Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આસાત જવા
પુત્ર ૩૦ મું. 1 પાષ. અ૬ ઠ્ઠો
પ્રકાશક, શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા
ભાવનગર. .
વીર સં.ર૪પ૯ આમ સ. ૩૭ વિ.સં.૧૯૮૯
મૂલ્ય રૂા. ૧) આ
૨૦ ૪ આના.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિષય-પરિચય.
| કાવ્યાનુવાદ. •••
૧ હૃદય--રંગ,
... વેલચંદ ધનજી ... ... ૧૨૧ ૨ શ્રી ભકતામર સ્તોત્રને ગુજરાતી...
ડૉ. ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ ••• ૧૨૩ ૩ શ્રી તીર્થક રચત્રિ . ... ... ... મુનિશ્રી દર્શનવિજયજી મહારાજ, ૧૨૬ ૪ અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા ... ...મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ, ૧૩૧ પ જૈનોની સંધ સ્થિતિ. ...
...ભોગીલાલ પેથાપુરી. ... ૧૩૫ ૬ મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ ...વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ... •.. ૧૩ ૭ શ્રી કેસરીયાજી તીર્થ સંબંધી....
... ૧૪૧ ૮ મુંબઈમાં સસ્તા ભાડાની ચાલીઓની જરૂરીયાત. ... ૯ વત્ત માન સમાચાર,
| ••• ••• ••• ••• , ૧૪૧ ૧૦ સ્વીકાર અને સમાલોચના. ... ... ...
॥ श्री वसुदेवहिण्डि प्रथमखण्डम् ॥
द्वितीय अंशः बीजो भाग. સંપાદકે તથા સંશોધકે –મુનિરાજશ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજશ્રો પુણ્યવિજયજી મહારાજ.
આ બીજા અંશ માં આઠમાથી અઠ્ઠાવીશમા સુધી ૨૧ સંભક આવેલા છે. જે ૧૦૪૮૦ શ્લોકમાં પૂર્ણ થાય છે.
આ પ્રથમ ખડતો, તથા કર્તા મહાત્માનો પરિચય અને આ ગ્રંથ કેટલા ઉચ્ચ કોટીનો છે, પરિક્રિષ્ટોને લગતા વિશેષ પરિચય, પ્રસ્તાવના, વિષયાનુક્રમ, કાષ આદિ સાથે હવે પછી પ્રકટ થતા ત્રીજા ભાગમાં આપવામાં આવશે. આ ગ્રંથ જૈનાના પ્રાચાનમાં પ્રાચીન કથાસાહિત્યમાંનું એક સ્મણમેલું રત્ન છે. કિમત રૂા. ૩-૮-૦ સાડા ત્રણ રૂપિયા (પોસ્ટેજ જુદું) રાખવામાં આવેલ છે. ઇતિહાસિક પ્રાચીનમાં પ્રાચીન કથાસાહિત્યના આ ગ્રંથનું ગુજરાતી ભાષા માં ભાષાંતર કરાવી પ્રકટ કરવા આ સભાની ઈચછા હોવાથી આર્થિક સહાયની જરૂર છે.
| શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર,
ભાવનગર–આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
|| श्री
राम | આમાનન્દ પ્રકાશ.
॥ वन्दे वीरम् ॥ ___ बाह्यविषयव्यामोहमपहाय रत्नत्रयसर्वस्वभूते श्रात्मज्ञाने प्रयतितव्यम् , यदाहुर्बाह्या अपि-" आत्मा रे श्रोतव्यो मन्तव्यो निदिध्यासितव्य " इति । आत्मज्ञानं च नात्मनः कर्मभूतस्य पृथक् किञ्चित् , अपि त्वात्मनश्चिद्रूपस्य स्वसंवेदनमेव मृग्यते, नातोऽन्यदात्मज्ञानं नाम, एवं दर्शनचारित्रे अपि नात्मनो भिन्ने । एवं च चिद्रपोऽयं ज्ञानाद्याख्या भिरभिधीयते । ननु विषयान्तरव्युदासेन किमित्यात्मज्ञानमेव मृग्यते ? विषयान्तरज्ञानमेवह्यज्ञानरूपं दुःखं छिन्द्यात् । नैवम् , सर्वविषयेभ्य प्रात्मन एव प्रधानत्वात् , तस्यैव कर्मनिबन्धनशरीरपरिग्रहे दुःखितत्वात् , कर्मक्षये च सिद्धस्वरूपत्वात् ।।
योगशास्त्र स्वोपज्ञविवरण-श्री हेमचन्द्रसूरि.
रासा---<
III
पुस्तक ३० । वीर सं. २४५९. पोष. अात्म सं. ३७. १ अंक ६ छो. = = = = = = == = = = =
हुय-1.
-
RA -
-
-
--
શ્રી સત્યરૂપે સમજવા,
___ सत्संगने या ! सही; ફળતણી લાલચ રહિત,
સમ્યમ્ માગ ધો ! સર્વદા
(२) તેવી જ રીતે આત્મ વા,
પરમાત્માને પહિચાનવા; હમ ઉદ્યમ! સરલ ભાવે,
માગ અનુગામી થવા. नोट:-1. शान ६शन, यारित्र३५ यामि सभी.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૨૧
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
( ૩ )
ચંચળ હૃદયને સ્થિર કરવા,
દયા—દમનદાનની સેવના,
સાધ્ય સુંદર કેળવેા !
આદશ રૂપે મેળવે !
( ૪ )
ભાવે ! અહર્નિશ ભાવના,
ભવવારિધિ તરવા મિષે;
ઇચ્છા રહે ના અન્ય સાત્વિક,
“ મુક્તિ ’” મેળવવા વિષે. ( ૫ )
રનેકીતણી કિમ્મત નિર્’તર,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આંકવી ! અન્તરવડે;
સરલતાથી સાંપડે !
પ્રણાલી શુદ્ધ પવિત્ર તે-તે,
( ૬ )
૪નામી મનાવા ! કામ સુંદર,
ટેક તેવી રાખીને;
મધુરામનેજ્ઞ સુસ્વાદ અન્તર,
આત્મના આસ્વાદીને.
(વેલચ'દ ધનજી. )
૨. શુદ્ધ વન. ૩. રૂઢી-રીવાજ પ્રથા. ૪–ખાસ વખાણુવા લાયક.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીભક્તામરકાવ્યાનું પદ
૧૩
શ્રી માનતુંગાચાર્યપ્રણીત શ્રીભક્તામર સ્તોત્રનો
ગુજરાતી કાવ્યાનુવાદ,
અનુવાદકત–ડૉ. ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા
એમ. બી. બી. એસ. – સ્ટi –
- મંગલાચરણ -
– શિખરિણી – સુરે ભક્ત કેરા મુકુટમણિના કાંતિગણના - પ્રકાશીઝ જે દલક સઘળા પાપ-તમના; યુગાદે આલંબી ભજલ પડંતા જનતણા,
નમી સમ્યક્ એવા ચરણય તે શ્રી જિનતણા. ૧ બધા વાર્તાના અવગમકી ઉદ્ભૂત થતી, - મતિ જેની એવા નિપુણ વિબુધના અધિપતિ; સ્તવાયા જે ચારૂ જગચિતહાસંસ્તવ વડે, જિદા આદિ તે સ્તવીશ આહુઆ હું પણ ખરે! (યુગ્મ) ૨
આત્મલઘુતા નિવેદન સુરે અચે જેની ચરણપીઠ એવા પ્રભુ મહા !
મતિ ના તોયે હું સ્તુતિમતિ ધરૂં નિલજ અહા !
ક પ્રણામ કરી રહેલા ભક્ત દેવતાઓના મુગટમશિની કાંતિને જે પ્રકાશિત કરે છે, અને પાપરૂપ અંધકારને જે ઉડાવી દે છે એવા તથા યુગની આદિમાં ભવજલમાં પડતાં જનોને આલંબનરૂપ એવા જિનચરણને નમન કરીને.
૧ પાપરૂપ અંધકાર, ૨ બેધ, જ્ઞાન. ૩ દેવોના અધિપતિ ઈ.
# બધા વાડ્મયના વિજ્ઞાનથી જેની બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થઈ છે એવા નિપુણ દેવેંદ્રીદ્વારા જે ઉત્તમ સ્તોત્રોવડે સ્તવાયા છે.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
રહેલું નીરે તે શશધર પ્રતિબિંબ ઘરવા,
*શિશુff વિના ઇછે અપર સહસા કેણુ નર વા? ૩ શશિ જેવા ચારૂ તુજ ગુણગણે ગુણ જલધિ !
કહેવા શક્તિ ક્યો સુરગુર્જે સમયે માત ? થયા ઉદધુરા જ્યાં મગરગણુ કપાત પવને, પાધિ એવો કયો ભુજથી તરવા શક્ત ભવને? 8
હારી ભક્તિની પ્રેરણું. તથાપિ એ હું મુનીશ ! તુજ ભકિતવશ થતાં,
પ્રવર્યો છું ત્યારૂં સ્તવન કરવા શક્તિ ન છતાં; ન વિચારી શક્તિ હરિણ નહિ શું પ્રીતિ ધરીને,
શિશુની રક્ષાથે પશુપતિ પ્રતિ ધાય* ધને? ૫ પ્રભો ! અલ્પશ્રુતી મૃતધરતણું હાસ્યપદને,
કરે ભક્તિ હારી બહથકી જ વાચાલ મુજને; ટહૂકે કેડિલા સુમધુર મધુ માહિં જે, ઊંડા આશ્રોકે કળિનિકર, કાજે જ અહિં તે. ૬
સ્તુતિ માહાભ્ય. છંનું બાંધેલું: દુરિત ભવની સંતતિ મહીં, - સ્તુતિદ્વારા હારી ક્ષણમહિં જ પામે ક્ષય અહીં; અહે! લેકવ્યાપી જ્યમ ભ્રમરવત્ કૃષ્ણ સઘળું,
“નિશાનું અંધારૂં રવિકિરણથી શીધ્ર ટળતું, ૭ ગણું એવું સ્વામી ! સ્તવન તુજ હું અપમતિથી,
છતાં પ્રારંભાયે પ્રભુ! તુજ પ્રભાવે સુરીતિથી; ૧ બાલિક. tr પાણીમાં પડેલા ચંદ્ર પ્રતિબિંબને પકડવાને બાલક વિના બીજે કણ ઇચ્છે? પિતાને બાલકની ઉપમા આપી કવિ અને પિતાની લઘુતા પ્રદર્શિત કરે છે.
૧ ગુણોના સમુદ્ર, ૨ બૃહસ્પતિ, દેવોના ગુરૂ, ૩ ઉદ્ધત, તોફાની, ૪ બચ્ચ, બાલક, ૫ સિંહ. ૬ ચૈત્ર કે વૈશાખ માસ ૭ પાપ. ૮ રાત્રિ.
* પિતાનું સામર્થ્ય વિચાર્યા વિના હરિણ શું પિતાના બચ્ચાની રક્ષા કરવા અર્થે સિંહ સામે ધસી જતું નથી ? તેમ કવિ પણ કહે છે કે મારામાં સામર્થ્ય નથી છતાં હું હારી સ્તુતિ કરવા તત્પર થયો છું.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીભક્તામરકાવ્યાનુવાદ.
૧૨૫
હરી લેશે આ તો નક્કી જ મનડું સંતજનનું, દીશ મોતી જેવું કમલદલમાં બિન્દુ જલનું. ૮
નામમાત્રથી પાતક ટળે. રહો દૂરે હારું સ્તવન સઘળા દોષહીન રે !
હણે હારી વાર્તા પણ જગતના સો દુરિત રે ! રહે દૂરે ભાનું ! તદપિ તસ કાંતિ જ જગમાં, કરે છેવિકાસી કમલગણને પદ્મસરમાં.
જિનને ભજતાં જિન આપ બને” અતિ ના અદૂભુત–ભુવનભૂષણ હે, ભૂતપતિ!
જને ભૂમાં હારૂં સ્તવન કરતાં ભૂતગુણથી; બને લ્હારા જેવા-જગતમહિં શું તે થકી ? ખરે !
સ્વ આશ્રિતને જે સ્વ સમ ન કરે વિભૂતિવડે. ૧૦
તને દીઠા પછી બીજે આંખ ન કરે. અનિમેષે જોવા ઉચિત તમને જોઈ જગમાં,
ન પામે સંતુષ્ટિ જનનયન તે અન્ય સ્થળમાં, પીને ક્ષીરાબ્ધિના શશિકર સમાકાંત પયને,
કિ ઇરછે પીવા જલનિધિ તણા ક્ષાર જલને ? ૧૧
ચાલુ
૧ આશ્ચર્યકારક, નવાઈ જેવું. ૨ એકીટસે જેવા યોગ્ય. ૩ સંતોષ ૪ ક્ષીરસમુદ્રના. ૫ રમણીય, સુંદર.
* કમલપત્રમાં રહેલું જલબિન્દુ મેતી જેવું દેખાય છે, તે કમળદળને પ્રભાવ છે; તેમ આ સ્તવન પણ સતપુરૂષોના મનનું હરણ કરશે તેમાં ત્યારે જ પ્રભાવ છે. * “ભૃગી ઈલિકાને ચટકાવે, તે ભૂંગી જગ જેવે રે”-શ્રીમાન આનંદધનજી
“જિન થઈ જિનને આરાધે, તે સહી જિનવર હવે રે ” ,
જે જિનને ભજે તે જિન થાય. અત્રે ભકિતભરથી નિર્ભર ભકત કવિ ભગવાનને ઉપાલંભથી કહે છે કે --“ જગતમાં જે પિતાના આશ્રયે આવેલાને વૈભવવડે પોતાના જેવો જ ન કરી છે તેનું શું કામ છે? ” તાત્પર્યાર્થ એ છે કે જે પ્રભુને ભજે તે પ્રભુ જે થાય જ થાય.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
અગિઆર અંગમાં નિરૂપણ કરેલ- |
શ્રીતીર્થકરચરિત્ર,
શ્રી જ્ઞાતાસૂત્ર.
| ( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૦૪ થી શરૂ ) તે કાળે અને તે સમયે કુર-નામે દેશ હતો. હસ્તિનાપુર નામે નગરમાં અદીનશત્રુ નામે રાજા હતા, યાવત્ વિચરે છે.
ત્યાં મિથિલામાં કુંભરાજનો પુત્ર પ્રભાવતીનો આત્મજ મહિલકુમારીને નાનો ભાઈ મલ્લદિન્ન નામે કુમાર, યાવત.....યુવરોજ થએલ હતા. ત્યારબાદ મલદિન્ન કુમાર અન્ય દિવસે કૌટુંબિક પુરૂષને બેલાવે છે. બોલાવીને કહે છે કે તમે જાઓ મારા પ્રમદ વનમાં (ગૃહદ્યાનમાં) એક મોટી ચિત્રસભા કરો. અનેક થાવત... આજ્ઞા પાછી આપે છે. ત્યારબાદ તે મલ્લદિન ચિતારા મંડળને બોલાવે છે. બોલાવીને આ પ્રમાણે કહે છે-હે દેવાનુપ્રિયા ! તમો ચિત્ર સભામાં હાવ ભાવ, વિલાસ અને બિબ્બક (સ્ત્રીઓનાં રીસામણું વિગેરે ) ના ચિત્રામણો કરે, ચિત્રા મણ કરીને યાવતું. આજ્ઞા પાછી આપો. ત્યારે તે ચિતારાની મંડળી “તેમ હિ” કહેતાં સાંભળે છે, સાંભળીને જ્યાં પિતાના ઘરે છે ત્યાં આવે છે. આવીને પછી અને રંગ યે છે, લઈને જયાં ચિત્રસભા છે ત્યાં જઈને પ્રવેશે છે, પ્રવેશીને ભૂમિભાગને ( દીવાલાને સાફ કરે છે. ભૂમિભાગને લીસો બનાવે છે (તૈયાર કરે) તૈયાર કરીને ચિત્ર સભામાં હાવભાવ યથાવત..ચિતરવા લાગ્યા.
તેમાં એક ચિતારને આ પ્રમાણે ચિત્રામણુશકિત પ્રાપ્ત થઈ હતી-મળી હતી.ચારે બાજુથી પરિણત હતી કે તે કોઈ પણ પશુ, પક્ષ કે મનુષ્યના એક અવયવને પણ જે તેના અવયવપણે તેનું સંપૂર્ણ શીર ચિતરી શકે ત્યારે ચિતારાને પુત્ર પડદામાં રહેલ મલ્લિકુમારીના પગના અંગુઠાને જાળીએથી જુએ છે, ત્યારે તે ચિતારાને આ પ્રમાણે વિચાર થ યાવતતો પછી મારે ખરેખર મલીકુમારીનું પગના અંગુઠા પ્રમાણે સરખું કાવત્...ગુણવાળું ચિત્ર બતાવવું જોઈએ. એમ વિચાર છે, વિચારીને ભૂમિભાગે તૈયાર કરે છે, તૈયાર કરીને મલીકુમારીને પણ પગના અંગુઠા પ્રમાણે યાવત....ચિતરે છે.
ત્યારે ચિતારામંડળ ચિત્રસભામાં યાવતહાવભાવોને ચિતરે છે. ચિતરીને જ્યાં મલ્લિદિન્નકુમાર છે ત્યાં આવે છે યાત્.એ આજ્ઞા પાછી આપે છે. ત્યારે મલ્લિદિન્નકુમાર ચિતારામંડળને સત્કારે છે, સત્કારીને ઘણું જીવિતને યોગ્ય ખુશી દાન દે છે, દઈને વિસર્જન કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીતીર્થંકરચરિત્ર,
૧૨૭ ત્યારબાદ એકદન મહૂદિનકુમાર સ્નાન કરીને અંત:પુર પરિવારથી વીંટાએલો અંબધાત્રીની સાથે જ્યાં ચિત્રસભા છે ત્યાં આવે છે. આવીને ચિત્રસભામાં પેશે છે. હાવભાવ, વિલાસ અને બિબ્બકથી ભરેલા ચિત્રોને જેતે જેતે જ્યાં વિદેહની શ્રેષ્ઠરાજકન્યા મલ્લિકુમારીનું અનુરૂપ ચિત્ર છે. ત્યાં જાય છે. ત્યારે તે મલ્લદિન્ન કુમાર ત્યાં વિદેડની શ્રેષ્ઠરાજકન્યા મલ્લીકુમારીના ચિત્રને દેખે છે. દેખીને મલ્લિદીન કુમારને આ રીતનો-આ પ્રકારનો માનસિક વિચાર યાવત...થ. “ આ વિદેહની શ્રેષ્ઠરાજકન્યા મલ્લિકુમારી છે.” એમ વિચારી મલ્લદિશ લજિજત વીડિત શરમાળ બની ધીમે ધીમે પાછા હટે છે ત્યારે અંબાધાજી મલ્લદિનકુમારને પાછો હટ દેખીને કહે છે હે પુત્ર! તું શા માટે લજિજત શ્રી હેત શરમીંદા બની ધીમે ધીમે પાછો હઠે છે ?
ત્યારે તે મāદન્નકુમાર અંબાધાત્રિને એ પ્રમાણે કહે છે –હે માતા ! ગુરૂ અને દેવ સમાન પૂજનીક જેની મર્યાદા સાચવવી પડે તેવી મારી મોટી બેન મારી ચિતારાએ બનાવેલ ચિત્રશાળામાં પ્રવેશ કરે તે ઠીક નથી. ત્યારે અંબધાત્રી મલ્લદિન્નકુમારને કડે છે હે પુત્ર એ મલ્લિકુમારી નથી પણ તે ચિતારાએ ચિતરેલ વિદેહની શ્રેષ્ઠરાજકન્યા મલ્લિકુમારીનું તદનુરૂપ ચિત્રામણુ છે. ત્યારે અંબ. ધાત્રીને આ અર્થ સાંભળીને મલ્લદિન્નકુમાર ક્રોધિત બને છે અને કહે છે–અરે ચિતાર કે છે ! જે અપ્રાર્થતપાર્થક ( મરવાને ઇચ્છતો) યાવત.....(લજા) રહિત કે જેણે મારી દેવગુરૂ સમી મેટી કહેનનું યાવત્...ચિત્ર દોર્યું છે ! એમ ચિંતવીને તે ચિતારનો વધ કરવા હુકમ કરે છે.
ત્યારે ચિતારાનું મંડળ આ વાત સાંભળીને જ્યાં મન્નદિનકુમાર છે ત્યાં આવે છે. આવીને બે હાથ જોડીને ચાવતું....વધાવે છે. વધાવીને આ પ્રમાણે કહે છે–હે સ્વામીનું તે ચિતારાને આ પ્રકારની ચિતરવાના લબ્ધિ મળી છે, પ્રાપ્ત થઈ છે -પરિ. ણમી છે, કે જે મનુષ્ય કે યાવ...બનાવી શકે તે હે સ્વામીનું ! તમે તે ચિતારાને વધનો દંડ ન કરો, પરંતુ હવામિન ! તમે તે ચિતારાને બીજે કઈ તે જ દંડ આપે ત્યારે તે માલદિન્નકુમાર તે ચિતારાના સંડાસક (અંગુઠો) કપાવે છે. છેદાવે છે અને દેશપારને હુકમ કરે છે.
ત્યારબાદ તે ચિતારે મલ્લદિનનો દેશપારનો હુકમ મળવાથી સામાનમાત્ર ઉપકરણ વિગેરે લઈને મિથિલાનગરીથી નીકળે છે. વિદેહ દેશના મધ્યમમાં થઈને જ્યાં હસ્તિનાપુર નગર છે, જ્યાં કુરૂદેશ છે, જ્યાં અદિત્તશત્રુ રાજા છે ત્યાં આવે છે. આવીને સરસામાન રાખીને ચિત્રનું પાટીયું તૈયાર કરે છે તેયાર કરીને પગના અંગુઠા પ્રમાણે વિદેહની શ્રેણરાજકન્યા મહિલકુમારીનું ચિત્ર દોરે છે. તેને કાખમાં છુપાવે છે, સંતાડીને અતિમૂલ્યવાન ચાવતું ભેટશું લે છે...લઈને હસ્તિના
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
પુ૨ મધ્યમધ્યમાં જ્યાં અદિન્નશત્રુ રાજા છે ત્યાં આવે છે. આવીને હાથ જોડી થાવત...વધાવે છે. વધાવીને ભેટશું ધરે છે, ભેંટણું ધરીને (કહે છે)
હે સ્વામીનું ખરેખર હું મિથિલા રાજધાનીથી કુંભરાજાના પુત્ર, પ્રભાવતી રાણીના આત્મજ મલ્લદિન્નકુમારને હદપારના હુકમ મળવાથી જલદી અહિં આવ્યો છું તો હે સ્વામિન્ ! હું ઈચ્છું છું કે તમારા હાથની છાયાથી પરિગ્રહિત યાવતું રહે
ત્યારે તે અન્નિશત્રુરાજા તે ચિતારાના પુત્રને આ પ્રમાણે કહે છે હે દેવાનામય ! મલ્લદિન્નકુમારે શામાટે તને હદપારને હુકમ કર્યો?
ત્યારે તે ચિતારાનો પુત્ર અદિન્નશત્રુરાજાને આ પ્રમાણે કહે છે– સ્વામિનું! એ રીતે ખરેખર એક દિન કયારેક મલ્લદિન્નકુમારે ચિતારામંડળને બોલાવ્યું બોલાવીને આ પ્રમાણે કહ્યું–હે દેવાનુપ્રિયે ! તમે મારી ચિત્રસભાને, તે સર્વ કહેવું ચાવતું મારા સંડાસકને છેદાવે છે, છેદાવીને દેશપારનો હકમ કરાવે છે તે છે સ્વામિનું! એ રીતે ખરેખર મલ્લદિન્નકુમાર દેશપારને હુકમ કરે છે
ત્યારબાદ અદિન્નશત્રુરાજા તે ચિતારાને આ પ્રમાણે પૂછે છે. હે દેવાનુપ્રિય ! તે કેવું હતું કે જે તે મલ્લિકુમારીનું અનુરૂપ ચિત્ર બતાવ્યું.
ત્યારે તે ચિતારો ચિત્રપટને કાંખમાંથી કાઢે છે કાઢીને અદિનશત્રુની સામે ધરે છે. ધરીને આ પ્રમાણે કહે છે--હે સ્વામિનું તે વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલ્લિકુમારીનું તદનુરૂપ ચિત્ર આ છે કે જેમાં તેણીના આકાર ભાવોનું આલેખન છે. ખરેખર કઈ દેવ કે યાવત...વિદેહની શ્રેષરાજકન્યા મલ્લિકુમારીનું તદનુરૂપ ચિત્ર દરવાને શકિતમાન થઈ શકે તેમ નથી.
ત્યારબાદ આદત્તશત્રુરાજા ચિત્રથી ઉત્પન્ન થએલ પ્રેમવડે દૂતને બેલાવે છે. બોલાવીને આ પ્રમાણે કહે છે. તે જ રીતે યાવત..જવાને ઉપડે છે,
તે કાળે અને તે સમયે પંચાલ દેશમાં કપિલ્યપુર નગરમાં જિતશત્રુ નામનો રાજા પંચાલન અધિપતિ હતો. તે જિતશત્રુરાજાના અંત. પુરમાં ધારિણી વિગેરે હજાર રાણીઓ હતી.
ત્યાં મિથિલામાં ચકખા નામ પરિવારિકા ત્રસ્વેદ ચાવતુ....નિપુણ હતી. ત્યારે તે ચેકખા પરિત્રાજિકા મિથિલામાં ઘણું રાજા ઈશ્વર યાવત સાર્થવાહ વિગેજેની પાસે દાનધર્મ, શૌચધર્મ અને તીથભિષેકને કહેતી-દાખવતી પરૂપણ કરતી તથા ઉપદેશતી રહે છે, ત્યારે કે ઇક અન્ય દિવસે તે ચેકના પરિવ્રાજિકા ત્રિદંડ કુડી થાવત...ગેરવી વસ્ત્રને લે છે લઈને પરિત્રાજિકાની સાથે નીકળે છે. નકળીને ચારે બાજુથી પરિત્રાજિકાઓથી વીંટાએલી મીથીલા રાજધાનીની વચમાં જ્યાં કુંભરાજાનું ભુવન છે, જ્યાં કન્યાઅંત:પુર છે, જ્યાં વિદેહની શ્રેષ્ટરાજકન્યા મહિલકુ
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીતીથકરચરિત્ર,
૧૨૯
મારી છે. ત્યાં આવે છે. આવીને પાણીથી પવિત્ર દાભ ઉપર, સામે રાખેલ આસન ઉપર બેસે છે. બેસીને વિદેહની કન્યા માલકુમારી પાસે દાનધમે યાવત...કહે છે ત્યારે વિદેહી મહિલકુમારી ચક્ષા પરિત્રાજિકાને આ પ્રમાણે કહે છે ( પ્રશ્ન કરે છે હે ચોકખા ! તમારા ધર્મનું મૂળ શું છે?
ત્યારે તે ચેક્ષા પરિત્રાજિક વિદેહી મલ્લિકુમારીને આ પ્રમાણે કહે છે – દેવાનુપ્રિયે ! અમારા ધર્મનું મૂળ શૌચ છે.
જેમ આપણું કંઈક અશુદ્ધ થાય તો તેને પાણી કે માટીથી ચાવત.. અડચણ વિના સ્વેગે જઈશું. ત્યારે મલિ-વૈદેહી ચાખા પરિવ્રાજિકાને આ પ્રમાણે કહે છે–હે ચકખા ! જેમ કોઈ પુરૂષ લેહીવાળા કપડાને લેહથી જ છે તો હે ચોકખા ! લોહીમય કપડાને લેહી વડે ધેવામાં કયા પ્રકારની શુદ્ધિ થાય ? એ વાત બરાબર નથી (શુદ્ધિ થતી નથી ) તે ચેકબા ! એ જ રીતે તમે પ્રાણાતિપાતથી યાવતું મિથ્યાદિનશલ્યથી કોઈ પ્રકારની શુદ્ધિ થવાની નથી જેમ તે રૂધિરમય વસ્ત્રને રૂધિર વડે ધેવામાં શુદ્ધિ થતી નથી.
ત્યારે તે ચકખા પરિવ્રાજિકા મલ્લિકુમારીએ એમ કહેવાથી શંકિતા– કાંક્ષિતા-વિચિકિત્સાવાળી અને ભેદિત બુદ્ધિવાળી બની રહી. મહિલકુમારીને ઉત્ત. રને ખોટો ઠરાવવા અસમર્થ થતાં મૌન બની ગઈ.
ત્યારે મલ્લિકુમારીની નોકરડીઓ તે ચોકખાને હીલણા કરે છે, નિંદે છે. ખસે છે, (પાછળથી તિરસ્કારે છે ) તિરસ્કારે છે, કેટલીએક કેધિત બનાવે છે, કેટલીક મોઢાને મચકડે છે, કેટલીક અવાજ કરે છે અને કેટલીક તર્જના કરતી પડે છે ત્યારબાદ તે ચકખા વૈદેહી–મલ્લિકુમારીની દાસીઓ-ચેટીઓવડે નિંદાતી-હિલના કરાતી, કોધિત યાવત...ધમધમતી વિદેહની શ્રેષ્ઠરાજકન્યા મહિલકુમારી પાસેથી ઉઠે છે, દ્વેષ ધરે છે, આસન લે છે, લઈને કન્યાના અંત:પુરથી બહાર નીકળીને મિથિલાથી નીકળે છે. નીકળીને જ્યાં પંચાળદેશ છે, જયાં કાંપત્ય છે. ઘણું રાજેશ્વર યાવત્..પ્રરૂપણ કરતી રહે છે, ત્યારે તે જીતશત્રુ અન્ય કોઈ દિવસે અંતઃપુર પરિવાર સાથે વિંટાયેલો યાવતું રહે છે ત્યારબાદ તે ચેક પરિત્રાજિકાઓથી વીંટાળેલી જ્યાં જિતશ રાજાનું ભુવન છે જયાં જિતશ3 છે ત્યાં આવે છે. આવીને પિસે છે, પિસીને જય-વિજયવડે જિનશત્રુને વધાવે છે. ત્યારે તે જીતશત્રુ આવતી ચોકખા પરિત્રાજિકાને જુએ છે, જેઈને સિંહાસનથી ઉઠે છે, ઉઠીને ચકખાને સત્કારે છે, સત્કારીને આસનવડે ની માંગે છે. ત્યારે તે ચકખા પાણીથી ભીંજાએલ યાવત...આસન ઉપર બેસે છે. જિતશત્રુ રાજાને, રાજ્યને યાવત...અંત:પુરને કુશલ સમાચાર પૂછે છે. ત્યારે તે ચેકના
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. જિતશત્રુ રાજાને દાનધર્મ યાવત વિચરે છે ત્યારે તે જિતશત્રુ પિતે તથા તેનું અંતઃપુર યાવત...વિરમય પામીને ચેકખાને એ પ્રમાણે કહે છે હે દેવાનુપ્રિય ! તમે ઘણું ગામ-આકારમાં યાવતભમો છો, ઘણા રાજા ઈશ્વરના ઘરોમાં પ્રવેશ કરો છો. તે તે કઈ રાજા વિગેરેનું એવું અંત:પુર દેખ્યું છે ? કે જેવું મારૂં અંત:પુર છે ત્યારે તે ચકખ પરિત્રાજિકા જિતશત્રુને જરા હસતી કહે છે—હે દેવાનુપ્રિય ! તું કૂપમંડુક જેવો છે. હે દેવાનુપ્રિય કૂપમંડુક કેમ ?
હે જિતશત્રુ ! જેમ કોઈ કૂપમંડુક હોય ! જે કુવામાં ઉત્પન્ન થઈ ત્યાંજ વધે અને બીજા કુવા, તળાવ, દ્રહ, સરોવર કે સમુદ્રને નહીં જેવાથી એમ માને કે આ કુવો તે જ કુવો છે યાવત...સમુદ્ર છે. ત્યારબાદ તે કુવામાં કઈ સમુદ્રને દેડકે આવી પહોંચે ત્યારે તે કુવાને દેડકે તે સમુદ્રના દેડકાને આ પ્રમાણે પૂછે –કે હે દેવાનુપ્રિય ! તું કેણ છે ? તું અહીં કયાંથી જલદી આવી પહોંચ્યા ? ત્યારે તે સમુદ્રન–કુવાના દેડકાને આ રીતે બોલે છે—હું સમુદ્રનો દેડકો છું.
ત્યારે તે કુવાનો દેડકો તે સમુદ્રના દેડકાને આ પ્રમાણે કહે છે દેવાનુપ્રિય ! તે સમુદ્ર કેવડો મોટો છે ? જ્યારે તે સમુદ્રનો દેડકો કુવાના દેડકાને ઉત્તર આપે છે—હે દેવાનુપ્રિય ! સમુદ્ર ઘણું મોટો છે.
ત્યારબાદ તે (કુવાને) દેડકે પગથી રેખા પાડે છે અને પૂછે છે કે––હે દેવાનુપ્રિય ! સમુદ્ર આવડો મોટો છે ? ના ના તેમ નથી; સમુદ્ર ઘણે મેટો છે. હવે તે કુવાને દેડકે પૂર્વ તરફથી કુદીને સામે કાંઠે જાય છે અને પૂછે છે—કે હે દેવાનુ પ્રિય ! તે સમુદ્ર આટલે વિશાલ છે ? નહીં, નહીં, એમ નથી.
તેમ આ જ રીતે હેજિતશત્રુ! તું પણ અન્ય અનેક રાજા ઇશ્વર–ચાવત. સાર્થવાહ વિગેરેની સ્ત્રી, બેન, પુત્રી કે પુત્રવધૂને નહીં દેખવાથી એમ માને છે કે મારે જેવું અંતઃપુર છે તેવું બીજાને નથી.
ખરેખર હે જિતશત્રુ ! તે મિથિલાનગરમાં કુંભની પુત્રી પ્રભાવતીની આત્મજા મલ્લિકુમારી છે. તે મલ્લિકુમારરૂપથી યૌવનથી યાવત એવી છે કે તેવી કોઈ અન્ય દેવકન્યા પણ નથી. એ વિદેહની શ્રેષ્ઠરાજકન્યાના છેદાએલ પગના અંગુઠાની શોભાની લાખમી કળાને પણ તારૂં અંત:પુર યોગ્ય નથી એમ કહીને જે દિશાએથી આવી હતી તે દિશામાં (ચોખા) ચાલી ગઈ.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧ર૧
અમારી પૂવદેશની યાત્રા. OOOOOOOOOOOOOOOOOOO
અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા.
(ઐતિહાસિક દષ્ટિએ.) 0000000000000000000
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૧૨ થી શરૂ )
લે મુનિ ન્યાયવિજ્યજી આખા પહાડ ઉપર આ મંદિરમાં જ મૂર્તિઓ છે. મૂળનાયક શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુની ચમત્કારિક મૂર્તિ છે. મંદિર બહુ જ સુંદર અને રળીયામણું છે હમણું સુંદર રંગોથી વિવિધ પ્રકારના ચિત્રોનું આલેખન થયું છે. ( ઝરીયાના શેઠ કાલીદાસભાઈ જસરાજ તરફથી કરાવવામાં આવેલ છે. ) બીજી મૂતિઓ પણ સુંદર અને પ્રભાવશાલી છે મંદિરને ફરતો કિલે છે જેમાં શ્વેતાંબર જૈનો જ આવી શકે છે. આ મંદિર દિ૦ના ઝઘડાથી તદન મુક્ત છે એટલે વ્યવસ્થા આદિ સારી છે. દરેક વેઠ શ્રાવકે અહીંથી નાઈ, ધોઈ, પૂજા કરી બીજે બધે પૂજા કરવા જાય છે. જળ મંદિરથી નીકળી સામે જ શુભ ગણધરની દેરીએ જવાય છે. હાલમાં ત્યાંથી પાદુકા જળમંદિરમાં લાવીને પધરાવવામાં આવેલ છે. દેરી ખંડિત છે. પ્રથમ પહાડ ઉપર આવવાનો આ સરલ માર્ગ હશે તેમ લાગે છે. ત્યાંથી પાછા જળમંદિર આવી ધર્મનાથપ્રભુ, સુમતિનાથપ્રભુ, શાંતિનાથપ્રભુ, મહાવીરસ્વામી, સુપાર્શ્વનાથ, વિમલનાથ, નેમનાથ અને છેલ્લે પાર્શ્વનાથ પ્રભુની દેરીએ જવું. જળમંદિરથી ૧ાા માઈલ દૂરથી મેઘાડંબર ટુંક ઉપર શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુની દેરી છે.
પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું મંદિર ઉંચી ટેકરી ઉપર આવેલ છે. ૮૦ પગથીયા ચડવા પડે છે. એકતા શિખરનો પહાડ ઉંચો છે જ તેમાં આ તેનું ઉંચામાં ઉચું શિખર છે, દુરથી દેખાતું અને આકાશની સાથે વાત કરતું હોય તેવું મંદિરનું સફેદ-ઉજવલ શિખર ખરેખર બહુ જ હૃદયાકર્ષક લાગે છે. અહીંથી પહાડને દેખાવ બહુ જ રળીયામણું લાગે છે. આખા પહાડની લગભગ બધી દેરીઓનાં દર્શન થાય છે, નીચે ચોતરફ લીલીછમ-હરીયાળી ભૂમિ નજરે પડે છે, દૂર દૂર ચાના બગીચા દેખાય છે. પાર્શ્વનાથ પ્રભુની ટેકરીની સામે જ શ્રી ચંદ્રપ્રભુની ટેકરી છે. બેઉ અનુક્રમે પૂર્વ અને પશ્ચિમના કિનારે ઉભી છે. આખા પહાડ ઉપર ફરતાં છ માછલ થાય છે, પાર્શ્વનાથ પ્રભુના મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર કલકત્તાના પ્રસિદ્ધ દાનવીર રાયબદ્રીદાસજીએ કરાવેલ છે. મંદિરની નીચે ઓરડીમાં કઇ પેઢીના પૂજારી તથા સિપાઈ રહે છે. આ પાર્શ્વનાથજીની ટેકરીનું મંદિર આ પ્રદેશના ઘણું માઈલ સુધી બહુ જ ભક્તિ અને શ્રદ્ધાથી પૂજાય છે. તેના અનેક નામ છે. “પારનાથમણિમહાદેવ, પારસમણિમહાદેવ, પારશનાથમહાદેવ, પારસનાથબાબા, ભયહરપાર્શ્વનાથ, કાળીયાબાબા આદિ અનેક ઉપનામોથી અહીંની અ જૈન પ્રજા પ્રભુને રોજ સંભારે છે, ભકિતથી નમે છે અને ઉપર જઈ ચરણ ભેટે છે, અમે તો અહીંની પ્રજામાં ત્યાં સુધી સાંભળ્યું છે કે “ જે પારસનાથ નથી ગયો તે માતાને પેટે જન્મ્યો જ નથી ” અર્થાત તેને જન્મ વ્યર્થ ગો છે. આટલી અટલ શ્રદ્ધા રાખનાર એ પ્રજાના હૃદયમાં કેટલી ભક્તિ અને માન હશે તે કલ્પવું મુશ્કેલ નથી. આ સ્થાને શ્રી આદિનાથ પ્રભુ, વાસુપૂજ્ય પ્રભુ, શ્રી નેમનાથપ્રભુ અને
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૨
શ્રી આત્માનંદુ પ્રકાશ
પરમાત્મા મા વરવોબુ સિવાયના વીશ તીર્થંકર અહીં અણુસ કરી નિર્વાણ પામ્યા છે. આ સિવાય અનેક ગણુધરા, રિપુગા અને સ્થવીર મુનિમહાત્માએ નિર્વાણ પામ્યા છે, સ્થાન બહુ જ પવિત્ર અને શાંત છે. છેલ્લે શ્રીપાનાથ પ્રભુ અને તેમને શિષ્યવૃન્દ્ર અત્રે નિર્વાણુ પાંમેલ હાવાથી આ પાર્શ્વનાથ પહાડ કહેવાય છે. શીખરજીને શ્રીશત્રુજય-સિદ્ધા ચલની સમાન ગણાવ્યા છે. જૂએ:—
સમેતાચલ શત્રુ જ તાલે સીમંધરજીવર ઇમ એલઇ એડ્ વયણ નિવડેલષ્ઠ ૫ ૪૯ ૫ સીધા સાધુ અનતા કેાડી અષ્ટ કર્યાં ધન સકલ બેડી વદુ છે કર જોડી સિદ્ધક્ષેત્રજીવર એક હજી પૂજી પ્રણમી વાસષ્ઠ રહી મુગતિ તણા સુખલડીયઇ ૫ ૧૦ ના ( જયવિજય વિરચિત સમ્મેતશીખરની માળા ) પ્રાચીન તીર્થમાળા રૃ. ૨૮ આવુ. મહાન મહાત્મ્ય શીખરજીનુ છે.
પાર્શ્વનાથ પ્રભુની ટેકરી નીચે ઉતરીને જતાં સરકારી ડાક બંગલા આવે છે. અહીંથી નીમીયાઘાટને એક રસ્તા છે અને બીજો મધુવન જાય છે. ઉપરના ડાક બંગલાથી નીમીયાઘાટને ડાગ મંગલેશ પા!! માઇલ દૂર છે. રસ્તા સારા છે. અહી સુધી ઘેાડેસ્વાર ઉપર આવી શકે છે, યાત્રાળુએ તે પ્રાય: મધુવનજ ઉતરે છે, ખાસ ઇસરીથી નીમીયાઘાટ થઇ ઉપર ચઢેલ યાત્રીએ જ નીમીયાઘાટના રસ્તે ઉતરે છે. આ આખા રસ્તા આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી સમરાવે છે, તેનેાજ હક્ક છે તેમજ મધુવનના માગ શ્વેતાંબર કાઢી. સમરાવે છે તેના જ હક્ક છે. મધુવનથી ઉપર જતાં પથ્થરતા બાંધેલ રસ્તા આવે છે. બીજો પણ રસ્તા તેા છે જ નીચે ઉતરતાં વચમાં શ્વે॰ તલાટીમાં ભાતુ લઇ યાત્રાળુએ નીચે વે॰ ધ શાળામાં જાય છે. આ શીખરજી પહાડ મોગલ સમ્રાટ અકબરે કરમુક્ત કર્યાં હતા. જગદ્ગુરૂ શ્રીહીરવિજયસુરીશ્વરજીને અપણુ કરેલ હતા અને ત્યારપછી બાદશાહ અહમદશાહે ઇ. સ ૧૭૫૨ માં મધુવન કેાડી, જયપારીયા, નાલુ, પ્રાચીન નાલું, જલહરી કુંડ, પારસનાથ તલાટીની વચ્ચેના ૩૦૧ વીધા વચ્ચેઠે પારસનાથ પહાડ જગત્શેઠ મહત્તામરાયને ભેટ આપ્યા છે, ( અહીં જગત શેઠે મંદિર પણ બંધાવ્યું છે. ) જેમાં શીતાનાલાનું નામ શીતનાલા લખ્યું છે; ( તા. ૧૯-૩ ૧૮૩૮ માં શામાચરણુ સરકારે કરેલ પયન ભાષાંતરનેા સાર ) તથા પાદશાહ અણુઅલ્લખાન બહાદૂરે ૧૭૫૫ માં પાલગજ-પારસનાથ પહાડ કરમુક્તકર્યાં હતા,
પહાડ ઉપર જવાના રસ્તા પણ અનેક છે, ટાપચાસીથી તે પગદડી રસ્તે ૪ ગાઉ જ થાય છે, ચદ્રપ્રભુની ટુકથી પણ ચડાય છે. શુભગણધરની ટેકરીથી પણ જવાય છે, પણ અત્યારે તે તે બધા પ્રસિદ્ધ નથી. પહાડમાં અનેક સુંદર ગુપ્તાએ છે, તેમાં ચન્દ્રપ્રભુવાળી બધાથી મેરી છે. ધ્યાન કરવાને યાગ્ય છે. કયાંક હિંસક પશુઓ પણ રહે છે, તેની તદ્દન નીચે જ સુંદર બગીચેા છે. અનેકવિધ વનસ્પતિએ અને ઔષધિઓને ભંડાર છે. સાક્ષાત્ અમરવન હેાય તેવું રૂડુ રૂપાળું અને શાંતિનુ ધામ છે. અહા ! આવા પવિત્ર સ્થાનમાં જ ત્યાગમૂત્તિ મુનિમહાત્માએાએ શુકલધ્યાન ધરી કેવળજ્ઞાન યાવત્, મેાક્ષ પણ પ્રાપ્ત કર્યું હતું. આજે પણ તે સ્થાન તેવુજ પૂનિત વાતાવરણથી ભર્યું છે. આ તીર્થની યાત્રા કાર્તિકી પૂર્ણિમાથી ફાલ્ગુન શુદિ પૂર્ણિમા સુધી સારી રીતે થાય છે. પછી અહીંનું પાણી ખરાખ થાય છે. ફાલ્ગુની પૂર્ણિમા પછી પાણીમાં મેલેરીયાના જંતુ અસર કરે છે. અને તે પીનાર મહીના સુધી મેલેરીયાથી પીડાય છે. આ અમારા જાતિ અનુભવ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
અમારી પૂ દેશની યાત્રા.
૧૩૩
નીચે મધુવનથી પહાડને રસ્તે ( પગદંડીને રસ્તા છે. ) ખ્રસરી સ્ટેશન ૧૦ થી ૧૧ માલ થાય છે. . I. Iß. મેન લાઇનનુ સ્ટેશન છે. સ્ટેશનની સામે સુંદર શ્વેતાંબર ધર્મશાળા છે. અહીં આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી તરફથી વ્યવસ્થા ચાલે છે. યાત્રિઓને અધી જાતની સગવડ મળે છે, પરન્તુ જેમ બધે અને છે કે દૂરવાળા વહીવટ ન કરી શકે તેમ અહીં પણ તેવું જ અનુભવાયુ, પેઢીના મેનેજર પાર્શ્વનાથ હીલ ( શીખરજી પહાડ ) ની બરાબર વ્યવસ્થા નથી રાખી શકતા પહાડનુ ઉત્પન્ન પેઢીને બરાબર નહીં મળતું હોય તેમ લાગ્યું. ખાકણ વૃત્તિ અને ઝગડામાંથી કાઈ ઉંચું નથી આવતું. લાંચ, રૂશ્વત અને લાગવગનુ પણ જોર છે. હિન્દની પ્રસિદ્ધ પેઢીના વ્યવસ્થાપકે લગાર, લક્ષ આપી કામ કરે તા-કરાવે તેા પહાડ એટલા કમાઉ છે કે આટલા વર્ષે મૂળ રકમ વ્યાજ સહિત મળી ગઇ હોત.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ પહાડ મૂળથી જ શ્રી શ્વેતાંબર સંઘની માલેકીને જ હતા. પરન્તુ વચમાં પાલગજના રાજાની દખલ થતી હતી; તેમજ અંગ્રેજો હવાખાવા અને અહીં રહેવા માટે બગલાએ બંધાવવા તથા .નું કારખાનુ બંધાવવાના હતા. તે સમયે જૈન સથે ખૂબ પ્રેટેસ્ટ ઉઠાવેલા અને છેવટે અમદાવાદના પ્રસિદ્ધ ધર્મવીર અને દાનવીર શેઠ લાલભાઇ દલપતભાઈ એ આખા પહાડ વેચાતા લઇ આપણી પ્રસિદ્ધ!ગુજી કલ્યાણજી ની પેઢીને આપ્યા હતેા. આજ આખા પહાડ ઉપર આ. ક. પેઢીની સાવ ભૌમ સત્તા છે, અર્થાત્ નીચેથી ઉપર સુધીના આખા પહાડ આ. ક પેઢીના જ છે. યદિ વ્યવસ્થા ખરાખર રહે અને પ્રમાણિક મુનિમ મળે તે ઘણા લાભ થાય તેવું છે. દિગંબર ભાઇઓ એ અવારનવાર ઝઘડા કરી કાર્ટીમાં હજારાને ધૂમાડા કર્યાં, તેમના વડીલ શ્વેતાંબરાને ખૂબ હેરાન કર્યો છતાં અન્તે તેએ કયાંય કાવ્યા તે નથી જ. તે એ સમજી શાંતિથી યાત્રાને લાભ લઇ આત્મકલ્યાણ કરે એ ઈચ્છવા યેાગ્ય છે.
આવી જ રીતે એક સૂચના મારે કરવી પડે છે. બેશક તે માટે મને અત્યન્ત દુઃખ છે પણ લખ્યા સિવાય ચાલે તેમ પણ નથી. મધુવનમાં શ્વેતાંબર પેઢી છે તેના મુખ્ય મેનેજર બાલુચરવાસી બાબુજી શ્રીયુત્ મહારાજા બહાદુરસિંહજી કરે છે. પૂર્વ દેશનાં ઘણા તીર્થોના તેએ વ્યવસ્થાપક છે પણ એક ચપાનગર સિવાય લગભગ બધે અંધેર જ છે. મુનીમે આપખૂદ દોર ચલાવે છે. હિશાબમાં પગુ વ્યવસ્થા એકખી ન મળે. રિપોટ પણ વર્ષોંથી બહાર નથી પડતો. શીખરજી અને ક્ષત્રિયકુંડ માટે તેમના કાને પુષ્કળ ફરિયાદો ગયેલી છે પણ મહારાજા સાહેબને જાગીને વ્યવસ્થા કરવાની ફૂરસદ નથી.હું તે કહું છું કે આત્માના શ્રેય માટે, તીના હિત માટે અને સંધની સેવા અર્થે સારી વ્યવસ્થા કરવાની જરૂર છે. મધુવનથી અમે નીમીયાધાટને રસ્તે ઇસરી આવ્યા. અહીંથી કલકત્તા ૯૮ માઇલ થાય છે. શિખરજી માટેનું સુંદર ઐતિહાસિક વર્ણન શું મળે છે, કિન્તુ લખાણના ભયથી ટુંકમાં જ ઉતારા આપું છું.
56
છઠ્ઠા પદ્મપ્રભજનદેવ ત્રણસઇ અદ્વૈતવંસી સિ ંહેવ, મુતિ વર્યાંઝ-તેવ શ્રીસુપાસ સમેતાચલ ઋગઇ પોંચસય મુનિ સિ મુનિ ચંગષ્ટ મુતિ
ગયા ર ગઈ. ૪૫
૧ આ ઇસરી સ્ટેશનનું નામ હમણા તા. ૧૫-૮-૩૨ થી બદલવામાં આવ્યુ' છે. અને પાર્શ્વનાથ સ્ટેશન રાખવામાં આવ્યુ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
છે સહસમુનિ વરસા થઈ સીધ વિમલ નેસર શિવપદ લીધ સયલ કરમષય કીધ, સાત સહસમુનિસ્ય પરિવરિયા અનંતનાથ શિવરમણી વરીયા ભવસાગર
પાર ઉતરીયા. ૪૬ અસયાં મુનિવર્યું જુત્તા ધર્મનાથ જીન મુગતિ મહત્તા, તિથ્રેસર જયવંતા, શાંતિનાથ નવકાય સિંઉં જાણુ પંચયાસ્ય મલ્લિવષાણ સમેતશિષર
નિરવાણ. ૪૭ તેત્રીસ મુનિ વયું જીનપાસ મુગતિ પહુતા લીલવિલાસ પૂરઈ ભવિઅણુ આસ, અજિતાદિક છણવર સુહકાર સહસ–સહસ મુનિ પરિવાર પામ્યા ભવને પાર. ૪૮ એસિં ગિરિવીસ તીર્થકર સીધી વીસ ટુંક જ ગિઆ પ્રસિધા પૂછ બહુફલ લીધ, સમેતાલ શત્રુંજય તેમઈ સીમંધર જીણવર ઈમ બેલઈ એહ વય નવિ ડોલઈ ૪૯ સમેત ગિરિવર સમેત ગિરિવર કરૂં વષાણ રસપૂરિ રસપિકા વિવિધ વલી ઉધી સહઈ, અચછાંહકમ દીપ વજીષાણુ ત્રિણ ભૂવન મેહઈ; સયલ તીર્થમાંહિ રાજઉ એ
સિધષેત્ર સુ ધામ, મહિમા પાર ન પામઈ વલી કરૂં પ્રણામ.
વિજયવિરચિત સમેતશિખરતીર્થમાળા, પૃ. ૨૮ શિખરજીથી કલકત્તા જતાં ઝરીયા ગયા હતા. ઇસરીથી ઝરીયા ૨૪ માઈલ દૂર છે. વચમાં એક મોટું વોટર વર્કસ આવે છે. શિખરજી પહાડનું પાણી રોકી તેને શુદ્ધ કરી ત્યાં કલીયારીમાં અને ઝરીયામાં તે પાણી પહોંચાડવામાં આવે છે. અહીંથી શીખરજી પહાડને દેખાવ બહુ જ મનહર અને ચિત્તાકર્ષક દેખાય છે. પહાડને પાછલો ભાગ પણ સુંદર જોવા યોગ્ય છે. ઝરીયામાં સુંદર નાનું જીનભૂવન અને ઉપાશ્રય છે. ગુજરાતકાઠીયાવાડના શ્રાવકોનાં ઘર છે. શ્રાવકે ભાવિક છે. ઝરીયામાં ચેતરફ કોલસાની ખાણ છે. અહીંથી બંગાલ શરૂ થાય છે. બાકરમાં ૧ ઘર છે. બધાનમાં બે ઘર છે. આ એ જ બરદાન–વર્ધમાનનગરી છે કે જ્યાં પ્રભુ મહાવીરને યક્ષને ઉપસર્ગ થયો હતો. અમે સ્થ'નની તપાસ કરાવી પણ અત્યારે પૂરો પત્તો નથી મળતું, પરંતુ એક લોકવાયકા મળે છે કે અત્યારના બરદાનથી ત્રણ માઈલ દૂર જુનું વર્ધમાનનગર હતું. ત્યાં નદીકાંઠે કે ઈx x x ની દેરી પણ હતી પરંતુ કરાલ કાલના મોઢામાં બધુ હોમાઈ ગએલ છે. જુની નગરીના ખંડિયેરે મળે છે. નદીકાંઠે એક દેવની ખંડિત દેરીમાં મેળો ભરાય છે. લોકે અનેક પ્રકારની માનતા માને છે. એટલે ઉપસવાળી નગરી આ લાગે છે. અહીંથી આસનસેલ જવાય છે. ત્યાં શ્રાવકને ૪-૫ ધર છે, અહીંથી હાવરા થઈ બંગાળના અનેક કડવા. મીઠા અનુભવ મેળવતાં, અહિંસાનો ઉપદેશ દેતા કલકત્તા આવ્યા.
૧ બંગાળનું વર્ણન ખાસ કરવા યોગ્ય છે, પણ અહીં લખાણના ભયથી તેમ નથી કર્યું. બાકી આ પ્રદેશને કષ્ટપ્રદ વિહાર, ઉનાળાની ભયંકર ગરમી, ઉતરવાના સ્થાનને અભાવ અને માંસાહારના પરમ ઉપાસક (૧) બંગાળીઓના પરિચયને સવિસ્ત૨ હેવાલ લખવા બેસું તે વાંચકેનાં રોમાંચ ખડાં થઈ જાય તેમ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
૧૩૫
જૈનોની સંઘ સ્થિતિ. જૈનોની સંઘ સ્થિતિ અને શદ્ધિ તેમજ સંગઠનની
જરૂરીઆત
લેખક:- ભેગીલાલ પેથાપુરી, વર્તમાનકાલની પ્રગતિનો વિચાર કરતાં આપણે સમજવું જરૂરનું છે કે આ યુગ વ્યાસ્વાતંત્ર્ય શુદ્ધિ અને સંગઠનનો છે. તેની અંદર મુખ્ય વસ્તુ એ છે કે કોઈના હક્ક પર ત્રાપ મારવી ન જોઈએ. હાલમાં ગમે તેવા મનુષ્યને ગમે તેવી રીતે વર્તન કરવાની ઉત્કંઠા હેય છે. બીજાના હક્ક પર ત્રાપ પડતી હશે તો પરંપરાગત ચાલી આવતી ધર્મરૂઢી બરાબર પાળી નહિ શકે. કેઈપણ વ્યક્તિ હદયપૂર્વક પોતાની વર્તણુક ચાલુ રાખે તે એવી કોઈ સમાજ શક્તિ નથી કે તેમ કરતાં અટકાવી શકે.
પહેરવેશ, ખાવાપીવા તેમજ લગ્ન સંબંધી સામાજિક કાર્યમાં અત્યાર સુધી બંધને હતા અને હજુ પણ ચાલુ છે. અત્યારના જમાને વ્યક્તિ સ્વાતંત્ર્યના છે, અને તે પ્રમાણે વર્તન કરવામાં કોઈ બીજી વ્યક્તિની રોકાવટ થતાં તેને કાયદાની ચુંગાળમાં સપડાવું પડે છે. એટલે જ અત્યારે એકંદર વ્યક્તિ સ્વાતંત્ર્યની બાજુ ઝડપભેર વધતી જાય છે. આ વ્યકિત સ્વાતંત્ર્યનો દુરૂપયોગ ન થાય અને તેને સુરક્ષિત રાખવા માટે શુદ્ધિ અને સંગઠનની જરૂરીયાત છે, અને તેમ કરતાં અત્યારે સમાજ હરકત તે ન જ કરી શકે.
આપણા સમાજની સંખ્યા એકંદર અગીઆર લાખની છે, તેમાં પણ પંથભેદ, પ્રાંતભેદ, ભાષાભેદથી આખો સમાજ કટકામાં વેચાઈ ગયે છે. હિન્દુ-મુસલમાનની સાથે કોઈ કાળે ઐક્ય થાય પરંતુ જેમાં ઐકય સાધવાને એકે માર્ગ ખુલે નથી એવી એક પણ કામ હોય તો તે આપણું જૈન સમાજ છે; અને તેમાં પણ દિગમ્બર, “વેતામ્બર મોટા બે પંથ છે અને ત્રીજો પંથ મૂર્તિને નહિ માનનાર સ્થાનકવાસીને ગણવામાં આવે છે. પ્રત્યેક પંથના ધર્મગ્રંથ જૂદા, ધર્મગુરુઓ જૂદા અને આચાર-વિચાર પણ જૂદા. ફક્ત દેવ એક જ તેમ તીર્થ પણ એક જ હોય છે ! આમ હોવા છતાં પણ પંથભેદે એવું તીવ્ર સ્વરૂપ પકડયું છે કે એકમેકન ધર્મને ગળી જવા, એકમેકના પંથને લયલાટ કરવા અને તીર્થને પચાવી પાડવા લાખો-કરોડો રૂપીઆનું પાણી કરવામાં આવે છે, મારામારી પણ થાય છે અને આખી સમાજમાં વેરઝેર પ્રવતેલું જોવામાં આવે છે.
આપણે જૈન સમાજ હિંદુસ્તાનના ઘણા ભાગમાં વસેલો છે. રેલ્વેના સાધનથી એક પ્રાંતને મનુષ્ય બીજા પ્રાંતમાં સહેજે જઈ શકે છે અને ત્યાં
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૬
શ્રી આત્માનઢું પ્રકાશ,
કાયમનું રહેઠાણુ કરી રહે છે. આથી પ્રાંતભેદ વધુ ને વધુ પ્રખળ થતા જાય છે. દાખલા તરીકે ગુજરાતી જૈન બચ્ચા પાત્ર, ગાલ કે બીજા દેશોમાં જઇ વસે છે; પર ંતુ ત્યાંના જૈન સાથે એકહૃદય થતા નથી. માત્ર અહીના મૂળ ગુજરાતીથી જૈન બચ્ચાઓથી અલગ રહે છે, તેથી આખી સમાજ પ્રાતકભેદ, ભાષાભેદ વિગેરેને અગ્રસ્થાને મુકવાથી જ આપણી જૈન સમાજ દુ:ખદ પરિસ્થિાતમાંથી પસાર થાય છે.
ખીજી બાબત એ તપાસવાની છે કે આપણા સમાજમાં બાળલગ્ન, વૃદ્ધલગ્ન, કન્યાવિક્રય જેવા દુષ્ટ રિવાજો તેમજ આડંબરી ઉત્સવા જેવાં અનીષ્ટ બધનાથી આખે! સમાજ રાક્ષસી પત્રમાં સપડાઇ તરફડીયાં મારી રહ્યા છે. બાળવિવાહથી સ્ત્રી-પુરૂષ પાતાની આયુષ્ય મર્યાદા ટુંકાણમાં પતાવી દે છે. વિષયના કીડા અની માંયકાંગલા જેવુ જીવન પુરૂ કરે છે. નતા તે ધર્મ કરણી સારી રીતે કરી શકે યા નતા તે સામાજિક કાર્યમાં પુરા રસ લઇ શકે અને છેવટે નિખળ-નિસ્તેજ પ્રજા વારસામાં મુકી મરણને સ્વીકારે છે.
શ્રીમત વૃદ્ધે માર વરસની ખળા સાથે લગ્ન કરી તેના જીવનને ધૂળધાણી કરી મુકે છે, જયારે બાળા ભચાવનના આંગણે લા ખાતી હાય ત્યારે મુદ્રાજી મરણને શરણ થાય છે, અને અકાળે વૈધવ્યના એજો ખીચારી અજ્ઞાન માળાપર બળજબરીથી લાદવામાં આવે છે. આથી સમાજમાં છુપા અનાચાર, વ્યભિચારા અને અનેક ગ`પાતા થાય, અને શારીરિક માનસિક અને ધાર્મિક વાતાવરણ હણાતુ' ચાલી તેની અધાગિત વારી લે તેમાં આશ્ચર્ય શું ? આવી રીતની કુપ્રથાઓ અને અનીષ્ટ બધાથી આખા સમાજ સળગી રહ્યું છે, અને આવી રીતે સળગી રહેલા સમાજ અધમ સ્વાર્થને પાષણ આપે છે.
આપણા સંઘની વર્તમાન સ્થિતિની તપાસ કરવાની તક લઈએ તા જરૂર આપણુને જણાશે કે ભૂતકાળની સ્થિતિ અને આ સ્થિતિમાં ઘણા તફાવત છે. મહાવીરપ્રભુના કાળ સુધી લગભગ ભરતખંડમાં ઘણુ ભાગે જેનાની સંખ્યા સારા પ્રમાણમાં હતી. ત્યારબાદ ધની સંખ્યા વધી અને તેમની હકાલપટ્ટી પછી હાલમાં માંસભક્ષણ કરનારાની સંખ્યા વધુ પ્રમાણમાં નજર આવે છે. પ્રભુ મહાવીર તેમજ તેમની પછાત આચાર્યા એક ઠેકાણે એસી ઉપદેશ નહાતા આપતા; પણ સમસ્ત ભારતખંડ યા બીજા ખડામાં વીચરી જૈન તાજ્ઞાનના પ્રચાર કરતા. તેવી સ્થિતિ તેમની પાછળ લાંબે વખત ચાલી. ઘણાએ તેમના ચીલે ચીલે ચાલી:રાજ્ય કર્યું. બુદ્ધિને તેમજ જૈનીઝમને પ્રચાર કર્યા. પેાતાના ચારિત્રબળ પર તીર્થોની રક્ષા કરી. ત્યારે જ અત્યારે ભાંગીતૂટી સ્થિતિમાં અનેક હુમલાએ છતાં જૈનધર્મીના વાવટા ફરકી રહ્યું છે. એકંદર પહેલાંની હીસ્ટ્રી તપાસતાં આખા સમાજ આદભૂત ચારિત્રવાન અને પંડિતવમાં
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેનેની સંસ્થિતિ,
૧૩૭ ગણાતો, અને હમણાં સુધી પણ જેમ તેમ ટકાવી રાખવાની જહેમત ઉઠાવી રહેલા પરંતુ અફસોસની વાત તો એ છે કે અત્યારે આપણે આખો સમાજ કેવા દાવાનળ નીચે રેસાઈ રહ્યા છે, તે તપાસવાની કયાં તક છે ?
અત્યારે આવી પરિસ્થિતી હોવા છતાં પણ દિગમ્બર મુનિશ્રી શાંતિસાગરજી કવેતામ્બર આચાર્યશ્રી વલ્લભવિજયજી, ન્યાયવિજયજી જેવા સાધુગણે દેશદેશ વિચરી જનધર્મનો પ્રભાવના ફેલાવવા, જેન સાહિત્ય તેમજ જેન તત્વજ્ઞાનનો પ્રચાર કરવા તનતોડ મહેનત કરી રહ્યા છે, ત્યારે એ પણ બીજા સાધુમહારાજે નિયમિત ગામ છેડી બીજે વિચારવાની પ્રવૃતિમાં પડતા લાગતા નથી. જે દેશમાં જેને સાહિત્યને થોડેઘણે પ્રચાર છે, તત્વજ્ઞાનની પ્રરૂપણ છે, આચારવિચાર પણ થોડા અંશે સુધરેલા છે એ દેશમાં સાધુઓનો ઘણે ભાગ પડ્યા રહે એથી જૈન ધર્મનો પ્રભાવ પાડી શકતા નથી અને જૈન સાહિત્યનો પ્રચાર થતો અટકે છે. પરંતુ ઉપર કહ્યા તેવા મુનિ મહારાજની માફક દેશે દેશ વિચરી રન સાહિત્ય વિસ્તારે તો અત્યારે જે કોમ હણાતી ચાલી છે તે હણતી બચે પંજાબ વિગેરે દેશોમાં અત્યારે ઘણું એવા જૈન ભાઈઓ છે કે અમે જેન છીએ એટલું સમજવા ઉપરાંત જૈન ધર્મના તત્વોની કે આચારવિચારની પણ ખબર નથી. ત્યારે તે જતે દિવસે અમે જૈન છીએ એ પણ ભૂલી જાય તેમાં નવાઈ શું ?
અત્યારે જૈન મુનિઓનું મુખ્ય કર્તવ્ય એ હોવું જોઈએ કે દેશદેશ વિચરી, બીજા ધર્મની સાથે વાદવિવાદ કરી, દલીલપૂર્વક મન પર ઠસાવી જૈન ધર્મની ઉંડી છાપ મારવી. આચાર્યશ્રી વલ્લમવિજયજીએ બાર વર્ષ પંજા બમાં ગાળો ઘણા જૈન ભાઈઓ આચારવિચાર ત્યાગેલા તેઓને પગ ધર્મમાં પાછા સ્થીર કર્યો છે, આ તો એકની જ વાત થઈ, પણ આવા મુનિ મહારાજેના પગલે ચાલી આખી સાધુસંસ્થા આ પ્રવૃતિ રાખે તો જરૂરથી જેન કોમની સંઘસ્થિતિ સુધરે.
પરંતુ આ પરિસ્થિતિ ટાળવા માટે કેઈને પડી હેય તેમ લાગતું નથી. જે હોય તે પિતાના જૂદા વાડા પિોષવામાં અને પિતાનો પક્ષ મજબુત બનાવવાની પાછળ જ મશગુલ થઈ રહ્યા છે; આથી જૈન ધર્મનો હાસ થતે ચાલી સમાજમાં અંધાધુંધી, વાર્થ અને કલેશ કંકાસ વધુ પ્રમાણમાં પોષાય છે. હાલના જમાનામાં શ્રીમાન વલ્લભવજયજી તેમજ ન્યાયવિજયજી જેવા મુનિ મહારાજની ખાસ જરૂર છે, એ જૈન કેમની દરેક વ્યક્તિ એ ભૂલવાનો જરૂર નથી.
હવે આપણે શુદ્ધિ અને સંગઠન પર આવીએ. આજે આપણે આટલી વિષમ સ્થિતિ ઉદ્દભવી હોય તે ફક્ત શુદ્ધિ અને સંગઠન ન કેળવી જાયું તેને જ આભારી છે. દરેક કામમાં મતભેદ તો હોય જ, પરંતુ તે મતભેદ એવા
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૮
શ્રી આત્માનદ્ પ્રકાશ,
ન હાવા જોઇએ કે જેથી ધર્મોના હાસ થાય, કામની છિન્નવિન્નિ દશા થાય અને જૈન તત્વે। ભૂમ્રાતા જાય. મતભેદમાં પેાતાના પક્ષ મજબુત બનાવવા માટે આડુ અવળું સમજાવવું પડે છે, અને અજ્ઞાની લેાકેા તેમાં ભરાઈ પડી પોતાની અધાતિ વારી લે છે. આવી રીતની વહારેલી અધાગિત છેવટે સમાજનું નીકદન કાઢવામાં મદદગાર થાય છે.
આ દરેક પરિસ્થિતિ ટાળવા માટે સમસ્ત જૈન સમાજે એ પ્રશ્ન વિચારી લેવા ઘટે છે કે-હું મારા આત્માની ઉન્નતિ કયા પ્રકારે કરી શકું ? પથભેદ ભૂલી જઇ આપણે એક જ વીરનાં સંતાન છીએ તેવી મનેાભાવના કેળવવી જોઇએ. મહાત્માજીના ઉદ્દેશાનુસાર બાળવિધવાને વિધવા ગણી તિરસ્કાર ન કરતાં તેને શાન્તિ ઉત્પન્ન થાય, તેના આત્માની ઉન્નતિ થાય તેવી જોગવાઇ કરી આપવી જોઇએ. વૃદ્ઘલગ્ન તેમજ બાળલગ્નની તે સમાજમાં એવી કડક રીત દાખલ કરવી જોઇએ કે તેનું અસ્તિત્વ ટળે; અને સત્ય પ્રથાઓ, ઉન્નતિકારક રૂઢીઓ સમાજમાં પુનઃ દાખલ કરવાની જરૂર છે. શારીરિક, નૈતિક અને આર્થિક તેમજ ધાર્મિક શક્તિ વધે તેવા આચારવિચાર રાખવાની જરૂર છે. આજે જૈન ધર્મીમાં આવનાર વ્યક્તિ પછી ગમે તે કામની હાય પરંતુ તેને મદદ કરી, ધર્મમાં સ્થિર કરવાની જરૂર છે. ચામડાના વેપાર કરનાર વ્યક્તિ પણ જો જૈન ધર્મ પાળતી હાય તા તેને પણ સમાજમાં સ્થાન હાવાની જરૂર છે. આ પ્રમાણે વિચારાની વિશાળતા વધાર્યા સિવાય જૈન સમાજ લાંબે કાળ નભી શકશે કે કેમ તે પણ શંકાસ્પદ છે; માટે જ શુદ્ધિ અને સંગઠનની ખાસ આવશ્યક્તા છે. દરેક પ્રાંતની, દરેક પંથની, ક્તિ એ વિચારી લે કે આપણા સમાજની આથક માનસિક અને ધાર્મિક મનાભાવના કેવી રીતે કેળવાય તેા આ પ્રશ્ન આપણે જલદીથી ઉકેલી શકીએ તેમ છીએ.
આપણા સમાજની ભૂતકાલિન સ્થિતિ ઘણી જાડા લાલી ભરી હતી તે સૌ કોઇ કબુલ કરશે. વત માનકાળ ઘણેા શેાચનીય છે છતાં પણ ભવિષ્યકાળ આપણે ઉજળા બનાવી શકીએ, પર ંતુ તે માટે કાર્ય કરવાની જરૂર છે. વ્યક્તિસ્વાતંત્ર્ય, શુદ્ધિ અને સંગઠન આ યુગધમ આળખી આપણે કાર્ય કર્યા સિવાય ન જ બની શકે. કંઇ પણ સુધારાવધારા કરતાં મુશ્કેલીઓ તેા નડે જ, પરંતુ મુશ્કેલી સામે અડગ સામના કરવા તે પ્રત્યેક મનુષ્યની ક્રૂજ છે, એસી રહેવામાં આપણી શેાભા નથી માટે કામના દરેક ખાળ, યુવાન તેમજ વૃદ્ધો સમજી લે કે-આ જમાના શુદ્ધિ, સંગઠન કેળવવાના છે. આ સમજી મતભેદ ભૂલી જઇ, પ્રાંતભેદ અને ૫ થભેદના નાશ કરી અમલમાં મૂકવામાં આવે તા થોડા વખતમાં જૈન સમાજ દુનીયાના દરેક સમાજ કરતાં ચડતીકળા ભાગવત થાય.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ.
૧૩૯
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ. ||
અનુવાદક—વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ
(ગતાંક પછ ૯૩ થી શરૂ) સ્ત્રીની પ્રતિમૂર્તિ અથવા સ્મરણ મનને ક્ષુબ્ધ કરે છે, કામવાસના બળવાન બને છે. એ એક કુસુમબાણ લઈને ચાલે છે, જેમાં મોહન, સ્તંભન, ઉત્પાદન, એ શેષણ અને તપનરૂપી પાંચ બાણે રહેલાં છે. વિવેક, વિચાર, ભકિત અને ધ્યાન એને એ ઘોર રોગનો મૂલછેદ કહે છે. જે કામ ઉપર વિજય મેળવાય તો કોધ, લેમ વિગેરે આપોઆપ કુંઠિત થઈ જશે. રાગનું મુખ્ય અસ્ત્ર રમણું છે. જે એનાશ કરવામાં આવે તે એના અનુવતી અને પરિજનોને ઘણી હેલ ઈથી જીતી શકાશે. સેનાપતિને માર્યા પછી સૈનિકોને મારવાનું સહેલું છે. વાસનાપર વિજય પ્રાપ્ત કરે, પછી ક્રોધને જીતી લેવાનું સહેલું છે. કેવળ ક્રોધ જ વાસનાને અનુવતી છે.
જેવો સૈનિક કિલ્લામાંથી બહાર નીકળે કે તરત જ તે દરેકને મારી નાખે. છેવટે કિલ્લા પર તમારું આધિપત્ય થઈ જશે. એ રીતે પ્રત્યેક સંક૯પ જે મનમાં ઉઠે તેને દરેકને નષ્ટ કરી છે. અંતે તમારા મનપર અધિકાર થઈ જશે.
વિચાર, શાંતિ, ધ્યાન તથા ક્ષમાવ ક્રોધ પર વિજય પ્રાપ્ત કરો. જે મનુષ્ય તમારૂં નુકશાન કરતો હોય, તેના ઉપર દયા કરો, અને તેને ક્ષમા કરે, તિરસ્કારને સહન કરી લે, સેવા-દયા તથા આમ-ભાવનાથી વિશ્વ પ્રેમનો વિકાસ કરે. ક્રોધ પર વિજય પ્રાપ્ત થશે એટલે ધૃષ્ટતા, અહંકાર અને દ્વેષ આપોઆપ નષ્ટ થઈ જશે. પ્રાર્થના તથા ભજનથી પણ કૈધ દૂર થઈ જાય છે.
સંતોષ, અભેદ, વિરાગ તથા દાનવડે લેભનું શમન કરો, અભિલાષાએ ન વધારો. તમને કદિ નિરાશ નહીં થવું પડે. મોક્ષના ચાર ચોકીદારોમાને સ તેષ એક છે. એ ચાર ચોકીદારોની મદદથી જીવનનું ચરમ લક્ષ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે.
અનુરાગની પાછળ પાછળ શોક અને દુઃખ પણ લાગ્યા રહે છે. અનુરાગ શેકથી મિશ્રિત હોય છે. સુખની પાછળ દુઃખ ચાલે છે. જ્યાં સુધી શેક હોય છે ત્યાં દુ:ખ પણ હોય છે. અનુરાગના નામ પર મનુષ્ય દુઃખનું વિષમય બીજ વાવે છે
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
જેમાંથી તરતજ સ્નેહનો અંકુર નીકળે છે, જેમાં વીજળીની માફક ભયાનક દાહકતા થાય છે. અને એ અંકુરમાંથી અનેક શાખાઓવાળું દુઃખનું વૃક્ષ ઉત્પન્ન થાય છે, જે ઢાંકી રાખેલા ઘાસના ઢગલાની માફક બળતાં બળતાં ધીમે ધીમે શરીને બાળી નાખે છે. બરાબર આ સંસારની અસારતા પર વિચાર કરે, રાગથી મોહ ઉત્પન્ન થાય છે, એટલા માટે જે અનુરાબ ફોકટ આસક્તિનું કારણ બને છે તેનો મૂલે છેદ કરવો જોઈએ. શરીર અસંખ્ય કીટાણુઓ ઉત્પન્ન કરે છે, જે દૂર કરવા લેકે આતુર હોય છે, પરંતુ જેને બાલક કહેવામાં આવે છે તેને માટે તેનું જીવન ક્ષીણ થઈ જાય છે. સાંસારિક મેહ એવા પ્રકારનો જ છે. અનુરાગની ગાંઠ એ મહામોહથી મજબૂત થાય છે, જે મનુષ્યના હૃદયને ચારે બાજુથી બાંધી લે છે, અનુરાગથી છૂટવાને મુખ્ય ઉપાય એ છે કે એમ ચિંતન કરવું કે આ સંસાર એક અસાર વસ્તુ છે. આ મહાન જગમાં અસંખ્ય પિતા, માતા, પતિ, સ્ત્રી તથા બાલકો ચાલ્યા ગયા છે. તમારે તમારા સગાંવહાલા, મિત્રમંડળને વિજળીના ક્ષણિક ઝબકારા જેવા ગણવા જોઈએ અને તેનું ફરી ફરી ચિંતન કરતાં કરતાં શાંતિ મેળવવી જોઈએ.
મનને શૂન્ય કરી ઘો. શોકના મહાન આઘાતોથી બચવાને માત્ર એક જ ઉપાય છે. સંકલ ને દબાવવાનું મુશ્કેલ છે અને તેને એક વખત દબાવી દેવામાં આવે છે, તો સંક૯પની એક નવીન શૃંખલા ઉત્પન્ન થાય છે, કે જે મનને અ ક્રાન્ત કરે છે. કોઈ સ્થિર વસ્તુ ઉપર ચિત્ત લગાડો, પછી મનને રોકવામાં સફળતા મળશે. આત્મામાં સંકલ્પો એકત્ર કરો અને પ્રભુનું ધ્યાન કરો.
- જ્યારે તમને વિષય પીડા કરે, સંમોહિત કરે ત્યારે વિચાર વિવેક અને સાત્વિક બુદ્ધિનો સદા પ્રયોગ કરો. વારંવાર વિવેકનો આશ્રય લે. જયાં સુધી જ્ઞાનમાં તમારી સ્થિતિ ન થાય ત્યાં સુધી. વસ્તુત: અવિદ્યાનું બળ જબરું છે.
જ્યારે તમારા છૂટાછવાયા સંક૯૫ એકત્રિત થશે અને તમે શાંત અવસ્થામાં મૂકાશો ત્યારે જેમ સ્વચ્છ પાણી ઉપર સૂર્યના કિરણે ચળકે છે, તેમ શાશ્વત આનંદમય આત્મા ચળકી ઉઠશે. શાંતિ ધન, દારા અથવા ભોગમાં નથી રહેતી. જ્યારે મને સંક૯૫હીન અને કામનાહીત થઈ જાય છે ત્યારે આત્મા ચમકી ઉઠે છે અને શાશ્વત આનંદ અને શાંતિ વરસાવે છે. પછી બહારના વિષયમાં સુખ માટે નકામું શા માટે ભટકવું? અંદર શોધે. આપણા આનંદ માટે આપણું અંદર સત્ ચિત્ આનંદમાં—અમૃત આત્મામાં ઉંડાં ઉતરે.
(અપૂર્ણ )
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર
૧૪૧ 0ઋ000 ~~~ ૐ વર્તમાન સમાચાર છું
0*>>C000x0008 શ્રીકેશરીયાજી તીર્થ સંબંધમાં ત્યાંના પંડ્યાઓએ મચાવેલે ઉત્પાત
શ્રી ઉદેપુરને નામદાર મહારાણાએ જૈનોને આપવો જોઇતો ન્યાય. અને પંડ્યાઓના ઉપદ્રવ માટે જૈન સમાજે તેની સામે જાગૃત થવાની જરૂર
પરાપૂર્વના આ આપણું પુનિત તીર્થસ્થાનમાં આજે પિતાનો પગદંડો જમાવવા માટે પંડયાઓએ જે એક પછી એક આક્રમણો શરૂ કર્યો છે તેમાં આપણી બેદરકારી કહે, નબળાઈ કહો તે પણ કેટલેક અંશે જવાબદાર પણ ગણી શકાય. તે ગમે તેમ હો પરંતુ જે હવે આ બાબતમાં આપણે જરાપણું બેદરકાર રહેશું તે તે પંડયાએ આપણા પરાપૂર્વના આ પવિત્ર તીર્થ પર પિતાને હક્ક ઉભો કરવા વિશેષ પ્રયત્ન કરશે. હાલમાં તે પંડ્યા એએ આ તીર્થની ઉપજ તે રાજયની કેઈપણ જાતની મહેરબાનીથી પોતાને સ્વાધીન લેવાને અખત્યાર મેળવ્યો છે. આ તીર્થની ઉપજ વગેરે બાબતોમાં અનેક ઠરાવ કબુલાત રાજ્ય મારફત અગાઉ થયેલા અને રાજ્ય દફતરે નેંધ છતાં, તેમને દીવાની રાહે દાદ મેળવવાનું જણાવેલ છતાં તે રાજ્યના દીવાનસાહેબે ઉપરોકત હુકમ આપી દીધું છે, જેથી જેના કામને તે રાજ્ય તરફથી ઘણો જ અન્યાય થયેલ હોવાથી જૈન કેમની જુદી જુદી સંસ્થાઓ તથા સંધ તરફથી રાજ્યના તે આધકારીઓને અરજ કરવા છતાં બીલકુલ ધ્યાન પણ અત્યારસુધી આપવામાં આવેલ નથી તેમજ ન્યાય પણ મળતું નથી. તેથી હિંદુસ્તાનના દરેક ગામોના જૈન સંઘોએ પોતપોતાના ગામના સંધેથી તે પંડયાઓને બહિષ્કાર કરવા જરૂર છે અને શ્રી કેસરીયાજી તીર્થે યાત્રા કરવા જનાર કોઈપણ જૈન બંધુઓ કે બહેનેએ આ બાબતમાં જ્યાં સુધી આપણને ન્યાય ન મળે ત્યાં સુધી કેઈપણ પ્રકારનું (ઘી) ઉછામણી ન બોલિવી, શીખ ન આપવી, તેને એક પૈસે પણ ન આપો તેમની આવક બીલકુલ બંધ કરવી વગેરે કરી પંડયાએની સાન ઠેકાણે લાવવી અને દરેક ગામના સંઘે ઠરાવ કરી ઉદેપુર રાજ્ય ઉપર પિતાનો પાટટ ન્યાય મળવા મોકલી આપો.
શ્રી ઋષભદેવ ભગવાનને વૈષ્ણવના આઠમા અવતાર તરીક પંડયાઓ પોતાના પ્રભુ અને તેને અંગે પિતાનું તીર્થ છે એમ ઠસાવવા માગે છે, અગાઉ જેનોના આ તીર્થ માટે અનેક ઠરાવો થયેલા છતાં પરાપૂર્વથી જૈનનું તીર્થ અને ઉપજ પણ તે જૈન તીર્થની ગણાતી છતાં આવા ખોટા
ખ્યાલો, માન્યતાઓ અને પ્રપંચે ઉભા કરી માલીકી ધરાવવા માંગે છે કે જે ઉદેપુર રાજ્ય શું પણ કોઈ માનવ તે સ્વીકારી શકે નહી. આ પંડયાના હડહડતાં જુઠાણું અને પ્રપંચો સામે જૈન કામે સંપૂર્ણ સામને (ન્યાય મેળવવા) પિકાર ઉઠાવી આગળ પગલાં ભરવા જરૂર છે.
ય
-
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
१४२
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
* सभाले गत थवानी १३२. જૈન તીર્થ શ્રી કેસરીયાનાથજીને વૈષ્ણવ તીર્થ કરી દેવા માટે ત્યાંના પંડયાઓએ (કબજો મેળવવા માલકી ધરાવવા) શ્રી ઉદેપુરની કેટમાં
५२ हावा. નીચે લખેલ હકીકત અભયકુમાર યાત્રી નામના જૈન બંધુએ લખી મોકલી છે. जैन तीर्थ श्री केसरीयानाथजी को वैष्णव तीर्थ करार देनेवालो पन्डोने
कोरट में दावा दायर कर दीया. उदयपुर मेवाड में आये हुवे जैन तीर्य श्रीकेसरियानाथजी के पन्डोंने गत महीनो में एक दरखास्तद्वारा महाराणा उदयपुर का ध्यान खींचा था कि श्री केसरीयानाथजी का तीर्थ वैष्णवो का हैं, श्री रिषभदेवजी श्रीमद् भागवत में
आठ में अवतार लिखे हैं। पहले इस तीर्थ पर भोग भी लगता था इस वास्ते पहिला हक वैष्णव संप्रदाय का होना चाहीये । अब पन्डोने उदयपुर की कोर्ट में तीर्थ वैष्णव होने का दावा भी दायर कर दीया है. तहकीकात वास्ते खेरवाड़ा ग्राम जहां छाटेसिी अदालत है ओर केसरियानाथजी से १० मील दूर है मिशल भेजदी है । समज में नहीं आता उदयपुर को छोड ऐसी जगह मिसिल क्यों भेजी इस में भी अधिकारीयों की चाल है यानावा केफीयत जहां कोई भी जैनी पैरवी करनेवाला नहीं है ? क्या यह एक तर्फी पन्डो का फैसला देना सचित नही करता ? हम समस्त श्वेताम्बर जैन संघ को सूचना देना अपना फर्ज समझते है कि वो उदयपुर संघ के भरोसे चुप बैठा रहे न अपना कर्तव्यपालन करे; और साथ ही महाराणासाहब उदयपुर और अधिकारीवर्ग मेवाड कों चेतावनी देना अपना फर्ज ख्याल करते है कि वो इस तरह के जैन तीर्थो के मामले आखमिचौनी की तरह फैसल नह करे और जैनसमाज को फरीक बना कर उदयपुर में खुली अदालत दोनों पक्षो को अपना २ सपूत पेश करने का सीका दें ऐसा न हो मेवाड के नाम धर्मरक्षा जैसे मशहुर था उसे बट्टा लग जावें
भवदीय,
अभयकुमार यात्री. જેને માટે સસ્તા ભાડાની ચાલીઓની મુંબઈ શહેરમાં જરૂરીયાત.
વતન છોડી આજીવિકા અર્થે મુંબઈમાં આવી વસેલા જૈન બંધુઓને અત્યારની ભાડા વિગેરેની મેઘવારીનાં સબબે એક નાનીસુની એારડી કે જ્યાં પુરતી હવા-પ્રકાશને
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર,
૧૪૩ અભાવ હોય છે, અને જેમાં બે માણસ દુઃખે રહી શકે ત્યાં વિશેષ મનુષ્ય રહે છે કે જેની તંદુરસ્તી કાયમ ભયમાં હોય છે અને તેને લઈને મરણપ્રમાણ પણ જેનોમાં વિશેષ આવવાનું તે પણ સબળ કારણ છે. આવા શહેરમાં તેવા સામાન્ય સ્થિતિના જૈન બંધુઓ, કુટુંબ માટે સસ્તા ભાડાની ચાલીઓ મુંબઈમાં બંધાવી શ્રીમંત જૈનોએ આશીર્વાદ લેવાનો છે. આવા ઘણું શ્રીમતે મુંબઈમાં વસે છે ઉપરાંત અનેક ટ્રસ્ટમાં પણ આવા ખાતા માટે અવકાશ હશે. વળી અમારા જાણવામાં આવેલ છે કે શ્રી દાનવીર સદગત શેઠ દેવકરણ મુળજીભાઈના વિલમાં પણ જેનો માટે ચાલી બંધાવવા રૂા. ચાર લાખ જેવી મોટી રકમ દર્શાવેલ છે, તે તે વીલના ટ્રસ્ટી સાહેબ આવા પુણ્યકાર્ય માટે કેમ પ્રમાદમાં છે? અમો તેઓને નમ્ર સુચના કરીએ છીએ કે તેવી રકમ વીલમાં લખાયેલ હોય તે શેઠ દેવકરણભાઈના સુકૃતના પૈસાને સત્વર ચાલીએ બંધાવી ટ્રસ્ટીસાહેબેએ તે પુણ્યના ભાગીદાર થવા જરૂર છે.
શ્રી નવપદજી મહારાજનું આરાધન શ્રી બામણવાડજી તીર્થમાં આ સાલની મૈત્રી શાશ્વતી ઓળીમાં શ્રી નવપદજીમહારાજનું વિધિવિધાન સહિત આરાધને શ્રી પોરવાડ જૈન મિત્ર મંડળ મારફત થવાનું છે, જેને માટે તેના મંત્રી શેઠ હજારીમલ ગુલાબચંદ અમોને લખી જણાવે છે. આ મંડળની સ્થાપના સંવત ૧૯૭૪ની સાલમાં થતાં શ્રી આબુજી વગેરે જુદા જુદા તીર્થસ્થળે શ્રીનવપદજી મહારાજની આરાધના કરી અનેક બંધુએ ભકિતરસ લીધા છે. આ રીતે ભકિત કરનાર–કરાવનાર
અને અનુમોદન કરનાર સરખો લાભ મેળવે છે. અમે આ મંડળના આ પવિધાન કાર્યની નિરંતર અભિવૃદ્ધિ છીયે છીયે.
શ્રી પ્રભાવકચરિત્રનું શુદ્ધિ પત્રક. નીચે પ્રમાણેનું શુદ્ધિપત્રક શાંતમૂર્તિ મુનિરાજ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજે તપાસી મોકલી આપ્યું છે તે માટે આભાર માનીએ છીએ અને એ નીચે પ્રગટ કરીએ છીએ.
પૃષ્ટ લાઈન................ અશુદ્ધિ.....................શુદ્ધિ. ૨૮ ૨૧...અડદના કુંભની જેમ..................વાલના કુંભની જેમ ૫૭ ૧૯...........ફુવાતિથિ.................. દુવાતીર્થ (પર્યાલચના) ૧૨૫ ૨૦.................દુવાંતધી ... ................દુવાતીર્થ ગામ. ૧૩૭ ૩૦.............“જરા ......................g ટ્ટ . ૧૩૭ અહે તે રાગીરમણને કેવો સ્નેહ કે જે અદ્યાપિ યાદ આવે છે તેને બદલે એક
રાત્રિમાં આતે કેવો સ્નેહ કે હજુપણ તેનું સ્મરણ થાય છે. ૧૩૯-૨............ ......નવસિસ, ..................નવાસોસિ. ૧૩૯–૩ હે પથિક ! ગોદાવરી નદીના કાંઠે દેવકુળમાં તું રહ્યો નહતો તેને બદલે
ગોદાવરી નદી ઉપર આવેલા ખંડ દેવળમાં છે પથિક ! તેં શું નિવાસ કર્યો નહતો? ૩૮–૧૫... ... ........... કાટીનગર......................કેડીનાર,
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૪૪
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માતઃ પ્રકાશ
સ્વીકાર અને સમાલોચના.
ગીત પ્રભાકર-લેખક સદ્દગત આચાય શ્રી આજતસાગરસૂરિ. વિવિધ સામાજિક, નૈતિક અને ધાર્મિક વિષય ઉપર ૪૨૦ કાવ્યનો સંગ્રહ આ ગ્રંથમાં સદગત આચાય શ્રી અજિતસાગરસૂરિ વિરચિત આપવામાં આવ્યા છે. સદ્ગત આચાય આગમવેત્તા, પ્રખર વકતા સારા વ્યાખ્યાનકાર અને કવિતા ગદ્ય પદ્મ કેષ્ટમાં પણ ગમે તેવું ગુજરાતી કે સંસ્કૃત સાહિત્ય રચી શકતા હતા તે તેઓશ્રીના રચિત અનેક પ્રથાથી જૈનસમાજ સુવિદિત છે. તેમની દરેક કૃતિ વિદ્વતાપૂર્ણ છે. આ પદ્ય ગથમાંના કાપણું વિષય લ્યે તે કાવ્યામૃત રસ ઝરતા જણાશે તેમની પાછળ તેમની કૃતિના આ ગ્રંથ પ્રગટ કરાવી તેમાં તેમની છબી મુકવા તેમના સુશિષ્ય હેમેન્દ્રસાગરજી મહારાજે ગુરૂભકત દર્શાવી છે. આવા કહેા કે વિશેષ રસિક કાવ્યગ્રંથ કાવ્ય સુધાકર ગ્રંથ આ કરતાં વિશેષ કાવ્યોથી ભરપુર સદગત્ આચાયની કૃતિના ગ્રંથ પણ પ્રગટ થયેલ વાંચવા જેવા છે, આ ગ્રંથની કિંમત રૂા. ૧-૪-૦ પ્રકાશક શ્રી અજિતસાગરસૂરિ. સાસ્ત્રસંગ્રહ હા. શામળદાસ તુળીદાસ મુ.પ્રાંતીજ–“કાવ્ય સુધાકર” ગ્રંથ શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગર કૉં. ૨-૮-૦
3
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ક ગ્ર'થ:- બીજો વિભાગ) ખીજી આવૃતિ. પ્રકાશક શ્રી જૈન શ્રેયસ્કર મડળ–મહેશાણા કિ`મત ૧-૪-૦ પાંચમા ક્રમ ગ્રંથ, છઠ્ઠા શતક અને તેની મૂળ ગાથા શબ્દાર્થ –ટું કા અ, વિવેચન, યંત્રો અને છુટનેટ સાથે જિજ્ઞાસુને સહેલાઇથી મેધ થાય તે રીતે પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે. આ તેની બીજી આર્થાત તે જ તેની ઉપયોગીતા બતાવે છે. કાગળ અક્ષર અને ખાઇડીંગ વગેરેથી તેની સુંદરતા વિશેષ જણાય છે. પ્રકાશકને ત્યાંથી મળશે.
સિવાય નીચેના ગ્રંથા મળેલા છે જે ઉપકાર સાથે સ્વીકારવામાં આવેલ છે. ૧ જૈન પ્રશ્નોત્તર રત્નમાળા પ્રથમ ભાગ
२ સામાયક તથા તવિધિ અને જૈન ગુણભકિત પ્રકાશ શાહ ફુલચંદ જીવરાજપાલીતાણા,
વર્ધમાન તપ પદ્યાવળી—તા આચાર્ય શ્રી વિજ્યલબ્ધિસૂરિજી એલીની વિધિ, તેના ચૈત્યવંદના સ્તવને સ્તુતિએ, તથા સજઝાયાને સમાવેશ કરવામાં આવ્યા છે. પ્રકાશક શાહ મેાહનલાલ લલ્લુભાઇ મુંબઇ વર્ધમાન તપ ખાતાના સેક્રેટરી.
૪ શ્રી ગુણસ્થાન ક્રમારાહ મૂળ તથા ભાષાંતર પ્રકટકર્તા શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક
સભા-ભાવનગર
સમય ધર્મ-ધાર્મિક અને સામાજિક સેવા કરતુ જૈન પાક્ષિક પત્ર શ્રી ચારિત્રરત્નાશ્રમ શ્રી સેનગઢમાંથી કેશવલાલ જગન્નાથ પાંચાલીના ત ંત્રીપણા નીચે પ્રગટ થવા લાગ્યું છે. તેમાં પ્રગટ થયેલા છ અર્કેના અવલોકનથી જણાય છે કે તેમાં સાદી, સરલ, મર્યાદિત અને સભ્યતા ભરેલી કલમથી પ્રમાણેા સમેત્ત ચર્ચાએ આપવામાં આવે છે. સમય ધર્મ એટલે કાળ વખત-સમય એને યોગ્ય અનુકૂળ ( આગમાકત ) વન-કવ્યઆચરણ્ એમ થાય જેથી ધમ તેમજ પ્રાચીન અર્વાચીન કાળના અને ફેરફારાના અભ્યાધિત તત્વની વિચારણા કરવાને વાચકને તક મળે તેવા વિચારા, ચર્ચો, લેખા આ પાક્ષિક પત્રમાં આવે છે. તે જ પ્રભુાલિકા ભવિષ્યમાં જળવાઇ રહે તે સાથે અમે તેની ઉન્નતિ ીયે છીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી પ્રભાચંદ્રસૂરિ કૃત
શ્રી પ્રભાવકચરિત્ર. વર્તમાનકાળના પ્રભાવક બાવીરા આચાર્યોના જીવન ઉપર પ્રકાશ પાડતે આ ગ્રંથ સં. ૧૩૭૮ માં લખાયેલ જેનકથા અને ઇતિહાસસાહિત્યમાં અભિવૃદ્ધિ કરે છે. ઇતિહાસ અને કથા સાથે કવિત્વ પોષવામાં અને સાહિત્યનો રસ જમાવવામાં પણ ગ્રંથકર્તા મહારાજે જેમ લક્ષ આપ્યું છે તેમજ તે વખતના સામાજિક, ઐતિહાસિક, રાજકીય સ્થિતિનો પણ ઉલ્લેખ કરી લેખક મહારાજે પોતાની ઇતિહાસપ્રિયતા સિદ્ધ કરી છે. જેથી ઇતિહાસના પશુ જિન્ન ભિન્ન સમયના સુંદર પ્રકરણો આમાંથી મળી રહે છે જેથી જૈન કે જૈનેતર ઇતિહાસના અભ્યાસી અને લેખકોને આવકારદાયક સામગ્રી આ ગ્રંથ પૂરી પાડે છે. આ મૂળ ગ્રંથ કેટલેક અશુદ્ધ છપાયેલ, તેની શુદ્ધિ માટે તેમજ તેની સુંદરતા અને પ્રમાણૂિકતામાં વધારો કરવા માટે ઈતિહાસવેત્તા મુનિરાજશ્રી કલ્યાણુવિજયજી મહારાજને વિનતિ કરતાં તેઓશ્રીએ શુદ્ધિ કરવા સાથે તિહાસિક દૃષ્ટિએ પ્રબંધ પર્યાલચના લખી તેમાં આવેલ ચરિત્રનાયકોનો પરિચય આપવામાં જે શ્રમ લીધેલ છે અને તેને લઈને આ અતિહાસિક અને કથાસાહિત્ય ગ્રંથની ઉપયોગીતા અને સુંદર સાહિત્યની અભિવૃદ્ધિ થઈ છે. આ ગ્રંથ માટે અનેક જૈન અને જૈનેતર પેપરોએ પ્રશંસા કરી છે. રયલ આઠ પેજી સાઠ ફોર્મ પાંચસે પાનાના ઉંચા કાગળ, સુંદર ગુજરાતી ટાઈપથી છપાઈ આકર્ષક મજબુત બાઈન્ડીંગથી અલંકૃત કરાવેલ છે. કિંમત રૂા ૨-૮-૦ કપડાનું બાઈન્ડીંગ પણ ત્રણ રૂપિયા. પોસ્ટેજ જુદુ'.
૦-૧૨-૦
૦-૮-૦
કલકત્તાવાળાના વિવિધ રંગોથી મનોહર ફટાઓ. નામ
કીંમત. નામ.
કોંમત. શ્રી નેમનાથ સ્વામીના લગ્નનો વરઘોડો. ૮-૧૨-૦ શ્રી છનદત્તસૂરિજી ( દાદા સાહેબ ) ૦-૬-૦ શ્રી મહાવીર સ્વામીનું સમવસરણ તથા છ લેસ્યા.
૦–૬–૦ ( શ્રેણિક રાજાની સવારી.
મધુબિંદુ.
૦-૬-૦ શ્રી કેસરિયાજી મહારાજ.
શ્રી પાવાપુરીનું જલમંદિર. ૦-૪-૦ શ્રી ચંદ્રગુપ્તના સાળ સ્વપ્ન.
૦-૮-૦
ચિત્રશાળા પ્રેસ પુનાવાળાના ફોટાઓ. શ્રી ત્રિશલા માતાના ચૌદ સ્વપ્ન. ૦-૮-૦ શ્રી મહાવીરસ્વામી.
૦-૮-૦ શ્રી સમેતશિખરજી સિદ્ધક્ષેત્ર . ૦-૮-૦ || સમ્મત્તશિખર તીથ" ચિત્રાવળી શ્રી રાજગિરિ સિદ્ધક્ષેત્ર..
૦-૬-૦ - સેનેરી બાઇન્ડીંગ સાથે. ૨-૮-૦ શ્રી પાવાપુરીજી સિદ્ધક્ષેત્ર. ૦-૬-૦ | જબુદ્વીપના નકશા રંગીન.
૬-૦ શ્રી ગિરનારજી સિદ્ધક્ષેત્ર.
૦-૬-૦ | નવતત્ત્વના ૧૧૫ ભેદનો નકશો. રંગીન ૦-૨-૦
| ન વાં તે યા ર થ ચે લ , શ્રી ગૌતમસ્વામી. ૦-૮-૦ શ્રી પાર્શ્વનાથ
૦-૬-૦ શ્રી પાવાપુરી જલમંદિર. ૦–૮–૦ શ્રી સમેત્તશિખરજી.
૦-૮-૦ લખ:શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir er Reg. No. B. 481. શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રગટ થતું માસિક પત્ર. E પુ. 30 મું. વીર સં. 2459. પાષ, આમ સ. 37. અક 6 ઠ્ઠો. સૌન્દર્યનો ઝરો 3 -SH=== - " ચિરસ્થાયી રહેનારૂં સો-દય એજ સાચું સૌન્દર્ય છે. રંગબેરંગી અને ઝીણાં-મુલાયમ સ્ત્રોમાં જે સુંદરતા ભાસે છે તેને એક છાબડામાં મૂકો અને અનુપમ સ્વાર્થ ત્યાગની સૂચક ખાદીને બીજા પલામાં મૂકા, ઝીણાં-પાતળાં-ચકચકિત વસ્ત્રોમાં કેવળ સ્થળ સૅદયે” છે, એ ક્ષણભંગુર છે. શુધ્ધ સ્વદેશી અથવા ખાદીમાં અનુપમ સ્વાર્થ ત્યાગ, પવિત્રતા, સાદાઈ અને કરોડો દેશ બાંધવા પ્રત્યેની પ્રેમાળ સહાનુભૂતિ ભરી હોય છે. એ આત્મિક સૌદર્ય છે, એટલે જ એ અક્ષય અને અતુલનીય છે. 98 શેઠ- જમનાલાલ બજાજ જેવા કુબેર અને નહેરૂ કુટુંબના સંસ્કારી અને સુખી સ્ત્રી પુરૂષ પણ જાડી—ખડબચડી ખાદી શા સારૂ વાપરતા હશે ? કારણ કે એમની દ્રષ્ટિ એમાં જ સ્થાયી સૌન્દર્ય, અને આનંદ અનુભવે છે. " = * * [ EE = === 1ST ~ EF= === ==[E] For Private And Personal Use Only