Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે! - કાંઈ કી
જો
૫૦ ૨૮ મું.
આશ્વિન. ||| અંક ૩ જે.
પ્રકાશક, શ્રી જેન આત્માનંદ સભા
| ભાવનગર
વીર સં.૨૪૫૬ આત્મ સ. ૩૫ ' વિ.સં.૧૯૮૬
મૂલ્ય રૂા. ૧)
૫૦ ૪ આના.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વિષયાનુક્રમણિકા.
...( સંધવી વેલચંદ ધનજી )...
૧ સાચી સમઝ.
૨ અસ્મિતા.
૩ જ્ઞાતિ અને તેના ૪ અધ્યાત્મવાદ....( વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ બી. એ. )
૫ સમવસરણ રચના. ...( માસિક કમીટી. )
૬ શ્રી શત્રુંજય તી ઉદ્દાર પ્રખધ
( આત્મવાસ. )
૭ કુમારપાળગૃત રહસ્યાત્મક પદ્યાનુવાદ. ( કસ્તુરચંદ હેમચંદ દેશાઈ. )
૮ વમાન સમાચાર.
♦ સ્વીકાર અને સમાલાચના...
...
...( મુનિ દર્શનવિજય )
ઉદય....( કલ્યાણુભાઈ દલસુખભાઇ ઝવેરી ખી. એ. )...
લીંટી ૯ ચૌરસ પાસે પુણૅ વિરામ મુકી વાંચવું.
લીંટી ૧૦ મૂળમાં પ્રથમને બદલે મૂળમાં જાડી ડાય.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
:
સુચના—આ માસિકમાં આવતા લેખ અને તે માંહેની હકીકત માટે અમેા સમ્મત જ
: :
...
:
For Private And Personal Use Only
...
૫૩
૫૪
૫૮
૫
i i
ભાવનગર ધી “ આનંદ” પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં—શાહુ ગુલામ≠ લલ્લુભાઇએ છાપ્યું.
૬૯
સુધારો.
ગયા ભાદરવા માસના અંકમાં સમવસરણુ રચનાવાળા લેખમાં પા. ૪૮ નીચે પ્રમાણે સુધારી વાંચવું.
७२
લીંટી ૧૪ ૨૬૦૦ ધનુષની મણિપીડ ને બદલે ૨૬૦૦ ધનુષ મધ્યપીઠ ' છે.
લીંટી ૧૬ અનુક્રમ અંતરને બદલે કુલ અંતર.
લીંટી ૧૮ ભગવાનના સિ’હાસનને પશુ ૧૦૦૦૦ પગથીયા ઢાય છે તેને બદલે તેને પગથીયા ઢાતા નથી પરંતુ માણુપીઠથી પગથીયા હોય છે,
e
૭૫
છ
માટે તેના લેખક જવામદાર છે હાઇએ તેમ માનવાનું નથી. ( માસિક કમીટી. )
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Toe Fea૯૯ શ્રી કેege New આમાનન્દ પ્રકાશ. ||
a fસે જોરમ यदुत भो भद्राः सद्धर्मसाधनयोग्यत्वमात्मनोऽभिलषद्भिर्भव. द्भिस्तारदिदमादौ कर्तव्यं भवति यदुत सेवनीया दयालुता न विधेयः परपरिभवः मोक्तव्या कोपनता वर्जनीयो दुर्जनसंसर्गः विरहितव्यालीकवादिता अभ्यसनीयो गुणानुरागः न कार्या
चौर्यबुद्धिः त्यजनीयो मिथ्याभिमानः वारणीयः परदाराभिलाषः આ પરિહર્તવ્ય ધનાઢિ १ ततो भविष्यति भवतां सर्वज्ञोपज्ञ सद्धर्मानुष्ठानयोग्यता ॥
उपमिति भवप्रपश्चा कथा-सप्तम प्रस्ताव.
પુત ૨૮ | વીર . ૨૪૧૬. બાધિન. આત્મ સં. ૨૧. * બં રૂ નો. ૦૪૦૦૦૦૦૦૦pc000
સાચી સમઝ.
સેઝઝઝી એશિઝીબ્રુગગગ «
સમઝાય જે ! સમઝાય જે ! સમઝાય !! સાચે માગ આ, નિશ્ચય જવાનું એકલા છોડી સકલ સંસગ આ; નિજ દેહ નારી સાથ સહુ પરિવાર રિદ્ધિ સર્વ. આ ઉપભેગ યોગ્ય વિના અહીં રહેશે પડ્યું તાત્પર્ય આ. ૧ માનવ પણું મૂશ્કેલ ! મૂક્તિદ્વાર ! ! સૂચન શાસ્ત્રનું
યોગી વિહારી માર્ગના મળવું કઠિન સત્પાત્રનું, ” કર શેાધ એ સપાત્રની બાજી હજુ છે ' હાથમાં, - ચૈતન્ય જડના ભેદને સમઝાવે વર્તન સાથમાં. ” ૨ • જડ વાસનાના પાસમાં કિસ્મત જવનની ના કરી, રઝળ્યો છતાં સુખ લેશ ના એ ચિત્ર નિહાળે ફી;
નિજ આત્મવત પ્રાણુ સકલ સિદ્ધાન્ત સાચા માનીને, ઉતારીએ આચરણમાં શરણે રહા સાનીને. ૩
વેરચંદ ધનજી.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પw
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ૧૦૦૦૦૦ ૐ અમિતા. શ્રુ ૪ %~~ ~ ~ ~8.
||
AS o o
F==
=
Jove
મ જેમ અજ્ઞાનતાના પડદા વધારે ઘાટા હોય છે તેમ તેમ સત્યની
તિ વધારે મંદ મંદ પ્રકાશે છે. એ અજ્ઞાનતાના પડદા દૂર
થાય અને સત્યનો પ્રકાશ જળહળે એ વિકાસ પદ્ધતિનું આદ્ય|
અંતિમ અંગ છે. એક બાળકની બુદ્ધિમાં જગતની વરતું પ્રત્યે
જેટલી અજ્ઞાનતા હોય છે તેટલોજ પોતાના અનુભવવાળી વસ્તુ ની હયાતી હોવાના સચેટ દાવા હોય છે અને તે જેમ જેમ પ્રવાહમાં ઘડાતો જાય છે તેમ તેમ પતે જે વસ્તુને માનતો ન હતો તે વસ્તુની પણ હયાતી હોવાનું કલ્પી શકે છે. શિશુના જીવનોલ્લાસમાં કામવાસના એ હરાયા ઢોર જેવી અપ્રસ્તુત વસ્તુ છે બલકે તેનું અસ્તિત્વ ન કરે તો પણ ચાલી શકે છે, પણ યુવાનીને વગ એ નગ્ન સત્યને કાનબુટ્ટી પકડીને કબુલ કરાવે છે અને સાઠ વર્ષ પહેલા તેજ બાળક અને વૃદ્ધ પદના વદીકા ઉપર બેસીને અનેક અનુભવોની તાલીમ લીધા પછી તે છે તે છે અને એ પણ છે એમ નિશ્ચયાત્મક કથન પ્રરૂપી શકે છે એટલે તેને એક દિવસે જે વરતુ હોવાના અવિશ્વાસ હતો અત્યારે તેજ વસ્તુની હયાતી માટે તેનું અંતઃકરણ સાફ સાફ સાક્ષી પુરે છે.
આપણે એ તારવી શકીએ છીએ કે અપાર જગતના દરેક પદાર્થો બે દિશા વાળા છે. રાત્રી અને દિવસ, નર અને માદા, પંડિત અને મૂર્ખ, આ બંને પદાર્થો જેટલા વિરોધી છે તેટલાજ સહભાવી છે અને તેટલાજ પ્રાચીન છે. આત્મિક વિકાસમાં પણ આવી જ અરિક નહિત છે, નથીના દૈતની ભાંજગડ છે જે દ્વત ભાવના શાબ્દિક વિશ્વને અન્યોન્યની અપેક્ષા દૂર કરતા આસ્તિકતા” અને નાતિકતા” એમ બે વિભાગમાં વહેંચી નંખાય છે.
જીવ છે, તેના સંસ્કાર વિધાતા, સ્વ સામર્થ્યથી પ્રેરાતા નિર્જીવ પૂવય-પાપ છે, સ્વ છે. નર્ક છે, 2 લીક ચેતનાવસ્થા છે, આ વિશ્વરિથતિ અનાદિ–અકળ છે. આ પ્રમાણે બધું પ્રતિ છે-છે એમ કહેવું તે આસ્તકતાનું પ્રાચીન લક્ષણ છે. જે વિચારોના વાતાવરણુંમાં અપેક્ષાવાદ કે સ્યાદ્વાદના પાયા મંડાયા છે.
જીવ નથી, પૂનર્જ મ નથી, જે છે તે અત્યારે મળ્યું તે જ છે આ વિચારમાળા પૂર્વકાલીન નાસ્તિકવાદના મૂળ ફરે છે જે મળ ક્કકાળથી રપએલા છે.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૫
અમિત. બીજી બાજુ વેદ-ઉપનિષદના પ્રારંભકાળમાં દષ્ટિકોણ રથાપી એ તો અનેકધા નો લાઈવ નારિત ના શબ્દોને છૂટથી ઉપયોગ થયો છે, જેની પૂર્ણ ભૂમિકામાં આગળ વધવાને અશકત નિવડેલા પામર પંડિતના અધુરા વિજ્ઞાનથી નાસ્તિકતાના પડદા જોરદાર બન્યા છે.
આધુનિક સાક્ષરો પણ આજ નિમિતનું મેરાઈયું કરીને ખુદ શંકરાચાર્યના બુદ્ધિ પ્રગભમાં જ પ્રચ્છન્ન બે ભાવનું પ્રતિબિંબ હોવાનું માને છે.
નાસ્તિકતાના સમર્થ સંરક્ષકે બાંકી વાઈઓ અને બી બી ! કહીએ તે વીસમી સદીના કહ્યા ડર બના મનુષ્યો છે. જે નકટ ન " ગણે, પાયે પુરુષ ન સ્વીકારે તેમ તેઓ પણ પુરૂ ની જ જળને અણુ નથી. તેઓ માત્ર માને છે કે સુર્ણ સુખે ખા, પી, માણુ અને ભગવ.
વર્તમાન યુગમાં નાસ્તિતામાંથી નવાંગ વેષધારી પ્રતિબીંબ સ્વરૂપે એક નવિન સમૂહને જન્મ થયો છે જેનું નામ છે “અમિતા”
અમિતા એટલે કાંઈક વિશેષ-ક્ષણિક વિધાન અને જેમાં “નિડતા” મુખ્ય છે એવું ક૯૫નાત.
આધુનિક જીવનની ધૂનમાં દોડનાર કે વી કમી સદીને નવલકથાકાર અમિતાને અરૂદવ નર્મદથી મ નશે. કેમકે તે પહેલાંના મનુએ પોતાની વાતમાં ના મૃત્યુ ભય ખડે કર્યો છે જ્યારે નર્મદે નવયુગ પ્રવર્તક બની સંસારની મેજ માણવાના પાઠો પ્રરૂપિયા છે. - કવિ નર્મદને નવયુગ પ્રવર્તક ઠરાવવો હોય કે દેષપૂર્ણ મનાવ હોય એ ગમે તેમ હોય પરંતુ આ શબ્દના ધ્વનિ (છળ ) થી તે નર્મદના વાકોમાં ઉપકિત અમિતાના સૂત્રે છે એમ એકંદરે ઠેકી બેસારવાનું લક્ષ્ય તો છે જ.
બટુભાઈ તો આ પાટલે કને લાલ મુન્શીને જ બેસારે છે પણ આ કળા ટાઈપ કેટલે અંશે સફળ છે તે તો ઉતાવળા સ્વભાવથી જ કહી શકાય.
“વર્તમાન પરિસ્થિતિને વળગી રહેવું, આગળ-પાછળની ચિંતા વર્જવી, આગળ પાછળ કે છે આ વિચારોમાં મૂર્ખાઈની સુગ લેવી, મૃત્યુની શબ્દ જાળથી ત્રાસવું નહીં. પૂનર્જન્મની ગડમથલમાં ભેજુ પકવવું નહી અને આ ભવ મીઠ પરભવ કોણે દીઠો”આ અમિતાભાવના વ્યાપક લણે મનાય છે.
પ્રથમ આ લક્ષણેની સત્યતા તપાસીએ. જે ઉપરત લક્ષણેને સત્ય કટિમાં મુકીએ તે પોતાના જીવનમાં માત્ર રમણી રસને લુંટનારા પામર વાસનાવાળા
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શી માત્માનંદ પ્રકાર.
એશઆરામ માટે મનુષાના લેહી તરસ્યા, અન્યાયની લાકડીથી કેર વર્તાવનારા, શોખને ખાતર નિષને રંસનાર તથા કુરતાના પ્રતિનિધિરૂપ મદાંધ રાજવીઓ અમલદારો અલ્લાઉદ્દીને મહમદ ગીજીઓ અને નાદિર બિરાદરોને આપણે ઉચ્ચ અભિલાષાના અધિષ્ઠાપકો તરીકે પૂજવા જોઈએ, પણ સખેદ માનવું પડે છે કે સામાન્ય જનતાની વાતતો દૂર રહી, માત્ર એક બાળકનું હૃદય પણ એ ભાવના ની હદમાં પગ મુકતાં અચકાય છે એના નામ સાં મળી સે કોઈ મનસ્વીનો અંતરામા કમકમી ઉઠે છે.
વેસ્યાઓ પણ પ્રરતુત લાક્ષણિકની કસોટીમાં દષ્ટિથી વધારે સ્વતંત્ર મનાય છે. જાણે ઉપરોકત કોટિની અસ્મિતાનું મિશન. પરંતુ એ માયાનું નામ સાંભળતાં સહુદય ગામડીઓ પણ થંભી જાય છે.
તો શું ? અમિતાના આ લક્ષણોને યથાર્થ કક્ષામાં મૂકી શકાય ? કેમકે તે નાસ્તિકતાના સીદ્ધી રીતે-ઉછરતા લીધા હોય એવો સ્પષ્ટ આભાસ થાય છે તે પછી તે લક્ષણે અમિતાના પણ યથાર્થ લક્ષણે કેમ બની શકે ?
હું તો આ લક્ષણોને તદ્દન અપૂર્ણ અધુરી અણઘડના આથર જેવા માનું છું, કેમકે “અમિતા” શબ્દ જ એમ વનિત કરે છે કે “આવતી કાલનો વિચાર કરવો એ પણ નબળાઈનું જ પડખું છે, તો પછી આખા ભવનો વિચાર કરવો શા માટે ? બસ, વર્તમાન પળને જ આ સેકંડને જ વળગી રહેવું એજ સાચી અસ્મિતા છે એજ આસ્તિકતા નાસ્કિતાથી નિરાળી ભાવના સૃષ્ટિ છે” બાકી તો જેમ જેમ તર્કણને ભવિષ્યવાદના બેજા નીચે દાબીએ છીએ તેમ તેમ આસ્તિતા કે નાસ્તિકતાના દરમાં ઘસડાતી જાય છે.
આ ઉપરથી એ નિતાંત તારવી શકીએ છીએ કે ભવિષ્યનો વિચાર કરવો એ અસ્મિતાની ન ગી છતા છે.
સીમાડે પડેલ મહાશય-હારવટીઓ જેમ ખાવું પીવું અને બાલબાને રમાડવા તેને નિરૂપયોગી માને છે તેમ અમિતાના વ્રત ધારીને નારીપૂજન અને ધન સંચય પણ નકામા ભાસે છે. અમિતાના સામ્રાજ્યમાં આવશ્યક વસ્તુથી પિતાનું કાર્ય સાધવું અને નિરૂપયેગી થતાં તેજ વસ્તુને ત્યાગ કરે, આવી રીતે દરેક વસ્તુને સ્વીકાર અને ત્યાગ સુલભ છે. સ્ત્રીએ પણ આજ કોટિની વસ્તુ છે તે પછી સ્ત્રી એ સર્વદા પૂજય છે, અતિશય આરાધ્ય છે, આ ભાવનાને આતિકતાની આછી છાયા પડે તોજ ઈષ્ટ માની શકાય. અર્થાત્ અમિતામાં ભવિષ્ય કાલીન વિચારની અપેક્ષાએ સ્ત્રીનું સ્થાન મૃગજળ જેવું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમિતા. ભવિષ્યમાં તવંગર થવા માટે ધનની પાછળ મચી રહેવું એ આસ્તિકતાની અનેખી આભડછેટ છે.
રોગથી નાસભાગ કરવી, રોગની ચિંતાથી પ્રાપ્ત ભેગોને ત્યાગ કરે, કચવાટથી ઈચછાનિરોધ કરી સંતેષ વાળ અને સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહીએ કે આડકતરી રીતે મૃત્યુથી દૂર રહેવા પ્રયત્ન કરો, મૃત્યુકારક નિમિત્તથી ચેતતાં રહેવું આ એક પ્રકારની આસ્તિક સ્વભાવમાંથી ઉતરી આવેલ મને વૃત્તિ છે.
મૃત્યુ જીત્યું છે એમ કહેવું તે સહેલ છે, પણ લક્ષમી-લીલા-પત્ની મેટર– મીકતને કઈ લુટે તો પોતે મૌન રહે. માત્ર શેખી કરે તે પોલિસની સહાય માગે. મૃત્યુંજય મંત્રને આજ ખરે અધિકારી કે? - કોઈ પિતાને લુંટવા કે મારવા આવે તો તે બિચારી અમિતાની ભાવનાજ લુંટાઈ જાય છે. અસ્મિતા યુગ પ્રવર્તક જ આ પ્રસંગે સામાને “ભાઈ સાહેબ” ના વિશેષણથી વધાવે, સાથે સાથે પિતાની ભૂલની જાહેર માફી માગે. મૂર્ખાઈની લેખિત કરગરી આપે, પછી કદાચ જેર કરે તે કાયદાની કલમ શેધતાં માથું ખેળવા પુરતું જ. અથવા સાચા અમિતાનિષ્ઠને હેરાન કરવા, અમિતાભાવથી ભ્રષ્ટ કરવા કેરટનું શરણ લેવામાં જ, આ બંનેમાં અસ્મિતાને લાયક વિધાયક કોણ? લુંટારો કે લુંટાએલે ? જરૂર આ પ્રશ્ન અસ્થાને છે એમ નથી પણ સમપંકે છે, ગૂઢ છે.
ટૂંકમાં કહી શકાય કે આ અણ ઉકેલ કેયડામાં તે આસ્તિકતાનાજ ગેબી પડદા છે.
અસ્મિતાના પ્રવર્તકને ધન કુટુંબ કે સ્ત્રીનું મમત્વ હોવું ન જોઈએ. સારું શરીર કાળું છે, ઘેલું છે, ગભરું છે, કર્કશ છે, અક્કડ છે એ દેહમેહનજ જોઈએ. તેને તે જોઈએ માત્ર ખરો આનંદ! આનંદ !! અને આનંદ!!!
લી. મુનિ દર્શનવિજય.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ આત્માન પ્રકારે. FEEEEEEEEEEEE
કે જ્ઞાતિ અને તેનો ઉદય થી B EFFFFFFF
(ગતાંક પ્રથમના પાના ૧૪ થી શરૂ.) વ્યકિતને કુટુંબમાં સમાવેશ થાય છે, કુટુંબ એ જ્ઞાતિનું અંગ છે અને
જ્ઞાતિ એ સમાજની એક પ્રકારની સંસ્થા છે. જ્ઞાતિ કુટુંબ સમાજ જ્ઞાતિ અને વ્યકિત ઉપર કેટલેક કાબુ અને સત્તા ધરાવે છે અને કુટુંબ અને તેવી જ સમાજ એ જ્ઞાતિ ઉપર સારસાઈ ભગવે છે. વ્યકિત વ્યકિત ઉ૫૨ આથી કેટલીક બેડીઓ પડે છે અને તેથી વ્યકિત
સ્વતંત્રતાના મુખ્ય સિદ્ધાન્તોને હાનિ પહોંચે છે કેટલીકવાર તે પોતાના અંત:કરણના ફરમાનેને પાછળ મુકી જ્ઞાતિબંધનેને તાબે થવું પડે છે, અને તાબે નહીં થનારને કેટલીક જ્ઞાતિ બહિષ્કાર પણ કરે છે, આજ કારણને લીધે જ્ઞાતિને વ્યકિત અને કુટુંબ પ્રત્યે કેટલીક જવાબદારીએ અને જોખમદારી રહેલી છે. કુટુંબહિત અને રક્ષણ કરવાનું જ્ઞાતિ માટે જરૂરનું છે. તેના સુખ અને દુઃખ વખતે તેને ચગ્ય મદદ આપવી પડે છે. આથી વ્યકિત અને કુટુંબ જ્ઞાતિ તરફથી લાભ અને ગેરલાભ મેળવે છે. જે વ્યકિત કે કુટુંબમાં બહુ સામ હોય તે તે જ્ઞાતિ ઉપર પિતાની લાગવગ ચલાવી શકે છે અને તેના વિચારો જ્ઞાતિ ગ્રહણ કરવા તૈયાર થાય છે. આમ એક બીજા ઉપર દરેક જણ રાજ્ય ચલાવે છે, બહુ જ્ઞાતિએ મળી સમાજ થાય છે. જ્ઞાતિ એ સમાજનું અંગ છે. સમાજનાં સામાન્ય નિયમને અનુસરી જ્ઞાતિ તેના ધારા નિયમોમાં કેટલાક ફેરફાર કરે છે. જ્ઞાતિના કેટલાક ફેરફારો સમાજ ઉપર પણ અસર કરી શકે છે. આ રીતે સમાજ એ જ્ઞાતિઓનું સમેલન છે. હિંદુસમાં
ની કેટલીક જ્ઞાતિઓના ઘણખરા રીતરિવાજો અને ધારા નિયમ એક સરખા અને સામાન્ય હોય છે. સમાજ સુધારણાને આધાર જ્ઞાતિ કુટુંબ અને વ્યકિતના ફેરફારમાં સમાએલો છે તે આપણે હવે પછી વિચારીશું.
આપણું હાલનું સાંસારિક જીવન વિષમય અને અસંતેષી બન્યું
* નોટ-ઉપકત વિષય અમદાવાદ વિશા ઓસવાળ જ્ઞાતિ માટે માંગવામાં આવેલ નિબંધ છે, જેના લેખક કલ્યાણભાઈ દલસુખભાઇ ઝવેરી બી. એ. છે. જે વર્તમાન કાળની જ્ઞાતિઓ માટે ઉપયે.ગી જાણ લેખક મહાશયને ઉપકાર માની પ્રસિદ્ધ કરવા રજા લઈએ છીએ.
(માસિક કમીટી. )
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાતિ અને તેના ઉડ્ડય.
પહ
આપણા
સારિક
જીવન
અસર.
છે. જ્ઞાતિમાં અશાંતિ અને અંધાધુંધી નજરે પડે છે. સાંથેડીજ નાતામાં તેના ધારાએ અને રીતિરવાજોનો પુરેપુરા અમલ થાય છે. જ્ઞાતિ બંધારણ આને લઈને શિથિલ અને ઉપર જ્ઞાતિની મેાળુ પડયુ છે. ધારાએ પણ નિર્માલ્ય અને કીમત વિનાના લેખાય છે. આથી આપણાં સાંસારિક જીવનમાં પણ કેટલેક અ ંશે શિથિલતા આવી છે. કેટલાક કાયદાઓ આપણે સજા ખસ્યા વિના તાડી શકીએ છીએ અને તે કાયદાઓના અનાદર કર વામાંજ માટાઇ સમજાય છે. જો આવા પ્રકારના કાયદાએ રાખવા હાય તે તેના યાગ્ય રીતે અમલ કરાવેા; નહિ તે તેને દૂર કરવા જરૂરના છે, કારણકે કાયદાએ તેાડવામાં જે માટાઇ મનાતી હાય તા તે કાયદાએની અગત્ય પણ કશી નથી. નામની મેાટી કાયદા પોથી રાખવાથી કાંઇ પણ લાભ થવાના નથી. યેાગ્ય બંધન હાય:તે જ તના સારી રીતે લાભ થઇ શકે છે, નહીં તા વિશેષ હાનિ કરે છે. સુધારાના વાતાવરણે વ્યાજબી રીતે જ્ઞાતિ બંધારણમાં કેટલાક ગામડાં પાડયાં છે અને તેને રીપેર કરી જ્ઞાતિ બંધારણ મજબુત અને આદર્શો મય બનાવવું જરૂરનુ છે. જ્ઞાતિના જુલ્મી અને ગેરવ્યાજબી કાયદાઓના આશરા લઇ જ્ઞાતિમાં કેટલાક ગુન્હા અને પાપ કરવામાં આવે છે; જ્ઞાતિબં ધુએ ઉપર કેટલાક અત્યાચાર અને ક્રૂરતા વાપરવામાં આવે છે. આ કારણને લીધે આપણા જીવન ઉપર ઘણી ખરાબ અને ન ઈચ્છવા જોગ અસર થાય છે. આપણી નીતિ અને આચાર વિચાર ખેાડવા લાયક અને તેા નવાઇ જેવું નથી. માટે આમાં કેટલેાક સુધારા કરીશુ તે જ આપણું જીવન સુધરશે જ્ઞાતિ ઉત્ક્રય બની શકશે.
જ્ઞાતિમાં પેઠેલા કેટલાક સડા નાબુદ કરવા કેટલાક તરફથી ભંડ ઉઠાવવાની પદ્ધતિના ઉપયોગ કરવાનું સૂચન થાય છે. મકાજ્ઞાતિ સુધાર-નને પડેલાં ગાબડાં માટે તેને તેડી પાડવાના ઉપદેશ થાય છે. ણાના મા. રીપેર કર્યા પછી તેની કેવી સ્થિતિ રહે છે તેની રાહ જોવા દર કાર કરવામાં આવતી નથી. આ નિયમવાળા માણસા પાશ્ચાત્ય સુધારાના મર્મ જાણ્યા વગર તે સુધારા આપણા દેશમાં એકદમ દાખલ કરી દેવા ઇચ્છે છે અને પ્રથમ જ્ઞાતિ બંધારણ તેાગ્યાથી જ ત્રીજા સુધારા બની શકશે તેવું કહે છે. પણ ખરી વાત તા એ છે કે શાંતિના ચાલુ રિવાજે શા ઉદ્દેશથી કરવામાં આવ્યા છે તે ઉદ્દેશે પ્રથમ સંપૂર્ણુ` રીતે તપાસ્યા પછી જ જ્ઞાતિ સુધારણ!નું કાર્ય હાથ ધરવું જોઈએ, હુ ંમેશાં ઉદ્દેશ અને કારણુ વગર કાર્ય સંભવતું નથી, માટે સુધારા કરવા પહેલાં ઉદ્દેશેા નક્કી કરવા એ ખાસ અગત્યનુ છે. આપણા શાસ્ત્રોમાં અનુષ્ય જીવનના ઉદ્દેશ અનુક્રમે ધમ અર્થ કામ અને મેક્ષની પ્રાપ્તિ છે. અને
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
e
શ્રી આત્માન પ્રકાશ તેથી જ્ઞાતિમાં કઈ પણ ન સુધારો દાખલ કરતા પહેલાં આ ઉદેશે કેટલે દર
જે તેનાથી સધાય છે તેનો સંપૂર્ણ વિચાર કરવો જરૂરનો છે. આ હેતુ ફેશન અને કપડાંની ટાપટીપથી સધાઈ શકે નહી એ દેખીતું જ છે. અને તેથી તેવા પ્રકારનો સુધારો તે સુધારો નહીં પણ કુધારો છે. પશ્ચિમના સુધારાનું રજેરજ અનુકરણ કરવું એ આજ કારણને લઈને નથી. સ્વામી વિવેકાનન્દ કહ્યું છે કે: “વિદેશી સમાજોની કાર્ય પદ્ધતિ ગ્રહણ કરવાને પ્રયાસ નિરર્થક છે. હિંદમાં તે પદ્ધતિ અશકય છે અને તે અશક્ય છે એટલા માટે આપણે ઈશ્વરનો આભાર માનવો જોઈએ. આપણે આપણું સમાજને મારી અમળાવી તેનું વિદેશી સમાજમાં રૂપાંતર કરીશું નહીં. અન્ય પ્રજાઓની સંસ્થાએ પ્રત્યે હું ધૃણાની નજરથી જેનો નથી. તે સંસ્થાઓ તેમને માટે ઉપયુકત છે પણ આપણે માટે નથી. જે વસ્તુ તેમને માટે મીઠાઈની ગરજ સારતી હોય તે આપણે માટે ઝેરની ગરજ કેમ ન સારે? પહેલો પાઠ તો આજ શીખવાનો છે. માટે સુધારકોએ નાશ કરવાની રૂઢિને ત્યાગ કરી વચલે વ્યાજબી અને ચોગ્ય માર્ગ ગ્રહણ કરવાની જરૂર છે. થોડા મતવાળા સુધારાઓ અને ફેરફારો પ્રથમ દાખલ કરવા જોઈએ અને જે ફેરફાર કરવા જતાં લાંબો મતાંતર થતો હોય તે ફેરફારોને તાત્કાલિક મોકુફ રાખી તેને માટે જુના વિચારવાળાઓને સમજાવવા જોઈએ. સુધારણાના માર્ગમાં માંડવાળની પદ્ધતિ ઘણું લાભદાયી છે. ચુસ્ત જુના વિચારવાળાઓ સાથે રહી રફતે રફતે જ્ઞાતિ સુધારણાનું કાર્ય કરવામાં આવે તો માર્ગ ઘણે સુલભ અને સરળ બનશે. આપણું અમદાવાદના પ્રખ્યાત સુધારક રાવબહાદુર લાલશંકરની સલાહ વ્યાજબી જ છે કે; જે કાર્ય કરવાનું છે તે લોકોની સાથે રહીને જ કરવાનું છે, તેમનાથી છુટા પડી જઈ કરવાનું નથી.
વિલાયતની બાહ્ય રૂઢિઓ દાખલ કરવામાં, ફેશનબાઈના ગુલામ બનાવવામાં, કપડાંની હેટી સીલાઇ આપવામાં, ટાપટીપ કરીને આકર્ષક
બનાવવામાં, વિના જરૂર શેખની ખાતર દંભી ખર્ચ ખરે સુધારો કરવામાં, બીરકીટ અને ચાહ લેવામાં, ઘરને વિદેશી બિ? નજરૂરી ચીજોથી શણગારવામાં, કોટ, પિન્ટ, કોલર,
ટાઈ પહેરી હાથમાં સટીક રાખી ડોલતાં ડોલતાં ચાલવામાં અને સાહેબ સલામમાં કાંઈ સુધારો નથી. સુધ રે તે એ જોઈએ કે જેથી આપણે હાલ છીએ તેથી વધુ ચારિત્રવાન નીતિવાન બનીએ. આપણી સુખ સગવડમાં વધારે થાય અને અર્થ વિનાની કેટલીક તકલીફો દૂર થાય. આપણુ રીતરિવાજોમાં જે ખરેખર ઢગ અને ફારસ સમાન હોય તેને દૂર કરવાં એ ખરેખર સુધારો છે. પછી તે એપ્સ ચીજ છેડો બીજી ગ્રહણ કરવી તેમાં સુધારો
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
જ્ઞાતિ અને તેના ઉદય.
૧
નથી પણ માત્ર સારા કે નરસા માટે ફેરફાર છે. વળી આપણી જ્ઞાતિમાં હાલમાં જે જે રિવાજો પ્રચલિત છે તે જે વખતે શરૂ થયા ત્યારે તે સમયના સંજોગાને અનુસરી કાઇ પણ ઉદ્દેશને લીધે જ થયા હેાવા જોઇએ, તેટલા માટે તે ઉદ્દેશની બરાબર તપાસ કરી તે ચેાગ્ય હાય તાતેને સધાય એવી રીતે જ સુધારા થાય તે તે જં કાયમના રહી શકે. આપણા લેકે સંકુચિત વિચારના છે અને જીનાને ચુસ્તપણે વળગી રહેવાની વૃત્તિવાળા છે. તેમને સારાંસારના નિર્ણય કરવા માટે જોઇતી દલીલે। અને સમજુતી પૂરી પાડી ફેરફાર કરવાની અગત્ય બતાવવાની જરૂર છે. આપણું તે સ ખોટુ અને પરદેશી તે સવ સારૂ એ ન્યાય ઉપર સુધારા કરવા જતાં ખરા સુધારા બની શકશે નહીં અને કાયમને માટે ટકી શકશે નહીં. ખરા સુધારા તે સર્વને લાભદાયી અને સર્વમાન્ય બનશે,
સુધારા માટે ચર્ચા.
કયા કયા સુધારાની જ્ઞાતિમાં જરૂર છે અને જ્ઞાતિમાંથી કયા કયા સડા દૂર કરવાના છે તેના વિચાર કરવાની જરૂર છે. પ્રથમ વિચાર, ચર્ચા અને પછી કાય અને તેના અમલ સંભવે છે. દરેક જ્ઞાતિમાં તે સ’બધી વિચારા દર્શાવવા અને ચર્ચા કરવા માટે એક મડળ હાવુ જોઇએ. અને સાધન અને સગવડ પ્રમાણે અમુક સમયને આંતરે સભાએ ભરવી જોઇએ. તેમાં જે જ્ઞાતિ ઉપયાગી વિષયેા હાય અને જ્ઞાતિમાં જેને માટે આછા મતભેદ હાય તેને જ્ઞાંતિના ધારા બાંધનારી મંડળી ઉપર વિચાર માટે માકલી આપવાથી જ્ઞાતિના ધારા બાંધવામાં ઘણી મદદ મળી શકશે. આ રીતે દરેક પ્રશ્નની સઘળી ખાજુ તપાસી શકાશે અને શાંતિથી દરેકને પુષ્ટિ આપનારી દલીલા અને રદીયા રજુ થશે. એથી સારાસારની વ્યાજબી તુલના કરવાનું હેલુ થશે એટલુ જ નહિ પણ સસાર સુધારાની કેટલીક ગુચા આપણે હેલાઇથી ઉકેલી શકીશું. સમાન આચાર વિચારવાળી જ્ઞાતિ પરિષદ્ રૂપે એકઠી મળી સુધારાએ દાખલ કરાવવા પ્રયત્ન કરશે તેા સમાજને ઘણા લાભ થશે એ નક્કી સમજવુ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુધારા ક રીતે ?
સુધારા જ્ઞાતિમાં દાખલ કરવાની આપણે ઉપર બતાવી ગયા તે રીત છે એમ નથી, પણ બીજી કેટલીક પદ્ધતિ છે. તે આપણે હવે જોઇશુ. જ્ઞાતિને સ ંબ ંધ રાખતા કેટલાક કાયદાઓસુધારાએ રાજ્યના કાયદાથી દાખલ કરવામાં આવ્યેા છે. કેટલાક સમાજ વિચારકે આ રીતે સુધારા દાખલ કરવાની વિરૂદ્ધ છે અને કહે છે કે ‘ કાયદાથી સુધારા દાખલ કરવાની રીત સાદી છે એટલુ જ નહિ પણ જલદી અસર કરનારી છે કારણુ કે તેના અનાદર કરનારને રાજ્ય તરફથી સજા અને આદર કરવા માટે સહાય મળે છે, એ વાત ખરી છે પણ તેથી લેાકેા ઉપર ઉંડી અસર થતી નથી અને
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુર
શ્રી આત્માન પ્રકાશ. કેટલીક વાર તે કાયદાનો ભંગ કરવાથી થતી સજા પણ ભેગવવા તૈયાર થાય છે. આ રીતના ફરજીયાત કાયદાઓ ગાયકવાડી રાજ્યમાં દાખલ થયા છે અને તેને ઘણી વાર ભંગ થતો આપણે સાંભળીએ છીએ. વળી બીજી રીત તે એ છે વ્યક્તિનો સુધારો દાખલ કરી તેને જ્ઞાતિમાં નમુના રૂપે બતાવ એ છે. સૌથી સારી રીતે તે એ છે કે સુધારો કરવાની વૃત્તિને પુરત ટેકે આપી લોકોના વિચારને ખીલવવા અને સુધારાની જરૂરીયાત સાબીત કરી બતાવવી. આ રીતે સુધારાઓ દાખલ થવાથી તે ઘણું ઉંડા જશે અને મજબૂત બનશે એટલું જ નહિ પણ લાંબા કાળ સુધી ટકી રહેશે.
જ્ઞાતિને ઉદય કરવાની અભિલાષાવાળા ભાઈઓએ પશ્ચિમ દેશના સુધારાના ઇતિહાસને અભ્યાસ કરવો જોઈએ. અને તેમાં સમાએલા મુખ્ય સિદ્ધા
જો તારવી જેટલે અંશે આપણા રીતરિવાજોને અને દેશની જ્ઞાતિ અને સ્થિતિને અનુકૂળ હોય તેટલે અંશે તેને જ્ઞાતિ સુધારણામાં સુધારક, ઉપયોગ કરવાની જરૂર છે. વળી આપણું દેશની પ્રાચીન
સંસ્કૃતિનો ખાસ અભ્યાસ કરવાથી આપણી જ્ઞાતિઓના મુખ્ય આશો અને ઉદ્દેશોને કયા સુધારા માફક આવે અને બંધબેસ્યા છે તે વિચારવાથી ઘણે લાભ થશે. મુખ્ય બીનાઓ અને મુદ્દાઓ વિનાનું જ્ઞાન શુષ્ક છે અને સુધારાની ખાલી વાતો કરી અટકી જવું વ્યાજબી નથી. કહેવાતા સુધારકોએ સમજવું જોઈએ કે દુનિયાને સુધારવા પહેલાં કે પોતાના વિચારોની માફક વર્તવાનું કહેતાં પહેલાં પ્રથમ પોતે સુધરવું જોઈએ અને પોતાના વિચારો પ્રમાણે વતી દાખલો બેસાડવો જોઈએ. કારણ કે વ્યકિતને સુધારો તે સમાજને જ સુધારે છે. જે મક્કમ અને દ્રઢ મનના સુધારકો પતે કાંઈ વ્યવહારિક કરી બતાવશે તો બીજા જ્ઞાતિબંધુએ પિતાની મેળે તેમાંથી એગ્ય વર્તન કરવાનું શિક્ષણ મેળવશે, આ રીતે સુધારાને જોઇતી ફુર્તિ મળશે. વળી આપણે ગીતાનું વાય બલવું જોઈતું નથી. ચવવાંચરત્તિ શ્રેષ્ઠ તત્તવેત્તર ગન | શ્રેષ્ઠ પુરૂષ જે કાંઇ કરે છે તેનું બીજાઓ અનુકરણ કરે છે. આપણું દેશમાં હજુ કેટલીક જ્ઞાતિમાં પૈસાવાળા શ્રીમતિ જ શ્રેષ્ઠ વર્ગમાં ગણાય છે, તે જે સુધારાઓ કરે છે તેનું સામાન્ય માણસે અનુકરણ કરે છે. શ્રીમતા પિતાના સંજોગોને અનુ સરીને સુધારા કરે એ સ્વાભાવિક છે. તે જે સુધારાઓ કરે છે તે કેટલીક વાર જ્ઞાતિ બંધુઓ ઉપર બંધનકર્તા થઈ પડે છે અને જયારે કોઈ સામાન્ય માણસ નછ સુધારે પણ કરી શકતા નથી અને પ્રયત્ન કરે છે ત્યારે કહેવામાં આવે છે કે ફલાણા ફલાણુ શેઠ તે આમ નથી કરતા અને તું કણકે સુધારે કરવા નીકળી પડયા છે. સુધારો કરવાને ઈજારે એકલા હોઠીઆઓ કે કેળ વાએલાઓ માટે નથી પણ સાદી સમજવાળા બુદ્ધિશાળી અનુભવી વિચા
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાતિ અને તેને ઉદય.
કે માટે છે; કારણ કે કેઈપણ સુધારે દાખલ કરનારના ઉપર ઘણું ગંભીર જોખમદારી રહેલી છે. તેમણે પોતાના સ્વાર્થના કે બીજા કોઈના લાભ માટે સુધારો દાખલ નહિં કરતાં આખા જનસમાજને ઉપયોગી સુધારો દાખલ કરવા પ્રયત્ન કરે. જે મનુષ્ય વિચાર કરવાની શક્તિ ધરાવે છે અને કાર્ય કરવાની કુશળતા અને હિંમત દાખવી શકે છે તે ખરે સુધારક થવાને લાયક છે. આવા લાયક સુધારકે જ્ઞાતિ ઉદય તેમની દ્રષ્ટિ સમીપ રાખી જે કાંઈ કાર્ય આદરશે તેમાં ફતેહમંદ થશે એ નિર્વિવાદ છે.
જ્ઞાતિ સુધારણાનો માર્ગ અંકિત કર્યા પછી હવે જ્ઞાતિઓમાં ચાલતા કેટલાક કુરિવાજો નાબુદ કરવા પ્રયત્ન કરવાની જરૂર છે. દેખાદેખીથી કાર્ય
કરવાની પદ્ધતિને લીધે કેટલીક જ્ઞાતિઓમાં કેટલાક ફેરજ્ઞાતિમાં કેટલાક ફરે કે કુરિવાજો દાખલ થએલા છે અને તે વખતે જરૂરીસુધારાઓ, યાતને સદગુણ તરિકે ગ્રહણ કરવામાં આવે છે. પ્રથમ આ
પણું લગન પદ્ધતિ તપાસીશું તે તેમાં ઘણે ગોટાળા દાખલ થએલે જણાશે. વર કન્યાની ઉમર કે સમાનતાનો વિચાર કર્યા વિના જેમ તેમ લગન કરી દેવામાં આવે છે અને તેથી ઘણી વાર કજોડાં થાય છે. લગ્નની ઉચ અને પવિત્ર ભાવનાનો બીલકુલ વિચાર સરખે પણ કરવામાં આ વતા નથી. સ્વ. વેદ્ય અમૃતલાલ સુંદરજી પઢીયાર લખે છે કે –“ લગ્ન એટલે આ જીંદગીનું સુખ. લગ્ન એટલે જુદા જુદા અર્ધા અર્ધા રહેલા આ સાયને એકતા–પૂર્ણતા. લગ્ન એટલે આત્માની ઉન્નતિ કરવાને રાજ
. લગ્ન એટલે પિતાના સ્વાર્થો તજી પરમાર્થો શીખવાની શાળા, લગ્ન એગની આબાદિ વધારવાના ઉપાય, લગ્ન એટલે જીદગીમાં મીઠાશ લાવવાનો કિમીએ; લગ્ન એટલે મહાયજ્ઞ.” આ ઉ૫રથી આપણે જાણી શકીએ છીએ કે મનુષ્ય જીવનમાં લગ્ન એ નાનીસુની બાબત નથી કે જેમાં સારાસારને કાંઈ પણ વિચાર કર્યા વિના વરકન્યાને લગ્નની મજબૂત અને કાયમી ગાંઠથી છેડી શકીએ. કેટલીક નાતેમાં તો કન્યાની ક મુરતીઆની એટલી બધી અછત હોય છે કે તેને લીધે કન્યાવિક્રય, વરવિણ્ય કે સાટાપાટી કરવામાં કાંઈ પણ હીણપદ મનાતું નથી. તેમાં વળી કન્યાવિક્રય વિશેષ થાય છે. થોડા હજારેની કેથળીઓ ખાતર નાની ઉગતી બાળાઓને તેમના નિર્દય માબાપે પચાસ કે સાઠ વર્ષના આધેડ પુરૂ સાથે પરણાવી દે છે. કારણ કે તેઓ જાણીને જ બેઠાં છે કે, “દીકરી અને ગાય, જ્યાં દોરે ત્યાં જાય. ” આથી પિતાના માબાપના સ્વાર્થ અને મૂર્ખાઈ ખાતર બિચારી બાળાઓ ટુંક સમય દુનિયાનું દુ:ખ ભોગવી ત્રાસદાયક ભડકાવનારૂં વૈધવ્ય પ્રાપ્ત કરે છે અને જીંદગી સુધી એશીયાળું અને રોદણાં રોવરાવનારૂં જીવન ગાળે છે. વળી આપણા દેશમાં વિધવાઓ વધી પડવાનું
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માન પ્રકાશ. બીજું કારણ બાળલગ્ન છે. સમાજ વિનાના બાળકોનાં લગ્નોમાં અને પુતળા પુતળીનાં લગ્નમાં નહિ જેવો ફેર છે એમ કહેવું કાંઈ ખોટું નથી. માબાપ હા લેવાની ખાતર પિતાનાં કુમળાં અને નાજુક બાળકોનું ભાવિ જીવન ખારૂં બનાવે છે. સને ૧૯૧૧ ના વસ્તિપત્રકમાં રજુ થયેલા નીચેના આંકડાઓ તરફ ધ્યાન ખેંચવાની જરૂર છે.
આખા હિંદની ૧૩ લાખ જેની વસતીમાં પંદર વરસની અંદરની ૮૦૬ વિધવાઓ છે. હિંદુ કેમમાં પાંચ વર્ષની અંદરની ૧૪;૭૭૫; ૫ થી ૧૦ વર્ષની અંદરની ૭૭૫૮૫ અને ૧૦ થી ૧૫ વર્ષની અંદરની ૧૮૧૫૭ વિધવાઓ છે. એકલા મુંબાઈ ઇલાકામાં ૧૦ વર્ષની અંદરની ૧૭૫૮૩ વિધવાઓ છે.
વિશેષમાં આપણું સ્ત્રીઓની શારિરિક સ્થિતિ ઘણું કડી થઈ ગઈ છે. બાર વર્ષની કાચી વયે જે બાલિકાઓ માતા બને છે તે કે જીદગી ભેગવી
મરી જાય છે;” અને તેથી સ્ત્રીઓનું મરણ પ્રમાણ વિશેષ"થતું જાય છે માટે લગ્નની વયમાં ફેરફાર કરવાની ઘણું અગત્ય છે. દરેક જ્ઞાતિએ લગ્નની લાયકાત માટેની ઉમર વધારવી જોઈએ. અને બાળલગ્ન થતાં અટકાવવા દરેક જાતના પ્રયાસ કરવા જરરના છે. . દેખાદેખીથી લગ્ન અને મરણ પ્રસંગે શકિત વિના ફરજીયાત જમણવાર કરવામાં મોટાં ખર્ચ કરવામાં આવે છે. તે બંધ કરાવાં જોઈએ. હાલમાં ચાલતી સત મેંઘવારીમાં પણ જમણવાર કર્યા વિના છુટકે થતું નથી. જે જ્ઞાતિમાં આવાં બંધને હોય તે દૂર કરવાં જોઈએ. અમદાવાદ શ્રીમાળીની જ્ઞાતિએ એ બાબતમાં ઘણું શુભ પગલું લીધું છે અને શકિત હોવા છતાં પણ અમુક સંખ્યાના માણસે કરતાં વધુને જમણુ આપવું નહિ. આને બીજી વાત એ ધડો લેવો જોઈએ, વળી જમણવારની પદ્ધતિમાં પણ કેટલાક ફેરફાર કરવાની જરૂર છે. ખાદ્ય પદાર્થોને હદપારને બિગાડ અને ગેરવ્યવસ્થા જ્ઞાતિજનની મીઠાશ ખેંચી લે છે, અને તેમને પ્રત્યે તિરસ્કાર પેદા કરાવે છે.
કેટલીક વાતોમાં એટલો હદપારનો રડવા કુટવાને અને છાતી કુટવાનો રિવાજ છે કે કેટલીક સ્ત્રીઓ તો ત્યારપછી કેટલીક વખત માંદગી ભોગવે છે. કાઠિયાવાડમાં આ રિવાજ ઘણો પ્રચલિત છે તે તેમાં સુધારો કરવાની જરૂર છે. રોજ એ પ્રમાણે રડવા કુટવા કરતાં ધર્મ કથાઓ વંચાય તો ઘણે સારો બાધ થશે અને તે સ્ત્રીઓને સુધારવામાં પણ કાંઈક મદદગાર થઈ પડશે.
આ પછી લેખક મહાશય અમદાવાદની પોતાની વિશાઓશવાળ જ્ઞાતિના સં ૧૯૧૮ ના રિપોર્ટમાં વસતી પત્રક ઉપર ટીકા કરતા જણાવે છે કે ૮૩૭ પુરૂ
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
અધ્યાત્મવાદ.
અધ્યાત્મવાદ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહુ બી. એ. ( ગતાંક પૃષ્ટ ૫૧ થી શરૂ )
ભારતવર્ષાના નવયુવકાએ ઉપયુ ક્ત ખામતમાંથી ખાધલેવા જોઇએ, તેને પુરેપુરૂ સમાધાન થવું જોઇએ કે પ્રમાદિની પાર્થિવ શક્તિની અપેક્ષાએ આધ્યાત્મિક બળનું ઘણું જ મહત્વ છે. આધ્યાત્મિક બળ અનાદિ તેમજ અનંત છે. પર ંતુ પાર્થિવ શક્તિ ક્ષશુભંગુર તથા દેશકાળને આધીન છે. તે ઇશ્વર તેમજ ધર્મના સુદૃઢ પાયા ઉપર અવસ્થિત નહિ હાવાથી રેતીની દિવાલ માફક તેનેા વિનાશ વ્હેલા માડા નિશ્ચિત છે.
જે પરિસ્થિતિમાં નવયુવકેા મુકાયા હાય તેના તેઓએ સદુપયેાગ કરવા જોઇએ અને આધ્યાત્મિક શક્તિ સોંપાદન કરવી જોઇયે. એજ શક્તિની આજે ભારતવર્ષને અત્યંત આવશ્યકતા છે. તેઓએ ગંભીર વિચારપૂર્વક એકવાર પોતાના આદશ નક્કી કરી લેવા જોઈએ, તેએ ભારતની સભ્યતાને ઉન્નતિના શિખર ઉપર લઇ જનાર પ્રાચીન રૂષિએના અનુગામી મનવાના કે સંસાર–વિનાશકારી માકર્સ, મુસેાલિની તથા સ્ટેલીનના ભૌતિકવાદનુ અનુકરણ કરવાના ?
હંમેશાં સ્મરણુમાં રાખવા જેવી વાત છે કે મેઝીનીના મધુર શબ્દોમાં રાષ્ટ્ર એ એક એવુ યન્ત્રવિશેષ છે કે જે દ્વારા તેમાં રહેલી જાતિનુ કલ્યાણ થાય છે. ષામાં ૨૯૩ પુરૂષા સદા અવિવાહિત રહે “ કેટલીક મટી સંખ્યાવાળી જ્ઞા તિએ કેટલીક શહેરમાંથી નાશ થયાનું કારણ કેટલાક કારણેામાંનુ આ પશુ મજભૂત કારણ છે. અને પેાતાનો જ્ઞાતિ તે રીતે યાગ્ય સુધારા ન કરે તે મહુ ગંભીર પરિણામ થવાના ચિન્હા જણાવે છે. અને કેટલીક જ્ઞાતિઓના સાંકડા વર્તુલને લીધે અને કેટલાક અ ધનને લીધે આખી જીંદગી કુંવારી ગાળવી પડે છે. માટે જે જ્ઞાતિ સાથે રાટી વ્યવદ્વાર છે ત્યાં બેટી વ્યવહાર કરવા જોઇએ અથવા તેવી જ્ઞાતિ માંથી ફકત કન્યા લાવવાની છૂટ આપવી જોઇએ. આમ ન થાય તેા તેવી નાના જ્ઞાતિ માટે ભવિષ્યમાં તેના માઠા પરિણામ આવશે. ”
હવે પરદેશ ગમન કરવા માટે જ્ઞાતિએ પણ છૂટ આપવી જોઇએ તે જણાવે છે.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
પ
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકા.
રાષ્ટ્રના નૈતિક મૂલ્યને એજ એક ચૂલમંત્ર છે. પ્રત્યેક દેશ માનવ સમાજનું એક કાર્યાલય છે અને રાષ્ટ્ર તેમાં સમક્ષ એક જીવતું જાગતું કાર્ય છે. રાષ્ટ્રનું જીવન પણ તેનું પોતાનું જીવન નથી, એ તે એક સાર્વભોમ ઇશ્વરીય કાર્યક્રમની એક વ્યવસ્થા અને બળ છે. અજ્ઞાન દેશોના પરાક્રમી ધુત શત્રુઓ ઉપર વિજય મેળવવા માટે માનવસમાજ એક મહાન ચતુરંગી સેના સમાન છે. માનવસમાજની અંતર્ગત જુદી જુદી જાતિઓ એ મહાન સેનાના જુદા જુદા અંગરૂપ છે જેણે પોતપોતાના કર્તવ્યનું પાલન કરવું જોઈએ, જેટલી સત્યતા તથા તન્મયતાપૂર્વક એનું કાર્ય કરવામાં આવે છે તેના પ્રમાણમાં તેને વિજય પ્રાપ્તિ થાય છે.
મહાન ઋષિ મુનિઓની આ પુણ્ય ભૂમિમાં આપણા કેટલાક નેતાઓ દેશમાંથી ઇશ્વર તથા ધર્મને બહિષ્કાર કરી રહ્યા છે એ અત્યંત દુ:ખની વાત છે. અમે નવયુવકોને ખુબ ભારપૂર્વક તથા ગંભીરતાપૂર્વક કહેવા ઈચ્છીએ છીએ કે જે તમે દેશની યત્કિંચિત્ સેવા કરવા ઈચ્છતા હે, જે તમારા અંતરમાં દેશદ્વારની જરાપણુ લગની હોય તે તમારે તમારી માતૃભૂમિ ઉપર આવી પડેલા સંકટની ઉપેક્ષા કદિ પણ ન કરવી જોઈએ.
ભારતવર્ષની દેશભક્તિ ધર્મના આધાર ઉપર અવસ્થિત રહેવી જોઈએ, ઋષિ મુનિઓની આ પુણ્યભૂમિએ સંસારને દિવ્યાક પ્રદાન કરવાનું ગૌરવ પ્રાપ્ત કર્યું છે. હમેશાં મરણમાં રાખો કે ભારતવર્ષ સમક્ષ એક મહાન કાર્યક્રમ, એક પવિત્ર કર્તવ્ય, એક ગંભીર જવાબદારી આવી પડેલ છે અને તેને માટે ભાર કેવળ તમારી ખાતર નહિ પણ સમસ્ત સંસારના કલ્યાણાર્થે છે.
આપણું દેશભક્તિ કેવળ લાંબી લાંબી વાતે કરવામાં સમાપ્ત ન થવી જોઈએ. પરંતુ તે શાંત, વીરતાપૂર્ણ તથા આધ્યાત્મિક જ્યોતિ વડે પ્રજવલિત થવી જોઈએ, આપણું લોકનું કર્તવ્ય છે કે એવા પ્રકારનું અદમ્ય નૈતિક તથા આધ્યાત્મિક બળ પેદા કરવું કે જેને લઈને કેવળ આપણું માતૃભૂમિ જ નહિ, પરંતુ સમસ્ત સંસાર નવજીવન પ્રાપ્ત કરે. સંસાર કે જે આજે સૈતિકવાદમાં તલ્લીન બની ગયે છે.
- ઈટાલીને ઉદ્ધાર કરનાર મેંઝીનીએ ત્યાંના નવયુવકોને રોત્સાહિત કરવા માટે જે દેશભક્તિ પૂર્ણ પ્રજ્વલિત શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો હતો તે જાણવા જેવા છે. તેણે કહ્યું હતું કે “બંધુઓ, તમારી માતૃભૂમિને ચાહે, એજ આપણી જન્મભૂમિ છે. માતૃભૂમિના આ મંદિરમાં પરમાત્માએ એક મહાન પરિવારની સ્થાપના કરી છે. તેના ઉપર આપણને પ્રેમ હોવો જોઈએ અને આપણે તેને પ્રેમ પ્રાપ્ત કર જોઈએ. આપણને તેની સ્થિતિનું જ્ઞાન હોવું જોઈએ અને તે આપણી સ્થિતિ બરાબર સમજે. બસ, તે મહાન પરિવારની સ્થાપનાને એ એક ઉદ્દેશ છે” આપણે જે મેઝીનીના જ શબ્દોની પુનરાવૃત્તિ કરીએ તે કહી શકીયે કે, તમારા દેશ
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અધ્યાત્મવાદ.
તરફ પ્રેમ રાખો. તમારા દેશના પરંપરાગત ઇતિહાસનું ગૌરવ સમજે અને માનવ-સમાજનું ભલું કરવા માટે હમેશાં કટિબદ્ધ રહે. આપણા ઋષિઓએ આપણને બોધ આપે છે કે “પ્રેમ” એક દિવ્ય હથિયાર છે જેના બળથી આપણે સમસ્ત સંસાર પર વિજય પ્રાપ્ત કરી શકીએ છીએ. આપણે વિજય પ્રેમથી પરિપૂર્ણ હોવો જોઈએ. ઈશ્વરપ્રત્યે પ્રેમ, ધર્મ પ્રત્યે પ્રેમ, દેશપ્રત્યે પ્રેમ અને માનવ સમાજ પ્રત્યે પ્રેમ અને જ્યાં જ્યાં મનનાં તરંગે દેડે ત્યાં ત્યાં સર્વત્ર પ્રેમ કહેવો જોઈએ, ભારતીય જીવનને એજ આદર્શ છે અને એ આદર્શને આપણા મહર્ષિ એએ આપણી સમક્ષ મૂકી છે.
દેશભક્તિનો અર્થ શુદ્ધ પ્રેમ છે, એ પ્રેમ પવિત્ર તેમજ સ્વાર્થ શૂન્ય હોય છે, સત્ય તેમજ ન્યાય તેને આધાર છે. તેનો આત્મા પોતે જ પરમાત્મા છે. ધર્મ તેનું શરીર છે અને જનતા એની જુદી જુદી ઈન્દ્રિય છે. સાચા દેશભકતનું હૃદય પ્રેમભાવનાથી છલકાઈ જાય છે. તેનું પ્રેમપૂર્ણ હૃદય કેઈએક દેશ અથવા રાષ્ટ્રને માટે નહિ, પરંતુ સમસ્ત સંસારને માટે ખુલ્લુ રહે છે. એટલા માટે જ આપણું નવયુવકે ભૈતિકવાદની વેદિ ઉપર પોતાનું બલિદાન આપી દે એ લેશ પણ ઈષ્ટ નથી, મેઝીનીએ પોતાના નવયુવક મિત્રોને સૌની સાથે દયાલુપણે વર્તવાનું કહ્યું હતું, એ ઘણીજ ઉત્તમ વાત છે. અત્યંત દયાળુ બનીને માનવ-સમાજની સેવામાં પોતાનું સર્વસ્વ સમર્પણ કરી દેવું જોઈએ. ભારતવર્ષ દેશભક્તિને કે અર્થ કરે છે એ વાત પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ કરી આપીને આપણે જગને આશ્ચર્યચકિત કરી દેવું જોઈએ. આપણે આપણું દેશ પ્રત્યે પ્રેમ રાખે એટલું જ નહિ પણ બીજા દેશે તરફ પણ તે જ પ્રેમ રાખવો જોઈએ. દેશભકિતના એ વાસ્તવિક અર્થ પાસે આપણે હમેશાં શ્રદ્ધાપૂર્વક આપણું મસ્તક નમાવવું જોઈએ અને એ ભાવનાયુકત દેશભકિતની પવિત્ર મૂર્તિથી આપણું હૃદય-મંદિર હમેશાં આલોકિત રહેવું જોઇએ.
યુવાન બંધુઓ, ઉઠે, કુંભકર્ણ નિદ્રાને ત્યાગ કરે. સંસારભરમાં અધ્યાભવાદની વિજયપતાકા ફરકાવવાને તૈયાર થઈ જાઓ. મહાત્મા બુધે જે રીતે કામદેવને પરાસ્ત કર્યો તેમ તમારી સાધના દ્વારા તમે પણ ભૌતિકવાદને પરાજીત કરે. માતૃભૂમિને અંતિમ ઉદ્ધાર તમારા જ હાથમાં છે. એ ઉદ્ધાર પર આખા જગની દ્રષ્ટિ લાગેલી છે, ભારતવર્ષના ઉદ્ધારની પ્રત્યક્ષ મૂર્તિ આપણું સન્મુખ ઉભી છે. અંતરાત્મામાંથી એજ આશયને સ્પષ્ટ પ્રતિધ્વનિ સંભળાય છે. એટલા માટે ઉઠો, જાગે અને પરમાત્મામાં તેમ જ તમારી શકિતમાં વિશ્વાસ રાખો. જે ભારતવર્ષ અને તેના આદર્શ પ્રત્યે, રૂષિ મુનિઓ તેમજ તેના ઉપદેશ પ્રત્યે તમે અચલ શ્રદ્ધા રાખશે તે છેવટે વિજય તમારો જ છે.
(સંપૂર્ણ. )
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
એ
સમવસરણુ રચના. આ
FEER દE
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૪૮ થી શરૂ.) હવે ગઢ પર ચડવાના પગથીયાનું વર્ણન કરવામાં આવે છે– પ્રથમ ગઢમાં જવાના જમીનથી ચાંદીના ગઢના દરવાજા સુધી દશ હજાર પગથીયાં છે અને દરવાજાની પાસે જવાના ૫૦ ધનુષની સમપ્રત૨ જમીન છે. બીજા ગઢ ઉપર જવાને માટે ૫૦૦૦ હજાર પગથીયાં છે. દરવાજા પાસે ૫૦ ધનુષને સમપ્રતર આવે છે. ત્રીજા ગઢપર જવાને ૫૦૦૦ પગથીયાં છે અને તે જગ્યાએ ૨૦૦૦ ધનુષનો પીઠમધ્ય છે, તે પીઠથી ભગવાનના સિંહાસન સુધી જવાના દશ હજાર પગથીયાં છે
સમવસરણના દરેક ગઢને ચાર દરવાજા છે અને દરવાજાની આગળ ત્રણ ત્રણ પગથીયાં છે. સમવસરણના મધ્ય ભાગમાં જે ૨૬૦૦ ધનુષનું પીઠ પૂર્વે કહેલ છે, તેના ઉપર બૉહ ધનુષ લાંબો પહોળે અને તીર્થકર ભગવાનના શરીર પ્રમાણુ ઉંચો એક મણિપીઠ નામને ચેતરે કે જેના ઉપર ધર્મનાયક તીર્થકર પ્રભુનું સિંહાસન રહે છે; તેમજ જમીનના તળીયાથી તે મણિપીઠના ઉપરના તળ સુધી અઢી કોસ (પૃથ્વીથી અઢી કોસ) સિંહાસન ઉંચું હોય છે. કારણ કે ૫૦૦૦પ૦૦૦×૧૦૦૦૦ એ રીતે વીસ હજાર પગથીયાં છે, જે દરેક એક એક હાથ ઉંચા હોવાથી ૫૦૦૦ ધનુષ-અઢી કોસ થાય છે.
હવે અશોક વૃક્ષનું વર્ણન બતાવે છે–તીર્થકરોના શરીરથી બારગુણથી કંઈક અધીક યોજન લાંબુ પહોળું, તેમજ જેની શીતળ અને સુગં. ધિત છાયા છે તથા ફળફૂલ પત્રાદિ લક્ષ્મીથી સુશોભિત હોય છે. તેની નીચે મનોહર અને વિશાળ રત્નમય એક દેવજીંદા હોય છે તેના ઉપર ચારે દિશામાં પાદપીઠ સહિત ચાર રત્નમય સિંહાસન હોય છે. ચારે સિંહાસન ઉપર ત્રણ ત્રણ છત્ર રચે છે. પૂર્વ દિશા સન્મુખ સિંહાસન ઉપર ત્રણભવનના નાથ તીર્થંકર મહારાજ બિરાજમાન થાય છે. બાકીની દિશા સન્મુખ દેવતાઓ પ્રભુના પ્રતિબિંબ બિરાજમાન કરે છે, તે એટલા માટે કે ચારે દિશાએ રહેલ પરિષદા પોતપિતાના દિલમાં એ સમજે કે ભગવાન અમારી સામે બિરાજમાન થઈ દેશના આપે છે.
સમવસરણના દરેક દરવાજા ઉપર આકાશમાં લહેરે ખાતી સુંદર વજાઓ, છત્ર, ચામર, મકરધ્વજ, અષ્ટમંગળ, સુંદર મનોહર વિલાસ સહિત પુતલીયે, પુષ્પો
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી શત્રુંજય તીર્થ ઉદ્ધાર પ્રબંધ.
܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀
-
શ્રી શત્રુંજય તીર્થ ઉદ્વાર પ્રબંધ.
સંગ્રાહક:–આત્મવલ્લભ.
-
શ્રી
-
-
-
શત્રુંજય તીર્થની પ્રાચીનતા અને તેના અપૂર્વ પ્રભાવે મનુષ્યના
હદયમાં ભકિત માટે ઊંડી છાપ પડેલ હોવાથી સર્વ કાળે સર્વ M તીર્થોમાં તેની મુખ્ય તીર્થ તરીકેની ગણના થયેલી છે. આ તીર્થ
શાશ્વતું છે. અને તેને માટે સૂત્ર આગમાંથી પણ અનેક સાહાદતે મળી શકે છે. વળી એતિહાસિક દ્રષ્ટિએ પણ પ્રાચીનતા અનેક ગ્રંથેથી સિદ્ધ થાય છે. આ વીશીમાં અત્યાર સુધીમાં તેના સેળ ઉદ્ધાર મુખ્ય થયા છે અને તે બધાનું વર્ણન કરતાં એક ઐતિહાસિક સાહિત્ય તૈયાર થાય તેવું છે. અમારાથી બને તેટલા પ્રયત્ન કરી જે જે ઉદ્ધારની હકીકત મળી શકે તે તે લેખરૂપે અને પછી ગ્રંથ રૂપે પ્રગટ કરવા ઈચ્છા છે. તેને લઈને સોળમો ઉદ્ધાર કે જે કમશાહે કરાવેલ તે મૂળ અને ભાષાંતર સાથે ગ્રંથરૂપે અને ત્યારબાદ આ માસિકમાં સવિસ્તર લેખ રૂપે આપેલ છે તે મુજબ પંદરમા ઉદ્ધાર કે જે સમરાશાહ ( સમરસીંહ) એસવાળે કરાવ્યું છે તેનું વર્ણન કંઈક એતિહાસિક રીતે આ નીચે આપીએ છીએ.
આ પવિત્ર તીર્થ શ્રી શત્રુંજય ઉપર અત્યાર સુધીમાં સેળ ઉદ્ધાર થયા છે. જે કરાવનાર મહાપુરૂષનાં નામ નીચે પ્રમાણે છે.
ની સુગંધિત માલાઓ, વેદિકા, પ્રધાન કલશ, મણિમય તોરણે અનેક પ્રકારના ચિત્રોથી સુશોભિત, ધૂપ ઘટી વગેરે સર્વે ઉત્તમ સામગ્રી વાકુવંતર દેવે કરે છે. એક હજાર યેજન ઉંચે, અનેક લધુ વજાપતાકાઓથી મંડિત મહેન્દ્રધ્વજ જેનાં નામ ધર્મધ્વજ, માનવ્રજ, ગજ ધ્વજ, અને સિંહદેવજ આકાશના તળીયાના ઉલંઘતી ચારે દરવાજે હોય છે. જે સ્થળે સ્થળે જે જે પ્રમાણુમાન કહેલ છે તે સર્વે આત્મ અંગુલ અર્થાત્ જે જે તીર્થકર ભગવાનનું શાસન જે જે વખતે હોય તેઓશ્રીના હાથનું સમજવું.
પૂર્વ દરવાજાથી તીર્થકર ભગવાન સમવસરણમાં પ્રવેશ કરે છે પ્રદક્ષિણાપૂર્વક પાદપીઠપર પગ રાખી પૂર્વ સન્મુખ સિંહાસન પર બિરાજમાન થઈ પ્રથમ
નમોતિસ્થ” કહી ધર્મદેશના આપે છે. બાર પરિષદાનું વર્ણન હવે જણાવવામાં આવશે.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૨.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
પ્રથમ ઉદ્ધાર ભરત મહારાજે, બીજે દંડવીર્ય નૃપતિ, ત્રીજે ઇશાનઇંદ્ર, ચોથે માહે, પાંચમો શચી પતિએ, છઠ્ઠો ચમરેદ્ર, સાતમો સગર ચકીએ, આઠમે વ્યંતરેન્દ્ર, નવમો ચંદ્રજ સા રાજાએ, દશમો ચક્રાયુધ રાજાએ, અગીયારમો રામચંદ્રજીએ, બારમે પાંડએ એટલા આ ચોવીસીના ચેથા આરામાં તથા તેરમે જાવડશાએ, ચાદમે બેહડ મંત્રીએ, પંદરમે સમરાશાહે અને સળગે કમશાહે અને છેલ્લે ઉદ્ધાર આ પાંચમા આરામાના છેવટે દુપસહસૂરિના ઉપદેશથી વિમલવાહન ભૂપાલ કરાવશે. અત્યારે સેળ ઉદ્ધાર થયા છે જેમાં આ લેખમાં પંદરમા ઉદ્ધાર કે જે સમરાશાહે શેઠે કરાવ્યું છે તેની હકીક્ત આપીયે છીએ
આપણે આ લેખમાં પંદરમા ઉદ્ધારની હકીક્ત આપવાની છે. તેરમા સૈકામાં ચદમો ઉદ્ધાર થયા પછી ચૌદમા સૈકામાં આ પંદરમો ઉદ્ધાર સમરાશાહ કરાવે છે
ભારતવર્ષમાં મુસલમાની રાજ્ય થયા પછી તેમણે આ દેશમાં અનેક હિંદુધર્મોને અને ધર્મ સ્થાનને નાશ કર્યો છે. આ તીર્થ પણ તેનાથી બચ્યું નથી. સં. ૧૩૬૯ની સાલમાં ખીલજી વંશના અલ્લાઉદ્દીનના સૈન્ય મુખ્ય મંદિરને નાશ કર્યો અને દેવાધિદેવ આદિ પ્રભુની પરમ પવિત્ર પ્રતિમાનો ભંગ કર્યો. સમકાલીન તે વખતે ગુજરાતના પાટનગર પાટણ શહેરમાં ઓસવાળ જ્ઞાતીય દેશળશાહ અને તેને પુત્ર સમરસિંહ (સમરશાહ) રહેતા હતા. તેઓ દેવ ગુરૂ ધર્મના સંપૂર્ણ ઉપાસક, જૈન નરરત્ન બુદ્ધિમાન લાગવગવાળા અને ધનાઢ્ય પુણ્યશાળી પુરૂષ હતા, શ્રદ્ધાળુ બને પિતા પુત્રને એ તીર્થના વંસની હકીકત જાણું પારાવાર દુઃખ થયું અને તે વખતના ઉકેશ ગચ્છના ધુરંધર આચાર્ય શ્રી સિદ્ધસેન સૂરિના ઉપદેશથી આ પુણ્યશાળી આત્માને તીર્થના ઉદ્ધારની તીવ્ર ઉત્કંઠા થઈ અને ગુરૂવર્યની સહાય માંગી. અલ્લાઉદીન ખીલજીને પાટણ શહેરને વહીવટ કરનાર અ૮૫ખાન નામને સુબો હતો તેના સમરસિંહ પ્રીતિપાત્ર અને વિશ્વાસુ મિત્ર ઘણા વખતથી હતો, પિતા દેશળશાહના આદેશથી તીર્થો દ્વારના કાર્યોમાં સાવધાન થઈ શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિ પાસે જઈ જ્યાં સુધી શત્રુંજય તીર્થને ઉદ્ધાર પૂર્ણ ન કરૂં ત્યાં સુધી બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરીશ, દિવસમાં બે વખત નહીં ખાઉં, ખેલ (પીઠી) તેલ અને પાણી એ ત્રણે વસ્તુથી સ્નાન નહીં કરૂં, એક વિગઈ ખાઈશ અને ભેય પર સૂઈશ એ પ્રમાણે અભિગ્રહ ધારણ કરી પિતાની પાસે આવી હકીકત જણાવી. ધન્ય છે તેવા પુણ્યશાળી ઉત્તમ નરને ! ત્યારબાદ મણ, મોતી, વસ્ત્ર, સુવર્ણ, અને અલંકાર વગેરે ઉત્તમ વસ્તુઓનું ભેટનું લઈ ફરમાન મેળવવા અને સંતોષ પમાડવા સુબા અ૯૫ખાન પાસે સમરસિંહ આવ્યું. પ્રણામ કરી ભેટશું મૂકયું જેથી ખાન આનંદ પામ્ય અને આવવાનું કારણ
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી શત્રુંજય તીથ ઉદ્ધાર પ્રખધ
૭૧.
પૂછયું. સમરસિ ંહે જણાવ્યુ` કે તમારા સૈન્યે અમારા શત્રુ જય તીર્થના ભંગ કર્યો છે અને બધા ધાર્મિક કૃત્યા અમારા અટકી પડયા છે જેથી મારે તી ઉદ્ધાર કરવા છે તેમાં આપની આજ્ઞાની જરૂર છે. તે સાંભળી અલ્પમાન અત્યંત પ્રસન્ન થયા અને ઇચ્છિત કાર્ય કરવા કહ્યું. તે માટે સમરસ હું ક્રમાન માગતાં સહી કરી ફરમાન સાથે સુવર્ણની મણી મેાતી જડેલી શિરસ્ત્રાણ સહિત તĀરીફ્ આપતા ખાને સમરિસહુને તેનું કાર્ય સિદ્ધ કરવા જણાવ્યુ. અને ખાનને પ્રણામ કરી તેણે આપેલા ઉત્તમ અશ્વ ઉપર સ્વારી કરી અલપખાનના સેવક બહેરામ મલીકની સાથે પેાતાના ઘરે આવ્યા. અને જુદી જુદી બેટા વડે બહેરામ મલેકને સંતુષ્ટ કર્યા. ત્યાંથી સમરસિહ નગરજન સહિત ગુરૂ પાસે આવ્યે ત્યાં ગુરૂમહારાજને વંદન કરી હકીકત જણાવી. ગુરૂમહારાજે તેવું ભાગ્ય ઉત્તમ જણાવી પાતે આનંદ પામ્યા. સમરસિ ંહે જણુાવ્યુ` કે ભૂતકાળમાં વસ્તુપાળ મંત્રીએ મૂર્તિ માટે મમ્માણુ શૈલહીની આરસની શીલા મગાવી હતી અને ણવા પ્રમાણે તે ભયરામાં અક્ષત છે તેની પ્રતિમા કરાવું ?
ગુરૂએ જણાવ્યું કે તે શ્રી સંઘને સાંપેલ છે માટે ચતુર્વિધ સંઘની આજ્ઞા લઈને કરાવી શકાય માટે તેમ કરી.
ત્યારબાદ સમરસિ ડે શ્રીનેમનાથ પ્રભુના મંદિરમાં સર્વે આચાર્ચે, શ્રાવકા અને સંઘના આગેવાના ભેગા કર્યા અને હાથ જોડી વિનંતી કરી કે હિંદુ ધર્માંના વૈરી મ્લેએ શ્રી શત્રુંજય તીર્થાધિપતિની પ્રતિમાના ભંગ કર્યો છે. તીર્થ અને તીથ નાયકના ઉચ્છેદ થવાથી શ્રાવકેાના સર્વ ધર્મો અસ્ત થશે વગેરે. માટે આપની આના હાય તે। મંત્રી વસ્તુપાળે મમ્માણખાણુથી લાવેલ આરશિલા હજી ભેાંયરામાં અક્ષત પડેલ છે તે શ્રી સંઘને સોંપેલ છે જેથી આપની આજ્ઞા હેાય તે તે અથવા બીજી ફૂલહી મંગાવી હું તીર્થરાજની પ્રતિમા કરાવું.
આચાર્યોં–સંઘપતિએ અને શ્રાવકે સમરસિહુની પ્રશંસા કરતાં ખેલ્યા કે આ ભયંકર સમય છે જેથી મંત્રીએ ધણા દ્રવ્યના વ્યયથી લાવેલી તે શિલા અત્યારે બહાર કાઢવાના સમય નથી, માટે તે ભલે હાલ ત્યાં રહે અને તમે આરાસણની ખાણમાંથી ખીજી શિલા મંગાવી નવીન પ્રતિમા કરાવેા એમ સંઘે આનંદ પૂર્વક જણાવ્યુ. શ્રી સંઘની આજ્ઞા માથે ચડાવી ઘેર આવી પિતા દેશળશાહને સર્વ વૃત્તાંત જણાવ્યેા.
( ચાલુ )
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
==H
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. === ===== ===== = ====== પરમહંત યશસ્વી મહારાજાધિરાજ શ્રી કુમારપાળ કૃત
આત્મનિન્દારૂપ જીનેન્દ્ર સ્તુતિને રહસ્યાત્મક પદ્યાનુવાદ.
-
(મંદિર છ મુકિતતણા–એ રાગ.) એ સૂરેન્દ્રોના નમેલા મુકુટ હેનાં જે મણિ હેનાં પ્રકાશે ઝળહળે પદપીઠ ને હેનાં ઘણું આ વિશ્વનાં દુ:ખો બધાયે છેદનારા હે પ્રભુ જય જય થજે જગબધુ તુમ એમ સર્વદા ભાલુ વિભુ (૧) વિતરાગ હે કૃતકૃત્ય ભગવન આપને શું વિનવું હું મૂર્ખ છું મહારાજ જેથી શક્તિ હીન છતાં સ્તવું શું અર્થી વર્ગ યથાર્થ સ્વામિનું સ્વરૂપ કહી શકે પણ પ્રત્યે હારી ભક્તિ પાસે યુક્તિઓ એ ના ટકે (૨) હે નાથ નિર્મળ થઈ વસ્યા છે આપ દૂરે મુક્તિમાં તોએ રહ્યા ગુણ આપતા મુજ ચિત્ત રૂપી શક્તિમાં અતિ દૂર એવો સૂર્ય પણ શું આરસીના સંગથી પ્રતિબિંબ રૂપે આવી અહીં ઉદ્યોતને કરતો નથી () પ્રાણ તણા પાપ ઘણાં ભેગા કરેલાં જે ભવે ક્ષીણ થાય છે ક્ષણમાં બધાં તે આપને ભાવે સ્તવે અતિ ગાઢ અંધારાતણું પણ સૂર્ય પાસે શું ગજું એમ જાણુને અતિ હર્ષથી હું આપને નિત્યે ભજું શરણ્ય કરૂણા સિંધુ જીનછ આપ સવ ભક્તના મહામોહ વ્યાધિને હણે છે શુદ્ધ સેવા શક્તિના આનદથી હું આપ આણું મસ્તકે નિત્યે વહુ તોએ કહે કયા કારણે એ વ્યાધિના દુ:ખ સહુ (૫) સંસારરૂપ મહાટીનાં સાર્થવાહ પ્રભુ હમે મુકિત પુરી જાવા તણું ઇચ્છા અતીશય છે મને આશ્રય કર્યો તેથી પ્રત્યે તુજ તોય આતમ તસ્કરો મુજ રત્ન ત્રય લુંટે વિભે રક્ષા કરે રક્ષા કરે (૬) ==== == ======== ==== ==
=
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કુમારપાળકૃત રહસ્યાત્મક પદ્યાનુવાદ.
===
બહુ કાળ આ સંસાર સાગરમાં પ્રભુ હું સંચ થઇ પુણ્ય રાણી એકઠી ત્યારે જીતેશ્વર તું મળ્યા પણ પાપ પુંજ સમાન હું ભક્તિ બરાબર નવ કરૂ જય કલ્પવૃક્ષ કને પ્રમાદી એમ હું ભુખે મરૂ (૭)
આકરૂપ કુલાલ મિથ્યા જ્ઞાન રૂપી દંડથી
આ
ભવચક્ર નિત્ય ભમાવતા દ્વિલમાં જરી ડરતા નથી કરી પાત્ર મુજને પુજ દુ:ખના માહુ માયાના મળે વીણ આપ સંસાર કાણુ રક્ષા કહે. એથી કરે. (૮) કયારે પ્રભા સંસાર કારણ સ મમતા છેાડીને આજ્ઞા પ્રમાણે આપની મન તત્વ જ્ઞાને જોડીને રમીશ આત્મ વિષે વિભા નિરપેક્ષ વૃત્તિ થઈ સા સમ ભાવના ભાવીત થઇ સ્પૃહા રહીત થાઈશ કદા (૯)
તુજ પૂર્ણ શશીની કાન્તિ સરખા કાન્ત ગુણ દ્રઢ દારથી અતિ ચપળ મુજ મનવાંદરાને બાંધીને બહુ જોરથી આજ્ઞા રૂપી અમૃત રસીના પાનમાં પ્રીતિ કરી પામીશ પરબ્રમે રતિ કયારે વિભાવે વીસરી (૧૦)
હું ક્રોનથી પણ દીન પણ ઠુમ ચરણ સેવાના મળે આવ્યા. અહીં ઉચી હદે જે પૂર્ણ પુણ્ય થકી મળે તે પણ હુઠીલી પાપી કામાદિક તણી પંકિત મને આ કાયમાં મેરે પરાણે પીડતી નિદ્રયપણે (૧૧) કલ્યાણ કારી દેવ ! તુમ સમ સ્વામી મુજ માથે છતે કલ્યાણ કણ ન સ`ભવે જો વિઘ્ન મુજ નત્ર આવતે પણ મજ્જૈન આદિક શત્રુ પુષ્ઠ પડયા છે મારે દૂરે કરેં શુભ ભાવનાથી પાપીએ પણ નવ મરે (૧૨)
સસારરૂપ સમુદ્રમાં ભમતા અનાદિ કાળથી હું માનું છું કે આપ કદી મુજ દ્રષ્ટિએ આવ્યા નથી નહિતર નરકનીવેદના સીમા વિનાની મેં પ્રભુ બહુ દુ:ખથી જે ભાગવો તે કેમ પાસું હું વિભુ (૧૩)
For Private And Personal Use Only
૭૩
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
તરવાર ચક્ર ધનુષ્યને અંકુશથી જે ભતું વજ પ્રમુખ શુભ ચિહુથી શુભ ભાવ વલ્લી રેપતું સંસાર તારક આપનું એવું ચરણ યુગ નિર્મળું દુર એવા મેહ વૈરીથી ડરીને મેં થયું (૧૪) નિ:સીમ કરૂણાધાર છે વળી શરણ આપ પવિત્ર છે સર્વજ્ઞ છે નિર્દોષ છે ને સર્વ જગાના નાથ છો હું દીન છું હિમ્મત રહીત થિ શરણ આવ્યું આપને આ મેહરૂપી ભિલ્લથી રક્ષે મને રક્ષે મને વિણ આપ આ જગમાં નથી સ્વામિ સમર્થ મળ્યો મને દુષ્કૃત્યને સમુદાય માટે જે પ્રભુ મારે હણે જેમ શત્રુઓનું ચક્ર જે બહુ દુ:ખથી દેખાય છે વિણ ચરું વાસુદેવના તે કોઈ રીત હણાય છે પ્રભુ દેવના પણ દેવ છે વળી સત્ય શંકર છે. તમે છે બુદ્ધને આ વિધાત્રયના છે તમે નાયક પણે એ કારણે આન્સર રિપુ સમુદાયથી પીડલ હું હે નાથ તુમ પાસે રડીને હૃદયના દુ:ખો કહું (૧૭) અધર્મના કાર્યો બધાં દૂર કરીને ચિત્તને જેવું સમાધિમાં જીનેશ્વર શાન્ત થઈ હું જે સામે ત્યારે બધાએ વેરીએ જાણે બળેલા ક્રોધથી મહા મેહના સામ્રાજ્યમાં લઈ જાય છે બહુ જોરથી (૧૮) છે મેહ આદિક શત્રુઓ મહારા અનાદિ કાળનાં એમ જાણું છું જનદેવ પ્રવચન પાનથી હું આપના તે એ કરી વિશ્વાસ એને મુખ મંદમતિ બનું એ મોહ બાજીગર કને કયી રીતને હું આચરૂ (૧૯) એ રાક્ષસોના રાક્ષસો છે કૂર પ્લેચ્છ એજ છે એણે મને નિકુપણે બહુવારે બહુ પીડેલ છે ભયભીત થે એથી પ્રભુ તુમ ચરણ શરણું મેં ચહ્યું જગવીર દેવ બચાવજે મેં ધ્યાન તુમ ચિત્ત ધર્યું. (૨૦)
અપૂણ. સંગ્રાહક, કસ્તુરચંદ હેમચંદ દેસાઈ.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વમાન સમાચાર. •
.........................BUTI
વર્તમાન સમાચાર.
**=====
............................................. ................................................
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૫
પુના શહેરમાં ઉપધાન તપ.
આ શહેરમાં ઘણા વર્ષોથી શ્રી સંધમાં કુમુપ હતા તે હાલમાં ત્યાં ચાતુર્માસ બિરાજતાં આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિશ્વરજીના ઉપદેશથી કલેશ દૂર થતાં સ ંપ થયા છે, જેથી ત્યાંના શ્રી સંધમાં કેટલાંક ધાર્મિક તેમજ સામાજિક કાર્યોમાં પડ્યુ સમયે િચત સુધારો થવા લાગ્યા છે, તેથી તેમજ ઉકત આચાર્ય મહારાજ તેમજ મુનિરાજ શ્રી રાજવિજયજી મહારાજના ઉપદેશથી ત્યાં ઉપધાન તપ આશે શુદ્ર ૧૦ થી શરૂ થવાના છે, દક્ષીણુના અનેક વ્હેન બંધુઓ લાભ લેશે ત્યાં વિશેષ ધાર્મિક કાર્યાં બિરાજમાન આચાર્ય મહારાજના ઉપદેશથી ભવિષ્યમાં અને અને ત્યાંના શ્રી સત્રમાં સાંપની વિશેષ વૃદ્ધ થાઓ તેમ ઈચ્છીય છીયે.
શ્રી જૈન સાહિત્યનું પ્રદર્શન.
અમદાવાદ શહેરમાં શ્રી દેશ વિરતિ આરાધક સમાજ તરફથી આવતાં કારતક માસમાં શ્રી જૈન સાહિત્યનું વિશાળ પ્રશ્ન ભરાવાનુ છે, આવા પ્રદ'ના જૈન સમાજની ગૌરવતા તથા સનાતનતા માટે અમદાવાદની જેમ હિંદના દરેક વિભાગમાં અને જૈન વસતીવાળા મોટા શહેરમાં ભરવા આવશ્યક અને આવકારદાયક છે. દરેક જૈનાએ આ સંસ્થાના આ કાર્યને ઉપયાગી થઈ પડે તે માટે પેાતાના અનુભવ મુજબ સૂચના ચ્યાપી પ્રદર્શનમાં મુકવા લાયક જુના પુસ્તકા, શીલાલેખા, તામ્રપત્રા, પ્રથા, હરતલીખીત અન્ય સાહિત્ય, ચિત્રા વગેરે ત્યાં મેાકલી વિશેષ જાહેરાત થાય તેમ કરવા નમ્ર સૂચના છે. અમે આ કાયની સ’પૂર્ણ તેહ ઇચ્છીયે છીયે.
મુંબઇ વાર કોન્સીલ
અહિંસાત્મક રીતે સ્વરાજય મેળવવા અત્યારે સગ્ર હિંદુ ચલવલ ચન્નાવી રહ્યું છે. સુખછતી પ્રજા અને વેપારીને તેમાં સહકાર વિશેષ ત છે. દરેક કામની જેમ જૈન કામ પશુ પોતાના ફાળે આ લડતમાં આપી રહેલ છે. ૧. ખુશ થવા જેવુ એ છે કે શ્રીયુત શીરચંદ પાનાચંદ શાહ હાલમાં મુબઇ વેાર કાઉન્સીલના પ્રમુખ તરીકે નિમાર્ણ સ્વદેશ સેવામાં ઝ ંપલાવ્યું છે. તેઓ શ્રો જૈન એજ્યુકેશનમાના તેમજ શ્રી જૈન બાલાશ્રમ પાલીતાણાના સેક્રેટરી છે. અમે તેમને મુબારકબાદી આપીએ છીએ
For Private And Personal Use Only
જૈન પચાંગ
અમારા તરફથી દરવર્ષે મુજબ તૈયાર થયેલ જૈન પંચાંગ અમારા સુજ્ઞ ગ્રાહકાને આ સાથે ભેટ આપીયે છીયે વેચાણ લેનારને એક નકલના માત્ર અડધા આને.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
w
w
w
-r
-
--
-
:-
S
f
limit rul Triration Datel matrimonial of 4
ill
સ્વીકાર અને સમાલોચના. છે
infl/
telling
ક013
1
ddddddda
તા . પા. મા, Si મા . Fuો
ભાવ
,
,, ,, કડ
શ્રા ચન્દ્રપ્રભ ચરિત્ર–શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિશ્વરજી રચિત-મૂળ (સંસ્કૃત પ્રાકૃત ભાષામાં) શ્રી આત્માનંદ જૈન સભા અંબાલા પંજાબ તરફથી શ્રો આત્મવલ્લભસિરિઝના નવમાં પુષ' તરીકે પ્રસિદ્ધ થએસ છે, આ ગ્રંથમાં બે પરિચ્છેદમાં પૂર્ણ થાય છે. પ્રથમ પરિચ્છેદમાં પૂર્વભવ, પ્રભુના પ્રથમ ગણધરના પૂર્વભવનું વર્ણન અનેક કથાઓ સાથે સંસ્કૃત ભાષામાં તથા બીજ પરિચ્છેદમાં પ્રાય પ્રાકૃત ભાષામાં પ્રભુને જન્મ, દીક્ષા, કેવળજ્ઞાન અને પ્રભુને પૂર્વ ભવ તથા પરિવાર વર્ણન આપવામાં આવેલ છે. અને વિવિધ કથાઓ આપેલ છે. આ ચરિત્ર ઘણું રસિક અને બેધપ્રદ છે. આ ગ્રંથની પ્રસ્તાવના સાક્ષરવર્ય અને ઇતિહાસત્તા બંધુ શ્રી મોહનલાલ દલીચંદે ઈતિહાસિક દષ્ટિએ-પ્રથમ ગ્રંથકાર અને તેમની ગુરુપરંપરા, પછી સંક્ષિપ્ત ચરિત્ર વર્ણન આપી આ ગ્રંથની સુંદરતામાં વધારો કર્યો છે. સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ભાષાના ગ્રંથની ગુજરાતી ભાષામાં આપી પ્રસ્તાવના દાખલ કરવાની પ્રથા બાળજી માટે લાભકારક છે. આ ગ્રંથના સંપાદક તથા સંશોધક આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીને પ્રશિષ્ય પંન્યાસજી મહારાજ શ્રી ઉમંગવિજયજી છે કે જેમણે સારા પ્રયત્ન કરી જેન ચરિત્ર સાહિત્યમાં વધારો કરી જેને સમાજ ઉપર ઉપકાર કર્યો છે. પ્રથની સીરીઝને ગુરૂરાજનું નામ આપી ગુરૂભક્તિ પણ દર્શાવી છે.' ગ્રંથ ઉંચા કાગળ સુંદર ટાઈપમાં પ્રકટ કરેલ છે, અને તે ભેટ તરીકે અપાય છે વગેરે પ્રયત્ન પ્રાંસાપાત્ર છે.
૨. દેવસીરાઈ પ્રતિક્રમણદિ મૂળ સૂત્ર—પ્રકાશક શ્રી જેને શ્રેયસ્કર મંડળ હેસાણું. ગુજરાતી ભાષામાં પ્રકટ થયેલ આ તેની ત્રીજી આવૃતિ છે તે જ તેની ઉપ
ગીતા જણાવે છે. મોટા ટાઈપમાં અને શુદ્ધ રીતે છપાયેલ આ બુક શાળાઓ ઉપયોગી છે અને કિંમત પણ અઢી આના યોગ્ય છે.
૩ આદશ સુંદરી –(શ્રાવિકા લેખક બંસી, પ્રકાશક શ્રી જૈન સસ્તું સાહિત્ય પ્રચારક કાયોલય કલેલ.
આ કાર્યાલય તરફથી પ્રકટ થતાં લધુ પણ ઉપયોગી પુસ્તકે તેના સભાસદોને સંતોષ આપવા સાથે જન સમાજને વાંચનને રસ પ્રકટાવે છે. આદર્શ સુંદરી (શ્રાવિકા) કેવી હોય ? તેનાં કેવા ગુણો હોઈ શકે, વગેરે આદર્શતાનું સ્વરૂપ બંધુ બંસીએ સુંદર ભાષામાં આ લખેલ છે. પાછળ આદર્શ દંપતીનું સ્વરૂપ પણ સંક્ષિપ્તમાં આપે છે. મનન કરવા યોગ્ય આ લધુ ગ્રંથ છે. આ કાર્યાલય આવા ગ્રંથો પ્રકટ કરી સાહિત્યમાં અભિવૃદ્ધિ દિવસાનદિવસ કરે તેમ ઈચ્છીયે છીયે.
૪. શ્રી મૂર્તિપૂજક Aવેતાંબર જૈન બેડીંગ--અમદાવાદ-૧૪ માં વર્ષ (૧૨૯ ની સાલ)ને રીપોટ, ચોવીશ વર્ષ થયા અમદાવાદમાં (પ્રથમ) આ બેડીંગને
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જન્મ થયા છે. સદ્દગત આચાર્ય શ્રીમુદ્ધિસાગર સૂરીશ્વરના ઉપદેશથી શેઠ લલ્લુભાઇ રામજીએ આ સંસ્થાની સ્થાપના કરી હતી. જે આજ સુધીમાં અનેક જૈન વિદ્યાર્થીઆએ લાભ લીધેા છે. તેની કા*વાહક કૈમીટીમાં અમદાવાદના આગેવાન જૈન ગૃહસ્થા અને કેળવાયેલ અંધુઆના સહકાર હાવાથી વ્યવસ્થીત ચાલે છે, નવુ મકાન હાલમાં બંધાય છે. સંસ્થાના પ્રેસીડેન્ટ સાહેબ કસ્તુરભાઇ લાલભાઇએ રૂપીયા એકાવન હજારની રકમ આ મેડીંગને એક સેન્ટ્રલ હાલ બાંધવામાં આપી છે. શારીરિક અને ધાર્મિક શિક્ષણ સાથે અપાય છે, રીપોર્ટ માં એક લાખ રૂપૈયાની વિશેષ જરૂર બતાવી છે. અમદાવાદ જેવા શહેરમાં અનેક ધનાઢય બધુએ રહે છે ત્યાં આવા કેળવણીને ઉત્તેજનના કાર્યમાં તેની કમીટીને તેટલી આર્થિક મદદ જલદી મળી જશે અથવા જરૂરીયાત ત્યાંના બધુએ પુરી કરી દેશે જ, હિસાબ સરવૈયું ચોખવટવાળા અને કાય વાહી યેાગ્ય છે અમે તેની ઉન્નતિ ઇચ્છીયે છીયે.
૫ શ્રીસિદ્ધક્ષેત્ર જૈન બાળાશ્રમ પાલીતાણાતા એ વર્ષ ( ૨૩-૨૪ મા વ ) ના રીપોર્ટ, પ્રકાશક ભાઇચંદ નગીનભાઇ ઝવેરી અને વીરચંદ પાનાચંદ સેક્રેટરીએ. જૈન બાળકાના શિક્ષણુના ઉત્તેજન માટે પાલીતાણુામાં આ સંસ્થાના પ્રથમ જન્મ થયા છે, હાલમાં વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા કમીટીએ વધારી છે જે યાગ્ય કર્યું છે. શેઠ દેવકરણુ મૂળજી અને શેઠ નરોતમદાસ ભાણજી કે જેઓ આ સંસ્થાના પાલક પિતા જેવા હતા તેના સ્વ`વાસથી આ સંસ્થાને ભારે ખાટ પડી છે આ સસ્થામાં પ્રામિક ( ગુજરાતી ) શિક્ષણ શરૂઆતથી લેનારને દાખલ કરવામાં આવે છે, કાઠીયાવાડમાં રહેતા વગર સાધનના બાળકા માટે ઉપયોગી છે. હિં દના ધણા જૈન ગૃહસ્થા અને આ સંસ્થાની કમીટીના ધણુા સભ્યા અને સંસ્થા એકઠી થઇ (મળી) જાય તા . સુ ંદર કાર્ય થાય, જેના તરફથી આર્થિક મદદ વિશેષ મળી શકે એમ ઇચ્છે છે. આ રીપેમાં પણ તેવા સહકાર માટે કમીટી નિમવામાં આવેલ છે તેમ જણાવે છે અને તે માટે ઘણા વખતથી ઉહાપાહ પશુ થાય છે છતાં કેમ સહકાર થઈ શકતા નથી તે જાતું નથી. સાધન અને આધાર વગરના બાળકાને પાષણુ સાથે શિક્ષણના સાધનો મળી શકે તે માટે આવી સંસ્થાઓની ઉપયાગીતા જાય છે. અમા તેના અભ્યુદય ઇચ્છીયે છીયે.
ઉપાધ્યાયજી શ્રી સુમતિવિજયજી મહારાજના સ્વર્ગવાસ.
પાલીતાણા ખાતે ઉપાધ્યાય શ્રી સુમતિવિજયજી મહારાજ ગયા માસમાં કાળધર્મ પામ્યા છે. ઉપાધ્યાયજી મહારાજ આચાર્ય શ્રી વિજયનેમીસુરિશ્વરજી મહારાજના વચેાવૃદ્ધ શિષ્ય અને ઘણા વર્ષોના દિક્ષીત અને બાળબ્રહ્મચારી હતા. તેઓના પવિત્ર આત્માને અખંડ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ ઇચ્છીયે છીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Reg. No. B. 431. 00006@@eOOODDowOOOX(r)ebooooo. 00000 (c)00ee0" ") શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ ઉં. oooo 000000 Pope ey A00007 0 oooo0se 9409089%D9%COOજsoછ6000o" દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રગટ થતું માસિક પત્ર. 5. 28 મું’. વીર સં. ૨૪પ૬ આધિન. આત્મ સ’, 35. અંક 3 જે Seeeeeeeeee પરમાત્મદર્શનનો માર્ગ. - -- - 61 પાતાને ડાહ્યા સમજનારાઓ એમ માનીને ફૂલાયા કરે છે કે આપણે કેવા ચતુર હૈ છીયે ! ધન, કીતિ અને સંસાર સુખની કેવી મેજ આપણે લુંટીયે છીયે ! કાગડા પણ પોતાને ભારે ચતુર સમજે છે; પણ ખરું જોતાં તો સવારથી સાંજ સુધી તે વિષ્ટાજ શોધતા ફરે છે અને તેની આંતરિક અશાંતિનો પાર નથી હોતા ! માણસ જે પ્રાણી માત્રમાં રહેલા પ્રભુનીજ સેવા કરતા હોય અને તેથી જે તે ? નામ, કીતિ કે સ્વર્ગની પણ ઈચછા ન રાખતા હોય તથા જેમની સેવા કરે તેને 8 પાસેથી પણ કશા બદલાની આશા રાખતા ન હોય તો તે તે ખરેખર નિષ્કામ કર્મ 9 કરે છે અને એ રીતે પોતાનાં પરમં લાભ સાધી શકે છે. કર્મ યોગ પણ એનેજ કહે હૈં છે. કેમકે એ પણું પરમાત્મ દેશન-પરમ ધામ અથવા મોક્ષપદ પામવાને માર્ગ છે. ? ' બાળક જેમ પોતાની મા માટે રડે છે તેમ પ્રભુ માટે પણ એટલી બધી તુ- B 'રતા-તાલાવેલી જાગી ઉઠે કે જેથી મનુષ્ય રડી પડે તો તે પણું જરૂર તેને આવી મળે. : મોતીની ઇરછા વાળાએ તો ઉ3 ડુબકી મારીને બહારથી ગુમ થવું જોઈએ. જેઓ સપાટી ઉપર લાકે જુએ તેમ તર્યો કરીને વાહવાહ બોલાવવા ઈચછે તેમને પરમ છે પદાર્થ રૂપી માંધાં મોતી કયાંથી મળે અને સદા માટે દુઃખ દારિદ્ય કયાંથી જાય ? $ પરમાત્માના નામ પર જે બધી વસ્તુઓ વારી જાય છે તેજ તેનાં દર્શન મેળવી ? શકે છે; પણુ જે ત્યાગી ભૂખ તરસ જેટલી જ સેવા સ્વીકાર ને એથી વધુ ભેટ વિંઢાળ્યા વિના ખાલી હાથે ચાલ્યા જાય છે તેજ ઈશ્વરની વધારે સમીપે રહી શકે છે. હું - વ્હાલામાં વ્હાલાના વિયોગની પેઠે જે કાઈ ? પરમાત્મા માટે તલસે અને આક્રંદ ? કરે છે તે અવસ્ય તેનું દર્શન પામે છે. " - પરમહંસ શ્રી રામકૃષ્ણ. w o ળ૦૦૦૦ળ000 હજs a000000000000 Dow સંવત ૧૯૮૭ની સાલનું જૈન પંચાંગ-સે નકલના રૂા. 2-8-0 એક નકલન બે પૈસા - ખેડ–શ્રી જૈન આમાનદ સભા-ભાવનગર, For Private And Personal Use Only