એકટેબરે થયો હતો. સદ્દગત પિતા કેશવલાલની ઈછા બબલચંદભાઈને વકીલ બનાવવાની હતી પરંતુ કોલેજનું શિક્ષણ લેતાં શારીરિક સ્થિતિ બરાબર નહિં રહેવાથી અભ્યાસ છોડી દઈ વીશમે વર્ષે વ્યાપારી લાઇનમાં જોડાયા.
- મુંબઇમાં પ્રથમ સાઇકલનો વ્યાપારથી લાઇત શરૂ કરી. જાપાનથી દેશ પરદેશ માલ મોકલવા એડીસ ખાલી સાથે લેખડનું બીઝનેસ શરૂ કર્યું. ત્યારબાદ રમ્બરનુ કારખાનું કરવા સાથે મલબાર જમીન લઈ તેનું ઉત્પાદનનું કાર્ય હાથમાં ધર્યું અને બીરલા પેઢીના સેકસ એડવાઈઝર તરીકે કાર્ય હાથ ધર્યું. ખેતી, વ્યાપાર અને ઉદ્યોગ ત્રણે ધંધાની કુશળતાપૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરતા પુણ્યાગે સંપત્તિ સારી મેળવી.
બાલ પણથી પિતાએ પોતાના સહવાસ અને દરેક પ્રવૃત્તિમાં બબલચંદભાઈને સાથે રાખેલ હોવાથી તેમજ શ્રીયુત્ કેશવલાલભાઇ બાહોશ ધારાશાસ્ત્રી હતા, તેમજ સાથે તેમની ધાર્મિક વિદ્વત્તાની ખ્યાતિ લઈને તેમને પ્રભાવ અને સુવાસ સુપ્રસિદ્ધ હતા, તેથી તેમજ વિદ્વાન મુનિરાજે તથા અન્યાના પરિચય એ વગેરે કારણોથી, બંને પ્રકારનું શિક્ષણ ઉચ સંસ્કાર, ધર્મ પ્રત્યે પરમ શ્ર દ્વા, બબલચંદભાઈને વારસામાં મળ્યા હતા, તેથી લેમી વધતાં જ બંખલચંદભાઈએ વીશ વર્ષની ઉમ્મરે પ્રથમ તરંગવતી ગ્રંથનું એડીટ કરી પ્રકાશન કર્યું. જેનેને નોકરી અપાવવાનું તેમજ આર્થિક મદદ માટે ખાતુ' ખેલી કેલવણીપ્રિય સારાભાઈ કાકા સાથે જૈન વિદ્યોત્તેજક મંડળ કે જેના તરફથી પોસ્ટ ગ્રેજયુએટ (અભ્યાસમાં વધવા માટે નાણા અપાય છે) તેમાં શ્રી બબલચંદભાઈ છેવટે પ્રેસીડન્ટ થયા, શ્રી મહાવીર વિદ્યાલય, વિદ્યાશાળા, જૈન
0000000
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એસેાસીએશન ઓફ ઇન્ડીયાના સભ્ય, શ્રી મેહનલાલજી લાઇબ્રેરીના તથા શ્રી ગોડીજી મહારાજના દેરાસરના ટ્રસ્ટી, એજ્યુકેશન એડ (જૈન કોન્ફરન્સ)ના સેક્રેટરી, આનદીલાલ પેાદાર હાઇસ્કુલની કમીટીમાં અને શાન્તાક્રુઝ સ ંઘના ટ્રસ્ટી તરીકે એ સાઁ સંસ્થાઓમાં સેવાકરી રહ્યા છે; તેમજ જૈન સઘના ટ્રસ્ટી, વિદ્યાલય, ગુરૂકુળ, આર્ટ સ્કુલ, હાઈસ્કુલ, વિદ્યાથીઓના અભ્યાસ અને પુસ્તકા પૂરા પાડવામાં, પુસ્તકા પ્રકાશનમાં, ધાર્મિક કેલવણી, કન્યાશાળા, છાત્રાલયા, ધાર્મિક કેલવણીની સસ્થાઓ વગેરેમાં જ્યાં જ્યાં મદદની જરૂર હૈાય ત્યાં ત્યાં મદદ આપી રહ્યા છે. પોતાની જ્ઞાતિમાં અમદા વાદ, મુંબઇ, મારવાડ, મેવાડ વગેરે સ્થળાએ જ્યાં જ્યાં જરૂર હૈાય ત્યાં ત્યાં ઉદાર હાથે મળેલી સુકૃતની લક્ષ્મીના સદ્વ્યય કર્યે જાય છે. આટલી બધી પ્રવૃત્તિઓ હાવા છતાં દેવપૂજા, ક્રિયાકાંડ નિયમા વગેરેનુ પણ પાલન કરી સાથે આત્મકલ્યાણ પણ સાધે છે.
સામાજિક સેવામાં શારીરિક સ્વચ્છતા તથા હરિજનવાસની શુદ્ધિના ઉપયેગ કરી રાહત આપી રહેલ છે. રીલીફ ક્રૂડ, દુષ્કાળ નિવારણ કાર્ય, હાસ્પીટલ જૈનેાની જરૂરીયાત, તાત્કાલિક મદદ માટે રોકડ રકમ અને લાગવગ વગેરે માત્રામાં અનેક સ્થળે જાતિભેદ સિવાય આર્થિક મદદ કરવામાં પણ ચૂકતા નથી. ધાર્મિક કાર્યો જિનમંદિર, ઉપાશ્રય, ધર્મશાળા, પાંજરાપાળ, આયખીલ ખાતુ, ભેાજનશાળા, જાનવર છેાડાવવાના જીવદયાપ્રચાર માટેના ખાતાઓને મદદમાં છૂટે હાથે લક્ષ્મીના સદ્ભય કરે છે. સિવાય બીજી અનેક લેાકકલ્યાણની સેવાની પ્રવૃતિમાં તન, મન અને લક્ષ્મીના ભાગ ઉદારતાપુર્વક આપી રહ્યા છે. તેમની આટલી બધી ઉદારતાની નોંધ તે અમારા આગ્રહ છતાં તેઓની આપવાની ઈચ્છા ન હેાવા છતાં માત્ર આટલી સુપ્રવૃત્તિએ બહુજ સ'કુચિતપણે આપેલી છે; પરંતુ તે દરેકેદરેક શુભ પ્રવૃત્તિએ વિસ્તારપૂર્વક લખતાં એક જીવનચરિત્રના મ્હાટા ગ્રંથ લખાય, મળેલી ઉપરાક્ત સેવા પ્રવૃત્તિએ પણ અનુકરણીય હાવાથી અહિ' સક્ષિપ્તમાં આપીએ છીએ. સભા ઈચ્છે છે કે તેઓશ્રીની સેવાની વિસ્તૃત નોંધ જીવનચરિત્રરૂપે એક સાહિત્યના ગ્રંથના પ્રકાશન સાથે સભાને હવે પછી પ્રાપ્ત થાય એમ અત:કરણપૂર્ણાંક સભા ઇચ્છે છે. શ્રી ખમલચંદભાઇ જેવા ઉદાર, સેવાભાવી, જૈત નરરત્ન આ સભાના પેટ્રન થતાં સભાના ગૌરવના તે વિષય હાઇ તેથી સભાની પ્રતિષ્ઠામાં પણ વૃદ્ધિ થાય તે સ્વાભાવિક છે. શ્રી ખખલચંદભાઇ દીર્ઘાયુ થઇ, સુખશાંતિ ભગવે અને ઉદારતાપૂર્વક અનેક સેવાનાં કાર્યો કરી આત્મકલ્યાણ સાધે તેમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
... ॥श:-श्रीन सामान सा-नगर ...
वा२ स. २४७२. मिस. २००२.
ભાદ્રપદ. ::. स. १८४६ सप२ ::
પુસ્તક ૪૪ મું. म २ .
תכתבתב חכתבהל תבחבתל
पद्मनाथ स्तुतिः। रचयिता मुनि पूर्णानन्दविजय ( कुमारश्रमण ) पद्मनाथं भूत्यै वन्दे ।
सर्वे देवा युष्मान्पान्तु ॥ सिद्धान्तैस्ते भूयाद्भद्रम् ।
आत्मानन्दं दद्याद् देवि ! ॥१॥
जिनवाणी प्रशंसा। जैनीवाणी प्रथयतु सुखं मादृशेभ्यो जनेभ्यः,
पूर्णानन्दा जिनवरमुखे शोभमाना सदैव । पापासक्तैर्विनयरहितैः क्रोधमायासुबद्धै
र्सेव्या पूज्या नहि भवति या दुर्जनः सा सतीव ॥ २ ॥ १ वीरं देवं...स्तुतिन मनु४२पाली पाथी, यारे १५तभा मे४ १५ થઈ ચાલશે.
२ मन्दाक्रान्ता पाथी बोधागाधं...'५२मा मासपी.
UÇUCUZ Sahen
תלתלתל
CICE
תבכתב
UCUELE
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
卐卐
સેવા ધ.
ક્રુતે ગયે હા ખેવનહાર ભૈયા ડૂબતી એ લય.
સેવા ધર્મ છે. ખાંડાની ધાર સંભાળી ચાલશેા;
નહિ તા ઠાકર ખાશે! ગમાર જો ન વિચારશે.—સેવા॰
વિઘ્ના વસમાં આવશે બજાવતાં આ ધર્મ, શિર સાટૅ આ ધર્મ છે જાણે વિલા મ; ચેાગીએ પણુ પામે ન પાર તમે કેમ પામશે.--સેવા૦
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આરંભ્યું અડધું મૂકે મૂઢ જ તે કહેવાય,
ચહાય;
ચૈન કેન પ્રકારથી પૂરું કરવા અંતે પામે અમર સુખધામ નક્કી એ ધારશે! —સેવા૦
સેવામાં મેવા મળે દુઃખ ટળી સુખ થાય,
કાંટા મટીને ફૂલડાં ગુલાબનાં વેરાય; પશુ દેવાનાંમાંાં મૂલ તમે કેમ આપશેા.સેવા॰
ભારત પૂણ્યભૂમિ મહીં સત મહંત અનંત,
સેવા ધર્મ સુયશને ફેલાવ્યે જ દિગ’ત; મહાકષ્ટ વેઠ્યાં છે અપાર તમે કેમ વેઠશેા.—સેવા૦
R
ઢવા આધ અનેક મૈં કામ સુંદર છે સાર, પણું આચરણુ મહીં મૂકી ખતાવવુ' નિરધાર; તે તા જીવ સટાસટ થાય નક્કી એ માનશે.—સેવા
પૂર્વજન્મનાં પૂણ્યથી લીધે। આ નર દેહ, સુતીર્થ માં પૂત મનાવા તે&; તા ઘેાડી આ માયાજાળ પરમ પદ પામશે.—સેવા૦
સેવા ધર્મ
રચયિતા—ગાવિ`દલાલ ૪. પરીખ.
FRO
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
הלהלהלהלהבהבהבהבהבהבהבהבהבתך
[
થTSSSSSS
છે “ભયની સીમા ની SUBMISSUESTSTSS SISTER
લેખક–આચાર્ય શ્રી વિજય કસ્તૂરસરિજી. માનવી જનમે તે પહેલાં તો મતનાં તેડાં આસક્ત બનીને ભાવી ભવમાં થવાવાળી આ શરૂ થઈ જાય છે, પણ ગણુકારે કેશુ? માનવ પત્તિ-વિપત્તિ તથા અધોગતિની જરાયે કાળજી દેહનું મંડાણ થયું કે તરતજ પિતાના પૂર્વ રાખતું નથી અને અધર્મ તથા અનીતિના જન્મના સંસ્કાર પ્રમાણે દુનિયામાં ચાલતી આશ્રય તળે હોંશથી માનવજીવન વેડફી નાંખીને પ્રવૃત્તિઓમાં ભળી જાય છે. ભિન્ન ભિન્ન પ્રકૃતિ- છેવટે મતને આશ્રિત બને છે. વાળા જગતની રુચિ પણ ભિન્ન હોવાથી વતન સંસારમાં બે જ વસ્તુઓ એવી છે કે જે તથા વિચાર પણ ભિન્ન જ હોય છે, છતાં ભૂલેલા માનવીની શાન ઠેકાણે લાવે છે. એક વિષયાસક્ત પુદગલાનંદી જગતનું ધ્યેય એક- તે અસાતા (વ્યાધિ) અને અંતરાય (કંગાસરખું હોવાથી માનવી પ્રાય: તેમાં ઝંપલાય બીયત). આ બેમાં કંગાળીયત ધર્મ તથા છે. આવી સ્થિતિમાં કોઈ પણ માતને ખ્યાલ પ્રભનું સ્મરણ કરાવે છે ત્યારે વ્યાધિ મતની સરખો ય હોતો નથી, મરવું છે એવું કોઈ યાદ દેવડાવે છે. બાકીના અઠણ (કર્મની) પણ સમજતું નથી. અત્યારના જગતમાં કહે- શક્તિને તો મોહઘેલો માનવી ઠોકરે ચડાવે છે, વાતા જ્ઞાની, ધ્યાન, જપ, તપ, ત્યાગી, ભેગી, પણ આ બેથી તો હતાશ, દુઃખી, દીન-કંગાળ છે કેઈને મતની પરવા?
બની જાય છે અને કષાય-વિષયની દિશા જ - જ્યારે માનવી વેષયિક જગતમાં મન પરોવે ભૂલી જાય છે. અંતરાય કરતાં પણ અસાતા છે ત્યારે પિતાની સાચી જાતિને ભૂલી જાય માનવીને વધારે ભયંકર લાગે છે કારણ કે છે એટલે તાવિક વસ્તુને ઓળખી શકતો અંતરાયથી મૈતના ઓળા દેખાતા નથી. નથી. જન્માંતરમાં મેળવેલી કેટલીક સાચી અધર્મ-અનીતિ કરીને પણ કાંઈક અંતરાયને સંપત્તિને લઈને કેવળ માનવ જીવનમાં જ ઉપ- દાબી શકે છે અને મોજશોખનું તથા જીવનયેગી વાંચી શકે, સમજી શકે, ડહાપણવાળી નિર્વાહનું સાધન મેળવી શકે છે. પણ અસાવાત કરી શકે, ધન મેળવી જાણે, ખરચી તામાં તો આમાંનું કશું ય કામ આવતું નથી. જાણે, ભેગવી જાણે, તે પણ મોહના તાબે અસાતાને ઉગ્ર પ્રકેપ થાય છે કે તરત જ તે હેવાથી એક જ ધ્યેય, કષાય-વિષયમાં તલ્લીન બધું વિસરાઈ જઈને મેતના પ્રચંડ પડછાયા થઈને આનંદ માન અને નિરંતર પદ દેખાવા માંડે છે. ગલિક સુખમાં અસંતોષી રહીને વધુ ને વધુ માનવીને જીવવાને માટે તે વ્યવસાયની અનુકૂળ વૈષયિક સુખ મેળવવા ચિંતાવાળા ખાસ જરૂરત છે. જે સુખથી જીવવાના નિરહેવું, તેમજ મતની પણ અવગણના કરીને વહનું સાધન મળી જાય તે પછી કામક્રોધ અનેક છાના પ્રાણના ભોગે પણ શુદ્ર તથા મોહની સલાહ માનવાની જરાય જરૂરત વાસના પોષવી. માનવી આવી જ પ્રવૃત્તિઓમાં નથી, પણ શાંતિ-સંતેષ તથા સમતાના આ
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
શ્રયમાં રહીને માનવ જીવનની સહાયતાથી મોત માથા ઉપર આવીને ઊભું રહે છે ત્યારે મતને જડમૂળથી ઉખેડી નાંખવાનો પ્રયત્ન વિલાસીની અત્યંત દીન અવસ્થા થઈ જાય છે, કરવાની અત્યંત આવશ્યકતા છે; પરંતુ ભાગ્યે તે દયામણે મઢે જીવનની યાચના કરે છે અને જ કઈક જ તેમ કરવા દેરાય છે, ધ્યાન આપે વિલાસને બદલે સર્વ પ્રકારે પિતાને વિનાશ છે. કેટલાકને શાંતિ-સંતેષ આદિના આશ્રયમાં જ જુએ છે, પરંતુ મતની અવગણના કરેલી રહેવાની ઈચ્છા થાય છે પણ કામ-ક્રોધાદિનો હોવાથી ક્રૂર કૃતાંત આવા વિલાસીને અસહા અનાદિ કાળને સંબંધ છેડી શકતા નથી. દુઃખ દેખાડીને બળાત્કારે પ્રાણ રહિત કરે છે. તે સાચું સુખ-આનંદ તથા જીવન મેળવવા એમ તે સંસારમાં મોતને કોઈ પણ ભૂલ્યું મહાપુરુષોની જીવનકથા સાંભળીને તેમને નથી અને
નથી, બધાય જાણે છે કે અમારે ચોક્કસ મરવું પગલે ચાલવા ઘણું ચાય છે અને તેમણે છે; મરવાની શંકા થતાં જ તેનાથી બચવાને આદરીને બતાવેલા આચાર-વિચાર પ્રમાણે માટે અનેક પ્રકારના પ્રયાસ કરવામાં આવે છે; વર્તવા પ્રેરાય છે છતાં કામ-ક્રોધાદિની શીખ- છતાં જ્યારે મરવું છે તેની કોઈને પણ ખરી વણી ઉપર દઢ શ્રદ્ધા હોવાથી અંતરવૃત્તિથી ખાતરી નથી. જગતમાં પાસ અને સો સો મહાપુરુષોની આચરણનો આદર કરી શકતા વરસની ઉંમરના માનવીઓને નાની વયવાળા નથી જેથી સાચી વસ્તુથી વંચિત રહીને જ્યારે હયાત-જીવતા જુએ છે ત્યારે તેઓ મોતના ભયથી મુકાતા નથી. મોહને આશ્રિત એમ માને છે કે અમે હજી તો માની વયને વિલાસી માનવી મોતને હસી કાઢીને અનેક છીએ એટલે હમણું અમારે મરવું નથી. પ્રકારના વિકાસમાં મગ્ન રહે છે. ધન, આર- આ પ્રમાણે તેમની માન્યતા હોવાથી મોતને ગ્યતા, યુવાવસ્થા અને સ્વછંદતાને સાથી ભૂલી જઈને તેઓ ભાજશેખમાં પડી જાય છે બિનસંસ્કારી પ્રભુની પ્રભુતાની કદર કરી જેથી તેમને બીજા ના મારવાની જરાય શકતું નથી, તેના માટે પુન્ય-પાપ જેવી કોઈ કાળજી હોતી નથી, અધર્મ તથા અનીતિના વસ્તુ જ હોતી નથી તેમ જ મોતને વિસારે ઉપાસક બની જાય છે, કેટલાક ધન-સંપત્તિથી પાડેલું હોવાથી જીવ માત્રને જીવવું ગમે છે સુખી મોટી ઉંમરના હોવા છતાં પણ અજ્ઞાનતેનું ભાન પણ હોતું નથી. જે પોતાના વાસિત વિષયાસક્તિને લઈને માથા ઉપર વિલાસ માટે બીજા જીવોની પીડાને જરાય આવીને ઊભેલા મતને જોઈ શકતા નથી. પરંતુ ગણતો નથી તે પાંચ ઇંદ્રિયોના વિષય પિષી આ બધાય ભૂલે છે કારણ કે મોતને ઉંમર કે પિતે માનેલો આનંદ તથા સુખ મેળવવાને વખતને પ્રતિબંધ નથી, ગમે ત્યારે અને ગમે બીજા અનેક જીવોના પ્રાણ જતા હોય તો તેની તેવી વયમાં આવી શકે છે. બાળ, યુવા કે વૃદ્ધ લેશ માત્ર પણ પરવા કરતો નથી; પણ જે વખતે હોય, મતને માટે કઈ પણ અસ્પૃશ્ય નથી વિલાસી મોતને ભૂલાવીને મોજ માણતો હાય તેમજ રાત્રિદિવસ તથા ઘરમાં હોય કે બહાર છે ત્યારે ફરી દષ્ટિથી તેની સામે એકી સે હોય કેઈ પણ સમય કે સ્થળના માટે સંકેચ જોઈ રહેલું હોય છે છતાં દુઃખ તથા શેક- અથવા તે અનવકાશ નથી. આ વાત સહુ ગર્ભિત સુખ અને આનંદમાં મજા-વિલાસથી કઈ જાણે છે અને અનુભવે પણ છે. બાળથી વિરામ પામીને મોતની કૃર કનડગત માટે માંડીને વૃદ્ધાવસ્થા સુધીના માનવીયાએ વયના કાંઈ પણ ઉપાય કરતું નથી, પણ જ્યારે પ્રમાણમાં આવા પ્રસંગે જોયા છે-જાણ્યા છે.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભયની સીમા
૨૫
જ્યારે બીજાના મૃત્યુના પ્રસંગે ઉપસ્થિત હીએ નહિં; પરંતુ જન્મ મરણથી આત્મા થાય છે ત્યારે માનવીઓના જીવનપ્રવાહ ઉપર ઘેરાયેલો હોવાથી અનંત જ્ઞાનાદિ પિતાના મતને આછો પછડાયો પડવાથી તેમના મન ગુણોને શુદ્ધતાપૂર્વક સંપૂર્ણ પણે ઉપયોગ ઉપર શેકનું વાદળ ચઢી આવે છે પણ વિષયા- કરી શકતો નથી માટે જન્મ-મરણના કારણભૂત સક્તિના ફૂંકાતા ગાઢ પવનથી તે વાદળ વિખ- કર્મોથી શુદ્ધ થવાને માનવદેહ તથા જીવન રાઈ જાય છે કે તરત જ મતનું વિસ્મરણ થઈ અદ્વિતીય સાધન હોવાથી મોતથી તેનો બચાવ જાય છે અને નિ:શંકપણે વાસના પિષવામાં કરવાને કાળજી રાખે છે અને આત્મશુદ્ધિ અપૂર્ણ લીન બની જાય છે. તેને જ્યારે મોત તેડવા રહી જવાના ભયથી મતથી શંકિત રહે છે. આવે છે ત્યારે થથરી ઉઠે છે અને બેશુદ્ધપણને કદાચ માનવજીવનમાં આત્મવિકાસ સાધતાં ડળ કરે છે તેયે મોત તેને ઉપાડીને ચાલતું અપૂર્ણતા રહી ગઈ હોય અને મૃત્યુ આવીને થાય છે.
ઊભું રહે તે પછી તેને જરાય ભય રાખ્યા મોતને ભૂલ્યા સિવાય માણસ કાંઈ પણ વગર દેહ છોડવાને પિતે તૈયાર થઈ જાય છે, કરી શકે નહિં. ધન કમાવું, સંબંધીઓ- કારણ કે તેને પૂર્ણ શ્રદ્ધા હેય છે કે મેં ની સારસંભાળ લેવી, માતા-પિતા-સ્ત્રી-પુત્ર માનવજીવનને આત્મવિકાસ માટે વાપરીને તેની આદિનું પાલન કરવું, વ્યવહાર જાળવવા કદર કરી છે એટલે મને માનવજીવન ફરીને સમય અને ધનને ઉપયોગ કરે, પણું- ચેકસ મળશે જ અને હું વધુ પ્રમાણમાં એનું સ્વાગત કરવું, અતિથિસત્કાર કરવા આત્મવિકાસ કરી શકીશ. આવા જીવનની કદર વિગેરે ગૃહસ્થ ધર્મનું પાલન કરવાને માટે કરી વિકાસ સાધનારને મત કઈ પગ પ્રકારની મોતને ભૂલવું પડે છે. જે મોતને દષ્ટિ સન્મુખ કનડગત કર્યા સિવાય શાંતિપૂર્વક દેહ છોડવા રાખે તો આમાંનું કશુંય બને નહિં, તોયે દે છે; પણ વિષયાસક્ત પામર પ્રાણી કષાયનીતિપૂર્વક વર્તવાને માટે મતની કાંઈક પ્રેરણા વિષયમાં જીવનને વેડફી નાંખી ઉત્તમ માનવ રહ્યા કરે છે, છતાં વિલાસી માણસે તેને જીવનની અવગણના કરનારને તથા મતનું તિરસ્કાર કરીને અધર્મ તથા અનીતિના આશ્રય નામ સાંભળવા માત્રથી પણ અત્યંત ભય, નીચે રહીને નિ:શંકપણે નિર્દયતામય જીવન ત્રાસ, દુઃખ અને ઉદ્વેગ અનુભવનારને છેવટે બનાવે છે, તેમની સાથે મેત છેવટમાં ઘણી જ મત આવીને અનિચ્છાયે પણ તેનો પ્રાણ સખતાઇથી વતે છે.
હરી લે છે. સાચી અખંડ જીવન જ્યોતિને ઓળખનાર કેટલાક અણજાણુ માનવી માને છે કે, એક આત્મશ્રદ્ધાળુને નિરંતર મેતનું સ્મરણ હોય દિવસ મત આવશે; પણ મત જગતના એક છે તો તેને તેને જરાય ભય હોતું નથીખૂણે પડેલું નથી. સંસારમાં એવું કોઈ સ્થળ કારણ કે તે જાણે છે કે મેતથી આત્માના નથી કે જ્યાં મેત નથી. આખાય સંસારમાં જ્ઞાનાદિ ગુણાનું કાંઈ પણ નુકશાન થતું નથી. વ્યાસ થઈને રહેલું છે, અને તે દરેક વસ્તુના આયુષ્ય કર્મ ક્ષય થવાથી આત્મા તથા દેહના પડછાયાસ્વરૂપ છે. જેને પડછાયો પડે છેસંગના વિયોગ સિવાય મેત જેવી કઈ પછી તે જડ હા કે ચૈતન્ય-તે બધીય વસ્તુ તાવિક વસ્તુ નથી. આ પ્રમાણેની તેની દઢ મતને તાબે છે. જેનો પડછાયો નથી તે શ્રદ્ધા હોવાથી મોત સાંભરવા છતાં પણ તે મે તને તાબે નથી, અર્થાત્ અરૂપી વસ્તુ મતથી
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર :
મુક્ત છે કારણ કે તેને એળે પડતું નથી. માટે જેના પ્રાણ ન આપવાની પ્રતિજ્ઞા કરીને રૂપી વસ્તુને પડછાયે પડે છે માટે તે મત મોતને નિર્બળ બનાવવા ચકવું નહિં. શરત છે. માનવીને પડછાય તેની સાથે જ આ પ્રમાણે સંસારમાં જેટલા ભયે છે રહે છે અને તે જ મોત સ્વરૂપ હોવાથી તેને તેની સીમા મોત છે. એનાથી આગળ વધીને બીજે કયાંયથી પણ આવવા જેવું રહેતું નથી ભયને અવકાશ નથી; કારણ કે મોતથી વધારે અને એટલા માટે જ મતને સ્થળ કે વયને ભયાનક સંસારમાં કઈ વસ્તુ જ નથી. સાધાનિયમ નથી. ભલે માનવી માની લે કે મેત રણ માંદગીને તે માણસ કોઈ પણ હિસાબમાં આવશે ત્યારે જોઈ લઈશુ. હાલમાં તે મળેલી ગણતા નથી, પણ જ્યારે મંદવાડ વધી પડે ધન સંપત્તિ તથા યુવાવસ્થાને મજશેખ છે ત્યારે ધનના ભેગે પણ રોગ મટાડવા કરીને સફળ કરી લઈયે. અથવા તો અધમ પ્રયાસ કરે છે. તે રોગ મટાડવાના હેતુથી નહિં તથા અનીતિ કરીને શ્રીમંતાઈનું માન મેળવી પણ મરવાના ભયથી કરે છે. જો કેઈ નિષ્ણાત લઈયે. પણ તેમણે વિશ્વાસપૂર્વક સમજી લેવું વેદ ન મરવાની ખરી ખાતરી આપે તે કેટજોઈયે કે અધર્મ તથા અનીતિ કરીને મેજ- લાક કંજુસ માણસો દવા કરાવતા નથી. બીજા શોખ માટે તથા શ્રીમંતાઈનું માન મેળવવાને બધા ભયથી મૂકાવાને માટે તે અનેક પ્રકામાટે ધન મેળવતી વખતે મેતો જે તિરસ્કાર ના ઉપાય છે, અને તે દ્વારા ઘણુ માણસે કરવામાં આવે છે તેને મેત સાંખી શકવાનું ભયથી મુક્ત થાય છે; પણ મોતને ભય ટાળનથી, તે માનવીની પાસે જ રહેલું હોવાથી વાને માટે કઈ પણ ઉપાય નથી, છતાં જે તેના વિચાર તથા વર્તનને સારી રીતે જાણે છે ઉપાય છે તેને વિષયાસક્ત કરી શકતા નથી, એટલે માનવી ઉપર કઈ પણ પ્રકારનું આળ કારણ કે મેતને જીતનાર મહાપુરુષોના ચઢાવીને કઈ પણ બહાને તેને તીવ્ર દુઃખદાઈ વિચાર તથા વર્તનને આવકાર આપતાં હીન ગતિમાં ધકેલી દે છે, માટે અધર્મ તથા અનીતિ સત્વવાળા અચકાય છે, કારણ કે મતને જીતકરતી વખતે પિતાની સાથેની નિરંતરની વામાં મહાપુરુષોએ ત્યાગને પ્રધાનતા આપી મતની હાજરી ધ્યાનમાં રાખવાની અત્યંત છે, જેને અનાદિ કાળથી ભગના સંસ્કારવાળા આવશ્યકતા છે. તેમ જ મોજશેખ માટે જ મોતથી બહોવા છતાં પણ ભેગને ત્યાગ બીજા જીવોના પ્રાણથી તને પિષવાથી તે કરીને ત્યાગનો માર્ગ અંગીકાર કરી શકતા સબળ બની છેવટે અસહૃા પીડા આપે છે અને નથી જેથી કરીને મોતની દૂર કનડગતથી અનેક જન્મ સુધી પણ પીછો છોડતું નથી, મૂકાતા નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પરિગ્રહમીમાંસા.
લેખક-મુનિશ્રી દુરંધરવિજય”.
(ગત વર્ષના અંક ૧૧ના પૃષ્ઠ ૨૦૧થી ચાલુ) (વસ્ત્ર ધારણ કરવું એ પણ પરિગ્રહ છે” તેમ નથી, માટે કેવળ વસ્ત્ર-પાત્ર ધારણ કરવા એવી દિગમ્બર માન્યતાને નિરાસ કરતી એને પરિગ્રહ કહી શકાય નહિં. શ્રી ઉત્તરાધ્યયન-બહદુવૃત્તિને અનુસારી વિશદ દિગમ્બર-કઈ એમ ને એમ નાખી જાય વિચારણા)
એને અમે પરિગ્રહ માનતા નથી. અમે તો [ પૂર્વનુસંધાન–વેતામ્બર-દિગમ્બરની ચાલ જાતે ગ્રહણ કરી પોતાના જ ઉપયોગ માટે ચર્ચામાં વમ-પાત્ર રાખવાથી શું દોષ છે? એ રાખવામાં આવે છે તેને પરિગ્રહ માનીએ છીએ. પ્રશ્નના ઉત્તરમાં દિગમ્બરે પંચમ વ્રતને વિનાશ થાય, તા–જે જાતે ગ્રહણ કરી રાખવું એને સંસક્તિ થાય, ને કષાય વધે એમ ત્રણ દોષ પરિગ્રહ માનતા હો તે તમે કુંડી-કમડલદર્શાવ્યા છે. તેમાં પરિગ્રહવિરમણવ્રત કેવી રીતે મોરપિચ્છ વગેરે એમ ને એમ રાખે છે કે થાય છે? તેને વિચાર ચાલતાં અનેક રીતે તેનું જાતે સ્વીકારીને રાખો છો? ' ' ખાન-મન પૂર્વે થયેલ છે. હવે આગળ તે ચર્ચા દિગન્ત યતનાના કારણ હોવાથી તેનું નીચે પ્રમાણે ચાલે છે.]
અમે સ્વયં ગ્રહણ કરીએ છીએ. (૩)
તા–જે તે સર્વ જાતે ગ્રહણ કરે છે શ્વેતામ્બર-વ-પાત્ર એ પરિગ્રહ નથી. તે તે પણ તમને પરિગ્રહરૂપ થશે. પરિગ્રહ એ મમત્વબુદ્ધિરૂપ છે--મૂચ્છરૂપ છે. દિગઢ-અમને તેમાં મૂચ્છ થતી નથી માટે જે માટે કહ્યું છે કે
તે પરિગ્રહરૂપ નથી. બીજું તે તે પદાર્થો ર લ ળવિદો ગુનો, જાણyળ તાળા એટલા સુલભ અને તુચ્છ છે કે તેમાં મૂચ્છ સુકા રદ કુત્તો, બાપુજે તાળr I થવા જેવું કાંઈ છે જ નહિ.
માટે એ નિશ્ચિત છે કે, પરિગ્રહ તે કતા-મૂછ એ અભ્યન્તર વસ્તુ છે. તે મૂછ જ છે. હવે એ મૂછ જે વસ્ત્ર-પાત્ર બહારના પદાર્થની કિંમત ઉપર આધાર રાખે રાખવા માત્રથી-ધારણ કરવા માત્રથી થઈ જતી છે એવું નથી. એક દરિદ્રમહામેવાળાને હોય તે કંઈ પણ નહિં રાખતા, પ્રતિમા પિતાની કુટલી હાંડલી ઉપર જે મૂછ હોય વહન કરતા મુનિના શરીર ઉપર શરદીના છે તેવી મૂર્છા, મહાદ્ધિના સ્વામી નિર્મોહી સમયમાં, શિયાળામાં કઈ ભક્ત વસ્ત્ર-કામળ ચક્રવતીને પણ હોતી નથી, માટે જે પ્રમાણે નાખે, તે તે પણ તેમને પરિગ્રહ થઈ જશે. યતના માટે કુંડી-કમણુડલુ–મોરપિચ્છ વગેરે મુનિ પ્રતિમા પન્ન છે એટલે તે દૂર કરી શકે રાખે છે ને મૂછ માનતા નથી, તે જ પ્રમાણે
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૨૮
www.kobatirth.org
સ'યમની રક્ષા માટે મૂર્છા વગર ગ્રહણ કરાતા વજ્ર-પાત્ર વગેરેમાં પણુ દાષ નથી, તે તેને પરિગ્રહ માનવામાં કાંઈ પણ પ્રમાણ નથી એમ માને.
સંયમ અને લજ્જાના રક્ષણ માટે મુનિએ વજ્ર-પાત્ર–ક અલ–પાદપુછન વગેરે જે કાંઈ ઉપયાગમાં આવે તેને સ્વીકારે છે તે ન કામ હાય ત્યારે ત્યજી દે છે, તેમાં સહજ પણ મમત્વ-મૂર્છા ધારણ કરતા નથી. જે કહ્યું છે કે—
માટે
‘ નં વિવસ્થ વ વાચં વા, વરું પાચનુંછળ तं पि संजमलजट्टा, धरंति परिहरति य ॥'
શ્વેતા॰વસ્ત્ર વગેરેમાં જીવ-જન્તુએ ભવિષ્યમાં ઉત્પન્ન થશે એમ ધારી તેના ત્યાગ કરતા હૈ। તા આહાર આદિમાં તેની સંભાવના વિશેષ છે. સહજ પણ કાળક્રમ થાય કે તરતજ આહાર વગેરેમાં કૃમિ-વગેરે એઇન્દ્રિય જીવા ઉત્પન્ન થઈ જાય છે, તે પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ છે; માટે તેના પણ ત્યાગ કરવા જોઇએ.
દિગ—આહાર જીવનું ઉત્પત્તિસ્થાન અને પણ્ યતના—ઉપયેગપૂર્વક જરૂર પૂરતા જ ગ્રહણ કરવામાં તેમ બનતુ નથી માટે તેમાં
દોષ નથી.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ :
શ્વેતા-તા તે જ પ્રમાણે ઉપયોગ સાચવાપૂર્વક યતનાથી ખપપૂરતાં વસ્ર-પાત્ર ગ્રહણુ કરવામાં દોષ નથી, એમ માનવું એ જ યુક્ત છે.
(૪)
દિગ૦–૧સ્ર-પાત્ર વગેરે જયણાપૂર્વક ધારણ કરવાથી સંસક્તિ ન થાય તાપણ તેથી કષાયવૃદ્ધિ તા અવશ્ય થાય છે માટે તે ત્યાગ કરવા ચેગ્ય છે.
*
*
હિંગ૦-અસ્તુ. વસ્ર-પાત્રમાં મૂર્છા ન હેાય
વાથી તેમાં સ ંસક્તિ થાય છે. અર્થાત્ વજ્ર વગેરેમાં કાળક્રમે અનેક નાના-મોટા જીવ જન્તુ જન્મે છે. છેવટ ઉપકરણુ એ પણ એક જાતનું અધિકરણુ બની જાય છે, ને અનર્થ ની પરમ્પરાનું કારણ થાય છે. અમે કુંડી, કમવુ વગેરે રાખીએ છીએ તેમાં તેમ ખનતું નથી.
દ્વિગ૦-પ્રથમ તા ધારણ કરનારના જ કષાય વધે છે. વસ્ત્ર રાખતા ધીરે ધીરે સારા-મૂલ્યતે તેને પરિગ્રહપણ્ ન હ। તેપણુ તે રાખ-વાન વજ્ર ગ્રહણ કરવાના લાભ જાગે છે. તે વસ્રાપ્તિ કાઇ બગાડે તેા તેના ઉપર ક્રોધ થાય છે. લેાભ ને ક્રોધને આશ્રયી માન-માયા પણ જન્મે છે એટલે વસ્ત્રાદિ ચારે કષાયનું કારણ અને છે.
શ્વેતા-સ્ત્ર વગેરે કષાયને વધારે છે એમ માના છે તે તે કાના કષાયને વધારે છે ? ધારણ કરનારના કે ધારણ કરનારને નીરખી અન્યના ?
શ્વેતા-એ રીતે કષાયનું કારણુ માની તેના ત્યાગ જો કરતા ા તે જ પ્રમાણે શ્રુતજ્ઞાન-અભ્યાસ-અધ્યયન વગેરે પણ ન કરવા જોઇએ. જ્ઞાનથી પણ કેટલાએકને અહંકારમાન જન્મે છે. ભણેલાને કાઇ અબહુમાનથી ખેલાવે તે તેને માનહાનિ લાગશે ને તે ચીડાઇ જશે-ક્રોધ કરશે. નવા નવા શાસ્ત્રોના લાભ તા તેને માટે અનિવાર્ય બનશે. માયા તે તેના જેવી ખીજાને આવડે જ નહિં. એ જ પ્રમાણે તપ પણુ કષાયમાં નિમિત્ત થશે, માટે તે સર્વાંના ત્યાગ કરવા.
ગિ॰-તમારુ' કહેવુ. યથાય છે. જ્ઞાન વગેરે કેટલાએકને અભિમાન કરાવતા હશે ? વિવેકી આત્માઓને તેમ બનતુ નથી.
પણ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પરિગ્રહમીમાંસા.
તેઓને અહંકાર તે જેમ જેમ તેઓ વિશેષ કેવળ સંયમમાં સહાય કરી ગુણપ્રાપ્તિમાં જાણતા જાય છે તેમ તેમ ઘટતો જાય છે. બીજું નિમિત્ત બને છે. મૂર્ખાઓને હિતના સાધન નાi Eા” “નામાં પ્રાણ “ના પણ અહિતને માટે થાય છે, અને વિવેકીઓને તો વા' વગેરે વચને જ્ઞાનના પ્રવર્તક છે. અહિતના સાધને પણ હિતને માટે થાય છે. જ્ઞાન વગર ધર્મારાધન યથાર્થ થઈ શકતું નથી. વસ્ત્ર વગેરે ધર્મમાં ઉપકારી, સંયમ અને માટે તેને ત્યાગ કરાય જ નહિં. તે તે લજજાના રક્ષક હિતના સાધન છે. કે મૂખસર્વદા સ્વીકાર્ય જ છે. વસ્ત્ર માટે તેમ નથી એને તેથી અહિત થયા હોય ને તે કારણે એટલે તેને તે તે દોષનું નિમિત્ત માની ત્યજવું તે સર્વથા ત્યાજ્ય છે એમ માનવું-ધર્મમાં જોઈએ.
બાધક માનવું એ મૂર્ખતા છે. તાર
દિગ-જ્ઞાન અને વસ્ત્ર બનેને તમે સમાન यदा किञ्चिशोऽहं द्विप इव मदान्धः समभवं,
રીતે ધર્મમાં ઉપકારી ગણાવી તે બનેમાં
સરખી આદરણીયતા જણાવો છે તે યથાર્થ तदा सर्वज्ञोऽस्मीत्यभवदवलिप्तं मम मनः॥
" નથી. જ્ઞાન સિવાય ધર્મ સાધના થઈ શકતી यदा किञ्चित् किञ्चिद्धजनसकाशादवगतं,
. નથી અને વસ્ત્ર વગર થઈ શકે છે, તે પ્રત્યક્ષ तदा मूोऽस्मीति ज्वर इव मदो मे व्यपगतः॥
સિદ્ધ છે, માટે વસ્ત્ર ધર્મસાધનમાં ઉપયોગી નથી. (જ્યારે હું અલપઝ હતો-કાંઈક જ જાણતા તાવ-ધર્મસાધનામાં વસ્ત્ર ઉપકારી નથી, હતા ત્યારે હાથીની માફક મદાબ્ધ હતા, ત્યારે એ તમે શાથી કહે છે ? મારું મન “હું સર્વજ્ઞ છું” એવા અભિમાનથી
દિગ-ધર્મના ઉત્કૃષ્ટ સાધક તીર્થકર ભગભરેલું હતું. (પણ) જ્યારે વિદ્વાને-જ્ઞાનીઓ પાસેથી કાંઈક કાંઈક જાણ્યું ત્યારે હું મૂર્ખ
S વંતો છે. તેઓ ચીવર-વસ્ત્ર ધારણ કરતા નથી. છું એમ થયું ને તાવની જેમ મારે અહં.
- જે વસ્ત્ર ધર્મમાં ઉપકારી હોત તો તેઓશ્રીએ કાર-મદ ચાલ્યા ગયે.)
અવશ્ય સ્વીકાર્યું હોત. તેઓએ નથી સ્વીકાર્યું
માટે તે ધર્મ માં ઉપયોગી નથી. એ ભર્તુહરીના કથન પ્રમાણે જે જ્ઞાન વિવેકીઓને અહંકારનું કારણ ન બનતાં અહં.
Aવેતા-પૂજ્ય તીર્થંકર પરમાત્માઓ વસ્ત્ર કારને ઓછું કરતું હોય તો વસ્ત્ર વગેરે પણ ધારણ નથી કરતા તે શાથી કહો છો? વિવેકીઓને લેભ-ક્રોધના કારણે બનતા નથી.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
'
તરવસાર.
પણ
મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજી (સંવિજ્ઞપાક્ષિક), (સદરહુ “તવસાર' નામને દ્વિતીય પ્રસ્તાવ રાગથી આહત થયેલું હોય છે અને જેઓ યોગસાર નામક ગ્રન્થમાંથી લઈને તથા પ્રકારના મંત્રી, પ્રદ, કારુણ્ય અને ઉપેક્ષા એમ ચાર ભવ્ય જીવોને સમજવા યોગ્ય ઉપયોગી ધારી આપ- ઉત્તમ ભાવનાના ઉત્તમ સંસ્કારથી વંચિત વામાં આવેલ છે. એમાં યથાનામા તત્વો સાર શું? હાઈને સ્વય નાશ પામે છે અને બીજા ભેળા એ બહુ વિશદ રીતે નિરૂપણ કરેલું જોઈ શકાય છે.) માણસને પણ નાશ કરે છે. ૪. सर्वेऽपि सांप्रतं लोकाः प्रायस्तत्त्वपराङ्मुखाः। परे हितमतिमैत्री मुदिता गुणमोदनम् । क्लिश्यन्ते स्वाग्रहप्रस्ता दृष्टिरागेण मोहिताः॥ उपेक्षा दोषमाध्यस्थ्यं करुणा दुःखमोक्षधीः ॥
આજકાલ સર્વ જે પ્રાય: તવથી પરા- અન્ય જીવના હિતની ઈચ્છા કરવી તે મંત્રી, મુખ, કદાગ્રહથી ભરેલા અને દષ્ટિરાગ (પોત- બીજાના ગુણેનું અનુદન કરવું તે પ્રમદ, પિતાના મતની અંધશ્રદ્ધા) થી મેહિત થયેલા અન્યનાં દેર તરફ મધ્યસ્થતા રાખવી તે જોવામાં આવે છે. ૧.
ઉપેક્ષા અને બીજા જીવોના દુઃખને છુટકારો दृष्टिरागो महामोहो दृष्टिरागो महाभवः। કરવાની બુદ્ધિ તે કરુણ છે. પ. दृष्टिरागो महामारो दृष्टिरागो महाज्वरः ॥२॥ मैत्री निखिलसत्वेषु प्रमोदो गुणशालिषु ।
દ્રષ્ટિરાગ એ એક પ્રકારનો મહાન મેહ માથ્થરથમવિનg or હિપુ એ છે, દષ્ટિરાગ એ સંસારનું મુખ્ય કારણ છે. ધરપકુમતા મૂરું મૈથાનિમાવનારી દષ્ટિરાગ એ એક પ્રકારનો વિષમ જવર યે શાતા ન જામ્યસ્ત રસ તેષામહુર્રમ (શા. છેટૂંકમાં દષ્ટિરાગ એ સત્યાનાશ કરનારી સર્વ જી તરફ મૈત્રી, ગુણીજનો તરફ વસ્તુ છે. ૨. •
આનંદ, વિપરીત વૃત્તિ ધારણ કરનાર તરફ ઉતિર્થ કનૈ : કાર: વાઝાગુમાવતા
ઉપેક્ષા અને સર્વ જીવો ઉપર કરણે એમ पापो मत्सरहेतुस्तद् निर्मितोऽसौ सतामपि ॥
- આ ચાર ભાવનાઓ ધર્મરૂપી ક૯પવૃક્ષનું મૂલ
છે. જેઓ આ ચાર ભાવનાને જાણતા નથી કાલના પ્રભાવથી પ્રાય: સર્વ જીવોનું અને જેઓએ તેને અભ્યાસ કર્યો નથી તેઓને સારા અને ખરાબ દરેકનું પતન થવું જોઈએ, ધર્મ પ્રાપ્ત થશે તે અત્યન્ત કઠિન છે. ૬-૭. તેથી સજજન માણસના મનમાં પણ માત્મય સારો રિત્તિ નોર્થ તરિ ચૌ... ઉત્પન્ન કરનાર દુષ્ટ દષ્ટિરાગની સુષ્ટિ થયેલી હોય છે
दोषा असन्तो वीक्ष्यन्ते परे, सन्तोऽपि नात्मनि॥ એમ લાગે છે. ૩.
ખરેખર મેહરૂપ અંધકાર એ વિચિત્ર મોદોuતરિત્તારૂં મરચલિમિરવંતા છે કે તેથી અંધ થયેલા માણસો બીજાના સ્વયં નg si મુહૂં નાત ધ હા / અછતા દેને જુએ છે અને પિતાના છતા ધિકાર છે તેઓને કે જેએનું ચિત્ત દષ્ટિ. દેષોને પણ જોઈ શકતા નથી. ૮.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સૂક્ત-મુક્તાવલિઃ
સ’ગ્રાહક–મુનિશ્રી લક્ષ્મીસાગરજી મહારાજ
૧. નિર્દોષ ગોચરી અને નિરન્તર સ્વાધ્યાય એ ચરણ-કરણસિત્તરીના સાર છે. એમાં કંટાળતા મુનિ મદ સવેગી છે અને ઉદ્યમવન્ત તીવ્ર સવેગી જાણવા.
૨. ને આલવા તે પરિણવાપાપમ ધ કરાવનાર જે કાંચન-કામિની તે વિરાગીને વિરાગ પમાડનારરૂપ બની કર્માં નિરા કરાવે છે.
૩. હે સાધુએ ! જો ગૃહસ્થ એવા કામદેવ પણ ઉપસર્ગો સહી શકે છે તેા પછી જિનાગમ પામેલા એવા મુનિઓને તેા તે શકય જ છે.
૪. જેણે દીક્ષા લેવી હાય તેને કૃષ્ણ મહા
मदीयं दर्शनं मुख्यं पाखण्डान्यपराणि तु । मदीय आगमः सारः परकीयास्त्वसारकाः ॥ ९ ॥ तात्त्विका वयमेवान्ये भ्रान्ताः सर्वेऽप्यतात्त्विकाः। इति मत्सरिणो दूरोत्सारितास्तत्त्वसारतः ॥ १०॥
અમારું દર્શન, અમારા ધર્મ એ જ ખરા છે, બીજાનાં મતા ખધાં પાખડા છે, અમારું' શાસ્ત્ર એ જ સાર છે, અને ખીજાનાં શાસ્ત્ર નિઃસાર છે, અમેા જ ખરા તત્ત્વજ્ઞાની છીએ, બીજા સર્વે અતાત્ત્વિક-ભ્રાન્ત છે; એમ માનનારા કેવલ મત્સરી છે, અને તે તત્ત્વજ્ઞાનથી ઘણા જ દૂર છે. ૯-૧૦. થપાડતાનિ માઙાનિ વિનશ્યન્તિ પરમ્। તથા મત્લરિનોઽમ્પોમાં દિયોષપ્રાતઃ॥ જેવી રીતે હાંલ્લાંઓ આપસમાં અથડાવાથી નાશ પામે છે, તેમ મત્સરી જીવા પણ એક
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાજા મહાત્સવપૂર્વક દીક્ષા અપાવે છે, અને પાછલની ચિન્તા પણ ઉઠાવી લે છે.
૫. આચારધર્મ થી પરવારેલા વૈષધારીઓઊગતી પ્રજાના ધર્મ સત્તાના મૂળમાં અંગારા મૂકનારા છે.
૬. જયણા જાળવો. જયણા એ ધર્મની જનેતા છે અને ધર્મનુ પાલન કરનારી છે. દાન, શિયલ અને તપના અલંકાર પણ જયણા જ છે.
૭. કુશીલ નામના કુગુરુએ શરીરના જંઘા આદિ ઘસીને સુવાળા રાખે છે.
૮. વૈરાગ્યના શત્રુ એ, વીતરાગ દેવના–
બીજાના દોષા ગ્રહણ કરવામાં જ લીન હેાવાથી નાશ પામે છે. ૧૧.
परं पतन्तं पश्यन्ति न तु स्वं मोहमोहिताः । कुर्वन्तः परदोषाणां ग्रहणं भवकारणम् ॥ १२ ॥
માહથી અંધ બનેલા જીવા બીજાને પડતા જુએ છે, પણુ પાતાના અધ:પતનને જોઇ શકતા નથી. અન્યના દાષા જોવા તે સ'સારવૃદ્ધિતુ જ કારણ છે. ૧૨.
यथा परस्य पश्यन्ति दोषान् यद्यात्मनस्तथा । તૈવાનરામરસ્ત્રાય સમિખ્રિસ્તના નુળામ્ IIR/I
છે
જેવી રીતે માણસેા ખીજાના દાષાને જીએ તેવી જ રીતે જો પોતાના દોષાને જુએ તે તે અજરામરપણાને માટે રસસિદ્ધિ સમાન નીવડે. અર્થાત્ પોતાના જ દાષાને દેખનારા જીવા જલદી મેાક્ષને મેળવે છે. ૧૩.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
વીતરાગપ્રણીત ધર્મના અને આખા ય જેન બળી જાય છે, તે વાસનામાં વહ્યા કરતાં અધ્યાશાસનના શત્રુ સમજવા
મેમાં ઝીલ! ૯ હે ભગવન! નાગિલ શ્રાદ્ધ કેમ મુક્તિ ૧૮. કણ, વ્રણ, અગ્નિ અને કષાય જરા પામ્યો? હે યમ! આગમયુક્તિએ કુશીલ પણ રહ્યા હોય તે પણ તેને વિશ્વાસ ન એવા સાધુઓને ત્યજી અટવીમાં અનશન કરે; કેમકે રજમાંથી ગજ થાય છે. કરવાથી.
૧૯ વિષયેની ઈચ્છા, જીવને ઈચ્છા વિના ૧૦. કામવાસના કેવલ સંકલ્પમાંથી જન્મી
મા પણ દુર્ગતિમાં જ પટકે છે. વિશ્વને વિડંબે છે, તે તેથી બચવા તેના મૂલ
( ૨૦. સેવકને પણ સ્વામી બનાવનાર એવા ભૂત સંકલ્પને જ નાશ કર.
- સ્વામી જિનેશ્વર દેવો જ છે. ૧૧. ધુન જગાવ નવકારની! ફક્ત
૨૧. સૂર્યાસ્ત પછી હૃદય અને નાભિ-પત્ર એક જ નવકારના કાઉસગ્નમાં લગભગ ૨૦
સંકેચાય છે અને તે સમયે ભેજનમાં સૂમ લાખ પપમ પ્રમાણુ દેવાયુ બંધાય છે.
અને સંસક્ત જીવો પડે છે, માટે રાત્રિભોજન ૧૨. હે જંબુ ! પૃથ્વીકાયાદિ જીવોના કદાપિ કરવું નહિં. ઘાતક તથા આરંભ સમારંભેથી વિરામ નહિ
૨૨. ચોરી કરનાર પિતાના જ આ લેકપામનારા પ્રાણીઓ ચારેય ગતિમાં સતત ભટકે પરલોક-ધમાં શૈર્ય તથા સુંદર મતિ વિગેરેને છે અને પારાવાર વેદના વેદે છે.
ચારે છે. ૧૩. પ્રમાદીને પસા કોઈ પરલોકમાં જતા ૨૩. બાપ સાપ નિવસતો, તમેવ અgબચાવી શકતા નથી.
or =ા– ૧૪. ક્રિયા સહિતનું જ્ઞાન જ મુક્તિનું
હે જંબૂ ! જે શ્રદ્ધા અને સંવેગથી સાધન છે.
સંયમ લીધું તે જ શ્રદ્ધા અને સંવેગને કાયમ ૧૫. મેહને દળવા સમાન બીજે કૈઇ સાચવે. ઉપાય નથી.
૨૪. માત્ર રાજુસૂત્ર નયથી, વેદાન્ત બૌદ્ધ ૧૬. ચેત !!! ભીષણ મરણ પછી ધર્મ સંગ્રહથી તથા સાંખ્ય નેગમથી ન્યાય વૈશેષિક સિવાય અન્ય કોઈ વસ્તુ સહાયક નથી. પ્રગટ્યા પરનું હે વિભો! તે પ્રકાશેલ જૈન,
૧૭. ઇન્દ્રોને અનાથની જેમ પિડનાર એ ધર્મ, તે તે સર્વ નથી ગુંફિત હોઈ પ્રત્યક્ષ કામ, અધ્યાત્મ ધ્યાનાગ્નિમાં પતંગીયાની જેમ સારવાળે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
----------
eeeeeeeres iGOUUUUDIS:
શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય ની જીવન ઝરમર.
---------------
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૨૨ થી શરૂ. )
( લેખકઃ—મુનિ શ્રી ન્યાયવિજયજી. )
એક વાર દેવબાધી નામના સન્યાસીએ ઇંદ્રજાળ અને મંત્રખળે મહારાજ કુમારપાલને જૈનધમ માંથી ડગાવી દેવા, અને પુનઃ પેાતાને ધર્મ સ્વીકારવા પ્રયત્ન કર્યાં.
પેાતે કમળના તાંતણાથી બનાવેલી સુકામલ જાળીમય પાલખી ઉપર બેસી, આઠ નાના બાલકા પાસે તે ઉપડાવી નગરમાં કર્યાં. સર્વત્ર એની વાહવાહ થઇ. રાજસભામાં પણ એવી રીતે ગયા. બધાયને આશ્ચર્ય થયુ. એક વીર રાજા કુમારપાલના પૂજન સમયે દેવમદિરમાં ગયા. ત્યાં રાજાને પેાતે ભરાવેલી શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુની પ્રતિમાનું પૂજન કરતા જોઈ દેવાધીને ગુસ્સો આવ્યા, અને કહ્યું રાજન્! જૈન ધર્મ અમારા વેદવિહિત નથી માટે માનવે ઉચિત નથી. રાજા–વેદોમાં હિંસાનું વિધાન છે એટલે
એ વેદમાન્ય નથી.
પછી દેવાધીએ રાજાના પૂર્વજોની હાજ રીમાં ઇન્દ્રજાળથી બ્રહ્મા, શકર અને હરિના સુખથી કહેવરાવ્યુ` કે–વૈદિક આપણા કુલપરપરાના ધર્મ છે અને તે જ સત્ય ધર્મ છે. રાજા આ સાંભળી ક્રુઝાયા.
આ સમાચાર શ્રી હેમચ‘દ્રાચાય ને મળ્યા. બીજે દિવસે મહારાજ કુમારપાલ વ્યાખ્યાનમાં આવ્યા છે. સભા ચિકાર ભરાઇ છે. ધર્માં પદેશ ચાલી રહ્યો છે. સૂરિજી મહારાજ સાત પાટ ઉપર બેસી અમૃત વાણી વર્ષાવી રહ્યા છે ત્યાં આચાર્યશ્રીના પૂ`સૂચન મુજબ એક
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શિષ્યે આવી એક પછી એક પાટ લઈ લીધી. સૂરિજી મહારાજ ઉપદેશ આપી જ રહ્યા છે. આમ ને આમ અદ્ધર દોઢ પહેાર ઉપદેશ આપ્યા. રાજા અને સમસ્ત-પ્રજા આ જોઇ દિગ્મૂઢ મની ગઈ. દેવબેાધિને કમળતંતુઆને પણ આશ્રય હતા, આ આચાર્યશ્રી તે અદ્ધર રહી ધર્માંદેશ આપી રહ્યા છે. ઉપદેશ પૂર્ણ થયા પછી રાજા આચાર્યશ્રીના કહેવાથી દેવમદિરમાં ગયા. ત્યાં ચાત્રીશ અતિશયયુક્ત શ્રી ઋષભદેવ પ્રભુજીની પ્રતિમા હતી, આઠ પ્રાતિહાર્યે સેવામાં હતા અને ૬૪ સુરેંદ્રો તેમની પૂજા કરી રહ્યા હતા. કુમારપાલના પૂર્વજો ચૌલુક્યાદિ ૨૧ ત્યાં જિન દેવની સ્તુતિ કરતા હતા. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જીએ ભક્તિપૂર્વક જિને દ્રદેવની સ્તુતિ કરી. બધા બેઠા. આખરે કુમારપાલના પૂર્વજોએ કુમાર
પાલને કહ્યું———
ધર્મને સેવનાર તારાવડે જ અમે પુત્રવાન “ હે વત્સ ! કુમાને ત્યાગી શ્રી જૈન
થયા છીએ.
હવે પછીથી તું જિનદેવ, સુસાધુ અને દયામય ધર્મ એ ત્રણ તત્વનું સ્વરૂપ જાણી તેમને ગ્રહણ કરી આચરણુ કર. ”
બસ આ સાંભળી બધા આશ્ચયમાં બેઠા છે ત્યાં બધુ અદૃશ્ય થયું. રાજા વધુ વિમામણમાં પડ્યો. સૂરિજી મહારાજને પૂછ્યું. ગઇકાલે જે જોયુ' અને સાંભળ્યુ. એથી તદ્ન ઊલ્ટુ' જ અહીં જોયું અને સાંભળ્યુ-આમાં સાચું શું છે ?
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
=
=
=
૩૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રહાર
આચાર્ય મહારાજ-રાજન! ગઈકાલ અને બનાવ્યો છે. આજનું બધું દશ્ય ઇન્દ્રજાળ છે. દેવબોધી મહારાજ કુમારપાલે જનધર્મ સ્વીકારી માનપાસે મંત્રકલા હતી. તે એણે દેખાડી. મારી વતાનું મૂલ્યાંકન જ કર્યું તેથી એમની માનપાસે હતી તે મેં દેખાડી. બાકી સત્ય ધર્મ
વતા ઔર દીપી ઊઠી છે. એ જેવા કર્મવીર હતા તો તને પ્રભાસપાટણમાં શિવાલયમાં મહાદેવે તેવા જ ધર્મવીર બન્યા છે. જેવા પ્રતાપી હતા જ કહ્યો છે તે માટે તું શાંતિથી સત્યધર્મની
તેવા જ ધર્મોપાસક બન્યા છે અને ગુજરાત આરાધના કર.
અને ગુજરાતની સાહિત્યસેવા કરતાં, સૂરિજીરાજા બહુ પ્રસન્ન થયે. દેવબેધી પણ આ
મહારાજે બબે રાજાઓને પ્રતિબોધવાનું ભગીરથ પ્રસંગથી સમજી ગયા અને ખુદ સૂરિજી
કાર્ય કરવા સાથે સંસકૃત પ્રાકૃત સાહિત્યની મહારાજને વિજ્ઞાન, મહિમા, કળા અને અતિશયસંપન્ન જાણું પ્રસન્ન થઈ નમ્યા;
જે સેવા બજાવી છે તે પણ અભૂતપૂર્વ અને પરંતુ અવારનવાર વિરોધ પણ કરતો જ. અદ્ભુત છે.
આ અને આ સિવાયના એવા બીજા પણ તેઓશ્રી માટે કહેવાય છે કે તેમણે સાડાકેટલાય્ પ્રસંગો છે જે શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીને ત્રણ ક્રોડ ગ્લૅક નવા બનાવ્યા છે. યદ્યપિ
કલિકાલસર્વજ્ઞ” બિરુદ અપાવવા આજે એ બધું સાહિત્ય ઉપલબ્ધ નથી કિન્તુ સમથ છે.
જે સાહિત્ય ઉપલબ્ધ છે તે પણ તેમની બુદ્ધિ ખરેખર ભગવાન શ્રી મહાવીરદેવના શા. પ્રતિભા અને જ્ઞાનને ગૌરવ અપાવે તેવું છે. સનમાં તેઓશ્રી એક જ થયા છે. આવા મહાન જેઓને આચાર્યશ્રીના સાહિત્યની ઝાંખી કરવી બિરુદને ગ્ય અદ્યાવધિ કઈ નજરમાં નથી હોય એમને હું સાદર સૂચવું છું કે મધુસૂદનઆવતું.
મોદી લિખિત હેમસમીક્ષા વાંચી જવું. એમાં સૂરિજી મહારાજે મહારાજ કુમારપાલને સંક્ષેપમાં પણ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીના સાહિઉપદેશ આપી જૈન ધર્મને દઢ અનુરાગી ત્યનો સારો પરિચય આપ્યો છે. બનાવ્યું. શ્રાવકના બાર વ્રત આપ્યા, ગુજરાત જૈન કે જેનેતર એમના આ અદ્દભુત જ્ઞાનઅને ગુજરાતની બહાર કુમારપાલના મહાન ગણથી આકર્ષાઈ, ગુજરાતની અસ્મિતાના સામ્રાજ્યમાં જેન ધર્મને વિજયદેવજ ફરકાવ્ય.
મહાન જ્યોતિર્ધરને ભક્તિથી શિર નમાવે છે. ' સૂરિજી મહારાજના ઉપદેશથી રાજાએ આ એપરિમિત જ્ઞાનશક્તિને લીધે જ “કલિઅનેક સુંદર વિશાલ ગગનચુંબી જિન- કાલસર્વજ્ઞ” પદથી તેઓશ્રી ઓળખાય છે. મંદિર બનાવ્યાં, વિશાલ જ્ઞાનભંડારે કરા- પાશ્ચાત્ય વિદ્વાન હૈ. પીટર્સન સૂરિજી વરાવ્યા, અનેક જૈનધર્મના ઉપાસકે વધાર્યા મહારાજના સાહિત્યથી મુગ્ધ થઈ મુક્તક છે અને જૈનધર્મના પાયારૂપ અહિંસા, સંયમ સ્તુતિ કરતાં કહે છે કે તેઓ જ્ઞાનના સાગર અને તપનું ગૌરવ વધારી એને જીવંતધર્મ ( Ocean of Knowledge ) છે.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શેક-મોહની નિવૃત્તિનો ઉપાય. જે மறைமறைமலையமாமரருமாரும்
અનુ:–“અભ્યાસી શામાં શોક-મેહને જ મુખ્ય સંસાર સંભવ છે, કેમકે એ જ સઘળા અનર્થોનું માનવામાં આવ્યું છે. “તત્ર વો મો : મૂળ છે. શોક મેહને લઈને જેના વિવેકરોજ પામguત' એ શ્રુતિમાં એમ વિજ્ઞાનને પરિભવ થઈ જાય છે તેનાથી બતાવવામાં આવ્યું છે કે એકત્વદર્શી તત્વ- કર્તવ્યાકર્તવ્યને નિર્ણય નથી થઈ શક્ત. નિષ્ઠ પુરુષને માટે શકેપલક્ષિત સંસારનું પહેલાં તે ત્યાં અકર્તવ્યમાં પ્રવૃત્તિ અને અસ્તિત્વ જ નથી રહેતું. શેક દૂર કરવા માટે કર્તવ્યની ઉપેક્ષા થાય છે. કેઈ વખત અહંગીતાશાસ્ત્રની પણ પ્રવૃત્તિ પરિલક્ષિત થયેલી છે. કાર યુક્ત પ્રવૃત્તિ પણ થાય છે. એટલે તાપ “અરોરા નવરાોવસ્ત્ર' થી શેક કર- ચિંતા-સંતાપથી થાય છે તેટલે દાવાનલના વાનું અાગ્ય બતાવવામાં આવ્યું છે. “મેર તાપથી પણ નથી થતું. ખરેખર ચિંતા
વિતુર્મણિ, તક જ જાિના” વગેરે અત્યંત દારૂણ છે. એને ઓષધિ કે લંઘનેથી વચનવડે પણ શોકના પરિહારનો જ પ્રયત્ન અંત નથી આવતું. એટલું જ નહિ પણ કરવામાં આવ્યો છે. અને પોતે પણ શોક. કોઈપણ પ્રકારે તે કાર્યો મુશ્કેલ છે. ચિન્તા સંવિન બનીને કહ્યું છે કે “હે ભગવાન! જવર મનુષ્યની સુધા, નિદ્રા, શક્તિ-સર્વનું સંસારમાં એવી કેઈપણ સંપત્તિ કે ઉન્નતિ હરણ કરી લે છે. રૂ૫, ઉત્સાહ, બુદ્ધિ, શોભા નથી કે જે મારા શોકનું અપાકરણ કરી શકે !
કી તેમજ જીવનને પણ સંકટમાં નાખી દે છે. ખરેખર શક ભારે ઉત્તેજક વસ્તુ છે. એનું
અઠવાડિયું વીત્યા પછી જવર કર્ણ થાય છે, બીજું નામ છે ચિન્તા. તે તે સર્વત્ર છે.
છે પરંતુ ચિંતા જવર હરહમેશ નવીનતા જ
પ્રાપ્ત કરે છે. મેટા ધવંતરીને પણ તેમાં મહાત્મા તુલસીદાસજી તે કહે છે કે એવા
સફલતા નથી મળતી. ચરકને સંચાર પણ પ્રાણી ઘણું શેડા જોવામાં આવશે કે જેને ચિંતારૂપી સાપણે ડખ ન માર્યો હોય અને
ત્યાં બેકાર છે. ચિંતા વર દૂર કરવામાં અશ્વિની જેના ઉપર માયા ને વ્યાપી હોય.
કુમાર પણ સફળ નથી થતા. ચિંતા સાપિની કાહિ ન ખાયા;
अहो देवाग्निदवथुस्तथा मां न स बाधते । કો જગ જાહિ ન વ્યાપી માયા.
बाघते तु यथा चित्ते चिन्तासंतापसंततिः॥ ચિત્તાથી જર્જરિત થયેલ અંત:કરણવાળ સુમુt guiક્રિશ્ચિત્તા સૂર્તઃ સુરાહના પ્રાણી કે પુરુષાર્થ માટે લાયક નથી રહેતો, નમે યૌવન વાન વાવૈવરાસા જે વૃક્ષના મૂળમાં અગ્નિ જાજ્વલ્યમાન થઈ વિત્તાવો મનુષ્કાળાં જુદાં તિજ્ઞ શરું દત્તા રહ્યો હોય છે ત્યાં ખરેખર પલની સુખદ, મુarag = કીવિત ર ન સંરાઃ | શીતળ વાયુપ્રાપ્તિ દુર્લભ છે. વળી શેક જો ચત્તી વધે તીજોર હોય મોહના રહેવાથી અનેક ઉપદ્રવ થવાને અલૌરિતા વીત્ર પ્રત્ય નવા નેતા
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ઇવનિંગ રાજસ્થતીદ ના કેઈ ને કોઈ અસુવિધા આવી જ પડે છે. ગમે નાથાવર નાથાવથ વિતાવો વિટ છે તેટલું સુંદર તેમજ ઉત્કૃષ્ટ દૈત હોય તે પણ
આ રીતે ચિન્તા, શોક વગેરેની સ્થિતિ. ત્યાં દુઃખનું બીજ વિદ્યમાન હોય છે. આતલેક અને શાસ્ત્ર સર્વત્ર અત્યંત પ્રસિદ્ધ છે. અને સાથે જેટલી વધારે. સનેહ થાય છે જોકે સર્વત્ર, સર્વથા. સર્વદા એ મહારાગને તેટલી જ વધારે શોકની જડ મજબૂત દુશ્ચિકિત્સ્ય કહેવામાં આવેલ છે તે પણ પ્રભન બનતી જાય છે. શરણ તેમજ પ્રભુનો સાક્ષાત્કાર એ રોગનો ચાવતા કરતુ સંધાન મનસ: રિયા અચૂક રામબાણ ઉપાય છે એમ શામાં તાવતોડી નિરવચને દયે રોવાથી કહેવામાં આવ્યું છે.
નેહ, દ્વેષ વગેરે ભાવોની ઉત્પત્તિ દ્વૈતતwા વિસ્થિR નાનવિમસિ દશ્ય ઉત્પન્ન થવાથી અનિવાર્ય થઈ જાય છે.
આ ગીતાના વચનથી સ્પષ્ટ થાય છે કે દ્વષ પોતે જ દુઃખરૂપ છે, સ્નેહનું પર્યાવસાન ભગવત્તત્વનું જ્ઞાન શોક-ચિંતાથી મુક્ત થવાના પણ દુઃખમાં જ છે. ભેદ એટલે જ છે કે મુખ્ય સાધન છે. અનાથના નાથ સોના નાથ છે.
ના નેહ તત્કાળ મધુર લાગે છે, પરંતુ તેમાં
જેટલી કડવાશ રહેલી છે તેટલી ષમાં પણ અનાથનાથ સર્વથા વિશ્વનાથ #liાત નથી હોતી. કેઈએ એગ્ય જ કહ્યું છે કે-સ્નેહ
એના ચરણોના શરણ વગર કોઈપણ રીતે વાન પ્રદીપ જેવી રીતે પ્રતિક્ષણ બન્યા કરે કયાંય પણ શાંતિ પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી. છે તેવી રીતે નેહવાન પ્રાણી પણ બન્યા કહે ચર્ચા કરાર આધાર ઢોવા સ્થતિ નિર્માદ છે “ વજેતે નિરા” | જેવી રીતે
જે ભગવાનના અંકમાં મસ્તક રાખીને સ્નિગ્ધ વર્તિકા બન્યા કરે છે તેવી જ સ્થિતિ પ્રાણી નિર્ભયપણે સૂઈ શકે છે તેનું શરણ સ્નિગ્ધ પ્રાણીની પણ થાય છે “arfi ચિતામુક્ત થવાનું દિવ્ય સાધન છે. જેવી વાતે'જે કે ભગવર્નેહ બહુ જ ઉચ્ચ રીતે અગાધ જળ પામીને માછલી નિર્ભય કૅટિની વસ્તુ છે તે પણ સાંસારિક સ્નેહ બને છે તેવી રીતે પ્રાણી ભગવાનના શરણમાં સંપૂર્ણ ઉપદ્રની જ જડ છે. જે વસ્તુ નિત્ય જઈને સર્વથા નિર્ભય બને છે.
છે, વસ્તુતઃ પ્રાણીમાત્રને નિરતિશય નિરુપાંસુખી મીન જલ પાઈ અગાધા,
ધિક પરપ્રેમની આસ્પદ છે, સૌના હૃદયના
સાચા ભાવ સમજે છે તેમાં જ સ્નેહ સફળ છમી હરિસરન ન એક બાધા.
થઈ શકે છે. બીજે તો તે અફળ જ બને છે. ભગવતપ્રીતિ તેમજ તત્વસાક્ષાત્કાર એવી રીતે સૂર્યમાં જ પ્રકાશ નિત્ય નિરતિશય ઉત્પન્ન થતાં દશ્ય પ્રપંચ જ બાધિત થઈ રૂપે રહે છે અને બીજે સ્થળે આગન્તુક રૂપે જાય છે. પછી તે ભય તેમજ શેકના સઘળાં જ રહે છે, એટલા માટે રાગદ્વેષાતીત, પ્રપંચાકારણે બિલકુલ અભાવ થઈ જાય છે અને તીત, નિશ્ય, અદ્વૈત, વિશુદ્ધ પરમાત્માના ત્યારે જ સાચી નિર્ભયતા તેમજ નિઃશકતા શરણમાં જ રહેવું એ જ શોકની નિવૃત્તિને પ્રાપ્ત થાય છે.
એક માત્ર અમેઘ ઉપાય છે. વસ્તુતઃ જ્યાંસુધી વૈત પ્રપંચ ઉપર દષ્ટિ ભગવર્નેહથી સંસારને સ્નેહ ઓછો રહે છે ત્યાં સુધી કેઈ ને કઈ અનુપપત્તિ, થતાં નેહાશ્રય તથા સનેહ વિષય એક રૂપ જ
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
US
નિમિત્તદ્વારા જ્ઞાનપ્રાપ્તિ
SSSSSSS ભૂમિકા–
વિચરતાં એક જ દિવસે અમુક નગરમાં
- ચાર ભિન્ન દિશાઓમાંથી આવી, એક જ પ્રત્યેકબદ્ધ તે જ છે કે જેમને એકાદા વસતીમાં-સાધુ સંતને ઊતરવાના સ્થાનમાં પદાર્થના નિરીક્ષણથી સંસારનું ક્ષણભંગુર- પ્રવેશ કરે છે. ચારે સાથે જ ઊતરે છે, અને પણું સમજાય અને એ સંસારને સર્પ જેમ થોડા સમયમાં પરસ્પરના વાર્તાલાપમાં એકાદી કાંચળીનો ત્યાગ કરે તેમ, છેડી દેવાના નાનકડી બાબત ઉપરથી તેઓ આત્મશુદ્ધિના પરિણામ ઉદ્ભવે અને એ અમલી બને. કાર્ય માં ઊંડા ઊતરી જાય છે અને પ્રબળ | જૈન દર્શનમાં પૂજ્ય તીર્થકર દેવેનું ભાવનાના ગે કર્મપૂજને પૂર્ણપણે બાળી
સ્થાન સ્વયંબુદ્ધ તરીકેનું છે અને એ ઉપરાંત નાંખી, ચારેય કેવળજ્ઞાન મેળવે છે. અકસ્માતગુરુના ઉપદેશથી જેમને બેધની પ્રાપ્તિ થાય પણે પ્રાપ્ત થયેલ આ સમાનતાથી, જેના છે એ ત્રીજા બુદ્ધાધિત વર્ગમાં આવે છે. સાહિત્યમાં આ ચાર આત્માઓની બોધપ્રાપ્તિના એને ક્રમ જોતાં પ્રત્યેક બુદ્ધનો નંબર બીજે નિમિત્તો જૂદા હોવા છતાં, જીવન-કવનમાં છે. ચાલુ અવસર્પિણ કાળમાં, આ ભરત- વિલક્ષણતા હોવા છતાં, અને મેળાપ પણ શ્રેત્રમાં પ્રત્યેક બુદ્ધ તરીકે સંસારને લાત આકસ્મિક રીતે થયા છતાં તેઓ ચરિત્ર મારી સંયમપંથે પળનાર આત્માઓની અને રાસ આદિની સંકલનામાં ઘણુંખરૂં સંખ્યાને આંક જો કે ચોક્કસ જાણવામાં કે સાથે જોવામાં આવે છે. ચાર પ્રત્યેકબુદ્ધરાસ વાંચવામાં નથી આવ્યા છતાં જુદા જુદા સ્થળે ચરિત્ર નામની કૃતિઓ આ વાતની સાક્ષી જે છૂટીછવાયી નાંધે ઉપલબ્ધ થાય છે તે પૂરે છે. તેઓના નામ અનુક્રમે આ પ્રમાણે જોતાં જરૂર કલ્પી શકાય કે એ સંખ્યા નાની- છે. ૧ રાજર્ષિ કરકંડુ, ૨ રાજવી દ્વિમુખ, સની તો નથી જ. આમ છતાં ચાર પ્રત્યેક- ૩ રાજર્ષિ નમી અને ૪ નૃપ નિગત્તિ છે. બુદ્ધની વાત સવિશેષ જાણીતી છે. એના પર્વે જે વ્યાખ્યા બાંધી છે એ જોતાં કારણમાં ખાસ તરી આવે એવી વાત એ છે એમાં બીજા જે આત્માઓને સમાવેશ થાય કે એ ચારે આત્માઓ જુદા જુદા નગરમાંથી છે એ તરફ મીટ માંડીએ. એકાદ પદાર્થના એક જ વેળાયે નીકળી પડે છે. વિચરતાં નિરીક્ષણથી કે એકાદી ચીજના અવલોકનથી થઈ જાય છે. તે સમયે પણ શેક મોહનું સ્થાન સ્થળે કહેલ છે. સંતપુરુષને અનુભવ પણ નથી રહેતું. વસ્તુતઃ સર્વ શાસ્ત્રનું તાત્પર્ય એ છે કે આ અપાર સંસારસમુદ્રમાં ડૂબી શેક મેહની નિવૃત્તિમાં જ છે. એટલા માટે ગયેલા પ્રાણીઓને તારનાર, બચાવનાર એક ચિન્તા શોકને નિવૃત્ત કરનાર ભગવચરણાર. માત્ર ભગવાનના ચરણોનું શરણુ જ છે. વિન્દને આશ્રય જ પ્રાણી માત્રનું પરમ દયેય વિત્ત વિરતા જ વાળ જે હેવું જોઈએ. શાસ્ત્રએ ભગવાનના મંગલમય પt ofમન થતો મારા રચ / હાસ્યને શકાશ્રુસાગર-વિશોષણ કહેલ છે. પુરા મિતરે ર દિ તે સદાવાદ ભગવાનના સ્મિતને તે શોકાહારી અનેક સર્વ વિદ્યોગ તણે બ્રિામ II
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૯િ૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
આત્માને સંસારની અસારતાનું તલસ્પર્શી છે, અને પરસ્પર મારપીટ અને દારૂણ હાભાન થાય, એમાં જરૂર પૂર્વભવના સુસંગે કેટા તેમજ કરુણ પોકારે પડી રહ્યાં છે એવા ન-પ્રાપ્ત કરેલ લગભગ ઉચ્ચ ભૂમિકાને – દ્રશ્ય જોતાં જ રાણી ઝબકીને જાગી ઊઠી. નહિ જેવા પ્રમાદના કારણે જ જીતની બાજી તેણીના અંતરમાં કોઈ વિલક્ષણ ભીતિએ ઘર હારમાં પરિણમ્યાન-ગ અનુમાની શકાય. કર્યું. સવારે વાત રાજા પુષ્પચૂલના કાને ઉચ્ચ ભૂમિકાના સાધક વિના એકાદી અટુલી પહોંચતાં જ પ્રેયસીના સાંત્વન અર્થે એણે વસ્તુમાત્રના દર્શને આત્મા એકાએક ઉત્કટ જુદા જુદા ધર્મના આચાર્યોને તેડાવ્યા અને ભાવના વાસિત બની જાય અને અ૮૫ નર્કના દુઃખ સંબંધી પ્રશ્ન કર્યો. એ સ્થાનનું કાળમાં સાધનાની પ્રબળતાથી આત્મસાક્ષા- વાતાવરણ વર્ણવવાની વિનંતી કરી. દરેકે ત્કાર કરે એ સંભવિત ન જ ગણાય પૂર્વ જુદી રીતે એનું સ્વરૂપ વર્ણવ્યું. પણ નિર્થથભવના સંકેતને જ એમાં કારણભૂત ગણો શિરામણી અણિકાપુત્ર નામના આચાર્યું કેપડે. આટલું સમજી આગળ વધીએ કે જેથી લીભગવંતે બતાવેલ છે એ મુજબ નરકગપ્રસ્તુત લેખમાં ભાગ ભજવતા આત્માઓના તિનું ખ્યાન રજૂ કરતાં જ રાણીની આંખો જીવન વિલેકવામાં મુશ્કેલી ન આવે. નાચી ઊઠી. તેણીએ સહજ પ્રશ્ન કર્યો કેસાથ્વી પુછપચૂલા–
મહારાજ, તમને પણ મારી માફક રાતના પ્રજાને પ્રતિજ્ઞામાં બાંધી લઈ રાજવીએ સ્વપન આવ્યું છે? પુષ્પચૂલ અને પુષ્પચૂલા કે જે ભાઈ-બહેન માતા, તેમ નથી. મારું વર્ણન તો શાસ્ત્રના થતાં હતાં અને બાલ્યકાળથી જેમનામાં પર અભ્યાસને આભારી છે. સ્પર ગાઢ સનેહ પ્રવર્તતે હતા તેમના લગ્ન થોડા દિવસ પછી પુનઃ રાણીને સવનું કર્યા. આ કાર્યથી નારાજ થઈ રાણીએ સંસાર આવ્યું એમાં એણીએ સ્વર્ગના વિમાને અને પરની આસક્તિ છેડી દઈ, તપ સાધનાદ્વારા એમાં પ્રવતી રહેલી વિવિધ પ્રકારની સુખલીલા જીવન વીતાવી વ્યંતરનિકામાં દેવપણું ને કામક્રીડાઓ નીરખી. મેળવ્યું ! રાજવીના અવસાન પછી ગાદી પર
- એકત્ર કરવામાં આવેલા ધર્મનિષ્ણાતમાં
કો મા પુષ્પચૂલ આવ્યો અને પુષ્પચૂલા સાથેના વિલાં
1 અક્ષરશઃ મળતે મળતી હકીકત કેવળી આચાર્ય સમાં આકંઠ બૂડ્યો. દંપતી જીવનના વિલાસ
| શ્રી અર્ણિકાપુત્રના વર્ણનમાં આવી. રાણીને ગુરુ માણવામાં આ યુગલે ન તે પાછી પાની કરી પ્રત્યે બહમાન પિદા થયું. રાજાને પણ ધર્મ કે ન તો ધર્મનીતિ પ્રતિ નજર સરખી જેવી કે વસ્તુ છે એવો ભાસ થયો. રાણીના ફેરવી ! ઉભયનું જીવન આ રીતે વહી જાય પ્રશ્નથી ગુરુદેવે નરકમાં કેવી માઠી કરણીથી એ વ્યંતર થયેલ માતાના આત્માને ન રુચ- જવાય અને કેવા સુકૃત્ય કરવાથી દેવગતિ વાથી અને માઠી ગતિનું ભાજને પોતાના પ્રાપ્ત થાય એ વિસ્તારથી સમજાવ્યું. અંગ ન બને એવી શુભ ભાવનાથી; તેણીએ એ સાંભળતાં જ ઉભયના દિલમાં જબરી પુષ્પચૂલાને એક રાત્રિએ સ્વપ્નમાં નર્ક ગતિના ચોટ લાગી. રાણી પુષ્પચૂલાને પોતાના ધર્મદુખ દેખાડ્યાં. જ્યાં ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારની નીતિના ધોરણે હલકી દશામાં ઊતરી ગયેલા વેદનાની વરાળથી હદ બહારની રોકકળ ચાલી જીવન પર કંટાળો આવ્યો. સંસારના બંધરહી છે, પરમાધામીના કોયડા વીંઝાઈ રહ્યા નેને છેડી દઈ આત્મય અર્થે સંયમ સ્વી
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી સંતિક સ્તંત્ર અનુવાદ. સુમતિ ચરણ કજ આતમ અરપણુ, દર્પણ છમ અવિકાર. ! સુન્નાની એ દેશી. વંદન પૂજન કરું શ્રી શાંતિ જિનેશ્વર,
, જગત આધાર સુખકાર. છે સુજ્ઞાની છે શાંતિ જયલક્ષમી આપ પ્રભુ દાસને,
ભક્ત પાલનહાર છે સુજ્ઞાની છે વંદન છે ૧ છે દેવી નિર્વાણ ગરુડ યક્ષે કરી,
સેવા શાંતિ જગ તાર છે સુજ્ઞાની છે વિપ્રડોષધિ લબ્ધિ પામીયા,
ૐ શાંતિ ચરણ જયકાર છે સુજ્ઞાની છે વંદન છે ૨છે ઝેકાર સાહેબ ઝ સ્વાહા મંત્રથી,
નમન કરે મારિ દૂર છે સુજ્ઞાની છે લેષધિ આદિ લધે શોભતા,
સર્વોષધિત ભંડાર સુજ્ઞાની છે વંદન છે ૩ છે દ્રવ્ય ભાવ લક્ષમી મુજ આપજે,
મહિમા ગુણ સુખખાણ છે સુજ્ઞાની છે પાપ આદિ મુજ દે ટાળીને
દેજે કેવળનાણુ છે સુજ્ઞાની છે વંદન છે ૪ છે ત્રિભુવન સ્વામીની લહમી સરસ્વતી,
ગણિ પિટક યક્ષ અધિષ્ઠાત છે સુજ્ઞાની છે સૂર્યાદિ નવગ્રહ દિપાલક, તમે,
ચોસઠ ઈન્દ્ર વિખ્યાત છે સુજ્ઞાની છે વંદન . ૫. રક્ષા કરે સવી જિન ભકતતણું,
રક્ષા કરો મુજ સાથ છે સુજ્ઞાની છે ૐ હિણી પ્રજ્ઞસી વાખલા તમે,
વજાંકુરશી સુખ સાથ. એ સુજ્ઞાની છે વંદન છે ૬ દેવી ચકકેશ્વરી નરદત્તા કાળી,
મહાકાળી ગરી ગાન્ધારી; સુજ્ઞાની છે મહાજવાલા માનવી વૈરૂટ્યા વદીયે, અચ્છમાં માનસિકા ધારી. સુજ્ઞાની છે વંદન૭
કારવાને ભાવ પેદા થયે. પતિ અને ગાઢ નાંખી, પ્રાંત કૈવલ્ય મેળવ્યું. આમ નક સ્નેહી એવા રાજાની મંહામહેનતે અનુ- અને સ્વર્ગના દર્શને ચારિત્રગ્રહણનું નિમિત્ત મતિ મેળવીને ભાગવતી દીક્ષા સ્વીકારી. પામી પ્રત્યેકબુદ્ધમાં સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું. આચાર્યશ્રીની શુષા કરતાં કર્મને ખંખેરી
ચોકસી
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વર્તમાન સમાચાર
એફ ( મહેસાણા ) માં ઠાકરડાએ જૈન સાધ્વીજીતે માર માર્યોની જે હકીકત જાહેરમાં આવી છે. તે બદલ વિરોધ દર્શાવનાર અને ગાયકવાડ સરકાર લત્તામાં આવેલી હાવાથી જૈન જૈનેતર સારા લાભને એ માટે તપાસ હાથ ધરી ગુરુગારને ચાગ્ય લે છે. કાર્ય વાહકાના ઉત્સાહવર્ડ પ્રગતિશીલ થાય. નશીયત પહેાંચાડવા વિનંતિ કરતા ઠરાવ કરવામાં છે. તેઓની માંગણી સ્વતંત્ર મકાન માટે છે, જે ચેાગ્ય આવેલ છે. છે. જૈન બંધુઓએ તે માટે આર્થિક સહાય આપવાની જરૂર છે. સરવૈયુ આવક જાવક હિસાબ પદ્ધતિસર છે.
મુનિરાજ શ્રી મેહનલાલજી જૈન સેન્ટ્રલ લાઈબ્રેરીમા—સ. ૧૯૪૦ થી સ'. ૧૯૪૫ સુધીને પાંચ વર્ષના રિપોર્ટ મળ્યા છે. મુ`બઇ શહેરના મધ્યે
શ્રી ખંભાત જૈન મ`ડલના રજત મહેસઁવ સ્મારક-ગ્ર થ—પ્રકાશક ઉપરોકત મ`ડળ સામાજિક મયેાગી લેખેાવડે ત્રણ ખંડામાં વાંચવા લાયક આપવા સાથે, કાયવાહીની ટૂંક હેકીકત આપી છે અને સ. ૧૯૯૮ ના કારતક વદી ૩૦ સુધીના હિસાબ તથા પછીના હિસાબ આપેલ છે, જે વ્યવસ્થિત અને ચેાખવટવાળું છે અમે તેને અભ્યુદય ઇચ્છીયે છીયે. આ સ્મારક—ગ્રંથનું સપાદન કરવામ મેહનલાલ
દીપચંદ ચેાકસીના પ્રયાસ સારા છે.
કાકમાં અખિલહિદ સમિતિની બેઠક અખિલ હિંદ જૈન શ્વે. ન્ફરસ સમિતિની બેઠક કાક માસમાં બહારગામ અથવા મુંબઇમાં એલાવવા નિણૅય કરવામાં આવેલ છે. આ સમિતિની બેઠકમાં સ’ગીન કાÖવાહી રજૂ કરવા એક માસમાં સભ્યાના અભિપ્રાયા મગાવવા ઠરાવવામાં આવ્યું છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ ઉપરાંત કેટલાક કારાબારી કાર અંગે કિંમતિએ નિર્ણાયે કર્યાં હતાં.
તા ૧૦-૮-૪૬ તે નિવારનાં રાજ શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાની જનરલ મીટીંગ ઉપપ્રમુખની તથા એક સેક્રેટરીની ખાલી પડેલી જગ્યાએ નવી નિમણુ ંક કરવા મળી હતી, ઉપપ્રમુખ એ નિમવામાં આવ્યા હતા, જેમાં એક શેઠ ક્રૂત્તેચંદ ઝવેરભાઇ જેએ અત્રેના અગ્રણ્ય જૈનેમાંના એક છે. મુંબઈમાં રેશમી કાપડના વેપારી છે અને જે ધમનું સારું જ્ઞાન ધરાવે છે તેમને તથા ખીજા શ્રદ્યુત ખીમચંદભાઇ ચાંપશીભાઈ શાહ. એમ. એ. જે શામલદાસ કાલેજમાં પ્રેફિસર છે. અને જૈન ધર્મના સારા અભ્યાસી, વિદ્વાન અને સુપ્રસિદ્ધ છે તે બન્ને ગૃહરથાને ઉપપ્રમુખ તરીકે, તેમજ એક ખાલી પડેલી સેક્રેટરીની જગ્યાએ શ્રીયુત્ જાવજી ઝવેરભાઇ, જેગ્મે અત્રેની જૈન ક્રામનાં પ્રતિષ્ઠિત ગૃહસ્થ અને અત્રેની જૈન સમાજમાં એક આગેવાન તરીકે સુપ્રસિદ્ધ છે તેમની નીમણુંક સર્વાનુમતે કરવામાં આવી છે.
મહામાસિકાદિ સાળ દેવીચે,
રક્ષા કરી મુજ નિત્ય ॥ સુજ્ઞાની ! સ કટ પાપ હરે સવી શ્રી સંઘના,
વંદન કરું' માત નિત્ય ॥ સુજ્ઞાનીના વંદન પૂજન કરું. ૫૮
( ચાલુ ) લેખકઃ—હીરાચંદ વેરચદ શાહ-બેગલાર સીટી
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
તે પછી છપાતાં શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્ર તથા શ્રી વસુદેવ હિંદી એ ભાગ મળી ત્રણ ગ્રંથા એક હજાર પાનાના મોટા ત્ર'થા. તે પછી કથારત્નકાષ, શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ ચરિત્ર સચિત્ર સુમારે ૮૦૦ પાનાના ગ્રંથો છપાય છે તે ભેટ મળશે. જેમ જેમ નવા નવા ગ્રંથા છપાતા જશે તેમ તેમ રૂા. ૧૦૧) એકસેએક આપી નવા લાઇક મેમ્બર થનારને પણ ભેટ મળશે. ઓછામાં ઓછા આઠથી દશ રૂપીઆના કિંમતના દરેક વખતના ગ્રંથાની કિંમત મુદ્દલ થવા જાય છે. આ આર્થિક દૃષ્ટિએ પણ સારામાં સારા લાભ લેવાય છે અને વાંચી આત્મિક આનંદ પણ મેળવાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( એકાવન રૂપીયા આપી બીજા વર્ગમાં લાઇફ મેમ્બર થનારને તે દરેક ગ્રથની કિંમતમાંથી એ રૂપી ભેટના મજરે આપી બાકીની રકમ તેમની પાસેથી લઇ તેમને પણ ભેટ અપાય છે. )
ભેટના એ સુદર ગ્રંથા
છપાઇ ગયેલ છે.
૨. શ્રી મહાવીર પ્રભુના યુગની મહાદેવીઓ.
૧. શ્રી સંઘપતિ ચરિત્ર,
અમારા માનવંતા પેટ્રન સાહેબેા અને લાઇફ મેમ્બરે ને ધારા પ્રમાણે એ સુંદર ગ્ર'થે ભેટ આપવા માટે છપાઈ ગયેલ છે. સુંદર ચિત્રા અને આકર્ષીક કવર ઝેકેટવાળું મજબૂત બાઈડીંગનું કામ શરૂ કરવામાં આવેલ છે. સખ્ત માંધવારી, વધતા જતા ભાવો, છતાં આ સભા પેાતાના સભાસદોને સુંદર ગ્રંથા છપાવી ભેટ આપે છે, જે રીતે કાઇ પણ અન્ય જૈન સંસ્થા તે પ્રમાણે આપી શકતી નહિ હાવાથી આ સભામાં દર માસે પેટ્રા તથા સભાસદોની વૃદ્ધિ થતી જાય છે. નવા થનારા સભાસદેાને પણ આ ગ્રંથના લાભ મળશે. અને 'થા ઘણા જ સુંદર, પઠનપાદન કરવા જેવા છે.
૧. શ્રી સદ્ઘતિ ચરિત્ર ( શ્રી ઉદયપ્રભાચાર્ય કૃત )—ગ્ર'થ જેમાં પ્રભાવનાનું સ્વરૂપ, સંધ તથા શ્રી શત્રુંજય તીર્થં માહાત્મ્ય, સંધ સાથે વિધિવિધાનપૂર્વક, શ્રી વસ્તુપાળે કરેલી શ્રી શત્રુ ંજય ગિરનાર તીની યાત્રાનું વાંચવા લાયક વર્ષોંન, શ્રી આદિનાથ પ્રભુ તથા શ્રી તેમનાથ પ્રભુનાં ચરિત્ર, શ્રી જખ્ખુ કુમાર કેવળીનું વન, શ્રી ભરત ચક્રવર્તી તથા શ્રી કૃષ્ણ વાસુદેવની સુંદર કથા, મહાતપસ્વી યુગબાહુ તથા પ્રદ્યુમ્ન કુમારના વૃત્તાંતે, બીજી અનેક અત ́ત કથા. છેવટે વસ્તુપાળે શત્રુંજય પર કરેલ મહેાત્સવ અને અપૂર્વ દેવભક્તિનુ વષઁન આપી પૂર્વાચા મહારાજે ગ્રંથ સપૂર્ણ કર્યાં છે. ઘણી ઘણી નવી નવી હકીકતા વાચકને જાણવા મળે છે. આ ગ્રંથ શ્રી સઘપતિ રાવબહાદૂર શેઠ જીવતલાલભાઈ પ્રતાપશીએ આપેલ આર્થિક સહાયવડે છપાય છે.
For Private And Personal Use Only
૨. શ્રીમહાવીર પ્રભુના યુગની મહાદેવીએ—સતીએના સુંદર ચરિત્રા, સિદ્ધહસ્ત લેખક ભાઇ સુશીલે ધડ્ડા જ પ્રયત્નપૂર્વક સશોધન કરી લખેલા છે. આ સભા તરફથી ?-સતી ચરિત્ર ર-સુરસુંદરી ચરિત્ર ૩-ચપકમાલા ચરિત્ર એ ત્રણ ગ્રંથા સ્ત્રી ઉપયાગી પ્રકટ થયા છે. આ ગ્રંથ તે માટે ચોથા છે. આમાં કેટલાક ચરિત્રા પૂર્વે અપ્રકટ છે છતાં મનન કરવા જેવા છે. દરેક સતી ચરિત્રની શરૂઆતમાં રેખાચિત્રા આપવામાં આવેલ છે. કવર જેકેટ સાથે સુંદર મજબૂત ખાઇડીંગવડે તૈયાર થઇ ગયેલ છે. કી. રૂા. ૩-૮-૦ પેસ્ટેજ જુદું
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Reg. No. B. 431 તીર્થકર ભગવાન અને આદર્શ મહાન પુરુષનાં ચરિત્રા. નીચેના તીર્થ"કર ભગવાન અને સત્ત્વશાળા મહાપુરુષોના ચરિત્રોની ઘણી થોડી નકલ બાકી છે, ફરી છપાય તેમ નથી. જલદી મંગાવે. 1 શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ 2 રૂ. 2-8-0 | 8 શ્રી પંચમેષ્ઠી ગુણરત્નમાળા રૂા. 1-8-0 2 શ્રી ચંદ્રાન્નુ અરિત્ર રૂા. 2-0-0 9 શ્રી દાન પ્રદીપ રૂા. 3-0-0 3 સુમુખ તૃપાદિક કથાઓ રૂા. 1-0-0 10 ધમ"રત્ન પ્રકરણ 1-0-0 4 જૈન નરરત્ન ભામાશાહ રૂ. 2-0-0 11 શ્રી શત્રુંજય પંદરમા ઉદ્ધાર 5 શ્રી પૃથવીકુમાર ચરિત્ર e રૂા. 1-0-0 | સમરાશાહનું ચરિત્ર . 1-4-0 6 મહારાજા ખારવેલ રા, 0 12-0 | 12 શ્રી શત્રુંજયને સોળમા ઉહાર 7 શ્રી વિજયાનંદસૂરિ રૂા. 7-8-0 શ્રી કમશાહનું ચરિત્ર રૂ. 0-4-0 છપાતા ગ્રંથા-( ભાષાંતર ) ( 2 શ્રી ત્રિષષ્ઠિ શલાકા પુરુષ ચરિત્ર 2-3-4-5 પર્વ . 1 શ્રી પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર, છપાવવાના અનુવાદ્યોના ગ્રંથા. 2 શ્રી વસુદેવ હિંડી. 1 શ્રી શાંતિનાથ ચરિત્ર. છપાતા મૂળ પ્રથા, 2 શ્રી કથારન કેાષ ગ્રંથ. 1 બ્રહતું ક૯૫સુત્ર છઠ્ઠો ભાગ. | 3 શ્રી દમય'તી ચરિત્ર. જૈન ઐતિહાસિક ગુર્જર કાવ્ય સંચય, ( સંગ્રાહક અને સંપાદક શ્રી જિનવિજ્યજી સાહેબ, આચાય ગુજરાત પુરાતત્વ મદિર ) શ્રી જૈન શાસનની ઉન્નતિ કરનારા આચાર્યો, સાધુઓ, સાધ્વીઓ અને ગૃહસ્થાના જીવન ચરિત્ર સૌરભને પ્રસરાવનારા પ્રાચીન ગુજરાતી ભાષામાં રચાયેલ પ્રામાણિક, ઐતિહાસિક પ્રબંધ, કાગ્યા અને રાસાનો સંગ્રહ આ ગ્રંથમાં આવેલ છે. આ ગ્રંથમાં એકત્રીશ વ્યક્તિના તેત્રીશ કાવ્યોનો સંચય ગુજરાતી રાસાનું સંશોધન કાર્ય સંપાદક મહાશયે કરેલ છે; તેમજ પાછળના કેટલાક રાસા વગેરેનું શ્રી મેહનલાલ દલીચંદ દેશાઈ બી. એ. એલ એલ. બી. તેમજ વકીલ કેશવલાલ પ્રેમચંદ મેદી બી. એ. એલ.એલ. બી. એ ઉપાદુધાત પરિશિષ્ટો અને કેટલાક રાસાનું છોટાલાલ મગનલાલ શાહ અને પંડિત લાલચ'દ ભગવાનદાસ ગાંધી વગેરે સાક્ષરાએ સંપાદન કાર્ય કરેલ છે. ને તેના રચના કાળ ચદમાં સૈકાથી પ્રારંભી વીસમા સૈકાના પ્રથમ ચરણ સુધી સાડા ચાર સૈકાના છે, તે સૈકાઓનું ભાષા સ્વરૂપ, ધાર્મિક, સમાજ રાજકીય વ્યવસ્થા, રીતરીવાજો, આચારવિચાર અને તે તે સમયના લોઢાની ગતિનું લક્ષબિંદુ એ દરેકને લગતી સત્ય પ્રમાણિક બધી માહિતિએ આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલી છે, આ ગ્રંથમાં કાવ્યો, તથા રાસાને ગુજરાતી ભાષામાં સાર, કર્તા મહાશયે કયા કયા છની હતા, તે તેમજ તેઓશ્રીના ગુના નામે, ગૃહસ્થાના નામે, તમામ મહાશયાના સ્થળા, સંવત સાથે આપી આ કાવ્ય સાહિત્યની સુંદર અને સરલ ઉપયોગી રચના બનાવી છે, 500 પાંચસો પાના કરતાં વધારે છે. કિંમત રૂા. 2-12-9 પાસ્ટેજ અલગ. મુદ્રક : શાહ ગુલાબચંદ વલ્લભાઈ : શ્રી મહાદય પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ : દાણાપીઠ-ભાવનગર, For Private And Personal Use Only