Atmanand Prakash Pustak 033 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531390/1

Page #1

...........O
૦૦૦૦૦૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
[ જન્મ શતાબ્દિ અક્]
..........IT
સ્વ. આચાર્ય શ્રી વિજયાન દસૂરીશ્વરજી મહારાજ, यच्चारित्रगुणैः सदाति विमलैरा कष्टमुतले भव्यं भारत जैन मंडलमिदं यस्य स्मरत्यातुरम् ॥ या हि विहत्य सद्गुरुयशः संतम्बते तद्गुणेस्तरमै श्रीगुरुवे नमोऽस्तु विजयानन्दाय सत्सूरये ॥ પુસ્તક ૩૩ સુ] ચેત્ર ::
*************
[ ક કે મા.
200000000000

Page #2

શું વિષય-પરિચય..
૧ અમર શ્રી આત્મારામજી... જેચંદ કાળીદાસ મહેતા (ચંદ્ર ) . ૨ શ્રી વીતરાગ સ્તવ ભાષાનુવાદ ( ડે. ભગવાનદાસ મનસુખલાલ મહેતા ) ૨૧૨ ૩ શ્રીમાન્ સામસુંદરસૂરિરાજકૃત સંવિજ્ઞ સાધુ યોગ્ય કુંલક મદયેના નિયમો.
| (લે. સ. ક. વિ. ) ૨૧૫ ૪ સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય. (અનુવાદ ) ... ... ૨૧૦ ૫ શ્રીવીર-વિહાર મીમાંસા ... ( શ્રી વિજયેન્દ્રસૂરિજી )... .. ... ૨૨૧ ૬ શ્રી આત્મારામજી મહારાજની જન્મશતાબ્દિ વર્ણન. ... ...
२२७
શ્રી શત્રુંજય તીર્થનો પંદરમો ઉદ્ધાર [ અને શ્રી સમશાહ ]
| ( ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ ) . ચૌદમા સૈકામાં શ્રી સમરાશાહ ઓસવાળે પવિત્ર શ્રી શત્રુંજય તીર્થનો ઉદ્ધાર કર્યો છે. તેનું એતિહાસિક દૃષ્ટિએ રસમય વન બાળજીવ ( બાળકબાળકીઓ ) પણ હોંશે હોંશે વાંચી શકે તેવી ગુજરાતી સાદી ભાષામાં લખાયેલ છે. શત્રુજ્ય મુખ્ય મંદિરની છબી સાથે આપવામાં આવેલ છે. વાંચતા શ્રદ્ધાળુઓની ભાવના વિકસ્વર થાય તેવું છે. સહ કોઈ લાભ લઈ શકે, તેમજ પ્રભાવના કરવા માટે મન વધે તે માટે માત્ર બે આના ( પેસ્ટ જુદુ' ) કિંમત રાખેલ છે.
લખાઃ—શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર,
શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર ( ભાષાંતર )
( છપાય છે ) આ ગ્રંથ જેમાં ચાવીશ તીર્થકર ભગવાનના ઘણા સંક્ષિપ્તમાં ચરિત્ર આપવામાં આવેલ છે. આટલા ટૂંકા, એટલા મનહર અને બાળ સરલતાથી તરતજ ગ્રહણ કરી શકે કે ક"ઠાગ પણ કરી શકે તેવા સાદા રસમય સુંદર ચરિત્ર છે. જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જૈન વિદ્યાલયમાં ઐતિહાસિક શિક્ષણ તરીકે ચલાવી શકાય તેવું છે. મદદની જરૂર છે. આર્થિક સહાય આપનારની ઈરછા મુજબ અ૬૫ કિમતથી કે વિના મૂલ્ય સભાના ધારા પ્રમાણે ભેટ પણ આપી શકાશે.

Page #3

E
1 શ્રી આત્માનન્દ પ્રકાશ.
TAT,
પુત* ૨૩ } વીર સં. ૨૪૬૨. ચૈત્ર વારમ સં. કે . { ø
2 મો.
અમર આ આત્મારામજી અમર તું અવનિયે રે, ઓ વિજયાનંદસૂરિ,
ધર્મને કાજે રે, તે પ્રવૃત્તિ કીધી પૂરી. જૈન ધર્મ પર અનેક આક્રમણ, ઉતર્યા'તા જે કાળે; મહારથી જેમ ઝઝુમી સ્વામી, ર ધમ તે ટાણે. અમર અજ્ઞાનતિમિર ઘનઘોર ઘેરાયું, જિન દર્શન પર જયારે; જ્ઞાન મશાલ ધરી તે ગુરૂજી, પ્રકાશ પાથર્યો ત્યારે. અમર૦ તુજ જીવન સમધુર સુવાસો, 'આજ સુધી છે મહેકી; જુગ જુગ જીવે તવ પૂણ્યકથાએ, કરવા અમ દ્રઢ ટેકી. અમર
અમર તું અવનિયે રે, ધન્ય એ વિજયાનંદજી!
તવ શતાબ્દિ રે, અમ મન આનંદકંદજી! ફૂલ નહીં પણ ફૂલની પાંખડી, અમ અખ્તર અર્થ તું લેજે; સ્વીકારીને સ્વામી સ્વર્ગેથી, સંઘને સન્મતિ દેજે. અમર ઉપકારી તવ જીવનનાં, સો વર્ષ થયાં પૂરાં આજ ઉમંગે શતાબ્દિ ઉજવીયે, થઈ તુજ પ્રિય વલ્લભભૂરા !
અમર તું અવંનિયે રે, એ વિજયાનંદ સ્વામી ! તવ પૂણ્ય સ્મરણે રે, શીષ રહે અમ નામી !
- જેચંદ કાળીદાસ મહેતા (ચંદ્ર) ૧ શ્રી વિજયાનંદજી જન્મશતાદિ પ્રસંગે બોલાએલું કાવ્ય

Page #4

૨૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શ્રી વીતરાગ તવ ભાષાનુવાદ.
નવમે પ્રકાશ. કલિકાલપ્રશંસા.*
દેહરા. અ૯૫ કાળમાં તુજ જ્યાં, ભક્તિફલ મળતું જ; કલકાલ જ તે હે ભલે ! કૃતયુગાદિથી શું જ? સુષમથકર દુષમ વિષે, સફળ કૃપા તુજ થાય;
મમાં કલ્પતરુ સ્થિતિ, મેરુ કરતાં લાધ્ય. * આ પ્રકાશમાં શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીએ કલિકાલની પ્રશંસાના બહાને શ્રી વીતરાગદેવ પ્રત્યે અદ્દભુત ભકિત પ્રદર્શિત કરી છે. અત્રે દેખીતી રીતે પ્રથમ દષ્ટિએ તે કલિકાલની પ્રશંસા કરી છે, પરંતુ ગર્ભિત રીતે યંગ્યપણે તેની નિન્દા કરી છે. આ વ્યાજસ્તુતિ અલંકાર કહેવાય છે કારણ કે દેખીતી પ્રશંસા નિદારૂ પર્યવસાન પામે છે, પરિણમે છે. ઊંડા ઉતરી વિચારતાં આ સ્પષ્ટ થશે.
૧. જે કલિકાળમાં હારી ભક્તિનું ફળ અ૫ કાળમાં જ સાંપડે છે તે કલિકાલ જ (ગમે તેવો દુષ્ટ છતાં) અમને ભલે હો ! અમારે કૃતયુગ આદિ સારા કાળનું કંઈ પ્રજન નથી; કારણ જગતમાં સારભૂત પ્રાપ્તવ્ય તો હારી ભક્તિ છે, અને તે જે પ્રાપ્ત થઈ તો અમારે કૃતયુગ આદિની અપેક્ષા નથી. અલ્પકાળમાં ફળ મળવાનું કારણ એ કે કલિકાલમાં એવા પ્રતિકૂલ સંયોગો વન છે કે દઢતા વિના ભક્તિ પામવી દુર્લભ છે, એટલે દઢતર ભક્તિનું ફળ અપકાળમાં મળે એમાં આશ્ચર્ય નથી. - ૨. સુષમ કાળ કરતાં દુઃામ કાળમાં હારી કૃપા અધિક ફલવતી છે. તેનું દષ્ટાંત આપે છે.-મેરુ ઉપર કલ્પવૃક્ષ હોય તેના કરતાં મભૂમિમાં હોય તો તે અધિક પ્રશંસાપાત્ર છે. જેમ વસ્તુની દુર્લભતા તેમ તેનું મૂલ્ય વધારે એ અર્થશાસ્ત્રનો વ્યવહારિક નિયમ છે; પરમાર્થમાં પણ તેમજ. આ કાળને દુપમ કહેવાનું કારણ –
જિનાગમમાં આ કાળને “દુઘમ” એવી સંજ્ઞા કહી છે, તે પ્રત્યક્ષ દેખાય છે, કેમકે દુસમ શબ્દનો અર્થ દુ:ખે કરીને પ્રાપ્ત થવા યોગ્ય એવો થાય છે. તે દુ:ખે કરીને પ્રાપ્ત થવા યોગ્ય તો એ એક પરમાર્થ માર્ગ મુખ્યપણે કહી શકાય અને તેવી સ્થિતિ પ્રત્યક્ષ જોવામાં આવે છે. જો કે પરમાર્થ માર્ગનું દુર્લભપણું તો સર્વ કાળને વિષે છે; પણ આવા કાળને વિષે તો વિશેષ કરીને કાળ પણ દુર્લભ પણનાં કારણરૂપ છે.
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર. પૃ. ૩૧૭.

Page #5

શ્રી વીતરાગ સ્તવ. શ્રાદ્ધ શ્રોતૃ વક્તા સુધી, ઉભય પેગ જે થાય; તુજ શાસન સામ્રાજ્ય તે, એકછત્ર કલિમાંય. યુગાન્તરે પણ નાથ! જે, ઉશૃંખલજ ખલ લેક; તો કલિ વામગતિ પ્રતિ, વૃથા જ કરીએ કેપ. કલિ જપ ક-પાષાણ છે, પ્રસાધવા કલ્યાણ; અગ્નિ વિણ ના અગરુને, વધે ગંધ મહિમાન.
ત્રિોટક. દીપ રાત્રિ વિષે, ઢીય અધિ વિશે.
મરુમાં તર, અગ્નિ હિમાદ્રિ વિષે
3. શ્રદ્ધાળુ શ્રોતા -શ્રાવક અને સુબુદ્ધિમાન વક્તા-ઉપદેષ્ટા એ બેનો જો સુયોગ થાય તે કલિકાલમાં પણ હારૂં શાસન સામ્રાજ્ય એકછત્ર વર્તે. જ્યાં શ્રી કુમારપાળ મહારાજ જેવા પરમાત જૈનશાસનના અનન્ય ભક્ત શ્રાવક હોય, અને કલિકાલસર્વજ્ઞ મહર્ષિ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજી જેવા ઉત્તમ ઉપદેશક હોય ત્યાં જેનશાસનને જયઘોષ દિગંતોમાં કેમ ન ગાજે ? વર્તમાન કાળને અપેક્ષીને પણ બોધ લેવા યોગ્ય છે કે-જે ઉપદેશક વર્ગ સુબુદ્ધિમાન–સુવિચારશીલ-દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાલ–ભાવ હોય અને શ્રાવકવર્ગ સુશ્રદ્ધાવાન હોય, અને તે બન્નેનો જે સુંદર સહકાર શાસનસેવા અર્થે હોય તો જગતમાં જૈનશાસનને જયઘોષ જરૂર વાગે.
૪. બીજા સારા યુગમાં પણ જે ખલ જન-દુર્જને ઉશૃંખલ–અનિયંત્રિત–બેલગામ હોય છે, તો પછી આ કલિકાલ કે જેની ચેષ્ટા વિપરીત છે, આડી છે, તેના પ્રત્યે અમે કોપ કરીએ તે ફોગટ જ છે; કારણ કે આ કાળમાં ખલે જનોનું પ્રાબલ્ય સવિશેષ હોય એમાં નવાઈ નથી.
૫. સંપુરૂ૫ સુવર્ણની કસોટી આ કલિકાલ જ છે. સાધુતાથી યુત ન થતાં જે કલિકાલની કસોટીમાંથી ઉત્તીર્ણ થાય તે જ પુરુ. અત્રે દષ્ટાંત -અગ્નિ વિના અગરુનો ગંધમહિમા વધતે નથી.
૬. જેમ રાત્રીમાં દીપક, સાગરમાં દ્વીપ, મભૂમિમાં વૃક્ષ અને હિમાલયમાં અગ્નિ મળવો દુર્લભ છે તેમ આ કલિકાલમાં અત્યંત દુર્લભ એવી હારા ચરણકમલની રજકણ અમને મળી છે, અને ગર્ભિત પણે કલિકાલની નિન્દા કરી છે કે-કલિકાલ રાત્રી જેવો અંધકારમય છે, તમ:મય છે; સાગર જે ખારો અને દુરંત છે; મરુદેશ જેવો ઉજજડ, શુષ્ક છે; હિમાદિ જેવો જતાકારક છે, થીજાવી દે એ છે, કિંકર્તવ્યતામૂઢ કરી દે એવો છે. અને સાથે વીતરાગ દેવની સ્તુતિ કરી છે કે-આવા અંધકારમય કલિમાં આપ દીપક છે, દ્વીપ સદશ છે, ઈત્યાદિ.

Page #6

૨૧૪.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. કલિમાં મળી દુર્લભ તેમ ઘણી,
રજની કણ તુજ પદાજતણી. પ્રભુ! અન્ય યુગે પણ હું ભટક્યો,
તુજ દર્શન વિણ કૃતી ન થયે; કલિકાલ પ્રતિ નમનો અમ હે !
તુજ દર્શન જે મહિં પ્રાપ્ત અહે ! ભગવાન! તું દોષવિહીન થકી,
કલિ શુભ રહ્યો બહુદેષ નકી; વિષધારક જેમ ફણીન્દ્ર અરે !
વિષહારક રનથી શોભ ધરે.
છે રતિ નવમ: શિઃ .
ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા.
૭. હે નાથ ! અન્ય યુગોમાં હું ભટક્યો, પણ હારા દર્શન વિના કૃતાર્થ હોતો થયો : આ કલિકાલને અમારા નમસ્કાર હે ! કે જે કલિકાલમાં અમને હારૂં દર્શન સાંપડયું.
૮. હે પ્રભુ ! ઉપર કહ્યું તેમ બહુ દેવવાળો છતાં આ કલિકાલ તું નિર્દોષમૂર્તિથી શેભી રહ્યો છે ! તે માટે પ્રતિવસ્તુપમા કહે છે-જેમ વિષધર ફણિપતિ વિષહર મણિથી શેભે છે તેમ-તાત્પર્ય કે આ કલિકાલ તો ઝેરીલે મહાનાગ છે, અને તેમાં તું મોહરૂપ વિપને હરનારા રત્ન જેવો છે. ઉપર જે કાંઈ સારગ્રહી દષ્ટિથી કહ્યું તે બધે ગુણ તે શ્રી વીતરાગ દેવને આભારી છે, એને લઈને જ એની શેભા છે; બાકી તે કલિકાલ પોતે તે મહાકણિધર જેવો છે. સજજનોએ તેનાથી સદાકાલ ચેતતા રહેવાનું છે, “શું કરીએ? કળજુગ છે.' એવી નિરાશતા ન સેવતાં બમણી જાગ્રતિ–બમણો પુરુષાર્થ રાખવાનું છે, અને વીતરાગ દેવરૂપ વિષહર રત્નની સેવા કરવા એગ્ય છે,-આ ભાવ અને ધ્વનિત થાય છે. સારાંશ કે જેને વીતરાગ દેવની ભક્તિ પ્રાપ્ત થઈ છે તેણે કલિકાલનો લેશ પણ ભય રાખવાનો નથી. શ્રીમાન આનંદઘનજી પણ કહી ગયા છે કે –
દુ:ખ દેહગ દૂરે કન્યા રે, સુખ સંપત શું ભેટ; ધિંગ ધણી માથે કિયો રે, કુણ જે નર બેટ? વિમલજિન »

Page #7

શ્રીમાન સોમસુંદરસૂરિરાજકૃત સંવિજ્ઞ સાધુ યોગ્ય કુલક મધ્યેના નિયમો.
M
૧-જ્ઞાન આરાધન હેતે મારે હમેશાં પાંચ ગાથા મેઢ કરવી અને ક્રમવાર પાંચ ગાથાને અથ ગુરૂ સમીપે ગ્રહણ કરવા.
૨-બીજા ભણવા માટે હમેશાં પાંચ ગાથા મારે લખવી અને ભણનારાઓને ક્રમવાર પાંચ પાંચ ગાથા મારે ભણાવવી.
૩--વર્ષારૂતુમાં મારે પાંચસે। ગાથાનું, શિશિરરૂતુમાં આઠસા અને ગ્રીષ્મતુમાં ત્રણસે ગાથાનું સજ્ઝાયધ્યાન કરવું.
૪-નવપદ નવકાર મંત્રનું એકસેસ વાર સમ્રા રટણ કર્
૫-પાંચ શક્રસ્તવવડે હંમેશાં એક વખત દેવવદુન કરૂં જ અથવા બે વખત કે ત્રણ વખત કે પહેાર પહેાર યથાશક્તિ આળસ રહિત દેવવંદન કરૂ. ૬-દરેક અષ્ટમી ચતુદશીને દિવસે સઘળાં દેરાસરા જુહારવાં તેમજ સઘળાં મુનિજનેને વાંદવા, ત્યારે આકીના દિવસે એક દેરાસરે તેા અવશ્ય જવુ’. ૭-હુંમેશાં વડીલ સાધુને નિશ્ચે ત્રિકાળ વંદન કરૂ જ અને ખીજા ગ્લાન તેમજ વૃદ્ધાદિક મુનિજનેનુ વૈયાવચ્ચ યથાશક્તિ રૂ.
૮-ઈય્યસમિતિ પાળવા માટે લિડેલ-માત્રુ કરવા જતાં આહારપાણી વહારવા જતાં રસ્તામાં વાર્તાલાપ વિગેરે કરવાનુ... છેડી દઉં.
૯-યથાકાળ પુજ્યા પ્રમાર્યા વગર ચાલ્યા જવાય તો અગ પડિલેહવા પ્રમુખ સંડાસા પડિલેહ્યા વગર બેસી જવાય તે। અને કટાસણા (કાંમળી) વગર બેસી જવાય તે પાંચ ખમાસમણ દેવા અથવા પાંચ નવકાર મત્રના જપ કરવા.
૧૦-ભાષાસમિતિ પાળવા માટે ઉઘાડે મુખે બેાલુ જ નહિં તેમ છતાં ગલતથી જેટલી વાર ઉઘાડે મુખે બેાલી જાઉં તેટલી વાર ઇરિયાવહીપૂર્વક લેગસ્સના કાઉસગ્ગ કરૂ
૧૧-આહારપાણી કરતાં તેમજ પ્રતિક્રમણ કરતાં અને ઉર્ષાધની પડિલેણુ કરતાં કોઇ મહત્ત્વના કાર્યાં વગર કાઇને કદાપિ કાંઇ કહું નહિ.

Page #8

૨૧૬
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
મળતાં હાય
૧૨-એષણાસમિતિ પાળવાં માટે નિર્દોષ પ્રાસુક જળ ત્યાં સુધી પેાતાને ખપ છતાં ધાવણવાળુ જળ, અણુગળ જલ અને જરવાણી ( ઠરેલું પાણી ) લઉં નહિં.
૧૩-આદાનિશ્ચેષણામિતિ પાળવા માટે પેાતાની ઉપધિ પ્રમુખ પુજી પ્રમાજીને ભૂમિ પર સ્થાપન કરૂ તેમજ ભૂમિ ઉપરથી લે, પૂજવા, પ્રર્મોજવામાં ગફલત થાય તે નવકાર ગણું.
૧૪-દાંડા પ્રમુખ પેાતાની ઉપધિ જ્યાં ત્યાં મૂકી દેવાય તે તે બદલ એક આંબિલ કરૂ અથવા ઊભા ઊભા કાઉસ્સગ મુદ્રાએ રહી એકસેસ ગાથાનુ સજ્ઝાય ધ્યાન કર્યું.
૧૫-પારિઠાવણીયાસમિતિ પાળવા માટે થોડેલ-માત્રુ કે ખેલાદિકનુ ભાજન પરડવતાં કોઇ જીવના વિનાશ થાય તેા નીવી અને સદોષ આહારપાણી પ્રમુખ વહારીને પરઠવતાં આંખિલ કરૂ.
સ્થાને ‘અણુજાણહ
૧૬-થ'ડિલ માત્રુ વિગેરે કરવાના કે પરડવવાના જસગ્ગહા ” પ્રથમ કહુ અને પરબ્યા પછી ણ વાર વેસિરે કહ્યું.
૧૭-મનશુપ્તિ, વચનપ્તિ પાળવા માટે મન અને વચન રાગોકુળ થાય તે એકેક નિવિ કરૂં અને કાયકુચેષ્ટા થાય તે ઉપવાસ કે આંબીલ કરૂ....
૧૮-અહિંસા તે પ્રમાદાચરણથી મારાથી એઇટ્રિય પ્રમુખ જીવની વિરાધના થઇ જાય તેા તેની ઇંદ્રિયે જેટલી નિવિએ કરૂ. સત્યવ્રતે ક્રોધ, લાભ, ભય અને હાસ્યાદિકને વશ થઇ નૂહુ એકલી જાઉં તેા આયંબિલ કરૂ.
૧૯ અસ્તેય તે પહેલી ભિક્ષામાં આવેલા જે ધૃતાર્દિક પદાર્થી ગુરૂ મહારાજને દેખાડ્યા વિનાના હાય તે વાપરૂ નહિ, અને દાંડા, તરપણી વિગેરે બીજાની રજા વિના લઉં વાપરૂ નહિ અને લઉં વાપરૂ તા આય'મિલ કરૂ. ૨૦ બ્રહ્મવતે એકલી સ્ત્રી સાથે વાર્તાલાપ ન કરૂ અને સ્ત્રીઓને સ્વતંત્ર ભણાવું નહિ. પરિગ્રહ પરિમાણુ તે એક વરસ ચાલે એટલી ઉપધ રાખુ પણ તેથી વધારે રાખું નહિ. પાત્રા, કાચલાં પ્રમુખ પદર ઉપરાંત ન જ રાખુ. રાત્રીભોજન વિરમણવ્રતે અશન, પાન, સ્વાદેિમને લેશમાત્ર સનિધિ રાગાદિક કારણે પણ કરૂ' નહિ,
૨૧-મહાન રોગ થયા હોય તે પણ કવાથને ઉકાળેા ન પીઉં તેમ જ રાત્રે પાણી પીઉં નહીં. સાંજે છેલ્લી બે ઘડીમાં જળપાન ન કરૂં,

Page #9

-
-
-
-
-
-
--
-
-
સાધુગ્ય કુલકના નિયમે,
૨૧૭ ૨૨-સૂર્ય નિચે દેખાતે છતે જ ઉચિત અવસરે સદા જળપાન કરી લેવું અને સૂર્યાસ્ત પહેલાં જ સર્વ આહારના પચ્ચખાણ કરી લેવું અને અનાહારી ઔષધીને સંનિધિપણ ઉપાસરામાં રાખું–રખાવું નહિં.
૨૩–તપાચાર યથાશક્તિ પાળું એટલે છાદિક તપ કર્યા હોય તેમજ યેગવહન કરતો હોઉ તે વિના અવગ્રહિત ભિક્ષા લેવી ન કપે.
૨૪-લાગલગા આયંબિલ કે ત્રણ નિવિઓ કર્યા વગર હું વિગચ, ( દૂધ, દહીં, થિી પ્રમુખ ) વાપરું નહિ, અને વિગય વાપરું તે દિવસે ખાંડ પ્રમુખ સાથે મેળવીને નહિ ખાવાને નિયમ જાવજીવ પાછું
૨૫-ત્રણ નિવિ લાગોલગ થાય તે દરમીઆન તેમજ વિગઈ વાપરવાનાં દિવસ નિવિયાંતાં ગ્રહણ ન કરૂં તેમજ બે દિવસ લાગર કોઈ તેવા પુષ્ટ કારણ વિના વિગય વાપરું નહિ.
૨૬ - દરેક આમ ચૌદસને દહાડે શક્તિ હોય તે ઉપવાસ કરૂ, નહિ તો તે બદલ બે આંબિલ કે ત્રણ નિવિએ કરી આપું.
ર૭-દરરોજ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવગત અભિગ્રહ ધારણ કરું કેમકે તેમ ન કરૂં તે પ્રાયશ્ચિત આવે એમ જીતકલપમાં કહ્યું છે.
૨૮-વર્યાચાર યથાશક્તિ પાળું એટલે હંમેશાં પાંચ ગાથાદિકના અર્થ ગ્રહણ કરી મનન કરું.
૨૯ આખા દિવસમાં સંયમમાર્ગમાં પ્રમાદ કરનારાઓને હું પાંચ વાર શિક્ષા આપું અને સર્વ સાધુઓને એક માત્રક પરઠવી આપું.
૩૦-દરરોજ કર્મક્ષય અર્થે ચાવીસ કે વીસ લોસનો કાઉસગ કરૂં અથવા તેટલા પ્રમાણમાં સઝાય દયાન કાઉસ્સગ્નમાં રાહી સ્થિરતાથી કરૂં.
૩૧-નિદ્રાદિક પ્રમાદવડે મંડળીમાં બરાબર વખતે હાજર ન થઈ શકાય તે એક આંબિલ કરૂં ને સર્વ સાધુઓની એક વખત વૈયાવચ્ચ નકકી કરૂં.
૩૨-સંઘાડાદિકને કશો સંબંધ ન હોય, તો પણ બાળક ગ્લાન સાધુ પ્રમુખને પડિલેહણ કરી આપું, તેમજ તેમના ખેલ પ્રમુખ મળ, કુંકી પરવવા વિગેરે કામ પણ યથાશક્તિ કરી આપું.
૩૩-અપાસરામાં પેસતાં નિિિહ અને નીકળતાં આવહિ કહેવી

Page #10

૨૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ભૂલી જાઉ તો, તેમજ ગામમાં પસતાં નિસરતાં પગ પુવા વિસરી જાઉ તો યાદ આવે તે જ સ્થળે નવકાર મંત્ર ગણું.
૩૪–કાર્ય પ્રસંગે વૃદ્ધ સાધુઓને હે ભગવાન ! પસાય કરી અને લઘુ સાધુઓને ઈચ્છકાર એટલે તેમની ઈચ્છાનુસારે જ કરવાનું કહેવું ભૂલી જાઉં તો,
૩૫–તેમજ સર્વત્ર જ્યારે જ્યારે ભૂલ પડે ત્યારે ત્યારે મિચ્છામી દુક્કડ એમ કહેવું જોઈએ તે વિસરી જાઉં તો જ્યારે સાંભરી આવે અથવા કઈ હિતસ્વી સંભારી આપે ત્યારે તત્કાળ મારે નવકાર મંત્ર ગણ.
૩૬ - વડિલને પૂછયા વગર વિશેષ વસ્તુ લઉંદઉ નહિ અને વડિલને પૂછીને જ સદા કરૂં પણ પૂછયા વગર કરૂં નહિ.
૩૭–જેમના શરીરને બાંધો નબળે છે એવા દુર્બળ સંઘયણવાળા છતાં પણ જેમણે કાંઈક વૈરાગ્યથી ગૃહસ્થવાસ છોડે છે તેમને ઉપર જણા વેલ નિયમો પાળવા પ્રાય:સુલભ છે.
૩૮–સંપ્રતિકાળે પણ સુખે પાળી શકાય તેવા આ નિયમોને જે આદરે પાળે નહિ તે સાધુપણાથકી અને ગૃહસ્થપણાથકી ઉભયભ્રષ્ટ થયે જાણ.
૩૯–જેના હૃદયમાં ઉપર કહેલા નિયમે ગ્રહણ કરવાને લગારે ભાવ ન હોય તેમને આ નિયમ સંબંધી ઉપદેશ કરવા એ (સિરા) સર વિનાના સ્થળે કુ ખોદવા જે નિષ્ફળ થાય છે.
૪૦-નબળા સંઘયણ, કાળ, બળ અને દુષમ આરો એ આદિ હીણા આલંબન પકડીને પુરૂષાર્થ વગરના પામર જીવો આળસ--પ્રમાદથી બધી નિયમધુરાને છોડી દે છે.
૪૧-( સાંપ્રતકાળે ) જિનક૬૫ વ્યછિન્ન થયેલ છે, વળી પ્રતિમાકલ્પ પણ અત્યારે વર્તતા નથી તથા સંઘયણાદિકની હાનિથી શુદ્ધ સ્થીરક૯૫ પણ પાળી શકાતો નથી.
૪૨– પણ જે મુમુક્ષે આ નિયમેના આરાધન વિધિવડે સમ્ય ઉપયુક્ત ચિત્ત થઈ ચરિત્રસેવનમાં ઉજમાળ બનશે તો તે નિશ્ચ આરાધભાવને પામશે.
૪૩-આ સર્વે નિયમોને જે શુભાશયે વૈરાગ્યથી સમ્યક રીતે પાળે છે, આરાધે છે, તેમની ગ્રહણ કરેલી દીક્ષા સફળ થાય છે એટલે તે શિવસુખ ફળને આપે છે.
સ. ક. વિ.

Page #11

. • માયકોમ
- નવા
ન
કારા
©© :સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
.ગતાંક પુષ્ટ ૧૯૫ થી શરૂ થનાર સ્વપ્નના પ્રાણીઓ અચેતન છે, તેમની તુલના મનુષ્ય સાથે ન થઈ શકે એ મંતવ્યને પુરસ્કાર કરનારને એક રીતે પ્રત્યુત્તર આપવાનો રહે છે. અન્ય મનુષ્યના ભાવો સંબંધી એક મનુષ્ય અજાણ હોય છે તે જ પ્રમાણે સ્વપ્નમાં દ્રશ્યમાન થતા પ્રાણીઓના ભાવ આદિ સંબંધી સ્વપ્નદ્રષ્ટા અજાણ પણ હોય એવી દલીલ કેટલાક મનુષ્ય કરે છે. આ દલીલ એવી છે જેથી ગમે તેટલા ખુલાસા કર્યા છતાં ચિત્તનું સમાધાન ન જ થાય. ખરી વાત એ છે કે, આપણું ચિત્તની ભિન્નતાને કારણે બીજા મનુષ્યની ચેતના યુક્ત સ્થિતિથી આપણે અજાણ પણ હોઈએ અને એ રીતે આપણને તેમના ભાવે આદિનું જ્ઞાન ન પણ હોય. સ્વપ્નના પ્રાણુઓ આપણા વિચારોનાં સ્વરૂપ માત્ર છે. મનુષ્યની શક્તિ સામાન્ય હોય ત્યાં સુધી તેનાથી બીજાના મનોભાવ જાણવા એ સર્વચા અશક્ય છે. સામાન્ય મનુષ્યથી કે અજ્ઞાત અને અસામાન્ય મનુષ્ય આદિના વિચાર કઈ કાળે પણ ન જાણી શકાય. વિચારનાં સ્વરૂપ માત્રમાં બુદ્ધિ, સ્મૃતિ આદિને આવિર્ભાવ નથી હોતું. બુદ્ધિ, સમૃતિ અને અન્વીક્ષણ શક્તિ મનુષ્યમાં જ રહેલ છે. મનુષ્ય એક વિચાર માત્ર નથી. મનુષ્ય સ્વપ્ન કે કલ્પનાના પ્રાણીથી સાવ નિરાળો છે.
સ્વપ્નના પ્રાણીઓ કે કાદ્રપનિક આભાસમાં ચેતના છે એમ માયાવાદથી સિદ્ધ ન થાય ત્યાં સુધી સ્વપ્નની ઉપમા ઉપર આધાર રાખવે એ યુક્ત નથી. આત્મા એ ચેતના-યુક્ત સત્ય તત્ત્વનું પરાવર્તન છે એમ જેઓ કહે છે તેઓ આત્મામાં ચેતનનાં અસ્તિત્વના સંબંધમાં યથાર્થ સમાધાન નથી કરી શકતા. પરાવૃત્ત થયેલ પ્રતિબિંબમાં ચેતનાની સંભાવના કદાપિ શક્ય નથી. દરેક મનુષ્યમાં ચેતના છે, દરેક મનુષ્યને મનભાવ પણ હોય છે એ જોતાં સત્ય તત્વ અને તેના પરાવર્તન-સ્વરૂપમાં શું ફેર છે એ પ્રશ્ન ખાસ ઉપસ્થિત થાય છે. સત્ય તત્વ અને તેના પરાવર્તન સ્વરૂપમાં પ્રમાણુની દૃષ્ટિએ ભેદ હોય તો ચાલી શકે. એ ભેદ સ્વરૂપ કે ગુણની દ્રષ્ટિએ હોય તે ચેતનાનું સ્વરૂપ એક જ પ્રકારનું કેમ છે ? અન્ય ચેતનાનાં અસ્તિત્વનું કોઈ પણ પ્રમાણુ કેમ ઉપલબ્ધ નથી? એ મુદો વિચારણીય થઈ પડે છે. બન્નેના લક્ષણમાં

Page #12

૨૨૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ફેર હોય તે પરાવૃત્ત થયેલે આત્મા પરમાત્મા. ન થઈ શકે એ સ્પષ્ટ છે, આત્મા એ સત્ય તત્ત્વનું પરાવૃત્ત સ્વરૂપછેએ સિદ્ધાન્ત આ રીતે ક્ષણ પણ ટકી શકતા નથી. આત્મા પરમાત્માનું પ્રતિબિંબ છે અને આત્મા પરમાત્મા પણ છે એમ કહેનારાએના મેળ કેમ ખાઇ શકે ? વળી જો વિશ્વ એક અપરિવર્ત્તનશીલ અને અક્ષર શક્તિ કે મહાન્ આત્માનાં સ્વપ્નરૂપે ગણવામાં આવે તે વિશ્વ શાશ્ર્વત્ હાવુ જોઇએ એ નિઃશંક છે. વિશ્વને શાશ્ર્વત્ માનીએ તે ક્ષણિક વસ્તુએ સાથે તેની તુલના કરવી એ વિવેકશૂન્ય થઈ પડે છે.
વિશ્વમાં એકજ આત્મા હોય અને તે સર્વવ્યાપી, શાશ્ર્વત્ અને પરમ આનંદમય હાય તે। દરેક પ્રાણીને સુખદુઃખના અનુભવ કેમ કરવા પડે છે એ પ્રશ્ન ખડો થાય છે. સ'સારનાં બંધનમાંથી મુક્ત થવાની મનુષ્યને તીવ્ર ઇચ્છા કેમ થાય છે એ પ્રશ્નનું સમાધાન એક જ પરમાત્માનાં અસ્તિત્વની માન્યતાથી શકય નથી લાગતું મનુષ્યા વિગેરે પ્રાણીઆ જેઆ સસારનાં અનેકવિધ દુઃખોના અનુભવ કરી રહ્યા છે તેમની સાથે પરમસુખમય અને સંપૂર્ણ સ્વત ંત્ર ગણાતા પ્રભુની એકરૂપતા સંભવી ન શકે. જે સત્ય આત્મા વસ્તુત: એક જ હાય તા દુઃખને અનુભવ કરતા આત્માઓનું અનસ્તિત્વ જ હાવું જોઇએ અથવા તે દુ:ખી આત્માએ ખરી રીતે એક જ આત્મા હોવા જોઇએ એમ નિષ્પન્ન થાય છે. એક જ આત્માને પેાતાનું અસ્તિત્વ અનેક સ્વરૂપે કદાપિ નથી ભાસતુ' અને વિશ્વના ભિન્નભિન્ન ભાગોમાં તેને એક જ સમયે જુદા જુદા પ્રકારના અનુભવ નથી થતો એ ઉપરથી ખીન્નું મંતવ્ય અસત્ય ઠરે છે. વળી આત્માઓનાં અસ્તિત્વની માન્યતા સર્વથા અયુક્તિક છે. અસ્તિત્વ વિના સ્મૃતિ, મનાભાવ આદિ અસંભાવ્ય છે. વિશ્વમાં એક જ આત્માનું અસ્તિત્વ છે એ સિદ્ધાન્ત આ રીતે અસત્ય પ્રતીત થાય છે.
એક જ આત્માનાં અસ્તિત્વની માન્યતાથી ‘ મેાક્ષ ’ એટલે વિનાશ એવે વ્યક્તિ-આશ્રિત અર્થ નિષ્પન્ન થઇ શકે. પરમ સુખમય અને સંપૂર્ણ સ્વતંત્ર પરમાત્માને મેક્ષની પ્રાપ્તિ થાય એમ કહેવુ' એ સર્વથા નિરર્થક છે. મેાક્ષ એટલે માયાયુક્ત મનુષ્યના વિનાશ એમ ગણતાં મેક્ષપ્રાપ્તિ જેવું કશુંયે ન રહે, અર્થાત વેદાન્તનું આ મંતવ્ય ખરેખર નિરાશાજનક છે. કેટલાક પાશ્ચાત્ય મહાપંડિતાને પણ એ મંતવ્યથી સમાધાન કે સંતોષ પ્રાપ્ત નથી થતાં. તેમને એ મતવ્ય સાવ અનર્થવાદી લાગે છે.
બ્રહ્મને મુક્તિની અનાવશ્યકતા અને ભ્રમયુક્ત દશાને કારણે આત્માએથી

Page #13

શ્રીવીર-વિહાર મીમાંસા
(છઘસ્થાવસ્થાની દૃષ્ટિએ વિચારણા) ચરમ તીર્થકર શ્રીવીર પ્રભુ ગુજરાત-કાઠીયાવાડ અને મારવાડમાં પધાર્યા હતા એવી માન્યતા સદીઓ થયાં, આપણી જૈન સમાજમાં દઢીભૂત થયેલ છે. એથી બ્રાહ્મણવાડા આદિ તીર્થો તેમજ કેટલાંક સ્થળોનાં સંબંધમાં, આપણામાં ભિન્ન ભિન્ન વિચારો પ્રવર્તે છે.
શ્રી વીરપ્રભુના વિહાર-ળે સંબંધી, તાવિક દૃષ્ટિએ યથાગ્ય વિચાર કરતાં, વસ્તુસ્થિતિ સ્વયમેવ પ્રગટ થઈ જાય તેમ છે; પણ એ દષ્ટિથી વિચાર કરવાને આપણામાં સામાન્યતઃ અભાવ છે. વળી વર્તમાનમાં બ્રાહ્મણવાડા આદિ તીર્થોને અંગે, દંતકથાઓનેજ પુષ્ટિ મળતી જાય છે, જેથી ખરી સ્થિતિ અંધકારમાં જ રહેવા પામે છે. આથી જનતાને વીર-વિહારના ખરાં અસલી સ્થાને સંબંધી, કંઈક માહિતી મળે અને બ્રાહ્મણવાડા આદિ સંબંધી પ્રવર્તમાન મંતવ્યના સંબંધમાં, કંઈક માર્ગ સૂચન થાય એ ઈષ્ટ છે એમ માની, આ નિબંધ એક અ૫ પ્રયાસરૂપે નમ્રભાવે લખે છે. વિદ્વાને અને જિજ્ઞાસુઓને આ નિબંધ કંઇક અંશે પણ ઉપયોગી થશે એવી હું આશા રાખું છું. મુકિત-પ્રાપ્તિની અશક્યતાને લીધે, વેદાન્તને સિદ્ધાન્તસ્વયમેવ અનુપયુકત સિદ્ધ થાય છે. વેદાન્તને બેધ હિતપ્રદ એમ ન કહી શકાય. જે સિદ્ધાન્તથી પરમાત્માને સાક્ષાત્કાર ન થઈ શકે તે સિદ્ધાન્તનું પ્રરૂપણ જે ધર્મ કરે તે ધર્મ ઇષ્ટ નથી. વેદાન્તના અદ્વૈતમતવાદને પરમાત્માના સાક્ષાત્કાર માટે ઉપયુક્ત સિદ્ધાન્તરૂપ ન જ ગણી શકાય.
વિશ્વને સ્વપ્નરૂપ માનવાથી કઈને કશોયે ફાયદો નથી થતું. સ્વપ્ન પૂરૂં થતાં સ્વપ્નનાં પ્રાણીઓને વિનાશ થાય છે. તેમની મુક્તિ થતી નથી. અદ્વૈતમતવાદનું અનુકરણ કરીને જે મનુષ્ય પરમસુખ પ્રાપ્ત કરવાની ઈરછા રાખે છે તેમણે અસ્તિત્વથી નિર્મૂળ થવાને ઉઘત થવું જોઈએ એમ ફલીત થાય છે મિક્ષ-પ્રાપ્તિની દષ્ટિએ અદ્વૈતમતવાદ સાવ નિરર્થક છે. (ચાલુ)

Page #14

૨૨૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. બ્રાહ્મણવાડા એક તીર્થ સ્થળ છે એમાં કંઈ શંકા નથી; પણ તેને મહિમા વધારી દેવા નિમિત્તે, એ અને એની આસપાસનાં તીર્થો આદિના સંબંધમાં, અદ્યાપિ કેટલીક કિંવદંતિઓ જોડી કાઢવામાં આવી છે, વળી એ કિંવદક્તિઓને ગમે તેમ પુષ્ટિ આપવા માટે, કેટલાક વિશિષ્ટ પ્રયત્ન પણ થયા કરેલ છે.
બ્રાહ્મણવાડા શિરોહીથી પૂર્વમાં ૧૦ માઇલ દૂર આવેલું છે. શિરોહી આબુરોડથી ૨૮ માઈલ થાય છે. સજજનરોડ (પીંડવાડા) બ્રાહ્મણવાડાથી પશ્ચિમમાં ચાર માઈલ દૂર છે. મુંગથલા અને નાણું આબુરોડથી અનુક્રમે ૪ માઈલ અને ૩૭ માઈલ દૂર આવેલાં છે. નાદીયા બનાસ સ્ટેશનથી ૬ માઈલ દૂર થાય છે. આ પ્રમાણે આ સર્વ સ્થળો આબુ પર્વત પાસે એટલે આબુના પ્રદેશમાં જ આવેલાં છે.
કેટલાક પૂર્વ હિન્દમાં આવેલ નંદ અને ઉપનંદના પાડાવાળાં બ્રાહ્મણ ગામ(વીરપ્રભુનાં એક વિહાર–સ્થળ )ને બ્રાહ્મણવાડા ગણે છે અને એ ઉપરથી, શ્રીવીરપ્રભુ મારવાડમાં પધાર્યા હતા એમ કહે છે. કેટલાક આબુ પાસેના મુંડસ્થળ તીર્થ (મુંગથલા) માં શ્રીમહાવીરસ્વામીના એક વિશાલ મંદિરનું ખંડીયેર છે અને એ મંદિર જીવિતસ્વામિના નામથી પ્રસિદ્ધ હોવાનું માનીને, શ્રીવીરપ્રભુ આખુ પ્રદેશમાં પધાર્યા હતા એમ કહે છે. પ્રભુને કહ્યુંકલાપસર્ગ (કાનમાં ખીલા નંખાવાને ઉપસર્ગ ) નાંદીયામાં કે તેની પાસે અને ચંડકેશીયા નાગને ઉપસર્ગ બ્રાહ્મણવાડા કે તેની પાસે થયે હતું એમ માની–મનાવી, પ્રભુ મારવાડ વિગેરેમાં પધાર્યા હતા એમ કેટલાક જણાવે છે. કેઈ વીરપ્રભુના વિહારના પૂર્વ હિન્દમાં આવેલ છમ્માણિ નામે સ્થળને આબુ પર્વત ઉપર આવેલું સાની ગામ ગણીને, વીરપ્રભુ મારવાડ પધાર્યા હતા એવાં મંતવ્યને પુરસ્કાર કરે છે. કેટલાક કનકખલ નામે વિરપ્રભુના પૂર્વહિન્દના વિહારમાં આવેલ એક આશ્રમને આબુ ઉપર આવેલ કનખલ તીર્થ માની લે છે અને ત્યાં પણ વીરપ્રભુ પધાર્યા હતા એવો મત વ્યકત કરે છે. કેટલાક અસ્થિક ગામ ( જ્યાં પ્રભુએ પ્રથમ ચાતુર્માસ કર્યું હતું ) અને કાઠીયાવાડનું વઢવાણુ એ બન્ને એક હોવાનું માનીને, પ્રભુને શૂલપાણિ યક્ષને ઉપસર્ગ વઢવાણ પાસે થયે હતું એમ કહે છે. વળી કેટલાક, શ્રીવીરપ્રભુ ગુજરાત-કાઠિઆવાડ અને મારવાડમાં પધાર્યા હતા એ મંતવ્યનાં સમર્થનમાં, પ્રભુના વિહારના પૂર્વ હિન્દનાં અનેક સ્થળે આબુ પર્વત પાસે કે ગુજરાત-કાઠિઆવાડમાં આવેલાં છે એમ પણ માને છે. કેઈ લાટ દેશને

Page #15

શ્રીવીર-વિહાર મીમાંસા,
૨૨૩
ગુજરાતના એક ભાગ માનીને, શ્રીવીર ભગવાન ગુજરાતમાં પધાર્યાં હતા એમ પણ કહે છે. આમ બ્રાહ્મણવાડાઆદિ સધી, અનેક વિચિત્ર મતન્યાએ આપણામાં મૂળ ઘાલ્યાં છે.
આથી આપણે એ મ ંતવ્યેાના સંબંધમાં ઉપસ્થિત થતા પ્રત્યેક મુદ્દાના વિચાર કરીએ. શ્રીવીરપ્રભુએ મીજી ચાતુર્માસ રાજગૃહી પાસે નાલંદા નામના પાડામાં કર્યું. હતું. પ્રભુ ચાતુર્માંસ ખાદ્ય, ત્યાંથી ૩-૪ સ્થળેાએ થઈ, ચંપાપુરી પધાર્યા હતા અને ત્યાં તેમણે ત્રીજું ચાતુર્માંસ કર્યું હતું. નાલદાથી આખુ અને આબુથી ચંપાપુરી સુધીનુ` સીધું અંતર (ઇંટુ) અનુક્રમે આશરે ૮૦૦ અને ૯૦૦ માઇલ થાય છે. વિહારની દૃષ્ટિએ એ અંતર તેથી ધણુંએ વિશેષ થઇ જાય. આથી અંતરની દૃષ્ટિએ વિચાર કરતાં પણ પ્રભુ અખુદ પ્રદેશમાં પધાર્યા હતા એ સંભવિત જણાતું નથી.
બ્રાહ્મણગામ રાજગૃહી અને ચંપાની વચમાં હતું. ભગવાન ત્રીજી ચાતુર્માંસ ચ'પાપુરીમાં કરવા જતા હતા ત્યારે બ્રાહ્મણુઞામ પધાર્યાં હતા. કયાં ચંપા અને બ્રાહ્મણગામ અને કયાં આખુ અને બ્રાહ્મણવાડા ? શ્રીવીરપ્રભુ બ્રાહ્મણવાડા પધાર્યા હતા અને ત્યાં તેમને ઉપસર્ગ થયા હતા એમ કહેનારાએ તે સંબંધી કઈ પણ પ્રમાણુ નથી આપતા એ એક ખાસ વિચારણીય પ્રશ્ન છે. પ્રમાણુજ ન હેાય તેા, પ્રમાણુ કયાંથી આપી શકે ? તાત્પર્ય એ કે, બ્રાહ્મણગામ અને બ્રાહ્મણવાડા એ બન્ને એક છે એ માન્યતા ન માની શકાય તેવી છે.
‘જીવિતસ્વામીનું મંદિર’એ શબ્દો માત્રથી, પ્રભુ સુડસ્થલ પધાર્યાં હતા એમ માનવું એ યુકિત રહિત છે. એ શબ્દો આજ સુધીમાં અનેકવાર અનેક રીતે વપરાયા છે, પણ એથી જે તે પ્રભુનુ મંદિર જે તે પ્રભુની વિદ્યમાનતામાં અંધાયુ હતુ. એમ ઠરતુ નથી. આ સબંધમાં, નિમ્ન દૃષ્ટાંતેથી વાચકને પ્રતીતિ થઈ શકશેઃ-
१. सुधाकुण्डजीवितस्वामि श्रीशान्तिनाथ:
२. जीवन्तस्वामिश्री ऋषभदेवप्रतिमा
३. श्रीजीवितस्वामीत्रिभुवनतिलकः श्रीचंद्रप्रभः
विविध तीर्थकल्प पु. ८५. ( श्री जिनविजयजी संपादित )
જો ‘ જીવિતસ્વામીનું મંદિર ’ કે ‘ જીવિતસ્વામી ’એ શબ્દોથી અનુક્રમે ‘ જે

Page #16

.....
૨૨૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ તે પ્રભુની વિદ્યમાનતામાં બંધાયેલું મંદિર” કે “જે તે પ્રભુની વિદ્યમાનતામાં તેની પ્રતિષ્ઠિત થયેલી મૂર્તિ ” એ અર્થ લઈએ તે, ઉપર્યુક્ત ૩ તીર્થકકરેના સંબંધમાં આ અર્થો કેવી રીતે ઘટાવી શકાય ? ઉપર્યુક્ત તીર્થકરોની વિદ્યમાનતા આજથી લાખો વર્ષો પૂર્વે હતી એટલે મૂર્તિઓનાં નિર્માણ સમયે એ તીર્થકરોની વિદ્યમાનતા કેમ સંભવે ?
આ સંબંધમાં, નીચેનાં દૃષ્ટાને પણ મહત્ત્વનાં થઈ પડે છે – ૧. સંવત્ ૧૫૨૨ માં પ્રતિષ્ઠિત થયેલી મૂર્તિ ઉપર जीवितस्वामि चंद्रप्रभबिवं ૨. સંવત ૧૫૦૩ માં પ્રતિષ્ઠિત થયેલ મૂર્તિ ઉપર जीवितस्वामिश्रीनमिनाथविबं
g. ૨૬૩. ૩, સંવત્ ૧૫૧૬ માં પ્રતિષ્ઠિત થયેલી મૂર્તિ ઉપર કવિતવામિ શ્રીરાદિનાથવિ
પૃ. ૨૨રૂ. જેન ધાતુપ્રતિમાલેખસંગ્રહ ભા. ૧ લો
( સ્વ. બુદ્ધિસાગરસૂરિજીસંગ્રહિત ) ૪. સંવત્ ૧૫૫૧ માં પ્રતિષ્ઠા કરેલી મૂર્તિ ઉપર श्रीअजितनाथजीवितस्वामिबिंबं
g. ૨૨. ૫. સંવત્ ૧૫૧૦ માં પ્રતિષ્ઠા કરેલી મૂર્તિ ઉપર जीवितस्वामिश्रीशोतलनाथादिजिनचतुर्विशतिपट्टः
p. ૨૨ ૬. સંવત્ ૧૪૮૧ માં પ્રતિષ્ઠિત થયેલી મૂત્તિ ઉપર શ્રાવિશ્વામિત્રાર્થનાથવિવું
૭. સંવત્ ૧૫૩૧ માં પ્રતિષ્ઠિત થયેલ મૃત્તિ ઉપર श्रीजीवितस्वामिश्रीविमलनाथबिंबं ૮, સંવત્ ૧૫૩૬ માં પ્રતિષ્ઠા કરેલ મૂર્તિ ઉપર जीवितस्वामिश्रीतुमतिनाबिवं
पृ. १६६ ૯. સંવત ૧૫૦૮ માં પ્રતિષ્ઠિત થયેલી મૂર્તિ ઉપર श्रीविमलनाथजीवितरवामिबिं
|. ૨૭ર. ૧૦. સંવત્ ૧૫૧૦ માં પ્રતિષ્ઠા કરેલી મૂત્તિ ઉપર વિશ્વામિત્રી શાંતિનાથજીવવું
પૃ. ૨૭રે.
1.
૧
.

Page #17

૨૨૫
શ્રીવર-વિહા૨ મીમાંસા. જૈનધાતુપ્રતિમા લેખસંગ્રહ ભા. ૨ જે.
( સ્વ. બુદ્ધિસાગરસૂરિજીએ સંગૃહિત) ૧૧. સંવત્ ૧૫૧૯ માં પ્રતિષ્ઠિત કરેલી મૂર્તિ ઉપર जीवितस्वामिश्रीअजितनाथप्रमुखपंचतीर्थीबिवं
પૃ. ૨. ૧૨. સંવત ૧૫૨૦ માં પ્રતિષ્ઠિત કરેલ મૂર્તિ ઉપર श्रीजीवितस्वामिपंच श्रीनमिनाथविवं०
9. ૨૦૨. પ્રાચીન લેખસંગ્રહ ભા. ૧ લો.
(સ્વ. ગુરૂદેવ વિજયધર્મસુરિજીએ સંશોધિત. ) ૧૩. સંવત ૧૪૨૬ માં પ્રતિષ્ઠિત કરેલ મૂર્તિ ઉપર श्रीजीव( वि )तस्वामिश्रीमहावीरचैत्ये
પૃ. ૬૧, પ્રાચીન જેનલેખસંગ્રહ ભાગ બીજે.
(શ્રી જિનવિજયજીએ સંપાદિત). ઉપર્યુક્ત મૂર્તિઓના લેખની સાલે જોતાં, એ મૂર્તિઓનું નિર્માણ જે તે પ્રભુની વિદ્યમાનતામાં સ્વને પણ સંભવિત નથી. એ દીવા જેવું સ્પષ્ટ છે. આથી મુંડસ્થલ તીર્થનું મંદિર જીવિતસ્વામીનું મંદિર હોવાનું કહીને, જેઓ વીર પ્રભુ આબુ પ્રદેશમાં પધાર્યા હતા એમ કહે છે તેમનું કથન સર્વથા અસમંજસ છે *
શ્રીવીરપ્રભુને કલાપસર્ગ અને ચંડકોશીયા નાગને ઉપસર્ગ અનુક્રમે નાંદીયા અને બ્રાહ્મણવાડામાં કે તેની પાસે થયો હતો એ મંતવ્ય સત્ય નથી. પ્રભુને કીલે પસર્ગ છમ્માણિ પાસે અને ચંડકોશીયા નાગને ઉપસર્ગ કનકખલ આશ્રમની સમીપમાં થયું હતું. છમ્માણિ પૂર્વ હિન્દમાં હતું. એ આબુનું સાની નથી. કનકખલ આશ્રમ એ કંઈ આબુ ઉપરનું કનખલ નામક તીર્થ નથી. એ આશ્રમ પૂર્વ હિન્દને એક સુપ્રસિદ્ધ આશ્રમ હતો. ભગવાન પ્રથમ ચાતુર્માસ બાદ, તાબી જતા હતા ત્યારે તેમના વિહારમાં એ આશ્રમ આવ્યો હતો. કેટલાક આ આશ્રમની નાંદીયા ગામ સાથે સરખામણી કરે છે એ તે વિચિત્રતાની પરાકાષ્ટારૂપ છે. કનકખલ આશ્રમ આબુ ઉપર હેવાનું કેટલાકનું મંતવ્ય કેમ માની શકાય ?
* નાણા, દીયાણું અને નાદીયા આ ત્રણ ગામોમાં વિતસ્વામીનાં મંદિરે છે એવી માન્યતા કવી છે એ આ ઉપરથી સમજી શકાશે.

Page #18

૨૨૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. કનકપલ આશ્રમ શ્વેતામ્બી જતાં આવે છે. પ્રભુ એ આશ્રમથી શ્વેતાખી અને ત્યાંથી સાવથી ગયા હતા. કનકખલ આશ્રમ શ્વેતામ્બીની પાસે હતો એમ નિમ્ન પ્રમાણુથી જાણી શકાય છે – तस्स य अदुरे सेयविया नाम नागरी,
आवश्यकचूणि, पूर्वभाग पृ. २७८ શ્વેતામ્બી કેશલ દેશમાં સાવથી પાસે હતી, એમ ચીની યાત્રિક યુએનશાંગે સાવત્થીનું વર્ણન કરતાં કહ્યું છે. શ્વેતામ્બી સાવથીની પાસે હતી. એમ આવશ્યકચૂર્ણિ, રાયપણું સૂત્ર આદિ ઉપરથી પણ સ્પષ્ટ જણાય છે.* શ્લેબી અસ્થિગામ અને રાજગૃહીની વચ્ચે પણ હતી. તે આલભિકા અને સાવસ્થી વચ્ચે પણ હતી. બોદ્ધો પણ શ્વેતામ્બી સાવત્થી અને કપિલવસ્તુની વચમાં આવેલ હતી એમ માને છે. (જુઓ. બુદ્ધચર્ચા પૃ. ૬૧૧). શ્વેતામ્બી પાસે આવેલ કનકખલ આશ્રમ આબુનું કનખલ તીર્થ કેવી રીતે સંભવી શકે એ કલ્પનાતીત થઈ પડે છે.
( અપૂર્ણ )
+ સંત -વી
–wifકાર (ા-રાણી પ્રચારની સમા છે #ાશિત) g ૬. તથ શ્રાવત . ૧ પર “રંવા? નામ .વ. #દિયાન, પૃ. ૪૬ નોટ.
Setavya-To-Wai of Falliau. It has been identified by Prof. Rhys Davids with Satiabia ( Indian Buddhism, p. 72; ) Spence Hardy's Manual of Buddhism, Pp. 88, 317.) Mr. Vost identifies it with Basedila, 17 miles from Sahet-Mabet (J. RA. S. 1903, P. 13. )
De's Geographical Dictionary of Aucient and Mediaval India, 2nd edition (1997). P. 164.
સંતવ્ય–ફાહીયાનનું ટવી. . જ ડેવિડ સંતવ્ય અને સતીયાબીયાને એક માનેલ છે. મી. વિસ્ટ તેને સહેત-મહેત(સાવOી )થી ૧૭ માઈલ દૂર આવેલા બદીલા સાથે સરખાવે છે.)

Page #19

T T
TT TT TT T
T
TT TT
TT
I
on ot
પરમપૂજ્ય શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી
( મારમારામા )
part
મહારાજની જન્મ શતાબ્દિ.
વડોદરા શ્રી જૈનસંધ તરફથી અપૂર્વ ઉત્સાહ સાથે ઉજવાયેલ ગુરૂ
ભકિતને મહોત્સવ
સફળ થયેલ શતાબ્દિ. ચાર દિવસ સુધી અપૂર્વ ઉતસાહ સાથે વડોદરાવાસીઓનો હાર્દિક
આવકાર અને સ્વાગત.
સ્થળે સ્થળના આગેવાનોએ શતાબ્દિ મહોત્સવને આપેલ સહકાર, પંજાબી ગુરૂભકતોને અનુપમ ઉત્સાહ અને શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી અમર
સ્મારકની સુંદર ભેજના.
પરમકૃપાળુ શ્રી આત્મારામજી મહારાજના પટ્ટધર શ્રી વિજયવલ્લભસુરીશ્વરજી મહારાજની બે વર્ષ ઉપર પાલનપુરના ચાતુર્માસ દરમ્યાન જન્મ શતાબ્દિ ઉજવવાની

Page #20

૨૨૮
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ. શુભ આકાંક્ષા, પ્રવર્તકજીમહારાજ શ્રી કાન્તવિજયજી મહારાજ તથા શાંતમૂર્તિ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજને જણાવતાં ત્રણે મહાપુરૂષ એકમત થતાં, તે દરમ્યાન આ સભાના સેક્રેટરી ગાંધી વલભદાસ ત્રિભુવનદાસ તથા રે. (સુશીલ) ભીમજીભાઈ હરજીવનદાસને પાલનપુર શ્રી વિજયવલભસુરીશ્વરજી મહારાજે ગુરૂરાજની જન્મ શતાબ્દિ ઉજવવા સંબંધી વિચારો જણાવવા અને શું શું કરવું જોઈએ તેની મંત્રણા, તેઓશ્રીના પ્રશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી ચરણવિજયજી મહારાજની સાથે મળી કરવા બોલાવ્યા. પ્રથમ જીવનચરિત્ર સુંદર લખી છપાવવું, મારક અંકની યોજના કરવી અને સ્થળ પાટણ વગેરે નકકી થયું, સાથે શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજની ઈચ્છા આ શતાબ્દિના સ્મારક તરીકે સીરીઝ શરૂ કરવાની થતાં મુનિરાજશ્રી ચરણવિજયજી મહારાજે તે કાર્ય ગુરૂરાજની આજ્ઞા પ્રમાણે સંશાધન વગેરેનું કાર્ય પોતાના હાથમાં લીધું અને તે પ્રગટ કરવાનું કાર્ય શ્રી જૈન
માનંદસભા ભાવનગરને સુપ્રત કરવાનું માન આપ્યું, જેથી આ માસિકના ટાઈટલ ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે ગ્રંથો પ્રકટ થાય છે અને જૈન ધર્મનું પ્રાચીન સાહિત્ય અણુખડયું છે તેને વિશેષ પ્રમાણમાં આ સ્મારકની સીરીઝ તરીકે પ્રગટ કરવા નિર્ણય થયો. કોઈ ભવિતવ્યતાના યોગે પાટણને બદલે વડેદરા ટુંકા દિવસમાં શતાબ્દિ ઉજવવાનું નકકી થયું છતાં પટણના શ્રી સંઘે પણ ગુરૂભક્તિને આ લાભ જતો ન કરવા પ્રવર્તક શ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજના પ્રમુખપણ નીચે ચિત્ર સુદ ૧-૨ થી ચૈત્ર સુદ ૫ ચાર દિવસ ત્યાંના શ્રી સંધના અપૂર્વ ઉત્સાહ સાથે જન્મ શતાબ્દિ મહોત્સવ ઉજવાયો. વડાદરા ફાગણ વદી ૧૩ થી ચૈિત્ર સુદ ૧-૨ સુધી ચાર દિવસનો પ્રોગ્રામ હતો જેની વિસ્તારથી હકીકત તે જ દિવસોમાં દૈનિક પેપરમાં આવેલ હોવાથી તેમજ વિશેષ હકીકત સુપ્રસિદ્ધ “જેન ” પત્રે હાલમાં પ્રગટ કરેલ હોવાથી અહિં માત્ર સંક્ષિપ્તથી નીચે પ્રમાણે આપવામાં આવે છે.
કાર્યનો આરંભ
શનિવારના સૂર્યકિરણોએ વડોદરામાં વિશાળ મંડપને સોનેરી બનાવ્યા. પ્રતાપવિજય થીએટર આગળનું વિશાળ ચોગાન આ મંડપે રોકી લીધું હતું. શતાબ્દિનાયક શ્રી વિજયાનંદસુરિજી, આ. વિજયવલ્લભસૂરિજી, પ્ર. શ્રી કાન્તિવિજયજી મુનિ શ્રી હંસવિજ્યજી મહારાજ આદિ મહાન પુરૂષોના ફોટા, ધ્વજપતાકા અને અન્ય વિવિધ ચિત્રોએ મંડપને વધુ શોભાયમાન બનાવ્યા હતા. સાડાઆઠ વાગતાં જ વિશાળ મંડપ માનવ મેદનીથી ભરાઈ ગયે.
: આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસુરિજી, ઉપાધ્યાય શ્રી લલિતવિજયજી મહારાજ, પ્રવત્તક શ્રી લાભવિજયજી મહારાજ, પં. શ્રી પ્રેમવિજયજી મહારાજ, પં. શ્રી પ્રીતિવિજયજી મહારાજ, પં. શ્રી કસ્તુરવિજયજી, મુનિ શ્રી મિત્રવિજયજી, મુનિશ્રી સમુદ્રવિજયજી, મુનિ શ્રી ચરણવિજયજી, મુનિશ્રી વિકાસવિજ્યજી, મુનિ શ્રી વીરવિજયજી આદિ વિશાળ સાધુ સમુદાય, છેક પંજાબથી સતત વિહાર કરીને આ પ્રસંગે પધારેલ સાધ્વીશ્રી માણેકશ્રીજી, ગુજરાતના શ્રી હેમશ્રીજી, દાનશ્રીજી આદિ સાધ્વીઓનો મોટો સમુદાય, પંજાબ, મારવાડ, મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત, મુંબઈ, કાઠિયાવાડ અને પૂર્વદેશના આવેલ અનેક પ્રતિષ્ઠિત ગ્રહ

Page #21

પુજા બ્
જૈન ગુરૂકુળ મેન્ડના વિજય
નાદથી કાર્યાં.
જન્મ શતાબ્દિ મહેાત્સવ.
૨૯
અને સ્થાનિક એરીસા તથા વેપારીએ અને હુંનેની ત્રણ હજાર માનવમેદનીથી માપ ભરાય ગયે.
ના આ ર્ભે કર્યાં. સૂરિજીએ
પ્રથમથી “ન
વકાર મંત્રનું મગ ળ-મુત્ર સભ ળા વી
અને આચાય શ્રીવિજયવ
લ્લભસૂરીશ્વ
રજી મહારાજે
પ્રમુખસ્થાન
ઉપર બિરા.
જમાન યા
અને જૈન
મહિલા મંડળ
વડેદરા તથા
આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીધરજી મહારાજ.
શ્રી કાન્તિલાલ ઝવેરીએ
ગુરૂ-તવના
કરી. બાદ
સંઘપતિ શેઠ
અમ થાભાઈ
ગાંધીએ પા
તાનું સ્વાગ
તેનું ભાણું વાંચી સ ભળાવ્યું અને શતાબ્દિ સ મિતિના મંત્રી
વાડીલાલ મ
ગનલાલ વૈદ્ય
મંત્રીનુ નિવે
દન રજુ કર્યું".
બાદ શુભેચ્છા
ના સ ંદેશાઓ વાંચી સંભ
ળાવ્યા હતા.
શુભેચ્છાના સદેશાઓ
જુદા જુદા શહેરમાંથી મુનિરાજો તથા જૈન બંધુએના સંદેશાએ ચારે દિવસ આવતા હતા. જે શરૂઆતમાં વાંચવામાં આવતા હતા,
ત્યારબાદ શ્રી આત્માનંદ જૈન ગુરૂકુળના વિદ્યાર્થીઓએ
કાઈ ઈન્સાન નહિ થા,
એ તા દેવ થા ” નુ, પંજાળ જૈન આરતી મડળે ગુરૂભજન, અને પંજાબી યુવક શ્રી પીળી ચાદર કા એટનેવાલે '' નું ઝમકદાર કાવ્ય રજુ કરી સભાને ગુરૂભક્તિમાં તરળ કરી હતી.
*
જ્ઞાનચંદ્રજીએ
જ્યાં જૈન-ધર્માંનુ નામનિશાન ન હતુ:
ત્યારબાદ ઉપાધ્યાયશ્રી લલિતવિજયજી મહારાજે હિન્દીમાં જણાવ્યુ કે શતાબ્દિ

Page #22

૨૦.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ, નાયકના ચરિત્રમાંથી સેંકડે નહિ પરંતુ હજારે વાતો કરવા જેવી છે. આજે ગીતાજી માનનાર ૨૨ કરોડ છે, તેઓ કહે છે કે-“યથા પિસ્ય.. .. જેને સમાજમાં જયારે જ્યારે કોઈ મહાન પુરૂષની જરૂર પડે છે ત્યારે એકાએક મળી આવે છે. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય, શ્રી હીરવિજયસૂરિજી, શ્રી યશોવિજયજી જેવા મહાત્માઓ આપણને સમયે સમયે સાંપડયા છે. આજથી સો વર્ષ પહેલા જ્યારે પંજાબને એક મહાત્માની અગત્ય હતી ત્યારે શ્રી ગુરૂદેવને જન્મ થયો.
મારો જન્મ પંજાબમાં થયો છે. એ ગુરૂદેવની સાથે ઘુમીને મેં જે કંઈ જાવું છે તેમાંથી થોડે નિર્દેશ અત્રે કરીશ. એક સત્ય ગુરૂ તરીકે તેઓ જીવ્યા હતા, એક સત્ય ધર્મ પ્રચારક તરીકે તેઓ અનેક સંકટના માર્ગો વચ્ચેથી પસાર થઈ સફળતા મેળવી શિકયા હતા. વગેરે હકીકત રજુ કરી હતી.
આવી અનેક મુશ્કેલીઓ વચ્ચે તેઓશ્રીએ પંજાબમાં જન ધર્મનો પ્રચાર કર્યો, જેનું ફળ આજે મંડપમાં આ મહોત્સવ નિમિત્તે દૂર દૂરથી સેંકડોની સંખ્યામાં આવેલ પંજાબીઓ બતાવે છે.
બાદ મુનિશ્રી ચરણવિજયજી મહારાજે જણાવ્યું કે આજનો આ પ્રસંગે જોઇને મારી છાતી ગજગજ ઉછળે છે.
એક સો વર્ષ પહેલાં કોને સમજ હતી કે ઘટતી સમાજ, અંધકારનું પ્રાબલ્ય અને વહેમોના ખરાબે ચઢેલી જેન નૈયાને કઈ વીર સુકાની મળી આવશે ?
ચોવીશ તીર્થકરે ક્ષત્રીય હતા તેમ આ મહાત્માનો જન્મ પંજાબના એક નાના ગામડામાં શીખ-ક્ષત્રીય કુટુંબમાં થયો હતો. તેમના વડીલ ધાડપાડુનો ધંધો કરતા હતા ત્યારે આ મહાત્માએ એક વીર તરીકે જીવી બતાવ્યું. જેને ધર્મ કોઇ વ્યક્તિ કે સંપ્રદાયનો ધર્મ નથી, દરેક આત્મા એને અધિકારી છે, જ્યારે આજે વાડાબંધી કરીને બેઠા છીએ એ આપણી શાહુકારી છે. આત્મારામજી મહારાજે કાઈ બંધન સ્વીકારતાં સત્ય અને નીડરતાનો માર્ગ લીધે. સ્થાનકવાસી સંપ્રદાયમાં તેઓએ દીક્ષા લીધી. એક દિવસમાં સાડાત્રણસો કે કામ કરી ટૂંક સમયમાં શાસ્ત્રીને અભ્યાસ કર્યો અને શાસ્ત્રોની ચાવીરૂપ જે વ્યાકરણ મનાય છે તે વ્યાકરણને સારી રીતે અભ્યાસ કર્યો. અન્ય દર્શનેને તુલનાત્મક અભ્યાસ કર્યો અને પરિણામે સ્થાનકવાસી સંપ્રદાય તેમને બંધનરૂપ લાગ્યો, એમ છતાં સામુદાયિક પદ્ધતિએ ધીમે ધીમે એ વસ્તુને વ્યાપક રૂપમાં મૂકી પિતાના હૃદયનો માર્ગ સ્વીકાર્યો, શતાબ્દિ શા માટે ?
દરેક સંપ્રદાયમાં પોતાના મહાન પુરુષની શતાબ્દિ ઉજવાય છે, તેમ જે સમાજ આ શતાબ્દિ ઉજવે એ માટે પંજાબના સંઘે પ્રાર્થના કરી. પાલનપુરમાં આ પ્રાર્થના માન્ય

Page #23

જન્મ શતાબ્દિ મહોત્સવ.
૨૩ રહી. આ ઉત્સવ પંજાબમાં ઉજવાય એ પંજાબીઓને આગ્રહ હતું, પરંતુ સાધુસંમેલન આદિ કારણોને અંગે ત્યાં પહોંચવાનો સમય ન રહ્યો. મુંબઈ ગયા અને મુંબઈમાં આ ઉત્સવ ઉજવવાનો આગ્રહ થયો. આચાર્યશ્રીના હસ્તદીક્ષિત ૮૬ વર્ષને વયોવૃદ્ધ પ્રવર્તક શ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજની આજ્ઞા અને નેતૃત્વ નીચે પાટણમાં આ ઉત્સવ ઉજવાય એ ભાવનાથી મુંબઇનો કાર્યક્રમ બંધ રહ્યો. આખરે જ્યાં મનમેળ ન હોય ત્યાં આવો ઉત્સવ ન શોભે તે વિચારથી વડોદરાના સંધના હાર્દિક આગ્રહને ભાન આપી ઉત્સવનું સ્થાન અત્રે નક્કી કરવામાં આવ્યું છે.
માત્ર ચાર દિવસની તાળીઓથી નહિ, પરંતુ એ સદ્ગત આત્માને સક્રિય અંજલી અર્પવાની ભાવનાથી આ ઉત્સવ સફળ નીવડે એ સૌ કોઈની ભાવના રહે એ જ પ્રાર્થના. ઉપસંહાર
આખરે આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીએ ઉપસંહાર કરતાં જણાવ્યું કે આજે તો. મહત્સવને આરંભ થાય છે, એટલે હું ઉપસંહાર નહી કરતાં મંગળાચરણ જ કરીશ. શતાબ્દિનું મૂળ પંજાબ અને ગુજરાતમાં આ ઉત્સવ ઉજવાય છે તેમ છતાં પંજાબીએની આજના મંડપમાં મોટી હાજરી તેમની ઉચ્ચ ભાવનાની ખાત્રી આપે છે. ત્યારબાદ શતાબ્દિનાયકને અંગે કેટલુંક વિવેચન કરી આંતર-વ્યવસ્થાને અંગે જણાવ્યું કે વડોદરાના ભાઈઓએ માત્ર પંદર દિવસમાં આ કાર્ય કર્યું છે. ટૂંક સમયમાં માર્ગ સરળ કરવામાં તેઓને મુશ્કેલીઓ પડી હશે. તેમ છતાં બહારગામના ભાઇઓને કોઈ અગવડ હોય તો તે આભાવે નિભાવી લે. ૧૫૦૦ માણસે પંજાબથી આવ્યા છે અને ૫૦૦
વાનો સંભવ છે. આપણાં સાધનો સંકચિત હોય તો સરકાર તરફથી સહાનુભૂતિ અને ઉદારતાનો લાભ મેળવવા દિવાનસાહેબ શ્રી મણીલાલભાઈ નાણાવટી યોગ્ય કરે તેવી મારી સુરાના છે.
છેવટ અંબાલા જૈન બે વિદાયની અર સંભળાવી સભા વિસર્જન કરી હતી. વ્યાયામના પ્રયોગ
બપોરના આજ મંડપમાં જાહેર સભા મળતાં શ્રી હલાલ ડી. ચોકશીની દરખાસ્ત અને શેઠ હરિલાલ દેવચંદના અનુમોદનથી શ્રીયુત ગુલાબચંદજી ઠઠ્ઠા એમ. એ. એ સભાનું પ્રમુખસ્થાન રવીકાર્યું હતું. કાર્યનો આરંભમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ જૈન વિદ્યાલયવરકાણ અને શ્રી ઉમેદપુર જે. બાલાશ્રમના વિદ્યાર્થીઓએ ગુરૂ-ગુણ ભજન, ને સ્ત્રી કેળવણી જૈન ધર્મનો પ્રાચીનતા આદિ વિષયક હિન્દી અને ઈંગ્લીશમાં વકતવ્યો રજુ કર્યા હતા. ત્યારબાદ સ્થાનિક શ્રી વીરવ્યાયામ મંડળ તરફથી વ્યાયામના પ્રાગે શરૂ કરવામાં આવતાં, પીરામીડ પછી, સંસ્થાના આમાં શ્રી નટવરલાલે શરીરના જુદા જુદા ભાગાની મદદથી લેખંડના જાડા-પાતળા સળીયા વાળા બનાવવાનું, સાડાત્રણું મળ્યું વજન દાંતથી ઉપાડવાનું અને છાતી પર ગાડું હાંકવાનું તેમજ ૨૫ મણ વજન મૂકવાનું વગેરે અદભૂત પ્રયોગ કરી બતાવી સભાને દિગૃટ બનાવી હતી બાદ એ જ વ્યાયામ

Page #24

-
-
-
--
---
-
-
-
-
-
૩ર.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. મંડળના બાળકોએ બીજા પ્રયોગો કરી બતાવ્યા હતા. પ્રમુખશ્રીએ ઉપસંહાર કરતાં વ્યાયામની ઊપગિતા, કૌન સમાજે તે અપનાવવાની જરૂર અને કાર્ય કરનારાઓને અભિનંદન આપતું વિવેચન કર્યું હતું.
આ પ્રસંગે અદ્ભુત પ્રયોગ કરનાર શ્રી નટવરલાલને મુંબઈના શેઠ ફૂલચંદ શામજી તથા બીજા બે ગૃહસ્થા તરફથી પદકે અર્પણ કરવાનું જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું. જન ચિત્રકળા સાહિત્ય પ્રદર્શન.
આ શતાબ્દિ મહોત્સવ સમયે અત્રે નરસિંહજીની પોળમાં આવેલ શ્રી આત્માનંદ જેના જ્ઞાનમંદિરમાં પ્રાચીન જૈન સાહિત્ય અને ચિત્રકળાનું પ્રદર્શન જવામાં આવ્યું હતું, જે ખુલ્લું મુકવાનો સમારંભ સાંજના પાંચ વાગે રાખવામાં આવ્યો હતો.
સમય થતાં સમારંભના પ્રમુખ ના. દિવાનબહાદર વી. ટી. કર્ણામાચારી. આચાર્યશ્રી વિજયવલભસૂરીશ્વરજી આદિ મુનિમંડળ પધારતાં જેને બેન્ડ તેઓને સત્કાર કર્યા બાદ બાળાઓએ સ્વાગતનું ગીત સંભળાવ્યું અને પ્રદર્શન વિભાગના પ્રમુખ શ્રી વાડીલાલ મગનલાલ વૈદ્ય સાહિત્ય પ્રદર્શનને ખ્યાલ આપનું સ્વાગતનું વ્યાખ્યાન વાંચી સંભળાવ્યું.
ત્યારબાદ પ્રદર્શન ગોઠવવામાં ઉત્સાહભર્યો ભાગ લેનાર પંડિત લાલચંદ ભગવાનદાસ ગાંધીએ સમુચિત વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું.
ત્યારબાદ ડો. ત્રિભોવનદાસ લહેરચંદે પોતાનો તૈયાર કરેલ શ્રી પ્રાચીન ભારતવર્ષને ભા. ૨ જો આ પ્રસંગે સ્વ. સુરિજીને સમર્પણ કરવા માટે રજુ કર્યો હતો. બાદ અપણ પત્રિકા વાંચી સંભળાવી હતી, અને ગ્રંથ ના. દિવાન સાહેબને સેંપવામાં આવતા તેઓએ આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીને અર્પણ કર્યો હતો
ત્યારબાદ વાડીલાલ મગનલાલ વૈદે ના. દિવાસાહેબને પ્રદર્શન ખુલ્લું મૂકવાની વિનંતિ કરી હતી.
છેવટ પ્રમુખશ્રીએ પ્રાસંગિક વિવેચન કર્યા બાદ પ્રદર્શન ખુલ્લું મુક્યાનું જાહેર કર્યું હતું.
છેવટ શ્રીયુત ગુલાબચંદજી ઠઠ્ઠા એમ. એ. એ ના. દિવાન સાહેબે લીધેલી તકલીફ બદલ આભાર માન્યો હતો.
ત્યારબાદ ના. દિવાન સાહેબે પ્રદર્શન વિભાગનું રસપૂર્વક નિરીક્ષણ કર્યું હતું અને આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીએ ના. દિવાન સાહેબને પ્રાચીન સાહિત્યની કેટલીક માહિતી આપી હતી. અને ના. સરકારના વિદ્યાપ્રેમ માટે મંત્રીએ આભાર માન્યો હતો. વધુમાં સ્થાનિક કોલેજમાં અર્ધમાગધી દાખલ કરવા વિનંતિ કરી હતી. બાદ મેળાવડો વિસર્જન કરવામાં આવ્યો હતો. અઠ્ઠાઈ મહેસવ
શતાબ્દિને અંગે અત્રેના ટાઓએ શ્રી આદિનાથના મંદિરે જયાં શ્રી આત્મા

Page #25

જન્મ શતાબ્દિ મહોત્સવ.
૨૩૨ સમજી મહારાજની પ્રતિમા બિરાજમાન છે ત્યાં ફા. વ. ૧૨ થી અઠ્ઠાઈ મહોત્સવ શરૂ કરવામાં આવેલ અને પ્રતિદિન વિવિધ પૂજાઓ ખાસ ગવૈયાને રોકીને ભણાવવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું.
ઉત્સાહ વધતે આવે છેદિવસ બીજે. ફા. વ. ૧૪
તા. ૨૨-૩-૩૬ ગઈકાલ કરતાં આજનો કાર્યક્રમ વધુ ઉત્સાહભર્યો હતો. આ પ્રસંગે ગુજરાનવાલા (પંજાબ)થી આવેલ જૈન સ્પેશીયલના યાત્રિકોનું પ્રભાતે સ્વાગત કરવામાં આવ્યું.
આરંભમાં સભાનું પ્રમુખસ્થાન વડોદરા સ્ટેટના પ્રાચીન સંશોધનખાતાના અધિકારી શ્રી હીરાનંદ શાસ્ત્રીને સોંપવામાં આવ્યા બાદ શ્રી હશીયારપુર(પંજાબ)ની ભજન . મંડળીને ગુરૂ -ભજન ઘણાં આકર્ષક વનીએ રજુ કર્યું. બાદ આવેલ સંદેશાઓ શ્રી વાડીલાલ મગનલાલ વિશે વાંચી સંભળાવ્યા હતા. પાટણનું આમંત્રણ
ત્યારબાદ અત્રે એકત્ર થએલા જૈન વિદ્વાન, પંજાબીઓ અને શતાબ્દિ-પ્રેમીઓને પાટણ પધારવા માટે ત્યાંથી ખાસ આવેલ શ્રી કુલચંદ હરિચંદ દોશીએ સૌને આમંત્રણ આપ્યું હતું.
જે સ્થાનમાં આજે શતાબ્દિ મહોત્સવ ઉજવાય છે ત્યાં એક જૈન શિક્ષણ સંસ્થા નથી. આચાર્યશ્રી મંત્ર બીરાજમાન છે. વડોદરાનો સંઘ પ્રયાસ કરે અને સૂરીશ્વરજી પ્રેરણું કરે તે આ ઉત્સવના ખરા સ્મારક તરીકે એક જૈન-શિક્ષણ સંસ્થા અત્રે ખોલવાની અગત્ય છે.
ત્યારબાદ પંડિત હંસરાજજી, પંડિત સુખલાલજી, ડોકટર હીરાનંદજી, મુસ્લીમ જૈન વગેરેના ભાષણ થયા હતા જે અન્ય સ્થળે આવી ગયા છે.
શતાબ્દિ ફંડની સભા:બપોરના ત્રણ વાગે શ્રી આત્માનંદ જન્મ શતાબ્દિ સ્મારક ફંડ સમિતિની મીટીંગ મળતાં, આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીને નેતૃત્વ સોંપવામાં આવ્યું હતું, અને શ્રી વાડીલાલ મગનલાલ વૈદ્યની દરખાસ્તથી શ્રીયુત ગુલાબચંદજી ઢટ્ટાને પ્રમુખ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. કાર્યના આરંભમાં ફંડ સમિતિના મંત્રી શ્રી મગનલાલ મુળચંદ શાહે આજ સુધીનો રિપોર્ટ વાંચી સંભળાવ્યો હતો, જેનો સાર એ હતો કે –
ગત ફા. શુ. ૧૪ ના આ. શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીના પ્રમુખપણ નીચે મુંબઈમાં સભા મળતાં મુનિ શ્રી ચરણવિજયજી મહારાજના નિવેદન અને સુરિજીની પ્રેરણાથી સગતની શતાબ્દિનું સ્મરણ કાયમ રાખવાના ઉદ્દેશથી શ્રી આત્માનંદ જન્મ-શતાબ્દિ સ્મારક

Page #26

૨૩૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ, સમિતિની સ્થાપના કરવામાં આવી અને સૌ કોઈ તેનો લાભ લઈ શકે તે માટે રૂ. ૧૦૧ અને એ કરતાં ગમે તેટલી ઓછી રકમ આ ફંડમાં લેવાનો ઠરાવ કરવામાં આવ્યો અને સમસ્ત હિન્દનું ફંડ એકત્ર કરવાનું કરાવ્યું. ત્યારબાદ આજ સુધીમાં સૂરિજીના પ્રયાસથી જુદા જુદા સ્થાનનું ફંડ શરૂ થયું અને રા. ર૭૪૭૪ વસુલ થયા, જેમાં ૩૩૨ ગૃહસ્થાએ ૧૦૧ ભર્યા છે. આ સિવાય જે ફાળો નોંધાયા છે તેનો એકંદર સરવાળે " થી ૪૫ હજાર થશે એમ જણાય છે.
ફંડમાંથી શ્રી શતાબ્દિ સ્મારક અંક તૈયાર થઈ રહ્યો છે અને બાકીની રકમમાંથી જૈન સાહિત્યનું પ્રકાશન ઇત્યાદિ કાર્યો કરવાના રહે છે.
સારોએ વૃત્તાંત વંચાઈ રહેવા બાદ, ઓડીટ કરાવવાની નોંધ લેવરાવી તે પસાર કરવામાં આવ્યો હતો, અને અત્રે સ્મારક-સમિતિનું કામ પૂર્ણ થતું હતું.
ત્યારબાદ ભાવી યોજનાને અંગે પં. સુંદરલાલજીએ સસ્તા સાહિત્યની યોજના રજુ કરી હતી, જ્યારે શ્રી મેતીચંદ ગિરધર કાપડીયાએ જણાવ્યું હતું કે –
(૧) હિન્દના મધ્ય વિભાગમાં એક જૈન સેન્ટ્રલ લાઈબ્રેરી તૈયાર કરવી છે જેમાં દરેક જાતનું સાહિત્ય વિપુલ પ્રમાણમાં મળી શકે અને જૈન ધર્મના અભ્યાસકોને એ દરેક જાતનું સાહિત્ય પૂરું પાડે,
(૨) એક કેલરને યુનીવર્સીટીમાં નિયુક્ત કરવો, જે જૈન દર્શન કે ઈતિહાસને વર્ષભર અભ્યાસ કરે, અને વર્ષ આખરે પોતાના અભ્યાસનું પરિણામ ઈનામી ભાણુ તૈયાર કરીને જાહેરમાં મુકે. આ ભાષણ હિદના મુખ્ય મુખ્ય ભાગોમાં આપવામાં આવે અને તે પુસ્તકરૂપે પ્રગટ કરવામાં આવે.
(૩) પ્રાચીન જૈન શિલ્પકળાને સંગ્રહ કરી મ્યુઝીયમ ખુલ્લુ મુકવું.
ત્યારબાદ શ્રી મૂળચંદ આશારામ વેરાટીએ જણાવ્યું કે આ પ્રસંગે મને એક જના સ્પરે છે અને તે એ કે પૃય સાધુ સાધ્વીઓના અભ્યાસ માટે એક પાઠશાળાની સ્થાપના કરવી.
" ત્યારબાદ ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસે જણાવ્યું કે ફડની વ્યવસ્થા માટે જુદી જુદી યોજના રજુ કરવામાં આવી છે. જે મહાત્માને અંગે આ ફંડ એકત્ર કરવામાં આવ્યું છે તે જ મહાત્માના ગ્રંથ આજે મળતા નથી. તે દરેક જુદી જુદી ભાષામાં પ્રગટ થવા જોઈએ. અજ્ઞાનતિમિરભાસ્કર, જૈન તત્ત્વદર્શ, નવતત્વ વગેરે ગ્રંથો જેન સમાજને જ નહિ પરંતુ જૈનેતર સમાજને અભ્યાસ કરવા જેવા છે. નવ તત્ત્વનો ગ્રંથ તે તેઓશ્રીએ એટલે સુંદર બનાવ્યું છે કે જો તેનું ભાષાંતર કરીને પાઠશાળાઓ આદિ સ્થાને બને તેટલી સસ્તી સારી કિંમતે આપવામાં આવે તો તેનો સારે લાભ લઈ શકાય. સારી રકમ ન થાય ત્યાં સુધી ઉપરોક્ત પ્રકાશન કરવું અને સારી રકમ થયે બીજી

Page #27

જન્મ શતાબ્દિ મહોત્સવ
૨૩૫ યોજનાઓનો વિચાર કરો આ નિવેદનને અમદાવાદવાળા શ્રી ભોગીલાલભાઇએ ટકા આપ્યો હતો.
બાદ પ્રમુખશ્રીએ જણાવ્યું કે જુદી જુદી યોજના અંત્ર રજુ કરવામાં આવી છે. દરેક યોજના સુંદર છે અને તે દરેક પાર પાડે તે કહેવાનું જ શું હોય ? પરંતુ જે ઉદ્દેશથી આ ફંડ એકત્ર કરવામાં આવ્યું છે તે ઉદ્દેશ સૂરિજીના ગ્રંથોને પ્રચાર કરવામાં અને એમનું સાહિત્ય પ્રગટ કરવાનો છે. આ દરેક પેજના આચાર્યશ્રીને સોંપવામાં આવે છે. તેઓ તેમને યોગ્ય માર્ગ બતાવે.
બાદ સૂરિએ જણાવ્યું કે દરેક યોજના સાંભળી. સૌ પોતપોતાની બુદ્ધિ પ્રમાણે સમજે છે. વધુ ભણેલ વધુ વાતો કરે, આછું ભણેલ ઓછી.
મારો અનુભવ એવો છે કે જ્યારે કોઈ વાત આપણે હાથમાં લઈએ છીએ ત્યારે પુરતો ઉત્સાહ બતાવવામાં આવે છે પરંતુ પાછળથી એ ઉત્સાહ રહેતો નથી.
- દર વર્ષ લાખના ખર્ચને સરવાળે થાય છે. પરંતુ એ સરવાળાને અર્થ કંઈ દેખાતો નથી. અમારી નયા આજે કયાં અટકી છે તે સમજાતું નથી અને કોઇને સમજાય છે તે જીવનમાં ઉતરતું નથી.
પહેલી જૈન–ચરની જના સારી છે, પરંતુ એટલું આપણું ક્ષેત્ર નથી. લોકોને વિશ્વાસમાં લઈ શકાય તેવી રીતે જે આ ફંડનો ઉપયોગ કરવામાં આવે તે ઠીક છે. સસ્તી કિંમતનું સાહિત્ય પ્રચારવામાં આવે તે જરૂરી છે. સસ્તા સાહિત્યને મુંબઈમાં વિચાર કર્યો ત્યાં પંજાબે માત્ર દોઢ માસના ગાળામાં જેન તન્વાદશં આઠ આનામાં જનતાને આપી પોતાની ખરી ભક્તિ પૂરવાર કરી આપી છે. દર સાલ કંઈ ને કંઈ કામ કરી બતાવવામાં આવે એવો મારે વિચાર છે. મહાવીર ચરિત્રની યોજના પણ વિચારવા જેવી છે. અમારી ફરજ તે ઉપદેશ દેવાનું છે.
ત્યારબાદ પ્રમુખશ્રીએ જણાવ્યું કે મીટીંગનો અભિપ્રાય જોતાં સૂરિજીનું સાહિત્ય પ્રગટ કરવું વગેરે જે ઉદ્દેશ છે તે કાયમ રાખવા જોઈએ. તેના ફેરફારનો વિચાર કરવાનો રહેતો નથી.
બાદ મુનિ ચરણવિજયજી મહારાજે જણાવ્યું કે જ્યારે ફડ શરૂ કર્યું ત્યારે ઉદ્દેશ નક્કી કર્યો છે. હવે આપણને વધુ વિચાર કરવાનું રહેતું નથી, તો વધારે સારું એ છે કે જુની કમીટી રદ થતાં તેનું કામ ટ્રસ્ટી-મંડળ નિયુક્ત કરી તેને સાંપવામાં આવે અને સૂરિજીની આજ્ઞા પ્રમાણે કાર્યની શરૂઆત કરવામાં આવે.
અત્રે સમય થઈ જવાથી વધુ વિચારણું રાત્રી પર મુલતવી રાખવામાં આવી હતી.
રાત્રે દસ કલાકે સભા પુન : એકત્ર થતાં, ફંડની વ્યવસ્થાપકાની યોજના વિચારવામાં આવતાં એક દ્રસ્થીમંડળ નિયુક્ત કરી તેને ફેડ સોંપવાની દરખાસ્ત મૂકવામાં આવી હતી, જેમાં ટ્રસ્ટીઓ તરીકે નીચેના નામો નીમવામાં આવ્યા હતા.

Page #28

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શેઠ અમ્રતલાલ કાળીદાસ, શ્રી મોતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડીયા. શ્રીયુત ગુલાબચંદજી હા. એમ. એ. શેઠ ગુલાબચંદ આણંદજી, લાલા બાબુરામજી, શેઠ સાકરચંદ મોતીલાલ, શેઠ દલીચંદ વીરચંદ, શેઠ ડાહ્યાભાઈ નગીનદાસ, શ્રી હેમચંદ મોહનલાલ ઝવેરી, બાબુ પૂણ ચંદજી નાહાર, શેઠ મણીલાલ બાલાભાઈ.
ત્યારબાદ યોજનાના સક્રિય પ્રદેશને અંગે ખુબ વાટાઘાટ ચાલી હતી, જેના પરિણામે નીચેના મુદ્દાઓ નકકી કરવામાં આવ્યા હતા.
(૧) સ્વ. શ્રી આત્મારામજી મહારાજના પ્રસિદ્ધ પુસ્તકના ભાષાન્તરો આદિ સાહત્યના પ્રકાશને કરવા અને બને તેટલી સસ્તી કિંમતે તેને પ્રચાર કરે.
(૨) મુળ રકમનું વ્યાજ ઉપરાંત જરૂર મુજબ વધારે રકમ દર વર્ષ ખર્ચવી.
(૩) આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજની પ્રેરણુ અને મહેનતના પરિણામે આ ફંડ એકત્ર થયું છે માટે દરેક કાર્યમાં તેઓશ્રીની આજ્ઞા પ્રમાણે પ્રકાશનાદિ કાર્ય ચલાવવું.
() ટ્રસ્ટીઓમાં મંત્રી તરીકે શ્રી મોતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડીયાની વરણી કરવામાં આવી અને મીટીંગનું કોરમ ઓછામાં ઓછા ચાર ટ્રસ્ટીઓનું રાખવું ઠરાવ્યું.
(૫) એક માસમાં ટ્રસ્ટી મંડળની આંતર-વ્યવસ્થાના નિયમ મંત્રીએ ઘડીને ટ્રસ્ટીઓની મીટીંગમાં રજુ કરવા અને સૂરિજીની સંમતિ મેળવી તે પસાર કરવા.
(૬) ફેડનો મૂળ ઉદ્દેશ માર્યો ન જાય તે લક્ષમાં રાખીને કાર્ય ચલાવવું.
ચાર-પાંચ કલાકની વાટાધાટ પછી ઉપરની મતલબના ઠરાવો સર્વાનુમતે પસાર થવા બાદ જુની કમાટી વિસર્જન થતી હોઈને તેના હસ્તકના વહીવટનો કુલ ચાર્જ ટ્રસ્ટીમંડલના મંત્રીને સોંપવાનો ઠરાવ કરી સભા બરખાસ્ત કરવામાં આવી હતી. જૈનધર્મની પ્રાચીનતા –
એ જ દિવસે સાંજના પાંચ વાગે નાયબ દિવાન શ્રી મણભાઈ નાણાવટીના પ્રમુખસ્થાને નહેર સભા યેજવામાં આવી હતી જ્યારે ડે. પ્રાણનાથ વિદ્યાલંકારનું જૈનધર્મની પ્રાચીનતા પર વ્યાખ્યાન રાખવામાં આવ્યું હતું. સવાભાવી ડોકટરેના સન્માન–
મુંબઈના સેવાભાવી સુપ્રસિદ્ધ હેકટરો (1) ત્રીભોવનદાસ ઓઘડભાઈ શાહ એફ. આર. સી. એસ. (૨) શ્રી ચીમનલાલ નેમચંદ શ્રોફ, એમ, બી. બી. એસ અને ડી. ઓ. એમ. એસ. લંડન (૩) શ્રી નાનચંદભાઈ કસ્તુરચંદ મોદી એલ. એમ. તથા મોહનલાલ હેમચંદને નાયબ દિવાન મહેરબાન મણીલાલ બાલાભાઈના પ્રમુખપણ નીચે માનપત્ર એનાયત કરવામાં આવ્યા હતા.

Page #29

જન્મ શતાબ્દિ મહોત્સવ.
૨૩૭ ત્રીજો દિવસ ભવ્ય વરઘોડે ફા. વ. ))
તા. ૨૩-૩-૩૬ આજે સવારના આચાર્ય શ્રી વિજયાનંદ સુરીશ્વરજી મહારાજની પ્રતિકૃતિને વરઘોડો ચઢાવવાને કાર્યક્રમ હતો. વડાને ભવ્ય બનાવવા માટે વડોદરાના ઉત્સાહી ભાઈઓએ સારી તૈયારી કરી હતી. સવારના આઠ વાગતા શ્રી આદિનાથના મંદિરે માનવમેદની એકત્ર થવા લાગી. વરડામાં નિશાનડકે, હજુરાત પાના, ચાંદીના હાથીવાળો ઇદ્રવજ, ચોકખા ચોકઠા, સોનાચાંદીની અને મખમલની અંબાડીવાળા પાંચ હાથી, શ્રી પાર્શ્વનાથ વિદ્યાલય, પંજાબની જુદી જુદી સંસ્થાઓ અને અત્રેના જેન–યુવક સંઘના જુદા જુદા ચાર બેન્ડ, આચાર્ય શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજની એક મોટરમાં ૮૪૫ ફુટની સાઈઝના ભવ્ય પ્રતિકૃતિ, એક મોટરમાં જૈન બાળાશ્રમની ભજનમંડળી, ચાંદીનો રથ વગેરે ઉપરાંત ઘેડાગાડી અને મેટરમાં દોઢસો જેટલાં સાંબેલા શણગારવામાં આવ્યા હતાં. વર વ્યવસ્થા યુવક સંઘના સ્વયંસેવકએ જાળવી હતી; અને દેશ–દેશના જેન ગૃહસ્થ, મુનિમંડળ, સ્થાનિક અધિકારી મંડળ આદિ ચાર હજારની માનવ-મેદનીએ આ વરડાને લાભ લીધો હતો. દોઢ-બે માઈલનો આ લાંબો વરઘોડો આદિનાથના મંદિરેથી નવાબજાર, કાઠી પોળ, લહેરીપુરા મારકેટ થઈ શતાબ્દિ મહોત્સવના મંડપે ઉતર્યો હતો.
વરઘોડે મંડપ પાસે આવતા શતાબ્દિનાયકની પ્રતિકૃતિને પંજાબીઓએ રૂપિયાથી વધાવી હતી. આ દોઢથી બસો રૂપિયા ગરીબોએ ઉપાડી લીધા હતા.
બરના બીજી બાજુ થીએટરના હોલમાં સ્થાનિક શ્રી પ્રાગ્ય વિદ્યાલયના ઉપરી અધિકારી શ્રીયુત બી. ભટ્ટાચાર્યના પ્રમુખપણું નીચે પ્રાથવિદ્યાલંકાર છે. પ્રાણનાથનું દીપકચિત્રો સાથે “ જૈન ધર્મની પ્રાચીનતા '' વિષયક વ્યાખ્યાન રાખવામાં આવ્યું હતું. આ સમયે શાંતિ જળવાઈ રહે એ ખાતર પ્રેક્ષકોનો રૂા. એક અને બે એમ ચાર્જ રાખવામાં આવ્યો હ; છતાં લગભગ દોઢસો ભાઈઓએ તેનો લાભ લીધો હતો.
ચતુર્થ દિવસ અર્ધમાગધી માટે ખાસ ઠરાવ ચૈત્ર શુ. ૧
તા. ૨૪-૩-૩૬ પ્રભાત ફેરી:-
શતાબ્દિ મહોત્સવને અંગે આજનો દિવસ મુખ્ય હતા, કારણ કે શતાબ્દિનાયકને જન્મદિવસ આજે હતો, તેથી આજનો કાર્યક્રમ વધારે રસિક બનાવવામાં આવ્યો હતો તેમ મહેમાનોની સંખ્યા પણ સારા પ્રમાણમાં હતી.
પ્રાતઃકાળે છ કલાકે ગુજરાનવાળા, હોશીયારપુર, જડીયાલા આદિ પંજાબની ભજનમંડળીઓ વરકાણું અને ઉમેદપુરની જેન શિક્ષણ સંસ્થાઓ આદિએ બેન્ડ વગેરે સાધનો સાથે શહેરના મુખ્ય મુખ્ય ભાગોમાં ફરી ગુરૂકીર્તન કર્યું હતું અને શહેરનું વાતાવરણ

Page #30

-
» અ
પ
+ + પ
પ
.
--
૨૩૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ગુરૂભક્તિથી તરબળ બનાવ્યું. દરેક ભજનમંડળી આઠ કલાકે મંડપમાં આવી પહોંચતા સભાનું કાર્ય શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું.
કવિ ભોગીલાલે પિતાની કાવ્ય-શલીમાં ગુરૂ-ઉપદેશનો મહિમા રજુ કરવા બાદ સભાનું અધ્યક્ષસ્થાન આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજે સ્વીકાર્યું હતું.
બહારગામના આવેલા સંદેશા વાંચી સંભળાવવામાં આવ્યા બાદ કાર્ય શરૂ થયું.
છે. પ્રાણુનાથે પોતાના ભાષણમાં જૈનધર્મની પ્રાચીનતા પૂરવાર કરતાં જણાવ્યું કે પ્રાકૃત ભાષા એ જૈન ધર્મની ખાસ ભાષા છે અને તે સૌથી પૂરાણી છે. આજથી પાંચ હજાર વર્ષ પહેલાં ગંગા નદીથી નીલ નદીના પ્રદેશ સુધી તે પ્રચલિત હતી અને સંસ્કૃત આદિ ભાષાઓ એ પ્રાકૃત ભાષામાંથી જન્મ પામી છે. આ વિષયને વધુ સ્પષ્ટ કરવા માટે તેઓએ પ્રાચીન સમયની પ્રાકૃત લીપીઓના નમુનાઓ રજુ કર્યા હતા તેમ જ સંસ્કૃત એટલે સુધરેલી-વિકાસ પામેલી ભાષા છે એમ પૂરવાર કરી વચન, જાતિ વગેરે વ્યાકરણની સામ્યતા અને મિત્રતાના દષ્ટાંતો આપી પ્રાચીન ઇજીશ્યન અને સુમેરીયન ભાષા એ જ આપણી પ્રાચીન પ્રાકૃત ભાષા હોવાનું મોહન જે-ડેરોની લીપીના આધારે પૂરવાર કર્યું હતું. એમનું સારૂંએ ભાષણ જૈનધર્મના પ્રાચીન અભ્યાસ માટે મનનીય અને નવા પ્રકાશ આપનારું હતું.
ત્યારબાદ પંડિત માધવાનંદજીએ ગુરૂદેવની અજબ કાર્યશકિતનો ટૂંકામાં પરિચય આપી આ પ્રસંગે સંસ્કૃતમાં પોતે તૈયાર કરેલ અષ્ટક વાંચી સંભળાવ્યું હતું તેમજ શ્રી જેચંદ કાળીદાસે સ્વકૃત સમાચિત કાવ્ય વાંચી સંભળાવ્યું હતું.
પાલનપુરનરેશને હિસ્સેઃઅત્રે આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજે પાલનપુરના સંદેશના અંગે જણાવ્યું કે આ શતાબ્દિ મહોત્સવ સમયે મને જણાવતા હર્ષ થાય છે કે ના. પાલનપુરના નવાબ સાહેબે રૂા. ૨૦ ૧) ની ભેટ મોકલી છે, અને રજુ કરવા કરવા માટે પાલનપુરના નગરશેઠની આગેવાની નીચે એક ખાસ ડેપ્યુટેશન અને મોકળ્યું છે. પાલનપુર રાજ્ય સાથે જેનેનો સંબંધ ધણા જુના સમયથી લાગણીભર્યો ચાલ્યો આવે છે. શતાબિદ અંકને અંગે જ્યારે તેમની છબી લેવા ડેપ્યુટેશન. ના નવાબ પાસે ગયું ત્યારે તેઓએ જણાવ્યું હતું કે આ શુભ મહોત્સવ મારા આંગણે કેમ ન ઉજવાય ? ઉસવને અંગે ગમે તેટલે ભોગ આપવા તેઓ તૈયાર હતા. ખાસ કાર્ય પ્રસંગે તેઓ દિલ્હી ગયા હોવાથી અને આવી શકયા નથી,
વધુમાં આ વિજયલબ્ધિસૂરિજી, મુનિરાજશ્રી વિદ્યાવિજયજી, મુનિરાજશ્રી દર્શનવિજયજી વગેરેના સંદેશા બદલ અત્રે હર્ષ પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યો હતો, બાદ શાસ્ત્રી નિત્યાનંદજીએ સમયોચિત વક્તવ્ય રજુ કર્યું હતું.
- ત્યારબાદ સાંગલીનરેશે લોકમતને માન્ય રાખી તેમના તરફથી થનાર યજ્ઞમાં પશુબળી નહિ દેવાને ઠરાવ કર્યો તે બદલ અભિનંદન આપતો એક ઠરાવ કરવામાં આવ્યો હતો.

Page #31

જન્મ શતાબ્દિ મહોત્સવ.
૨૩૯ અર્ધમાગધીને હરાવ. ત્યારબાદ સુરિજીએ જણાવ્યું કે જીન સાહિત્યના અભ્યાસ માટે અર્ધમાગધી ભાષાના અભ્યાસની ખાસ અગ છે, ભગવાન મહાવીરનો સંદેશ એ ભાષામાં હતો અને ગઈકાલે છે. પ્રાણનાથે સિદ્ધ કર્યું તેમ દુનિયાની પ્રાચીન ભારતમાં અર્ધમાગધી ભાષા અતિ પ્રાચીન ભાષા ગણાય છે. અત્રેની કોલેજમાં પાલી વગેરે ભાષાને રથાન છે જ્યારે અર્ધમાગધી માટે સગવડ નથી. મેં આ માટે ના. દિવાનસાહેબનું ધ્યાન ખેંચ્યું છે અને ના. ગાયકવાડનદેશના કાને વાત પહોંચાડવા ભલામણ કરી છે. આ માટે એક પ્રસ્તાવની મને અગત્ય લાગે છે.
ત્યારબાદ શ્રી હરિરાય બુચે આ બાબતને કે આપના નીચેનો ઠરાવ રજુ કર્યો હતો.
જેનેના લગભગ તમામ પ્રાચીન ગ્રંથો અર્ધમાગધીમાં રચાએલ છે અને એ ગ્રંથોના પ્રચારની જરૂર છે. ગુજરાતની લગભગ તમામ કોલેજોમાં અર્ધમાગધી શીખવવા માટે સગવડ છે, જયારે વડોદરાની કોલેજમાં તે માટે સગવડ નથી, તો આજની સભા ના ગાયકવાડનરેશને વિનંતિ કરે છે કે અત્રેની કોલેજમાં અર્ધમાગધી માટે બે પ્રબંધ કરી આભારી કરે.
ઠરાવને અંગે તેઓશ્રીએ યોગ્ય વિવેચન કર્યું હતું અને ભાઈ સુંદરલાલ ચુનીલાલ જેઓ અર્ધમાગધીના અભ્યાસક છે. તેઓએ આ હરાવને ટેકે આખો હતો. છેવટ આ ઠરાવની યોગ્ય વિધિ કરવાનું શ્રીયુત વાડીલાલભાઈ મગનલાલ વૈદ્યને સોંપવામાં આવ્યું હતું.
પ્રવર્તક લાભ વિજયજી મહારાજે આજના ઉત્સવની સાથે સાથે બુરાયજી મહારાજની જતી હોઈ બે પ્રસંગો માટે વર્ષ પ્રદર્શિત કર્યો હતો.
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગરના સેક્રેટરી ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભોવનદાસ જણાવ્યું કે તું મહાત્માના ગુણગાન માટે આપણે એકત્ર થયા છીએ તેમના એક ભકત નરીકે મને આનંદ થાય છે. આ મહાત્માના નામે ભાવનગરમાં જેને આત્માનંદ સભા ચાલે છે અને રિવાના લખાએલ એક બે સિવાયના તમામ ગ્રંથો પ્રગટ કરવાનું માન આ સંસ્થાને ઘટે છે. આ સંસ્થાએ આજ સુધીમાં ૨૦ હજારની કિંમતને પુસ્તકે સાધુ-સાવીઓને ભેટ તરી આપ્યાં છે. આ મહામાના શતાદિના મરણ એક ગ્રંથમ ળા શરૂ કરવાનું પથમ સદ્દભાગ્ય પણ સભાને સાંપડયું છે, અને વિપણિ શલાકા પુરૂ પરિત્ર જેવા મહાન પુસ્તકનું કામ શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. સભાની આ સાહિત્યપ્રગતિ પ્રવર્તક શ્રી કાન્તિવિજયજી, પૂજ્ય સુરિજી, મુનિ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજ, પં. શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ મુનિ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ અને મુનિ શ્રી ચરણવિજયજી મહારાજને આભારી છે
બાદ મુનિ મહારાજ ચરણવિજયજીએ જણાવ્યું કે પૂજ્ય આમારામજી મહારાજપાસે અનેક વિદ્વાનો આવતા હતા અને પિતાની શંકાઓનું સમાધાન કરતા હતા, બહેમ અને અન્યાયને તેલ એ એમનું જીવન-સૂત્ર હતા. બાદ શતાદિ સીરીઝ અંગે જણાવ્યું

Page #32

૨૪૦
કે આ મહાત્સવ સ્મરણ તરીકે
મોટા સાત પુસ્તકા પ્રગટ વધારે સસ્તી કરવાના છે.
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
એક
સીરીઝ શરૂ કરવામાં આવી છે. જે દ્વારા ન્હાનાથયા છે. અમારી ઉમેદ આ સીરીઝને વધારે સમૃદ્ધ અને
યાદ પં. માધવાનંદજી, શ્રી ધીરજલાલ ટોકરશી શાહ, શ્રીયુત ગુલામ જી . ઢઢ્ઢા, મુનિ મહારાજ શ્રી સમુદ્રવિજયજી મહારાજ, ગાધી ઉત્તમચ'દ કેશવલાલ, બાબુલાલજી એમ. એ. એલએલ. મી. આદિ વક્તાએએ સમયેાચીત વક્તવ્યો રજુ કર્યાં હતાં.
છેવટ આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીએ મંગળસૂત્ર સભળાવી સભાની પૂર્ણાંહુતિ કરી હતી.
""
અપેારના એ જ મંડપમાં સ્વ, આત્મારામજી મહારાજકૃત સત્તરભેદી પૃા ભણાવવામાં આવી હતી.
છેવટ શ્રી મણીલાલભાઇ, ગાંધી અમથાલાલભાઇ અને વાડીલાલભાઈએ સાના આભાર માન્યા હતા. ત્યારબાદ રાત્રીના દસ કલાક પ્રજાપતિ યુવાન મંડળી તરી “ વીર અભિ મન્યુ । નાટ્યપ્રયાગ ભજવવામાં આવ્યા હતા જેની આવક શતાબ્દિ સ્મારકમાં વાપરવાનુ` ઠરાવવામાં આવેલ છે.
આ રીતે મહાત્સવને સફળ બનાવવામાં તેના આદ્યપ્રેરકા જેટલા યશપાત્ર છે તેટલે એ યશ સ્થાનિક સેવકા તરીકે વાદરાના સધપતિ તથા શ્રી વાડીલાલભાઇ હૃદ્ય આદિને ઘટે છેકે જેઓએ પંદર દિવસના ટુંક સમયમાં સતત પરશ્રમ વેઠી આટલી સફળતા મેળવી. મહાત્સવને સમસ્ત હિન્દે પેાતાને માન્યો હોવાથી તેમાં ધ્રાના સહકારની નોંધ લેવી અને કાતી નહિ તે કિન હતું. મહારાષ્ટ્ર, પંજા, મારવાડ, ગુજરાત, પૂર્વદેશ, કાઠિયાવાડ, આદિ દરેક સ્થાનેાના અનેક ભાઇએએ આ ઉત્સવને પેાતાને માની, અત્રે હાજરી આપી હતી. તેમાં કેટલાક નીચે પ્રમાણે પણ હતા.
શ્રી ગુલાબચંદજી હૈદ્રા, શ્રી હંસરાજજી શાસ્ત્રી, શ્રીબાબુરામજી જૈન, બાપુ શ્રી પ્રીતિપ્રસાદજી, શ્રી નદ ધરમચંદ સુરત, શ્રી ગુલાબચંદ આણંદજી ભાવનગર, શ્રી ચંદુલાલ સારાભાઇ, શ્રી રણછેાડભાઇ રાયચ`દ, શ્રી મેાતીચંદ્ર ગીરધરલાલ કાપડીયા, શ્રી મગનલાલ મુળચંદ શાહ, ધીરજલાલ ટોકરશી શાહ, શ્રી મુળચંદ આશારામ વૈરાટી, ગાંધી શ્રી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ, શ્રી દેવચંદ દામ” શેઠ, શેઠ અમૃતલાલ છગનલાલ, શેઃ હરજીવનદાસ દી'દ, શાહ દામેાદરદાસ દીયાળજી, શાહ નગીનદાસ ઉત્તમચંદ, શ્રી મેાહનલાલ દીપચંદ ચેકસી, શ્રી હીરાભાઇ રામચંદ મલબારી, ડેા ટી. એ. શાહ, ડા ચીમનલાલ શ્રેક, ડો. મેાદી નાનચંદ કૈસરીચંદ્ર, ડા॰ મેાહનલાલ શાહ, હંસરાજજી એમ. એ. પંડત શ્રી સુખલાલજી સંધવી બનારસ, ડા॰ શ્રી પ્રાણનાથજી, શ્રી ડાહ્યાભાઇ, શ્રી ઉતમ, નાનચંદ ઝવેરી, શ્રી લચાંદ શામજી, શ્રી ઝુલચંદ હરીચંદ દોશી, શ્રી કેશવલાલ મગળચંદ શાહ, શ્રી મેહનલાલ ચુનીલાલ ઝવેરી શ્રી વીલદાસ માસ્તરવાળા, શ્રી દીપચંદ પાનાચંદ માસ્તર ખંભાત, શ્રી પુંજાભાઈ દીપચ'દ, શ્રી શકરાભાઈ લલ્લુભાઇ, શ્રી

Page #33

જન્મ શતાબ્દિ મહાસવ.
૨૦૧
જેસંગભાઇ લાલચંદ, રાજપાળ મગનલાલ વેારા, લાલા શ્રી માલાકચ ંદજી દુગડ ગુજરાંનવાળા, લાલા શ્રી અરલાદાસજી માલી ગુજરાનવાલાં, પડિત શ્રી સુંદરદાસજી લાહેાર, પંડિત શ્રી અનારસીદાસજી લાહાર, શ્રી બાબુ મે।હનલાલજી અમૃતસર, લીલા શ્રી ચુનીલાલ” અમૃતસર, બાબુ દોલતરાયજી વકીલ, લાલા ટેકચંદજી લાલા ટાકરમલજી લાલા વૃજલાલજી, બાપુ અમરનાથજી હુશીયારપુર, લાલા રામચંદજી નલધર, લાલા ખેતશી લખમીદાસ જડીયાલા ગુરૂકા લાલા હંસરાજજી સરા, લાલા સ ંતરામજી, અંબાલા લાલા નેમદાસ એમ. એ. અંબાલા વગેરે હતા.
2
આચાર્ય શ્રી વિજયાન દસૂરીશ્વરજી મહારાજનુ` સમાધી 'રિ-ગુજરાનવાલા.
મ

Page #34

૨૪૨
ચૈત્ર શુદિ
એકમની
XXXV
શ્રી પ્રવર્ત્તકજી મહારાજશ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજના અધ્યક્ષપણા નીચે થયેલ મહેાત્સવ.
સવારથી જ
પાટણ માં . જૈન સમા
માં કાઇ અનેરા ઉ સાહ છવાઈ
રહ્યો હતા. આજે પૂજ્ય
પાદ આત્મા રામજી મહા
રાજ સાહે
અનેા જન્મ
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
X X X X X X X X X X X XXXX
શ્રી પાટણ શહેરમાં ઉજવાયેલ
આચાર્યશ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજીનો
જન્મ શતાબ્દિ મહોત્સવ.
દિવસ હતા
અને શતા
બ્દિ મહા
સવને પ્રથમ'
દિવસ હતા.
સ્ત્રીએ અને પુરૂષોના ટાળે
ટાળા સાગ
રના ઉપાશ્રય
તરફ આવી
રહ્યા હતા.
માર્ડિંગનુ વાલ કીઅર
મેન્ડ આવી
૫ હાં યુ અને સરવસ ગો હૈ વા યું. આત્મારામજી
મહારાજની
મ્હાટી આઇલ પેન્ટ ઇમી વિકટારીઆ ગાડીમાં પધ
રાવવા માં
આવી અને
સભા મડપાં સૌ ગાડવાઈ ગયા.

Page #35

પાટણમાં ઉજવાએલ શતાબ્દિ મહોત્સવ. ૨૪૩ સભામંડપ ખાસ ઉભો કરી તેને વજાપતાકા અને નીતિમય તથા ધાર્મિક સૂત્રો અને બોડેથી શણગારવામાં આવ્યો હતો. લગભગ ૨૫૦૦ થી ૩૦૦૦ સ્ત્રી-પુરૂષોની હાજરીથી મંડપ ઉભરાઈ રહ્યો હતો. શરૂઆતમાં ધામી મેહનલાલ ચુનીલાલે તથા એક વિદ્યાર્થીએ સ્તુતિ ગાયા બાદ કાઠિવાડના અંધકવી માણેકલાલે કેકલ કંઠથી એક સુંદર કાવ્ય ગાઈ સંભળાવ્યું હતું. પ્રમુખસ્થાને આત્મારામજી મહારાજનો મોટો ફેટે મૂકવામાં આવ્યો હતો અને બાજુમાં પ્રવર્તક શ્રી કાન્તીવિજયજી મહારાજ તથા પંન્યાસજી શ્રી સંપતવિજયજી મહારાજ મુનિવર્ગ સાથે બિરાજમાન થયા હતા. એક બાજુ સીવીઓની હાજરી હતા.
પ્રવર્તક શ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજ સાહેબે મંગલાચરણ કરી, ભગવાન મહાવીરની સ્તુતિ કરી શતાદિની ઉદ્દઘાટન ક્રિયા થોડા વિવેચન સાથે કરી હતી.
ફુલચંદભાઈએ પરિચય કરાવ્યા બાદ જિનવિજયજીએ બોલતા જણાવ્યું કે આજનો દિવસ એક કલ્યાણક જેવો ગણવો જોઈએ. સૌથી મોટા શાસનરક્ષક, ધર્મ પ્રભાવક, યુગપ્રવર્તક શ્રીમદ્ આત્મારામજી મહારાજનો આજે જન્મદિવસ છે અને તેને સે વર્ષ પૂરા થાય છે. પાટણને ગર્વ લેવા જેવો છે કે તેને મહારાજશ્રીના વિદ્વાન વયેવૃદ્ધ આજ્ઞાધારક શિષ્ય કાન્તીવિજયજીના પ્રમુખ પણ નીચે શતાબ્દિ ઉજવવાની તક મળી છે. જેનધર્મના વિકાસમાં એ મહાત્માએ હોટ ફાળે આપે છે. મારા દુર્ભાગે એ મહાત્માને દર્શન હું કરી શક્યો નથી પણ એમના જે જે ગ્રંથે વાંચવામાં અને ભણવામાં આવ્યા છે તથા અ બિરાજમાન પુજય સાધુઓના મુખેથી જે સાંભળી રાખ્યો છું એ ઉપરથી કહી શકું છું કે તેઓ એ વખતના યુગપ્રધાન હતા. અને એમના જ પ્રતાપે આજે જૈનધર્મને આટલે પ્રચાર થઈ રહ્યો છે. એમાંથી ન જમ્યા હોત તો નથી કહી શકતો કે આજે જેન ધર્મની શું દશા હોત ? એમને પ્રતાપે આટલા બધા સાધુઓ વિચારી રહ્યા છે, સંસ્થાઓ ચાલી રહી છે અને ધર્મ પતાકા ફરકી રહી છે. એમના ગુણગાન કરવા, ભક્તિ કરવી અને એમના જીવનમાંથી બોધ લેવો એ પ્રત્યેક જનની પવિત્ર ફરજ છે. ( અત્રે લાઉડ સ્પીકર ચાલુ થયા હતા. ) તેઓ મહાન પરોપકારી અને તીર્થકર જેટલા જ આદરણીય અને સ્મણીય છે. ધર્મને બુજઈ જતી જ્યોત એમણે પ્રગટાવી છે, તેઓ આ યુગના સૌથી પહેલા આચાર્યા હતા.
બાદ મોહનલાલ ચુનીલાલ ધામીએ ગદ્યમાં એમના ચરિત્ર ઉપર વિવેચન કર્યું હતું. ત્યારબાદ શા. મણીલાલ ગભરચંદે જીવન ઉપર વિવેચન કર્યું હતું.
બાદ સાક્ષરવર્ય મુનિ મહારાજ શ્રી પુન્યવિજયજી મહારાજે બોલતાં જણાવ્યું હતું કે તેઓ એક અવતારી પુરૂષ હતા. જ્યારે તેઓ અમદાવાદ આવ્યા ત્યારે સાધુઓની સંખ્યા ફક્ત ચાલીશથી પચાસની જ હતી. એમની સાથે પણ ફક્ત પંદર જ સાધુ હતા, પણ એમના ઉપદેશથી અને ચારિત્રબળથી એ સંખ્યા વધી ગઈ હતી. તેઓશ્રીના અક્ષરદેહઉપ પુસ્તકો આજે પણ એમની શક્તિ અને બુદ્ધિનું ભાન કરાવે છે.
પ્રોગ્રામ ખલાસ કરી સભા વિસર્જન કરવામાં આવી હતી. બપોરના એ જ મંડપમાં સત્તરભેદી પુજા ભણાવવામાં આવી હતી.

Page #36

૨૪૪.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
બીજે દિવસ. બરાબર સાડાનવ વાગે આજના દિવસનો કાર્યક્રમ શરૂ કરવામાં આવ્યો. ગુરૂ-સ્તવના કરવામાં આવ્યા બાદ મુનિરાજશ્રી પુન્યવિજયજી મહારાજે બેલતા જણાવ્યું હતું કે આ શતાબ્દિના ઉત્પાદક શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરિજી છે. આવા મહોત્સવમાંથી આપણને ઘણું ઘણું જાણવાનું તથા શીખવાનું મળે છે. પૂજ્ય આત્મારામજી મહારાજ ક્ષત્રીય કુળમાં જન્મ્યા હતા છતાં જૈન સ્થાનકવાસી કુળમાં ઉછર્યા હતા. અહિંઆથી જ તેનામાં જૈન ધર્મના બીજ વવાણુ હતા. સ્થાનકવાસી સાધુ થઈ બત્રીશ આગમોનો અભ્યાસ કરતા એમની જિજ્ઞાસા વધી ગઈ. એમણે સત્યનું શોધન કરવા પ્રયત્ન કર્યો કર્યો અને તેમણે પ્રાપ્ત કરેલું સનાતન સત્ય પિતાના જીવનમાં ઉતારી બીજાઓને અર્પણ કર્યું.
જયારે જયારે વાદવિવાદના પ્રસંગે ઉપસ્થિત થતા ત્યારે તેઓ જરાપણ ઉશ્કેરાતા નહિ કે અધીરા થતા નહિ, પણ શાંતિથી પોતાને કહેવાનું હોય તે જણાવતા અને સામાના દિલમાં ઉતારતા. અમેરીકાના ચીકાગો શહેરની ધર્મ પરિષદમાં તેઓશ્રીને આમંત્રણ મળ્યું હતું. એક જેન સાધુ તરીકે જલવિહાર કરી ત્યાં જવાને તેઓ અશક્ત હતા પણ ધમપ્રચારની આવી અમૂલ્ય તક કેમ જવા દેવાય ? આખરે તેઓએ જૈન દર્શન ઉપર એક એક નિબંધ તૈયાર કરી શ્રીયુત વીરચંદ રાઘવજી બાર-એટ-લોને તૈયાર કરી પોતાને પ્રતિનિધિ તરીકે અમેરીકા મોકલ્યા. જેમણે એમનું કાર્ય પ્રશંસય રીતે કર્યું, પરંતુ જ્યારે તેઓ પાછા ફર્યા ત્યારે સમાજે એમના પરદેશગમન માટે મહે ટો ઉહાપોહ કરી મૂક્યો ત્યારે મહારાજ શ્રીએ શાસ્ત્રના આધારે ટાંકી બનાવ્યું કે જયારે ખંભાતમાં મોગલ રાણી આવ્યા ત્યારે વસ્તુપાળ તેમની સાથે મક્કા મદિના ગયા હતા, તેરા ચકાના હતા અને કોલાહલ શાંત પડ્યો અને પરદેશગમન સુલભ બની ગયું.
સભામાં પધારેલ નાયબ રસુબાસાહેબે બેલના જણાવ્યું કે આપણે સૌ ભેગા થ. શતાબ્દિ મહોત્સવ ઉજવીએ છીએ એ બલ મારા અભિનંદન છે. દરેક ધર્મ માં સત્ય રહેલું છે. લોકોમાં રહેલું અજ્ઞાન આવા પ્રસંગોથી દૂર થઈ શકે છે. જેને ભાઈઓએ પિતાના ભાઈઓને કલાકૌશલથ અને નીતિનું શિક્ષણ આપવું જોઈએ ધર્મ એ બળવાન શક્તિ છે. સત્ય કહેનારા બહુ થોડા હોય છે. આવા પ્રસંગો સમાજનાં રહેલી મલીનતા દૂર કરી કરી તેમને સમાગે પ્રેરે છે. આત્મારામજી મહારાજે ઘણી સેવા કરેલી છે. શતાબ્દિને વિજય ઇરછતા પિતાને બોલાવા માટે આપવામાં આવેલી તકની તેઓ છીએ આભાર માન્યો હતો.
બાદ પ્રવત્તક શ્રીમદ કાન્તિવિજયજી મહારાજે છે.લતા જણાવ્યું કે મારા ગુરૂના ગુણાનુવાદ કરવા માટે આખી સભા ભેગી થઈ છે. અત્રે ગુણાનુવાદ સાંભળી મારા દિલને બહુ જ આનંદ થયો છે. મહારાજશ્રી જન્મ ક્ષત્રીપુત્ર હોવા છતાં કેવા સંયમી અને શાન્ત હતા તેમ જ કેટલા સહનશીલ હતા ને તેઓશ્રીએ માલેરકટલાનો અઠ્ઠાઈ મહોત્સવ તથા મારવાડમાં પીંડવાડાના ગેડીમાં મળેલા લુંટારાના પ્રસંગે વર્ણવી બતાવ્યું હતું. અને ટ્રેનમાંથી બીજા વક્તાઓ આવી પહોંચતા મહારાજશ્રીનું વ્યાખ્યાન મુલતવી રહ્યું હતું.

Page #37

પાટણમાં ઉજવાયેલ શતાબ્દિ મહોત્સવ.
૨૪૫ ભાવનગરના વલ્લભદાસ ગાંધીએ બોલતા જણાવ્યું હતું કે પંજાબમાં આN - સમાજ અને સનાતનીઓ તરફથી જનધર્મ ઉપર આક્ષેપો થઈ રહ્યા હતા. ગુજરાતમાં શાંતિસાગર અને હુકમ મુનિ તરફથી હુમલા થઈ રહ્યા હતા ત્યારે આ મહાન વિભૂતિને જન્મ થયો હતો અને તેને સેને સંવાદપૂર્વક જીતી જૈન ધર્મ તે સનાતન ધર્મ જ છે તે બતાવી આપ્યું હતું. સભા તરફથી આત્માનંદ સીરીઝ શરૂ કરવામાં આવી છે તે પ્રસંગોચિત જાહેર કર્યું હતું.
ભોગીલાલ કવિએ સંગીતમાં સ્તુતિ કાવ્ય ગાઈ સંભળાવ્યું હતું અને કરાંચીવાળા પોપટલાલ ત્રિભોવનદાસે ચોગ્ય વિવેચન કર્યું હતું.
બપોરના મહારાજશ્રીની છબીને ગાડીમાં પધરાવી વડે કાઢવામાં આવ્યો હતો. રાત્રીના પ્રભા
હતું અને શ્રી વિના, રાત્રીજગો
જિનવિજયે સમકરવામાં આવ્યા
યને અનુસાર બેહતો. યાયામના
લવા સાથે પૂજ્ય સુંદર પ્રવેશ
પ્રવત ક શ્રી કાન્તિવિદ્યાર્થીઓએ તથા
વિજયજી મહાબીજાઓએ કરી બતાવી લેકાના
રાજશ્રીની ઇછા
નુસાર જ્ઞાનમંદિર દિલ રજન કર્યા
સુરતમાં કરવા માટે હતા. પચાસરા
શ્રી સંઘને વિનંતિ ભારે આંગી રચવી
કરી હતી, હતી. ભાવ પણ બેઠી હતી.
ચોથા દિવસ. ત્રિીજે દિવસ,
જૈન જ્યોતિના પ્રાર ભમાં કવિ
તંત્રી ધીરજલાલ ભોગીલાલ વીર
ટોકરશીના અવ. સ્તુતિ સાથે સગી
ધાન પ્રયોગો અને તકાર સંભળાટ
વરકાણ પાશ્વ - હતા. ત્યારબાદ
નાથ વિદ્યાલયનું પંડિત સુખ
સંગીત ને પંજાબ, લાલજીએ પો
ગુ જ ર લા લા ના તાનું વક્તવ્ય સમ
વિદ્યાલયના વિદ્યાયાનુસાર આવ્યું
થીઓએ સંગીત શનતમૂર્તિ સ્વ. હરવિજયજી મહારાજ
( શ્રાશનાદિના પ્રેરક કે
* |

Page #38

શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ તથા વ્યાયામના પ્રયોગો કરી બતાવ્યા હતા.
- ચિત્ર સુદ ૬ ના રોજ સવારે નવ વાગે મહારાજના ફેટાને ગાડીમાં પધરાવી મી પ્રવર્તકજી મહારાજ, અન્ય સાધુ સમુદાય, સાધવી મહારાજ ને શ્રાવક-શ્રાવિકાના બહોળા સમુદાય સાથે વાજતે ગાજતે તે સરઘસ શ્રીસાગરના ઉપાશ્રયે લઈ જવામાં આવ્યું હતું. ત્યાં મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે શતાબ્દિ પછી શું ? તે સંબંધી અસરકારક વિવેચન કરી મહોત્સવની પૂર્ણાહુતી જાહેર કરવામાં આવી હતી.
- સાદડી (મારવાડ ) શતાબ્દિની સફળ–સાદડીમાં પંચાયતી નેહરાના વ્યાખ્યાન હાલમાં આચા“શ્રી લબ્ધિસૂરિના પ્રમુખપણા નીચે મુનિશ્રી વિદ્યાવિજયજી, મુનિશ્રી ભુવનવિજયજી, મુનિશ્રી દર્શનવિજયજી, મુનિશ્રી હિમાંશવિજયજી, મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી, મુનિશ્રી જ્ઞાન વિજયજી આદિનાં જાહેર ભાષણો થયાં હતાં. બધા મુનિરાજોએ આજકાલની પદ્ધતિ પ્રમાણે ઊભા થઈને વ્યાખ્યાન આપ્યાં હતાં. ફાગણ સુદ ૧૦ ના દિવસે આચાર્યશ્રી વિજયલધિસૂરિ, મુનિ વિદ્યાવિજયજી, મુનિશ્રી દર્શનવિજયજી આદિ લગભગ ૨૫-૩• મુનિરાજો અને સમસ્ત શ્રીસંધ સમક્ષ મુનિશ્રી વિદ્યાવિજયજીએ, ". આચાર્યશ્રી આત્મારામજી મહારાજની પ્રભાવકતાનું વર્ણન કરી. તેમની વંડાદરામાં ઉજવાતી જયની માટે ઠરાવ ઉપસ્થિત કર્યો હત—“ અમારામજી મહારાજ શતાદિ ઉત્સવની આ અંત:કરણથી સફળતા ઇચ્છે છે.”
આ સિવાય મુંબઈ, અતિ ભાવનગર, મોરબી, રાંદેર ઉંઝા, રામનગર, ધુલીયા, છત્રાસા, શાનેર, ધોરાજી, વઢવાણ શહેર, ભૂજા, કરાંચી, જુર, માલેગામ, જામનગર, આગ્રા, સોનગઢ, પાલીતાણા, રોહીડા, પાલનપુર, ધોળકા, અમદાવાદ, બનવાડા વગેરે અનેક નાના મોટા શહેરો અને ગામમાં જન્મશતાદિ ઉજવવામાં આવી હતી.
- -
TRA - -
-
-

Page #39

===
શ્રી વીશ સ્થાનક તપ પૂજા ( અર્થ સહિત )
( વિસ્તારપૂર્વક વિવેચન તથા યંત્ર સહિત. )
---
વિસ્તારપૂર્વક વિધિ વિધાન, નાટ, ચૈત્યવદન, સ્તવના, મડળ વગેરે અને સાદી સરલ ગુજરાતી ભાષામાં અર્થ સહિત અમેએ પ્રકટ કરેલ છે. વીશ સ્થાનક તપ એ તીર્થંકરનામકમ ઉપાર્જન કરનાર મહાન તપ છે. તેનુ આરાધન કરનાર વ્હેન તથા અંધુએ માટે આ ગ્રંથ અતિ મહત્વના અને ઉપયાગી છે. શ્રી વીશ સ્થાનક તપના યંત્ર છે તેમ કોઇ અત્યાર સુધી જાણતું પણ નહાતુ, છતાં અમેએ ઘણી જ શેાધખેાળ કરી, પ્રાચીન ઘણી જ જૂની તાડપત્રની પ્રત ઉપરથી મેટા ખર્ચ કરી, ફોટો ખ્વાક કરાવી તે યત્ર પણ શ્રી વિજયાન ંદસૂરીશ્વરજીની છબી સહિત છપાવી આ બુકમાં દાખલ કરેલ છે. આ એક અમૂલ્ય ( યત્ર ) નવીન વસ્તુ જિનાલય, ઉપાશ્રય, જ્ઞાનભડાર, લાઇબ્રેરી અને ઘરમાં રાખી પ્રાતઃકાળમાં દર્શન કરવા લાયક ચીજ છે. આચાય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજની આજ્ઞાથી અને તેઓશ્રીની રૂબરૂ તમામ વિધિવિધાન અથ વાંચી, શુદ્ધ કરીને પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે. શ્રી નવપદજી પૂજા વિધિવિધાન અ યંત્ર વગેરેથી પ્રકટ કર્યા પછી આ અમારા બીજો પ્રયત્ન છે. યંત્રની કિંમત બે આના.
ચા કાગળા ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં છપાવી સુજ્ઞેશભિત આઇડીંગથી અલ કૃત કરવામાં આવેલ છે છતાં કિમત બાર આના માત્ર રાખવામાં આવેલી છે.
=

Page #40
Reg. No. B, 481, અધી કિ મતે. શ્રી આત્માનંદ જન્મ શતાબ્દિના શુભ પ્રસંગે સ. 1992 ના ચૈત્ર શુદી 1 થી બાર માસ માટે શ્રી આત્મારામજી મહારાજકૃત નીચેના પુસ્તક અધી કિં’મતે આપવામાં આવશે ( સીલીકમાં હશે ત્યાં સુધી). | મૂળ કિંમત. અહી કિમત. તત્વતિયપ્રાસાદ, | 10-0-0 5-0-0 જૈનધર્મવિષયક પ્રશ્નોત્તર . . 0-8-0 - 0-4-0 આમવલ્લભ સ્તવનાવાળી 0-6-0 0-3-0 લખે:શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર, તૈયાર છે, જલદી મંગાવે. શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીવિરચિત શ્રી બહતક૯૫સૂત્ર બીજો ભાગ, G ( મૂળ, ભાષ્ય, ટીકા સહિત) અતિમાન્ય આ છેદસૂત્રનો બીજો ભાગ પ્રાચીન ભ'ડારાની અનેકલિખિત પ્રતા સાથે રાખી અથાગ પરિશ્રમ લઈ સાક્ષરવર્ય મુનિરાજશ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે સંશોધન કરી તૈયાર કરેલ છે. - પ્રથમ ભાગ કરતાં બાર ફામના વધારો થતાં ઘણાજ માટે સુંદર સ્કુ ઉંચા ટકાઉ કાગળ ઉપર સુંદર શાસ્ત્રી અક્ષરમાં શ્રી નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં મેટો ખર્ચ કરી સુશોભિત મજબુતભાઈ ડીગ સાથે પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે. કિ મત મુદલ રૂા. 5-4-0 પોરટેજ જુદું . આવું પ્રાચીન સાહિત્ય સુંદર રીતે પદ્ધતિસરનું પ્રકાશન ફક્ત આ સભા જ કરે છે. જૈન જૈનેતર વિદ્વાનો અને હિંદની કોલેજના પ્રોફેસરો, પશ્ચિમાત્ય અનેક વિદ્વાન મુક્તક ઠે પ્રશંસા કરે છે. ભાષા પ્રાકૃત સંસ્કૃત છતાં આવા ઉચ્ચ સહિત્યના ગ્રંથોની પ્રસ્તાવના તથા અનુક્રમણીકા ગુજરાતી ભાષામાં આપવાનો સર્વ કેાઈ આ શુ વસ્તુ છે–ગ્રંથ છે તે જાણી શકે તે માટે નિર્ણય કરેલ છે. અભ્યાસકેના અભ્યાસ માટે પાઠાંતર, પુટનેટ પરિશિષ્ટ વગેરે આપવામાં આવેલ છે. ભંડાર અને લાઈબ્રેરીના શણગારરૂપ બાહ્ય સ્વરૂપ પણ સુંદર કરવામાં આવેલ છે. માનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું. - ભાવનગર. For Private And Personal Use Only