Atmanand Prakash Pustak 025 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531289/1

Page #1

Reg. No. B. 431
श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः
आत्मानन्द प्रकाश
AR
शार्दूलविक्रीडितवृत्तम् ॥ कश्चैतन्यवतां हृदि स्थिरतरं शेते हि साक्षीभवन् । कश्चैतन्यवतां हृदि प्रचरति प्रक्षालयंस्तच्छुचम् । कं लब्ध्वा मनुजाः स्वकर्मकरणे शक्ता भवन्ति द्रुतम्
आत्मानंद प्रकाशमेव न हि सन्देहोऽत्र वै विद्यते ॥ पु० २५ मुं । बीर सं. २४५४ कात्तिक. आत्म सं. ३२ ५ अंक ४. थो.
प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
| વિષયાનુક્રમણિકા.
...८७
.१०१
१श्री पाश्वनाथ न स्तुति....८५ ७ प्रभु भासन....... ૨ શ્રી નેમિનાથ જિન (જ્ઞાનપંચમી ) पारने पूरीन था .. २तुति. ... ... ...
...८१८ परीपारी.. नूतन वाशिष ! ...... ८७ १० वर्तमान परिस्थिति. ४ श्री तीर्थ यात्र. ...... ११ शि५२ ५२था द्रष्टिपात. ... पशुशुध्यु ? ... ... ...१ १२ यात्रात्याग भाटेन भूयना. હું કેટલાક ઉપયોગી વિચારો ...२ १३ वर्तमान सभाया२......
...१०६
...१०८
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ ૪ આના.
ભાવનગર—આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું.

Page #2

અમારા માનવતા લાઇફ મેમ્બરાને ભેટ. આ સભા તરફથી અનેક વિવિધ સાહિત્યના અનેક પ્રથા પ્રકટ થતાં હોવાથી, આ સભાના ભાઈ મેમ્બરે અત્યાર સુધીમાં અનેક ('શુમારે દેઢશે ) પ્રથા ભેટ મેળવી એક સારી ધાર્મિક લાઈબ્રેરી પોતાને ઘેર કરી શકયા છે જે તેઓશ્રીના લક્ષમાં છે. ગ્રંથા ભેટ આપવાની ઉદારતા આ સભાએ જેવી રાખેલ છે તેવી અન્ય ભાગ્યેજ રાખેલ હોવાથી, જેને લઈને દર માસે અનેક જૈન બંધુઓ નવા લાઈક્સ મેમ્બર થઈ પ્રથાની ભેટના અને નાનાદ્ધારને લાભ ઉત્સાહપૂર્વક લે છે. વળી દિવસાન દિવસ અનેક પ્રથા સભા તરફથી તેઓશ્રીને મળતા હોવાથી આર્થિક દષ્ટિએ વિશેષ લાભ (વ્યાજની ગણુત્રીએ ) પશુ વધુ છે તે પણ જોઈ શકાય છે; જેથી ક્રાઈપશુ જૈન બંધુઓએ આ સભામાં લાઈફ મેમ્બર થઇ તે લાભ વેળાસર લેવાની જરૂર છે. રીપાટ મગાવી ખાત્રી કરો.
નીચેના પ્રથા ભેટ આપવાના છે. ૧ શ્રી કુમારપાળ પ્રતિધ રૂા. ૩-૧૨.૦ ૨ આત્મવિશુદ્ધિ ગ્રંથ. રૂા. ૭-૮- ૦ ૩ આગમાનુસાર મુહપત્તિનિર્ણય – – ૪ શ્રી નવતત્વ સંક્ષિપ્ત સાર ૦૨-૦ ૫ મી આત્મારામજી જૈન કો
૬ આ સભાના સ. ૧૯૮૨ ના લાઈવોરીનું કકાવાર લીસ્ટ જેમાં
આસો વદી ૩૦ સુધીના ૭૦૦૦) પુસ્તકો સંગ્રહ છે. ) ૦–૧૪-૦ પાંચ વર્ષના રીપાટ..
૭ જૈન પંચાંગ.. ઉપરના મથે માગશર સુદ ૨ થી ધારા પ્રમાણે બહાર ગામના દરેક લાઈફ મેમ્બર બધુઓને પાસ્ટેજ પુરતા વી. પી. થી ભેટ મોકલવામાં આવશે જેથી સ્વીકારી લેવા વિનંતિ છે.' અત્રેના લાઈ૬ મેમ્બર બંધુઓને સભાની ઓફીસમાંથી ધારા પ્રમાણે મંગાવી લેવા વિનંતિ છે.
નાટ:હવે પછી ઘણા ઉપયોગી માટા પ્રથા છપાય છે, તે પ્રકટ થયે ભેટ આપવાના છે. માત્માન પ્રકારા માસિકના ટાઈટલ ઉપર જાહેર ખબર વાંચવા ભલામણ છે. કાઇપણ જૈન શ્રીમાને કે જૈન સંસ્થાઓએ મા સારો પ્રથાની લેટને લાભ જુલવાના નથી. વહેલા લાઈફ મેમ્બર થવાથી વિશેષ લાભ છે.
અમારું જ્ઞાનોદ્વાર ખાતું. નીચેના પ્રથા છપાય છે. અને તૈયાર થાય છે. ૧ શ્રી પ્રભાવક ચરિત્ર (ભાષાંતર ) ૩ શ્રી ચંદ્રપ્રભુ ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) ૨ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર
૪ શ્રી મહાવીર ચરિત્ર 35. { થા જુતિ ( સંati )
२श्री वासुदेव हीडि प्राकृत e ઉપરના ચરિત્રના પ્રથા ધણાજ પ્રાચીન પૂર્વાચાર્ય કૃત હોઈ, કથાઓ ઘણીજ સુંદર રસીક, ભાવવાહી અને અંતર્ગત વિવિધ ઉપદેશક કથાઓ સહિત છે. મહાન પુરૂષોના આવા સંદર, સત્ય ચરિત્રો વાંચી વિચારી આત્મકલ્યાણ સાધવાની આ સુંદર તક કે જે સભાના લાઈફ મેમ્બર થઈ તેવા ગા ભેટ મેળવી લેવા ચૂકવાનું નથી.

Page #3

આમાન.બ્દ પ્રકાશ
॥ वंदे वीरम् ॥ तत्पुनर्द्विविधं कर्म कुशलरूपमकुशलरूपं च । यत्तत्र कुशलरूपं तत्पुण्यं धर्मश्चोच्यते । यत्पुनरकुशलरूपं तत्पापम धर्मश्चाभिधीयते । पुण्योदयजनितः सुखानुभवः पापोदय संपाद्यो दुःखानुभवः । तयोरेव पुण्य पापयोरनंतभेदभिन्नेन तारतम्येन संपवते खन्वेषोऽधममध्यमोत्तमाघनन्तभेदवार्ततया विचित्ररूपः संसारविस्तार इति ॥
उपमिति भवप्रपंचा कथा.
0.
PAGE
AGala
पुस्तक २५ मुं.
वीर संवत् २४५३. कार्तिक. आत्म संवत् ३२ १ अंक ४ थो.
3
- पार्श्वनाथ जिनस्तुतिः
DI
-0
D I0-000-00
-00-000-00
( शार्दूल विक्रीडितवृत्तम् ) नम्राऽखण्डलवृन्दमस्तकमणिबातेन घृष्टक्रम,
दिक् चक्रं निजतेजसा विलसता प्रोद्दीपयंतं सदा । निर्वाणप्रियपत्तनाऽध्वनिमहा सार्थाधिपं पुङ्गवं, ___ वन्दे पार्श्वजिनेश्वरं सुभविनां कल्याणमालाप्रदम् ॥१॥ श्रेयः सन्तति दायकान् जिनवरान्साञ्छुभध्यायिनां,
सत्तत्वागमराशिभासनपरान् दुर्वादिवादक्षतान् । अज्ञानान्धचयप्रणाशनविधौ भानुप्रभा भासुरान्, कुर्वेऽहं स्तुतिगोचरान्पटुमतियानस्थितान्सर्वदा ।
॥ २ ॥ कल्याणं विदधातु वो नयगणद्योत्यागमौघासदा,
श्रीमतीर्थकृतां मुखाम्बुसमुद्भूतोऽविताभूतले ।
-00
-
-
-
.
-.

Page #4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
०%
D00
भूतानां हतभूरि संसृतिभयः सन्मार्गसंदीपकः,
सद्यो मोहमहान्धकारहरणे प्रद्योतनो निर्मलः ॥३॥ सर्वोपद्रव नाशिनी जिनमत प्रक्षोभकक्षोभिनी,
पद्मावत्यजितापरैरनुदिनं दुदिनां दारिका । देवी शासन रक्षिकांऽकुशकरा संघाऽऽपदां वारिका, सर्वत्राऽभयदायिनी विजयताजैनेन्द्रमार्गश्रिता ॥४॥
ले. अजित.
1
-00
श्री नेमिनाथ जिन (ज्ञानपञ्चमी) स्तुतिः
-00-00-00-00
-00
(शार्दूलविक्रीडितवृत्तम् ) शङ्खछमधरः शिवा तनु भवः श्री नेमिनाथः शिव
सम्पत्त्यै भवतु क्षमाशमयुतः पञ्चप्रमादोज्झितः । पञ्चम्यास्तपसि प्रसक्तमनसां सत्पश्चमज्ञानवान् ,
पञ्चाक्षीविजयी जयोद्यतमतिः पश्चाऽश्रवाणां सदा ॥१॥ नाभेय त्रिशला सुतादिरनिशं तीर्थकरौघः शिवं,
दद्यादेवनरेन्द्रवन्दित पदो लेभे गतिं पश्चमीम् । पवाऽऽराधनीयव्रतोत्तमतया तीर्थकरैः सेविते,
पञ्चम्यास्तपसि स्थिताय विमले भव्यात्मने ज्ञानदे ॥२॥ निर्वाणाऽमित शर्म भव्य मनुजा प्रासादयन्ति क्षणाद्, । येषां दृष्टिनिपातनेन करुणा दिव्योकसां सन्ततम् । तेषामागमराशयः कृतधियां तीर्थकराणां वराः, __ कल्याणं प्रदिशन्तु पञ्चमतिथौ संराधनोत्साहिनाम् ॥३॥ मत्तेभौघकयोलभेदनमहा प्रोध्धूतवेगाऽजित
सिंहारूढ वपुः करस्थित कजाऽलङ्कारसंभूषिता । देव्यम्बा रुचिरा कृतिर्जिनवरे, भक्ति सदा विभ्रती, पञ्चम्या स्तपसि प्ररूढ मनसां शान्ति तनोत्वन्वहम् ॥ ४॥
ले० अजित. Los -00 -00 - 00 -
0 0 ==
-00
-00
SC
-00

Page #5

નૂતન વર્ષાશિષ !
Sિ=== ==ી ) = = હિર !! નૂતન વર્ષાશિષ !!
( શિખરિણી.) ઉગી વર્ષારભે, મનહર ઉષા રંગ સજતી, ખિલે તેવી નિત્યે, તમ જીવનમાં પ્રેમ ભરતી; ફળે આશા ઉમિ, તન, મન, અને સૈો ધન તણી, ઠરે ઠારી ઠામે, યશમય કરો હિંદ જનની !
રચનાર –મણીલાલ માણેકચંદ મહુધાવાલા.
૭૭૭૦૭૭૦૭૭૦૭૭૦૭૭૦૭૭૦૭
FFFFFFFFFFFFFF કે આશિર્વચન ! ! EFFFFFFFFF
(શાર્દૂલવિક્રીડિત) ખીલે સ્નેહ તણાં કુસુમ હૃદયે, રૂડા નવા વર્ષમાં, તે સાથે ઉર આશ દીર્ઘ ફળવા, તૃપ્તિ મળો સર્વમાં દીપાવા તમ કેમ દેશ જગને, રાચે મહા યત્નમાં નીતિ-ન્યાય-વિચાર-સત્ય સમજી, વીર બને ભર્તમાં!
રચનાર –મણિલાલ માણેકચંદ મહુધાવાલા.
૭૭૭૦૭૭૭૦૭૭૦૭a

Page #6

૮૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
હિ એકાદશ અંગોમાં નિરૂપણ કરેલ ફી
શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર.
(ગતાંક પ્રથમના પા૦ ૬૩ થી શરૂ.)
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર.
૧૦૧૭–તે કાળ અને તે સમયને વિષે (શ્રમણ ભગવાન મહાવીર) હેમંત ત્રતુના પહેલા મહિનાના પહેલા પક્ષમાં માગશર વદી ૧૦ દશમને દિને-સુવ્રત નામના દિવસે વિજય-મુહૂર્તમાં ઉત્તરા ફાગુની નક્ષત્રમાં (ચંદ્રનો) વેગ આવતા છાયા પૂર્વમાં જતી હતી ત્યારે એક પહોર ગયા પછી નિર્જળા બે ઉપવાસ કરીને એક વસ્ત્ર પહેરી હજારથી વહન કરાતી ચંદ્રપ્રભા નામની શિબિકા ઉપર ચડી દેવ મનુષ્ય અને અસુરોના સમુદાય સાથે ચાલતા ચાલતા ઉત્તર ક્ષત્રિય કુડપુર સંનિવેશના મધ્યમાં થઈને જ્યાં જ્ઞાત ખંડ ઉદ્યાન છે ત્યાં આવ્યા. ત્યાં આવીને ભૂમી તળને ન સ્પશે એવી રીતે કાંઈક એક હાથ પ્રમાણુ ઉંચી સહસ્ત્ર વાહી ચંદ્રપ્રભા શિબીકાને સ્થાપી સ્થાપી ને ધીમે ધીમે સહસ્ત્ર વાહિની ચંદ્રપ્રભા શિબિકાથી ઉતર્યા, ઉતરીને ધીમે ધીમે પૂવૉભિમુખ સિંહાસને બેઠા. આભરણ અલંકાર ઉતર્યો ત્યારે વૈશ્રમણદેવે શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના આભરણ અલંકારો ઉભડક પગે બેસીને હંસલક્ષણ વસ્ત્રમાં ગ્રહણ કર્યા * ૫
ત્યાર પછી શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે જમણા હાથવડે જમણી તરફના કેશેનો અને ડાબા હાથવડે ડાબી તરફના કેશને પંચ મુષ્ટિક લોચ કર્યો, ત્યારે શુક્ર દેવેન્દ્ર દેવરાજાએ ઉભડક પગે બેસીને વાના થાળમાં શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના વાળ ગ્રહણ કર્યા અને વાળ લઈને “ભગવાન આજ્ઞા છે” એમ કહી તે વાળ ક્ષીર સમુદ્રમાં પહોંચાડ્યા. અહીં શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે જમણા હાથે જમણે અને ડાબા હાથે ડાબે પંચમુષ્ટિક લેચ કરીને,સિદ્ધોને નમસ્કાર કર્યો. સિદ્ધોને નમસ્કાર કરીને “સર્વ પાપ કાર્ય મારે વજર્યો છે ” (મારે કાંઈ પણ પાપ કરવું નહિંમારે સર્વ પાપ કર્મ અકરણીય છે) એમ નિશ્ચય કરીને સામાયિક ચરિત્રનો (દિક્ષાને સ્વીકાર કર્યો. સામાયિક ચારિત્ર સ્વીકારીને દેવ સમુહને અને મનુષ્ય
* ૫ સુખ બોધિતામાં કહ્યું છે કે–આ આભરણે કુલ વૃદ્ધા ધે છે.

Page #7

શ્રી તાકર ચરિત્ર. સમાજને ઓળખેલ ચિત્રની જેવા બનાવી મુક્યા (આ વખતે દેવો અને મનુષ્ય ચિત્રામણની માફક નિ:શબ્દ માન અને આશ્ચર્ય ચકિત સ્તબ્ધ બન્યા હતા.)
૧૦૧૮-જ્યારે ભગવાને ચારિત્ર લીધું ત્યારે ઈદ્રના વચનથી દેવ શબ્દો મનુષ્ય કોલાહલ અને વાજીત્રાના શબ્દો એકદમ બંધ રહૃાા (ભગવાને ) હર હમેશાં સર્વ જીવ સત્યને હિત કરનારા ચારિત્રને સ્વીકાર કર્યો ત્યારે એકદમ રોમેરોમ હર્ષિત થએલા દેવે તેને શાંતિથી (૧) સાંભળતા હતા. (ગાથા-૨ )
૧૦૧૯–ત્યારે સમતાવાળા ક્ષાપથમિક ચારિત્રને પામેલા શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને મન: પર્યવજ્ઞાન ઉપન્ન થયું જેથી અઢીદ્વીપમાં અને બે સમુદ્રમાં રહેલા પર્યાપ્તા તથા વ્યકત મનવાળા સંજ્ઞી (મન–સંજ્ઞાવાળા) પંચેનિદ્રાના મને ગત ભાવને જાણતા હતા.
૧૦૨૦–ત્યારે દિક્ષિત થએલ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે મિત્ર-જ્ઞાતિ–સ્વજન અને સંબંધી વર્ગને રવાના કર્યા અને રવાના કરીને એવી પ્રતિજ્ઞા કરી કે હું બાર વર્ષ સુધી કાયાને એસરાવું છું દેહનો ત્યાગ કરૂં છું અને જે કોઈ ઉપસર્ગો (પીડા માર ફાડ વિનો વિગેરે) ઉન્ન થશે, પછી તે દેવોએ કરેલા હશે, મનુષ્ય એ કરેલા હશે યાતો પશુપક્ષી કે જીવજંતુએ કરેલા હશે તે સર્વ પ્રકારના આવી પડેલા ઉપસર્ગોને હું નિર્ભયપણે સહન કરીશ, ક્ષમાં પૂર્વક ખમીશ અને નિશ્ચયપણે સ્વીકારીશ.
૧૦૨૧–ત્યારે શ્રમણ ભગવાન મહાવીર આ પ્રમાણે પ્રતિજ્ઞાને સ્વીકાર કરીને કાયા–દેહ પર મમત્વરહિત થયાથકા મુહુર્ત કાળ એટલે દિવસ બાકી રહ્યો ત્યારે કુમાર ગામ આવી પહોંચ્યા.
૧૦૨૨–ત્યાર પછી શરીરના મમત્વથી રહિત એવા શ્રમણ ભગવાન મહાવીર અનુપમ નિવાસ સ્થાનવડે ઉત્કૃષ્ટ વિહારવડે અને તેવાજ સયમ, નિયમ, સંવર, તપ, બ્રહ્મચર્ય, ક્ષમા, ત્યાગ, સંતોષ, સમીતિ, ગુપ્તિ, સ્થાન કર્મ તથા સુચરિત ફળવાળા નિર્વાણુ-મુકિત માર્ગ વડે (રત્નત્રયીવડે) આત્માને ભાવતા વિચારતા હતા.
૧૦૨૩–એ પ્રમાણે વિચરતાં દેવો તરફથી, મનુષ્ય તરફથી, કે તિર્ય તરફથી જે કઈ ઉપસર્ગો આવતાં તે સર્વને ગ્લાનિ રહિત પણે અક્ષોભ ભાવે મનમાં દીનતા દાખવ્યા વગર અને મન વચન તથા કાયા એ ત્રણેપર કાબુ રાખીને નિર્ભયતાથી સહતા હતા શાંતિ પૂર્વક ખમતા હતા અખેદ ભાવે સ્વિકારતા હતા અને અડગપણે ભેટતા હતા (!)
૧૦૨૪–ત્યાર પછી આવી રીતે વિહારમાં વિચરતા શ્રમણ ભગવાન મહાવીર ને બાર વર્ષ વ્યતીત થયા અને તેરમાં વર્ષમાં ગ્રીમ ઋતુના બીજા મહિનાના ચોથા પક્ષમાં વૈશાખ શુદિ દશમને દિને સુવ્રત નામના દિવસે મુહૂર્તમાં ઉત્તરા

Page #8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકારા.
ફાલ્યુની નક્ષત્રનો (ચંદ્ર સાથે) યુગ આવતાં છાયા પૂર્વમાં જતી હતી ત્યારે
એક પહેાર વ્યતીત થતાં, જભિક ગામ નગરની બહાર ત્રાજુ વલુકા નદીના ઉત્તર કાંઠે, શ્યામા, ગૃહ પતિના ખેતરમાં, વ્યાવૃત ચિત્યથી ઈશાન ખુણામાં શાલ વૃક્ષની નજીકમાં, ઉભડક બેસવારૂપ ગાયદેહવાના આસનવડે આતાપના લેતાં–પાળુ રહિત બે ઉપવાસવાળા ઉંચા જાનુ તથા નમેલી દષ્ટિવાળા–ધ્યાનરૂપી કોઠામાં રહેલા ( ધ્યાન મગ્ન) અને શુકલ ધ્યાનના મધ્યમાં વર્તતા પ્રભુને છેલા (!) પૂર્ણ પરિપૂર્ણ હણુય નહીં તેવા આવરણ રહિત અનંતા અનુપમ પ્રધાન કેવળજ્ઞાન તથા કેવળ દર્શન ઉપજ્યાં.
૧૦૨૫–તે ભગવાન અહેન-પૂજ્ય રાગદ્વેષ રહિત થયા કેવળી સર્વજ્ઞ અને સર્વ ભાવદશી થયા અને દેવ મનુષ્ય અને અસુરે સહિત સમસ્ત લોકના પર્યાયોને જાણતા હતા તે આ પ્રમાણે–આગતિ, પરભવગમન, આયુષ્ય, દેવગતિમાંથી ગર્ભમાં આવવું, દેવલોક નરકાદિમાં:ઉત્પતિ, ખાધેલું, પીધેલું, કરેલું સેવેલું, પ્રકટ કરેલું, એકાતમાં કરેલ, બોલેલું કહેલું, મન, મનમાં ચિંતવેલું, આ પ્રમાણે સર્વ લેકના સર્વ જીના સર્વ ભાવને જાણુતા-જતા વિચરતા હતા.
૧૦૨૬–શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને જે દિવસે અંતિમ–પૂર્ણ યાવતું.... કેવલ જ્ઞાન દર્શન ઉત્પન્ન થયા તે દિવસ આવતા જતા ભુવનપતિ–વાણુતરાતિષિ અને વૈમાનિક દેવ દેવીઓ વડે યાવતું...( દિવ્ય ઉદ્યોત દેવમેળે દેવ કૈલાહલ અને) આકુલ વ્યાકુળતા થઈ રહી.
- ૧૦૨૭–ત્યારે કેવળજ્ઞાન અને કેવળ દર્શનવાળા શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે પિતાને તથા લોકને સંપૂર્ણ ભાવે જોઈને પ્રથમ દેવોને ધર્મ કહ્યો અને પછી મનુષ્યોને.
૧૦૨૮–ત્યારે કેવળજ્ઞાની-કેવળદશી શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે ગૌતમ વિગેરે શ્રમણ નિગ્રંથની સમક્ષ ભાવના સહિત પાંચ મહાવ્રતો તથા છ જીવન કા કહ્યા ઉચ્ચાર્યા તથા પ્રરૂપ્યા તે આ પ્રમાણે –
* – એકવાર આવી ગએલ અથવા અન્ય આગમોમાં વિસ્તારથી દર્શાવેલ એક વાક્યને સંક્ષેપથી લેવું હોય તો તે વાક્યના આદિ ભાગનો ઉલ્લેખ કરી પછી યાવત્ ......શબ્દ મુકી તે વાક્યનો અંતિમ ભાગ જોડવાથી આખા વાક્યની ગરજ સારે છે. અર્થાત –અમુથી અમુક સુધી (અહીંથી ત્યાં સુધી) એ પાઠને નિર્દેશક કરવા માટે યાવત......શબ્દને ઉપગ કરાય છે આ ગમમાં વાવત ......શબ્દના નિર્દેશો ઘણું છે જેથી મેં પણ તેવા સ્થાને યાવત....શબ્દનોજ પ્રયોગ કર્યો છે તો પ્રસ્તુત ભાષાંતરમાં જયાં જ્યાં વાત .....શબ્દ આવે ત્યાં ત્યાં યાવત...... ની પૂર્વના શબ્દથી તે યાવત.....પછી દર્શાવેલ શબ્દ સુધી વાકય સબંધ અન્ય સ્થાનેથી લેવાના છે એમ સમજવું.
દિક્ષાના વિદને માટે જુઓ આ૦ અ૬ ઉ૦૧ સત્ર. ૩૪૮, ૩૪૯. ઉપદેશ શૈલી આચારાંગ સૂત્ર ૩૮૪થી ૩૮૮. કૃષ્ણરાજી માટે જુઓ સ્થાનાંગ સત્ર. ૬૮૪, ભગવતીજી શ૬, ઉ૦૫, સત્ર, ૨૪૨-૨૪૩.

Page #9

શું શું કર્યું?
૯૧ પૃથ્વીકાય યાવત (અપકાય-તેજસ્કાય-વાયુકાય-વનસ્પતિ કાય, અને) ત્રસકાય ૧૦૨@ી૧૦૩૭-પ્રથમ મહાવ્રત-પ્રાણાતિપાત વિરમણ વ્રતની પાંચ ભાવનાઓ અને આરાધનાનો અધિકાર.
૧૦૩૮થી૧૦૪૫–બીજું મહાવ્રત-મૃષાવાદ વિરમણવ્રતની પાંચ ભાવનાઓ અને આરાધક ભાવને અધિકાર.
૧૦૪થી૧૦૫૩–તૃતીય મહાવ્રત-અદત્તાદાન વિરમણ વ્રતની પાંચ ભાવનાઓ અને આરાધનાનો અધિકાર.
૧૦૫૪થી૧૦૬૧–ચતુર્થ મહાવ્રત-મૈથુન વિરમણ વ્રતની પાંચ ભાવનાઓ અને આરાધકતા.
૧૦૬૨થી૧૦૭૯-–પાંચમા મહાવ્રત–પરિગ્રહ ત્યાગવ્રતની (ગાથામાં) પાંચ ભાવના અને આરાધક ભાવનો અધિકાર.
૧૦૮૦–પચ્ચીશ ભાવનાવાળા અણગારની આગમાનુસાર આરાધકતા.
o o
pe
=
so
=
==
=
=
હું “ શું શું કર્યું ? 4
=
==
આ નૂતન વર્ષે આપ કહે, ગત વર્ષમાં શું શું કર્યું ? વળી પૂછીશ હું પંચાશીમાં ચોરાશીમાં શું શું કર્યું ? પર્વના દિવસો મહી સત્કાર્યમાં શું શું કર્યું ? દુઃખી જનોને દઈ દિલાસો હાયમાં શું શું કર્યું ? વિદ્વાન હો તો વિદ્વતાના કાર્યમાં શું શું કર્યું ? ધનવંત હે તે દ્રવ્યને સદ્વ્યય કર્યો કે શું કર્યું ? વળી જળપ્રલયના કોપમાં સેવા કરી કે શું કર્યું ? કંપી ઉઠે છો સાંભળીને તે કહે શું શું કર્યું સમાજના અજ્ઞાન જન સુધારવા શું શું કર્યું કુચાલને કરૂઢીઓનો નાશ કરવા શું કર્યું ન્યાય નીતિનો માર્ગ મેળવવા તમે શું શું કર્યું વ્યસને બધાયે છોડવાના યત્નમાં શું શું કર્યું પ્રચાર કેળવણી તણ કરવા તમે શું શું કર્યું જ્ઞાનનો ઉદ્ધાર કરવા આપ કહેશે શું કર્યું ભૂલો અગર તો પાપ કરીને કે તમે શું શું કર્યું ? દેશસેવા, લેકસેવા કરી કહે કે શું કર્યું ? પ્રશ્નો બધા આ વાંચીને વિચાર કે શું કર્યું ? પછી પુછજો તમે હૃદયને સત્કાર્યમાં શું શું કર્યું ?
કાન્તિલાલ જાદવજી મહેતા.
=
=
=
===

Page #10

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કે કેટલાક ઉપયોગી વિચારો. હું
વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ.
(ગતાંક પૃષ્ટ ૭૯ થી શરૂ. )
ગક
મનુષ્યમાં સત્યનિષ્ઠા નથી હોતી તેના સાહસ બૈર્ય અને અધ્યવસાય કદિપણુ ખરેખરા અને કામના નથી હોતા, તેમજ જે મનુષ્યમાં એ સર્વ હોય છે તે ઉદાર અને મહાનુભાવ જરૂર બને છે. ખરેખરા સાહસથી મનુષ્યની ઉદારતા વધે છે અને ઘેર્યથી શાન્તિની
વૃદ્ધિ થાય છે. જે મનુષ્ય ખરેખર વીર અને સાહસી હોય છે તે કદિપણ કેઈના ઉપર કોઈ કરતું નથી. ભીષ્મપિતામહે પ્રતિજ્ઞા કરી હતી કે હું પાંડવોનો નાશ કરી દઈશ. ભીષ્મની પ્રતિજ્ઞા એટલે પૂછવું જ શું? તેનાં ભંગને કયારે સંભવ હતો? એને લઈને કૃષ્ણને ઘણું જ ચિંતા થવા લાગી. વિચાર કરીને તેઓએ યુતિ શોધી કાઢી. યુતિપૂર્વક ભીષ્મની પાસે દ્રૌપદીને કહેવરાવ્યું કે “તું અખંડસૈભાગ્યવતી થા” જ્યારે પાછળથી ભીમને કૃષ્ણની એ યુતિની ખબર પડી ગઈ ત્યારે તેઓ કૃષ્ણ ઉપર જરાપણ નારાજ ન થયાં એટલું જ નહિ પણ તેમણે ઘણું જ શાંતિપૂર્વક કૃષ્ણને જ એ યુકિત બતાવી દીધી કે યુદ્ધમાં તમારે શિખંડી ને આગળ કરે. એ પૂર્વ જન્મની “સ્ત્રી છે. પ્રાચીન વીર આર્યપુરૂની એક એક ઉદારતા ભરી નીતિ હતી કે તેઓ બાળક, સ્ત્રી, બ્રાહ્મણ, અનાથ વિગેરે ઉપર શસ્ત્ર નો ઉપયોગ નહતા કરતા. યુદ્ધમાં શિખંડીને આગળ જોઈને અને તેને પૂર્વજન્મની સ્ત્રી જાણીને ભીમે પણ તેના ઉપર હથિયાર ન ઉગામ્યું, એટલું જ નહિ પણ પિતે પ્રાણ ત્યાગ કર્યો અને એ રીતે દુર્યોધનના પક્ષની હારનો આરંભ થયો.
- સાહસ તથા ધય ઉપરાંત પ્રત્યેક મનુષ્યમાં આત્મ-સંયમની પણ અત્યંત આવશ્યકતા છે. એ ગુણ એટલે બધો જરૂરનો અને મહત્વપૂર્ણ છે કે એ વિદ્વાન પુરૂષે તેને સઘળા ગુણેના મૂળરૂપ અને પશુત્વ તથા મનુષ્યત્વના વાસ્તવિક ભેદરૂપે ગણાવ્યો છે, અને એ વાત પણ ખરી છે. જે મનુષ્ય આત્મ-સંયમ બિસ્કુલ છેડી દે અને જેમ મનમાં આવે તેમ કહી નાંખે અને કરી નાંખે તો પછી તેનામાં અને પશુમાં શો ભેદ રહે છે? પોતાની નિદ્રની અનુચિત ચંચલતા રોકવી અને પિતાની જાતને ખરાબ માગે જતા બચાવવી એજ આત્મ-સંયમ કહેવાય છે. પિતાના મનને જીતવું એ સમસ્ત સંસાર પર વિજય પ્રાપ્ત કરવા કરતાં પણ

Page #11

કેટલાક ઉપયોગી વિચારે. વધારે ઉપયોગી અને લાભદાયક છે. જે મનુષ્ય પોતાનાં મનને અને પોતાની વાણીને વશ નથી રાખી શકતો, જે પોતાનાં કાર્યોને નિયંત્રિત નથી કરી શક્ત તેની વિદ્યા, બુદ્ધિ, શકિત વિગેરે સઘળું નકામું છે.
હર્બર્ટ સ્પેન્સરનો તે એવો મત છે કે મનુષ્યને આદર્શ બનાવવા માટે આત્મ સંયમ એક અતિ મહત્વનું સાધન છે. જે મનુષ્ય પોતાનાં ચંચળ મનની ઈછાઓને પિતાને વશ રાખે છે તેજ સઘળા પ્રશ્નો ઉપર સારી રીતે વિચાર કરી શકે છે તેમજ તેજ ખરાબ કાયોથી બચી શકે છે અને સારાં કાર્યોમાં જોડાઈ શકે છે. પરંતુ જે મનુષ્ય પોતાનાં ચંચળ મનને ગુલામ બને છે તેને કોઈ પણ પ્રશ્ન ઉપર વિચાર કરવાને અવકાશ જ નથી મળતો, તો પછી એ સારાં કાર્યો કયી રીતે કરી શકે ? મનમાં તરંગ ઉઠે છે, ઈચ્છા થાય છે કે તરત જ તે તદનુસાર કાર્ય કરે છે. વિવેકથી તો એ કદિપણ કામ જ નથી લેતા અને વિવેકનો ઉપયોગ નહિ કરતો હોવાથી તે મનુષ્ય છતાં પણ પશુ તુલ્ય બની જાય છે.
આત્મ સંયમ અથવા મને નિગ્રહના અભાવને લઈને ઘણું કરીને અનેક જાતની વિપત્તિઓ આવી પડે છે. તે સંબંધી મહાભારતમાં લખ્યું છે કે –
रथः शरीरं पुरुषस्य दृष्ट
મામ નિયયિમદુરાની तैरप्रमत्तैः कुशली सदश्वै
दर्दान्तैः सुखं याति रथीव धीरः ॥ અર્થાત–મનુષ્યનું શરીર રથ છે, મન સારથી છે અને ઈદ્રિ અશ્વો છે. જેવી રીતે અને પિતાને આધીન રાખીને કુશળ રથી યાત્રા કરે છે તે રીતે ઇંદ્રિયને પિતાને વશ રાખી રહેનાર મનુષ્ય પોતાની જીવન યાત્રા સુખપૂર્વક સમાપ્ત કરે છે. જે આપણે મનને વશ રાખી શકીએ તે તે એક સન્મિત્ર બની જાય છે અને આપણને વખતો વખત ઉત્તમ માર્ગ બતાવીને અને કર્તવ્ય દિશાનું સૂચન કરીને સર્વ રીતે આપણને સહાય કરે છે. અને જે એને સ્વતંત્ર છેડી મુકવામાં આવે છે તો તે આપણને કુમાર્ગે ચડાવી દે છે અને આપણે શત્રુ બનીને આપણે નાશ કરે છે. મન પર્વ મનુષ્યામાં વાર વધુ મોક્ષયોઃ એ સૂત્ર સુવિખ્યાત છે (મન એજ આપણા બન્ધનનું તથા મેક્ષનું કારણ છે,).
પહેલવહેલાં જ આપણે એ જોઈ ગયા કે સર્વ જાતના સદ્દગુણ શીખવાનું અને કેળવવાનું પ્રથમ સ્થાન ઘર, બીજું પાઠશાળા અને ત્રીજું સંસાર છે. એથી મનોનિગ્રહને અભ્યાસ ઘરથી જ શરૂ થવે જોઈએ અને શાળામાં તથા સંસારમાં એના વિકાસ તથા વૃદ્ધિ થવા જોઈએ. વળી ઘણે અંશે એ પણ ઠીક છે કે મને

Page #12

૯૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
નિગ્રહ અથવા આત્મ-સંયમને આપણા શારીરિક બળ અને સ્વાસ્થ્યની સાથે ઘણુંા જ ઘનિષ્ટ સંબંધ રહેલા છે. અર્થાત્ દુ લ મનુષ્યેાની અપેક્ષાએ મજબુત મનુષ્ય આત્મ-નિગ્રહ કરવામાં વધારે સમથ હાય છે, પર ંતુ તે સાથે એટલુ પણ નિ: સદેહ છે કે ઘણું કરીને શારીરિક સ્વાસ્થ્ય પણ મનેાનિગ્રહના અભાવને લઇને જ અગડે છે. જે લેાકેાનુ સ્વાસ્થ્ય ખગડી ગયુ હાય તેએ જો મનેાનિગ્રહપૂર્વક આરાગ્ય શાસ્ત્રનાં નિયમાનું યથાર્થ પાલન કરે તે તેઓનુ શરીર તરતજ સ્વસ્થ થઇ શકે છે અને જેમ જેમ તેના શરીરમાં મળ આવતું જાય છે તેમ તેમ તેનુ મનેાનિગ્રહ પણ વધતુ જાય છે. એ વાત હવે કાઇને ભાગ્યેજ અજાણી હશે કે પ્રસન્ન ( આનંદી ) રહેવાથી મનુષ્યનું શરીર તેમજ મન અને સબળ અને છે. એટલા માટે આત્મ-નિગ્રહમાં સમથો મનવા માટે હંમેશાં માની રહેવાની પ પરમ આવશ્યકતા છે. જે લેાકેા હમેશાં ક્રોધાયમાન, ચીડીયા અથવા દુ:ખી રહ્યા કરે છે તેઓ કંદપણુ પોતાનાં મનને પુરેપુરૂ વશ રાખી શકતા નથી. જો દુ:ખાના વિશેષ વિચાર ન કરતાં પ્રાપ્ત સુખેાથી જ મનુષ્ય સંતુષ્ટ અની રહે તે તેને આ સંબંધી ઘણા લાભ થઇ શકે છે.
મનેાનિગ્રહ સદાચારનું મૂળ ગણાય છે. આજ સુધીમાં જે જે મહાન પુરૂષા થઇ ગયા તે સ તે દ્રિય હતા. જીતે દ્રિયતા અને આત્માનિગ્રહ વગર મનુષ્યમાં સાધુતા અથવા મહત્તા આવી શકતીજ નથી. ધર્માચરણ કરવા માટે પણ મનેાનિગ્રહુની ઘણીજ આવશ્યકતા રહ્યા કરે છે. કેમકે મનેાનિગ્રહના અભાવને લઇને જ મનુષ્યેા પાપામાં અને દુષ્કોમાં પ્રવૃત્ત થાય છે; તેથી આત્મ-નિગ્રહ મનુષ્યાને પરલેાક–સાધનને પણ સર્વ શ્રેષ્ટ અને આવશ્યક ઉપાય છે. જેમ આત્મ-નિગ્રહથી પરલેાકનુ સાધન થાય છે તેમ તેનાથી આ લેાકમાં પણ ઘણું સુખ પ્રાપ્ત થાય છે. મનેાનિગ્રહ વગર કેઈપણુ મનુષ્ય સુશીલ, સદાચારી, વ્યવસ્થિત, ઉદાર અને શાંત અની શકતા નથી અને તે સઘળા વગર જીવનયાત્રા અત્યંત દુ:ખપૂર્ણ બની જાય છે.
રાજકાર્ય કરનાર મેાટા મેાટા પદાધિકારીએ!, પ્રજાના માદક નેતાએ તથા એવાજ મેટા માટા કામ કરનારામાં બહુજ મનેાનિગ્રહ હોવા જોઇએ. જ્યાં સુધી આત્મનિગ્રહ નથી હોતા ત્યાં સુધી મહાન બુદ્ધિશાળી પુરૂષાને પણ પેાતાનાં કામેામાં યશ મળી શકતા નથી. કેમકે એ કામામાં લેાકેા ઉપર પાતાના પ્રભાવ પાડવાની તેમજ તેઆને પેાતાને વશ રાખવાની આવશ્યકતા રહે છે. અને જે મનુષ્ય પાતે પેાતાની જાતને વશ રાખી શકતા નથી તે મીજા ઉપર અધિકાર કેવી રીતે ચલાવી શકે? જે મનુષ્ય મીજા ઉપર પેાતાનું પ્રભુત્વ જમાવવા ઇચ્છે છે તેને માટે આવશ્યક છે કે તેણે પડેલાં પેાતાની જાત ઉપર પ્રભુત્વ જમાવવું

Page #13

કેટલાક ઉપયોગી વિચારે. જોઈએ. મોટા મોટા રાજકુટુંબને નાશ ઘણે ભાગે આત્મ-સંયમના અભાવથીજ થાય છે. આત્મ-સંયમના અભાવને લઈને મનુષ્ય જુગારી, દુરાચારી, અને દુર્થસની બની જાય છે. અને એ સઘળું કુલ, શીલ; મર્યાદા તથા વૈભવ વિગેરેના નાશનું કારણ બને છે. મહારાજા શીવાજીમાં આત્મ-નિગ્રહ પુરેપુરા અંશે હતો અને એને લઈને જ તેઓ શત્રુઓને પરાભવ કરવા તથા સામ્રાજ્ય સ્થાપવા સમર્થ થઈ શક્યા હતા. પરંતુ તેમના પુત્ર સંભાજીમાં એ ગુણ નહોતો જેથી તેને તથા રાજ્યનો નાશ થયો. મહારાજા રણજીતસિંહના પુત્ર ખર્શસિંહમાં પણ એ ગુણનો અભાવ હતો. લખનાના છેલ્લા નવાબ પોતાના મનમાં આવતું તે કરતા હતા; કદિ પણ આગળ પાછળનો સારા નરસાનો વિચાર નહતા કરતા જ્યારે નેપોલીયન એક પછી એક દેશ જીતવા લાગ્યો, ત્યારે તેનું મન ચલિત કરવા માટે શત્રુઓએ અનેક પ્રયાસો કર્યા, પરંતુ તે નેપોલીયન જરાપણ વિચલિત થયે જ નહિ, તેણે તો પોતાનું મન હંમેશાં વશ રાખ્યું અને છેવટ સુધી વિજયી બનતો રહ્યો. આપણા દેશના ધર્મ શાસ્ત્રોમાં તેમજ ઈતિહાસમાં એવી અનેક કથાઓ છે જેમાં આપણે જોઈએ છીયે કે લોકોને ઉગ્ર તપશ્ચર્યા કરતા જોઈને તેઓને ડગાવવાના ઘણા પ્રયત્નો કરવામાં આવતા હતા અને એવા કેટલાક પ્રયત્ન નિષ્ફળ પણ થયા હતા. મતલબ એ છે કે કોઈપણ વિષયમાં સંપૂર્ણ સફલતા પ્રાપ્ત કરવા માટે મનોનિગ્રહની અત્યંત આવશ્યકતા રહેલી છે અને જ્યાં મનોનિગ્રહનો ભંગ થાય છે ત્યાં કાર્ય સિદ્ધિમાં પણ મોટું વિન આવે છે.
દુષ્કર્મો તથા પ્રલોભનોથી બચવા માટે, અપમાનિત અથવા પીડિત થવા છતાં ક્ષમા કરવા માટે, ઈર્ષા, દ્વેષ વિગેરે મનોવૃત્તિને રોકવા માટે તથા એવા પ્રકારના અનેક કામને માટે મનોનિગ્રહની ઘણી જ આવશ્યકતા છે. જે એવા વિકટ પ્રસંગે મનુષ્ય આત્મનિગ્રહ નથી બતાવતે તો મહાન અનર્થ થાય છે અને વિપરીત પરિણામ આવે છે. કોઈ કોઈ વખત ક્રોધમાં કઈને દુર્વચનો કહીને અથવા કેઈને નુકશાન કરીને આપણે આપણને પોતાને તથા બીજાને ઘણુંજ નુકસાન કરીએ છીએ. જેને લઈને આપણે જીંદગીભર પસ્તાવું પડે છે. જે આપણે એમ ઇચ્છતા હોઈએ કે આપણે કદિ દુ:ખી ન થઈએ અથવા આપણને કદિ પસ્તાવું ન પડે તો આપણે આપણી જીભ તથા મન ઉપર હમેશાં અંકુશ રાખવો જોઈએ. પ્રત્યેક મનુષ્ય મધુરભાષી નથી બની શકતો, પરંતુ અ૫ભાષી અવશ્ય બની શકે છે. જે આપણું મન ઠઠ્ઠામશ્કરી કરવા અથવા વ્યંગ્યપૂર્ણ વાત કરવા ઈછે અને આપણે આપણું એ ઈચ્છાને ન રોકી શકીએ તે કોઈ વખત મિત્રોની સાથે આપણને મોટી શત્રુતા થઈ જવાનો સંભવ અને ભય છે.
વાતચીત કરતી વખતે પ્રત્યેક મનુષ્ય ઘણુંજ સાવધાન રહેવું જોઈએ, તેમજ કદિપણ કઈ એવી વાણી મુખમાંથી ન કાઢવી જોઈએ કે જેને લઈને બીજાને

Page #14

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મન દુખ થાય. બીજાનું મન દુઃખાવવા કરતાં મન રાખવું ઘણું સારું છે. આ સંબંધમાં સુવિખ્યાત ગ્રીક વિદ્વાન પિથે ગરાસને ઉપદેશ હંમેશાં સ્મરણમાં રાખવા યોગ્ય છે. તે કહે છે કે “મૈન રાખે; અથવા કોઈ સારી વાત કરો.” અર્થાત્ મનુષ્ય માન રાખવું જોઈએ. અથવા બહુ વિચાર કરીને સમજણપૂર્વક બોલવું જોઈએ. જે સમયે બોલવાની જરૂર હોય તે સમયે માન રહેવાથી પણ ઘણે ભાગે તેટલી જ હાનિ થાય છે જેટલી નિરર્થક અને આવશ્યક વાતો કરવાથી થાય છે. કોઈ કઈ વખત સત્ય અને ન્યાયના રક્ષણની ખાતર બોલવાની આવશ્યકતા હોય છે એટલું જ નહિ પણ ક્રોધ અથવા અસંતેષ પ્રકટ કરવાની પણ આવશ્યકતા હોય છે. જે આપણે કેઈને અન્યાય અથવા અત્યાચાર કરતાં જોઈએ તો આપણે એ વખતે જરૂર કોઇ પ્રકટ કરવો જોઈએ. સત્યનિટ અને ન્યાયશીલ મનુષ્યોને સ્વાભાવિક રીતે જ એવા પ્રસંગે ક્રોધ આવી જાય છે. વળી એવા પ્રસંગે પણ શાંતિ, ધૈર્ય તથા સહન શીલતા વિગેરેની પણ થોડી ઘણું આવશ્યકતા હોય છે. કેમકે જે મનુષ્યમાં શાંતિ અને સહન શીલતા નથી હોતી તો તે જરૂર કરતા વધારે ક્રોધાયમાન થઈ જાય છે. અને લોકોને તેને ક્રોધ જ બીજાના અન્યાયની અપેક્ષાએ વધારે અસહ્ય બની જાય એવો સંભવ છે અને જ્યારે ક્રોધની માત્રા અન્યાયની માત્રાથી વધારે હોય છે ત્યારે એ પ્રસંગે ખાસ કરીને આવે છે.
તેથી એ પણ ઘણું જ જરૂરનું છે કે મનુષ્ય શાન્ત સ્વભાવના થવું જોઈએ; અને સ્વભાવની શાંતિ માટે મનુષ્યમાં બુદ્ધિમત્તા તેમજ સંસારના અનુભવની જરૂર છે. ઘણે ભાગે એવું જોવામાં આવે છે કે મનુષ્યને વિકટ અવસરની સામે જેટલું થવું પડે છે અને એને સાંસારિક અનુભવ જેટલું વધે છે તેટલો જ તે આત્મનિમહી અને બુદ્ધિમાન બને છે. જે લોકો અશિક્ષિત અને અજ્ઞાની હોય છે અને જેઓને સંસારને જરા પણ અનુભવ નથી હોતો તેઓ ક્ષમાશીલ પણ નથી હોતા, પરંતુ એથી ઉલટું સુશિક્ષિત અને અનુભવી મનુષ્યો ઉદાર, દયાળુ અને ક્ષમાશીલ હોય છે.
–ચાલુ.

Page #15

પ્રભુ મીલન.
* “ પ્રભુ મીલન ”
Burneregowemmenera વિશ્વઆરે પ્રેમે પ્રભુપરખાય. એ અવિકારી દષ્ટિ થાતાં;
એ જીવન સંગમ આ જન્મ મરણ ગુપ્ત એક ઘડી,
- જીવનમાં જ્યોત સ્નેહ સરિતા સાગર થાતા,
પ્રેમાટે રાસ ગુંથાય. વિ૧ અરિહનન ને “હું' ઢળાતા,
શત્રુંજય ગીત ગવાય; ગઢગિરિગે વૈરાગ્ય જળના
ખળખળ કલરવ થાય. વિ. ૨ અર્બદ તારંગ દુર્ગમ દુગ,
ન ગ્રીષ્મ તપને કળાય: નગથી પુરૂષાતન પ્રગટે,
તેમ ગુઢ મંત્રણા થાય. વિ. ૩ ઉજવલ મંદાકીની યમુના,
રસરવ વિચી વિખરાય; શીત સમીરો વસંતના ફરે,
તે પાર્ષગિરિ પથરાય. વિ. ૪ ઉન્નત મેદિની Aવેત પતાકા,
પૂનિતતા સ્પષ્ટ જણાય; વર ગુરૂ સંગે અધ પ્રજલાતા,
મમ ચેતન જળહળ થાય. વિશ્વ આરે પ્રેમે પ્રભુપરખાય. વિ. ૫
વિહારી.

Page #16

આ આત્માનંદ પ્રકાશ.
જaegendaG a6 હું વરનો પૂજન થાળ. છaaછન9EછgaછQત્રિછa
=
Gk
=
=
આ શેત્ર શુકલ પક્ષની એક પ્રભાતે સૂર્ય નારાયણ પિતાના સૂવર્ણ
જ રથમાં બેસી જગત્ ભરમાં પ્રકાશ આપવા માટે પૂર્વ દિશામાંથી
ન આવે છે. અને ક્ષત્રિયકુંડ નગરના નાગરિકોને “પ્રભાત થયું છે Kર માટે ઊંઘ તજી નિત્ય કર્મ કરવા માંડી ” ની સૂચના આપી રહ્યા
છે તેવા એક મંગળમય પ્રભાતે ક્ષત્રિયકુંડ નગરના નાગરિકેએ ઘેર ઘેર આનંદના ઉત્સવ માંડયા છે. દરેક દરેક કંઇને કંઈ શંભનિક કાર્ય કરવામાં ગુંથાયા છે. આ અવસરે ક્ષત્રિયકુંડ નગરના કિલ્લામાં એક પ્રવાસી આવે છે. તે આ આનંદેત્સવ જોઈ વિચારમાં પડે છે કે આજે શા કારણથી આ ધમાલ મચી રહી છે? હજુ વિચારે કયો કરે છે. ત્યાં તે આકાશમાં દેવ દુર્દુભી થઈ અને પ્રખર તેજથી આકાશ આખું તેજીમય બની જાય છે. તેવા તેજમાં પ્રવાસીઓ શું જોયું ? દેવ અને દેવીઓ પોતાનાં દેવભુવનો ત્યાગીને નીચે મૃત્યુલેકમાં આવતાં જણાય છે. પ્રવાસી પુનઃ વિશેષ વિચારમાં પડે છે કે એવું તે શું માંગલિક પ્રસંગ ઉદ્ભવ્યો છે કે જેના માટે મનુષ્ય અને દેવ દેવીઓએ સાથે ઉત્સવ માંડ્યા છે? તે નગરની કઈ પણ વ્યકિતને પૂછવાના ઇરાદાથી પ્રવાસી આગળ વધે. દસેક કદમ ચાલતાં સામેથી કંઈ પ્રોઢ માણસને આવતાં જોયે. તે માણસે તદ્દન સાદાં અને સ્વચ્છ કપડાં પહેર્યા હતાં. માથે ઘાટીલી લાલ પાઘડી પહેરી હતી અને ખભા ઉપર ખેસ નાખી, વકજ્ઞાતિની ખાત્રી આપતા ધીમે ધીમે તે શ્રેષ્ઠિ પ્રવાસી સન્મુખ આવી ઉભા. તેમને જોઈ પ્રવાસીએ પૂછ્યું. મહાશય ! આ શહેરમાં હું હમણુંજ ચાલ્યા આવું છું તેથી મનુષ્યએ તથા દેવદેવીઓ એક સરખે આનંદેત્સવ આજે શા કારણસર કરી રહ્યા છે, તેને ખુલાસે આપવા કૃપા કરશો ? તે સાંભળી શ્રેષ્ટિએ મંદ હાસ્ય કરી જવાબ આપે કે હે અજ્ઞાન પથિક! આ અવસપણ કાળના ચરમ તીર્થકર શ્રી વર્ધમાન સ્વામીનો જન્મ ગત રાત્રીએ થયે છે. જેના પ્રતાપથી અનંત દુઃખમય નર્કમાં પણ એક પળ દિવ્ય પ્રકાશ સાથે નારકીને શાંતિ ઉત્પન્ન થઈ હતી. આજને પ્રસંગ અમારે મન અણમૂલે છે. અમારાં હર્ષ– આનંદનાં પૂર અત્યારે પૂરજોસમાં ચડી રહ્યાં છે. દેવ-દેવીએ પ્રભુનો જન્મ સ્નાન મહોત્સવ કરી રહ્યા છે. હમણુ અહિ દરબાર ભરાશે તેમાં આનંદની નદીઓ વહેશે. અજ્ઞાત પથિક તે સાંભળીને દિભૂઢ થયો. પગ ઉપાડી દ્વિહસ્ત જેડી પ્રભુને તે સમયે ભાવપૂર્વક વંદન કર્યું. શ્રેષ્ટિએ પિતાના ગૃહે પધારવા આમંત્રણ આપ્યું જેને પ્રવાસીએ સહર્ષ સ્વિકાર કર્યો. બન્ને જણ શ્રેષ્ટિ ગૃહે ગયા.

Page #17

૩
વીરના પૂજન થાળ.
દેવ-દેવીએ પ્રભુના જન્મ સ્નાન મહાત્સવ કરી સ્વસ્થાનકે ગયા અને સિદ્ધાર્થ રાજાના ધન ધાન્યના ભંડાર ભરાતા ગયા.
અપેારનેા દરબાર ભરાણૈા સર્વને આનંદ આનંદ થઇ રહ્યો છે. રાજાએ ઇનામ પારિતાષિક આપ્યાં. ભાટ ચારણાને સતાખ્યા.
યથા દિવસે ધન, ધાન્યના ભંડારમાં વૃદ્ધિ થવાથી પ્રભુનું શ્રી વર્ધમાન ’ નામ પાડયું તે દિવસે બ્રાહ્મણેાને દક્ષિણા આપી જમાડી સંતુષ્ટ કર્યો.
‘શ્રી વર્ધમાન” શુકલ પક્ષના ચંદ્રની પેરે પ્રતિદ્દિન રૂપમાં, મળમાં, વિદ્યામાં વૃદ્ધિ પામે છે. અનુક્રમે ચેાવન અવસ્થાને પામ્યા ત્યારે ફ્કત માતપિતાના આગહુની ખાતર સુશીલ પત્ની પરણ્યા. સંસ્કાર બળે પુત્રીની પ્રાપ્તિ થઇ.
અઠ્ઠાવીશ વર્ષની ઉમ્મરે વર્ધમાન સ્વામીના માતાપિતાના દેહાત્સ થયે. નદીવ ન રહ્યા. પ્રભુને અંતરની લાગણી પ્રગટી.
ત્રીસ વર્ષની ઉમ્મરે વર્ધીમાન સ્વામીએ સંયમ ધારણ ક્યાં અને ચેાથું જ્ઞાન પ્રગયું.
ત્રીસ વર્ષની ભરયુવાની, તે યુવાનીની મસ્તી, આંખેાનાં જાદુ, નવું ખેાલવું, નવુ ચાલવું, ખેલવું એ સર્વ ક્રિયાએ શ્રી વર્ધમાન સ્વામીને ન પાલવી. તેણે તા શહેર છેડયાં. આય વસ્તિના છેડે ગયા. અનાર્ય લાકના સમૂહમાં જઇ ઘાર તપનું આજ્હાન કર્યું.
પૂર્વ સંસ્કારોથી અનાય લેાકાએ વધુ માનસ્વામીને ઉપસર્ગો આપ્યા. તે ઉપસગેડુ એટલા જીવલેણુ, એટલા હૃદય વિદારક હતા કે તે સહન કરનાર તેમના સિવાય ખીજુ કાઈ જાણ્યું નથી. જેની રક્ષા કરવા ઇંદ્રે નીચે આવી તેમની સાનિધ્યમાં રહી ઉપસર્ગાના પ્રતિકાર કરવા જણાવ્યું ત્યારે તે વીર પ્રભુ શુ કહે છે ? હું ઈંદ્ર ! જે અત્યુત્તમ પદને પ્રાપ્ત કરવા હું સર્વ વૈભવ છેાડી ચાલી નિકળ્યા છું. તે પરમ પદ પરાશ્રયે–કેાઇની મદદ મેળવીને ત્રિકાળમાં પણ પ્રાપ્ત કરી શકાય નહિ. તે તે પોતાના ભુજબળ, આત્મબળ ઉપર મુસ્તાક રહીનેજ મેળવી શકાય છે. ઇંદ્ર સ્વસ્થાનકે જાય છે.
કર્મની વણા એક પછી એક તુટતી જાય છે. અને પિરસહેા સહ સહન કરે છે. તે ઉપરથી તે મહારથીનું નામ · મહાવીર ' પડી ગયુ. વીર નરામાં મહા—વીરઃ—સર્વોત્કૃષ્ટ પુરૂષ તે મહાવીર મહા હિંમતવાળા અને રવી કહેતાં માનવીઃ—સૂર્યના જેવા પ્રખર તેજ આપનાર, તેજસ્વી, સ્વ અને પરનુ કલ્યાણ કરનાર મહાવીર.
ચડકાશીએ સર્પ, જે વિષ સર્પ કહેવાય છે, તેનું ઝેર માઇલેા સુધી

Page #18

૧૦૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પથરાતું. તે ફક્ત સહેજ કર્મના આવરણથી તે દિશામાં પડી રહ્યો છે. મહાવીર ત્યાં જાય છે, ડંખ સહન કરે છે છતાં તેને બુઝાવે છે.
મહાવીરને ચળિત કરવા દેવાંગનાઓનાં જુથ આવે છે. મહાવીર સન્મુખ નૃત્ય કરે છે. મૃદંગ વગાડે છે. છતાં તેનું એક રૂવાડું પણ ફરકતું નથી. જેનાં રૂપ જોઈ મહાન વૈરાગીઓ વૈરાગ્ય મૂકી દે છે જ્યારે આ તો ચંદ્રમાના ચોથીઆ જેવાં અધિકાધિક દેવાંગનાઓનો સમૂહ મહાવીરને ચળીત કરી શકતો નથી જેથી દેવાંગનાઓ શ્લાન હૃદયે સ્વસ્થાનકે જાય છે.
છદ્મસ્થ સ્થિતિમાં મૌન સેવ્યું અને તે દરમ્યાન. હે પ્રભુ! તે એટએટલા ઉપસર્ગો સહન ક્ય કે જેનાં વિસ્તારથી વર્ણન કરે તે ગ્રંથે ભરાય, પછી તો દીવ્ય જ્ઞાન થયું–સર્વ કાલકના ભાવ દીઠા. લોક સમૂહને અજ્ઞાનમાં મેહમાં ડુબેલે જે. હારા અંતરમાં ધ્રુજારી આવી, હારું દિલ વલોવાયું. હવે તો તું દેશ પ્રદેશ ઉપદેશ માટે ભ્રમણ કરે છે. ઘણું ઘણુને બુઝવ્યા. ઘણાને આત્મશાંતિ આપી. સંસારના દાવાનળથી દગ્ધ થતા, ઘણુ આત્માઓને ઉપદેશ રૂપી વારિ આપી શીતળ કર્યા. અપકાર કરનારાઓ પ્રત્યે પણ તે ઉપકાર કર્યો. તારા એજસથી, તારી વાણીના પ્રભાવથી, તારા શિની, તારા ભક્તોની સંખ્યા વધી પડી. આખરે ૭૨ વર્ષનું આયુષ્ય પૂર્ણ થતાં તારા દેહને વિલય થ અને અમર આત્મા અનંતસુખની ભૂમિકાએ વિરાજમાન છે. તે જ ક્ષણે સેંકડો વીજળીના તેજ કરતાં પણ વધુ એક દિવ્ય તેજ પૃથ્વી ઉપર પ્રસરાયું. તેજ દિવસથી દીપમાળ પ્રગટાવવી શરૂ થતાં તારી યાદગીરીની એક હેજ ચીણગારી જળવાઈ રહેતી આજ દીપમાળની દીવાળી બની અર્થનો અનર્થ થ છે. ક્રિયામાં વિકાર થયો છે. મિથ્યાત્વીઓએ પિતાનું પર્વ માન્યું. મહાવીરના અનુયાયીઓએ તે જતું કર્યું અને છેવટ તે વીરને નિર્વાણ દિવસ આજ છે તે પણ ભૂલ્યા.
હે મહાવીર ! તું તે ગયે. તે અક્ષય સુખ મેળવ્યું. પણ લોકો પ્રત્યે તારી કરૂણ જેટલી અસીમ હતી ? તું કેવળી થયા ત્યારે જગતના સુખ દુ:ખે જોયા. તને કરૂણું ઉપજી, તેં મનમાં શું વિચાર્યું ? હું તો તરી ગયે પણ પંચમ આરાના ભવ્ય જીવો, તિર્થકર, કેવળી વિના કેવી રીતે સંસારથી તરશે ? તેમને આધાર શો રહેશે? તારો દયાને સાગર ઉછળે. સર્વજ્ઞ થતાં પ્રથમજ આચારાંગસૂત્ર લેક હિતાર્થે પ્રકાસ્યું. અને તે પછી અનેકાનેક તો, આધારે, દષ્ટાંતો પ્રકાશ્યાં જે ગણુ ધર દેએ શાસ્ત્રમાં ગુંચ્યાં, અને તે શાસ્ત્રનો આજે ભવ્યાત્માઓને વિસામો છે.
" स्त्रीणां शतानि शतशो जनयन्ति पुत्रान्
नान्या सुतं त्वदुपमं जननी प्रसूता"

Page #19

વીરનો પૂજન થાળ.
૧૦૧
હે મહાવીર ! દુનિઆમાં સેંકડે સ્ત્રીઓ સેંકડો પુત્રને જન્મ આપતી હશે પણ તારા જેવા પુત્રને જન્મ આપનાર તારી માતા સિવાય બીજી કોઈ સ્ત્રી નથી.
કેસરીસિંહનું માત્ર એક બચ્ચે હજારો ઘેટાંને જીતવા બસ છે. આખી દુનિયા પરનું તિમિર નષ્ટ કરવા સેંકડો તારાઓ હોવા છતાં માત્ર એક સૂર્ય બસ છે. તેમ તારી માતાને તારા જે એક પુત્ર બસ છે.
તે તો તારા કુળને તાયું. તારો ઉદ્ધાર કર્યો. અને જગતના સુભાગી જીવોને ઉદ્ધાર થઈ ગયા. તારા ગુણ સંપૂર્ણ ગાવાનો દાવો કરે એતો હાસ્યજનક વાત થઈ પડે. સર્વજ્ઞ સિવાય તારા ગુણ ગાવા બીજે કઈ સમર્થ નથી, અને તે માટે અસંખ્ય સમય અને અસંખ્ય લેખન સામગ્રી જોઈએ. મને તો તારી પૂજાજ કરવી છે.
શું બાળકે માબાપ પાસે બાળ કીડા નવ કરે ?
ને મુખમાંથી જેમ આવ્યું તેમ શું નવ ઉચ્ચરે? આ તો હાર બકવાદ કદાપિ માનજે. પણ આજે હારો નિર્વાણ દિવસ છે. હારા દેહ વિલય થયે આજે બે હજાર ઉપરાંત વર્ષો થઈ ગયાં. આજે તારા અનુયાથી તારા વિના ગુરે છે. તારા ઉપકારે યાદ કરી તારૂં રાત્રિ દિવસ સમરણ કરે છે.
તારી શક્તિ અપાર હતી. તારૂં દેહ સામર્થ્ય કંઈક જુદું જ હતું. તારે આત્મા ઉચ્ચકોટીન હતા. ૭ર વર્ષની માત્ર સામાન્ય સમયની જીંદગીમાં તો તે ગજબ કર્યો. કર્મના દળો ઘચ બન્યા હતા તેના તે ભૂક્કા કર્યા. કર્મ રાજાને તે દબાવ્યું. તારી તપશ્ચર્યાની કંઈ હદ હતી? તારા ચારિત્રથી આખું જગત્ એક સમયે થંભી જાય છે. ઘર પરિસહોને સહન કરનાર તારા સિવાય બીજો કોણ હિંમત ધરાવે? આવું આવું જ્યારે જ્યારે યાદ આવે છે ત્યારે દેહ-આત્માનું ભાન ભૂલી જવાય છે. હે મહાવીર ! સીનેમાના ચિત્રપટમાં જેમ એક પછી એક નવનવાં પ્રસંગે આવે ને જાય છે તેમ તારી ટુંકી જીંદગીમાં પ્રસંગેનો પાર રહ્યો નથી. એકેક પ્રસંગને વર્ણવતાં પણ પાર ન આવે. હું સત્ય કહું છું. તારી ભકિતથી પ્રેરાઈને કહેતો નથી.
હને તે વિશ્વાસ છે કે આ મહાકું પૂજન તને પહોંચશે. તું અવિકારી છે. પણ હવે તો તારા ગુણ ગાવાજ દે, હારા પ્રવતી'ત રાહમાં રહેતાં પણ અતુલ સુખ મળે છે તે મેં જે અનંત સુખની ભૂમિકા વર્ણવી છે અને જે ભૂમિકાએ તું વિરાજી રહે છે તેને પ્રાપ્ત કરવા કેટલા પ્રયત્નો કરવા અને તે ભૂમિકાએ કેટલું સુખ ભર્યું હશે? આ સુખ, આ ભવને છેડે, અને તારી સાનિધ્યમાં રહેવાનો પ્રસંગ કયારે ઉપલબ્ધ થશે ?
અને છેવટ.

Page #20

૧૦૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પ્રભુ પ્યારા અતિપ્યારા, ગણું છું આપને હું તો, પ્રભુએ આપની મૂર્તિ, નિરંતર: ભાવથી જેતે; કર્યા ઉપકાર અનહદ આ, જગભરના મનુષ્યપર,
હદય ઉલસે ભવાંતથી, ગુણાનુરાગ પ્રગટે છે. તારા આત્માના મૂળ ગુણે હારા આત્મામાં છે જ. પણ હું કર્માવરણથી ભૂ છું તે તારું પૂજન કરતાં તે ગુણેને હુને પ્રકાશ થાઓ–પ્રકાશ થાઓ » શાંતિ.
લેખક-ઘેલાભાઈ પ્રાણલાલ શાહ-કલાલ
પરિપાટી. { ચારિ અઠ્ઠદસ દય ગાથાને વંદન પાઠ.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૩ થી શરૂ.). પરિપાટી સાતમી. ગા. ૧૩–૧૪.
ભરત એરવત તિર્થવંદન * भत्ति अट्टकम्मा, चत्तारि अट्ठकम्मरिउ रहिया दोअत्तिदोहिंभेएहि, जम्मणाश्रो विहरमाणा वा. ॥१३॥ भरहेरवएसुदस, जहन्नमओ जिणवरा नमिज्जति उब पुहवी तस्सय, इसा पहुणो भुवणवन्धु ॥१४ ॥
ભરત અને ઐરાવત ક્ષેત્રમાં જન્મ પામેલા કે વિચરતા તેમ બે ભેદવાળા આંતર શત્રુઓ અને આઠ કમથી રહિત જઘન્યથી દશ જીનેશ્વરેને કે જેઓ અ (1ઊંat) એટલે પૃથ્વીના સ્વામી છે—અને જગતબધુ છે એવા પ્રભુને હું વંદન કરૂં છું .
પરિપાટી આઠમી ગા. ૧૫.
એકસાઠ જીન વંદન. मरिचत्ता अड दस गुण, असीइ गुणियायदोहिं सहिसथं सम्बेसु विजएसु, वंदामि जिणे विहरमाणा
આઠને દશથી ગુણતા ૮૪૧૦=૦૦ એંશી થતા તેને જ બે થી ગુણતા ૮૦૪૨= ૧૬૦ એકસોને સાઠ થાય છે. પાંચ મહાવિદેહની એક્સોને સાઠ વિજયના

Page #21

પરિપાટી.
૧૦૩ (ઉત્કૃષ્ટ કાલે) વિહરમાન એકસે સાઠ અને ધને આંતર શત્રુ રહિત થઈનિષ્કપટપણે વંદન કરું છું.
પરિપાટી નવમી ગા. ૧૬-૧૭.
એ સિત્તેર જીનેશ્વરેને વંદન. अट्ठत्तिएगसेसे अहिंगुणियाय अठ्ठ चउसठी दस दस गुणियाय सयं, चत्तारिय दोय मेलाविया ॥ १६ ॥ सित्तरि सयं जिणंदा, एए पारसुकम्म-भूमासु वंदामि विहरमाणा जह समए अजियसामिस्स ॥१७॥
આઠ અને દશ એ બને ડિમ્બલ હોવા છતાં શેષ સ્વરૂપે એકાકી કહ્યા છે તેમ માની પરસ્પરને ગુણાકાર કરો એટલે આઠને આડે ગુણતા ચેસઠ ૮૪૮ ૬૪ અને દશને દશથી ગુણતાં ૧૦૧૦=૧૦૦ થાય છે તેમાં ચાર અને બે મેળવવાથી ૬૪+૧૦૦+૪+૨=૧૭૦ એકને સિતેર થાય છે. આ રીતે પંદર કર્મભૂમિની અંદર શ્રી અજીતનાથ ભગવાનને વખતે ઉત્કૃષ્ટ કાળે વિચરતા એકોને સીત્તેર છદ્રોને ત્રિકાલાવછિન્ન વંદન કરૂં છું.
પરિપાટી દસમી, ગા. ૧૮
ત્રિવીશીના તીર્થકરોને વંદન. अट्ठ दस चउहिं गुणिया, बावत्तरि हुति मरहेवासंमि, तिणिवि चउवीसीओ, तित्थयराणं पणिवयामि ॥१८॥
ભરતક્ષેત્રની ભૂત, ભવિષ્ય, વર્તમાન, શેવિશીના આઠ અને દશને ચારથી ગુણતાં ૮૮૪=૩૨, ૧૦*૪=૪૦ બત્રીશ અને ચાળીશ થાય છે. આ ગુણાકારોની શેષમાં આવેલ રકમને સરવાળે કરતા, ૩૨૫૪=૭૨ બહેતર તીર્થકરો થાય છે. તેઓને હું પ્રણિપાત્ કરૂં છું.
પરિપાટી એકાદશમી. ગા. ૧૯.
એક વીશ તિર્થંકરોને વંદન.” चत्तारि अट्ठ बारस ते. दस गुणिया सयंच वीसहियं पंचवि चउवीसीओ पंचसुभरहेसु वंदामि
I 8 ||

Page #22

૧૦૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પાંચ ભરતક્ષેત્રની પાંચ વિશીના ચાર અને આઠ ૪+૪=૧૨ તે બારને દશ ગણું કરવાથી આવેલ ૧૨૪૧૦=૧૨૦ એકસેને વિશ તીર્થકરોને પ્રણિપાત
પરિપાટી બારમી ગા. ૨૦,
પંદર વીશીને વંદન. अट्ठदस गुणिय असिई, दसजुला नवइ चउगुणा तेय, तिण्णि-सयसठि, पण्णर-चउवीसी पंचभरहकाल तिगे ॥२०॥
આઠને દશે ગુણતા એંશી ૮૪૧૦=૦૦ થાય છે અને તેમાં ૧૦ ઉમેરી ૮૦+૧૦=૯૦ આ પ્રમાણે આવેલી રકમને ચારે ગુણતાં થકા ૯૦૮૪=૩૬૦ ત્રણસો સાઠ થાય છે આ રીતે તૈયાર થએલ પાંચભરતક્ષેત્રના ત્રણે કાલની પંદર વીશીના ત્રણસે સાઠ તીર્થકરોને હું નમસ્કાર કરું છું.
પરિપાટી તેરમી-ગા. ૨૧-૨૨-૨૩.
૮ અનેક ચોવીશી વંદન ”
बावत्तरि वीससयं, तिसया सठित्ति भेयपुव्वुत्ता ते दुगुणा संजाया, कमेण रासी इमे तिन्नि ॥ २१ ॥ चउयालसयं दुसया, चत्ता सत्तसयवीस-अहियाय एएसिं चउवीसी, किज्जंति इमाओ ताओ कमा ।।२२।। छ-इस तीसंएया, चउवीसी पुत्वभणिय अत्थेण
भरहेरवएसु सया, जुगवं भत्तीए वंदिज्जा ॥२३॥ પૂર્વના ભેદમાં દર્શાવેલી હેતેર એકવીસ અને ત્રણસો સાઠની સંખ્યાને ડબલ કરતાં અનુક્રમે ૭૨૪૨=૧૪૪ એક ચુમાલીશ ૧૨૦૪૨=૨૪૦ બસે ચાલીશ અને ૩૬૦૨=૭૨૦ સાતસો વીશની સંખ્યા આવે છે. અનુક્રમે એક ભરત તથા એક ઐરાવતના ત્રણે કાલની છ ચોવીશીને, પાંચ ભરત તેમ પાંચ ઐરાવતની વર્તમાન કાલીન દશ વીશીને અને પાંચ ભરત તથા પાંચ ઐરાવતની ત્રિકાલની ગિશ એવી શીને ભકિતભરથી વંદન કરું છું.

Page #23

પરિપાટી.
૧૦૫ પરિપાટી ચિદમી-ગા. ૨૪-૨૫.
ત્રિલોક ચેત્ય વંદન चत्तारि उड्डलोए, गुत्तर-गेविञ्ज-कप्प-जोईसु अहलोय अठवंतर, दशभवणा हिवइ भवणेसु ॥ २४ ॥ दो तिरियलोय सासय-मसासए चेइए पणिवयामि
एवं तिनिविलोए, सव्वे जिण चेइए वंदे ॥ २५ ॥ ઉર્વકમાં, અત્તર, રૈવેયક, કપ, અને જતિષ્ક આદિ ચાર પ્રકારના ચેત્યોને, અધેલોકમાં, આઠવ્યંતર જાતિના આઠ પ્રકારના ચેત્યોને તથા અધેલોકનાજ દશભુવનાધિપતિના ભવનોના દશ પ્રકારના ચિને અને તિવ્હલેકના શાધતાં તથા અશાશ્વતાં એમ બે પ્રકારના ચિત્યોને પ્રણિપાત કરું છું. સાથે સાથે આ રીતે ત્રણ લોકના સર્વ જીન ચેને પુનઃ પુનઃ સવિનય વંદન કરું છું
“ઉપસંહાર અને ગ્રન્થકત ” चउदस परिवाडीओ,एवं चत्तारि-अठ-गाहए, सिरि संघदास गणिणा, भणिया वसुदेव हिंडीए ॥२६॥ सिरि हीरविजयसूरि सर सीसा, कित्तिविजय-उवाया
तेसिं सीसेण थुया, जिणाइमे विणयविजयेण ॥२७॥ આ “નત્તર ઝર” ગાથાની ચૅદ પરિપાટી શ્રી સંઘદાસ ગણીએ વસુદેવ હિંડીમાં કહેલ છે, તેમ શ્રીજગતગુરૂ હીરવિજયસૂરિશ્વરના શિષ્ય શ્રીમાન ઉપાધ્યાય, કીર્તિવિજયજીના શિષ્યરત્ન ઉપાધ્યાયશ્રી વિનયવિજયજીએ આ જીનેન્દ્ર સ્તુતિ રચી છે. અને લેખકે પિતાના માટે ગુજરાતી કર્યું
“રુતિ ચારિ જી તથા વિવરણ સમાજ" संवत् १९६८ वर्षे प्रथम भाद्रपद शुद १४ गुरौ गणिजीवविजयेन लिखितं कच्छदेश, धमडका नगरे श्रीमहावीर प्रासादात्
शुभं भवत्तु श्री श्रमणसंघस्प સંવત ૧૭૬૮ના વર્ષો પહેલા ભાદ્રશુદિ ૧૪ ગુરૂવારે ગણિશ્રી જીવવિજયજીએ કચ્છદેશમાં ઘમડકા નગરમાં શ્રી મહાવીર પ્રભુની કૃપા વડે લખ્યું સમસ્ત સંઘના કલ્યાણ માટે થાઓ.

Page #24

શ્રી આત્માનંદ પકાશ.
સામાં
કે વર્તમાન પરિસ્થિતિ. શા
FિFFFFFFFFFFFFER - પણ જેને સમાજની વેતાંબર સંપ્રદાયની સુષુપ્તાવસ્થા ક્યારે દૂર
થશે? અરે એની ગાઢ મૂછ ઉતારનાર કોઈ ધનવંતરી ક્યારે પ્રગટશે ? મિ પર એનો પ્રત્યુત્તરતો કોઈ વિશિષ્ટ જ્ઞાની આપે તે વિના લબ્ધ થઈ શકે
તેમ નથી જ, છતાં વર્તમાન પરિસ્થિતિ પરથી ઉદભવતા નીચેના બને
જરૂર આજે, કાલે કે પાંચ વરસે વિચાર્યા વગર હવે નહીં જ ચાલે. જાતે નિદ્રા નહિ તજાય તો ફરજીયાત છોડવી પડશે. આ રહ્યા એ પ્રશ્નો તે પણ વળી સામાન્ય પ્રકારની નહિં પણ જેને જીવન મરણની કક્ષામાં મૂકવામાં આવે છે તેવા વળી એકાદ બે નહિં પણ સંખ્યાબંધ. તેનો ઉકેલ આણવા સારૂ અથવા તો તેને વ્યવસ્થિત કરવા સારૂ, એકાદ શહેરને સંઘ નહીં જ ચાલી શકે, ગમે તેવી એકાદ વિદ્વાન વ્યક્તિ પછી તે સાધુ હોય કિંવા ગૃહસ્થ તે પણ શકિતવાનું નહીં થઈ શકે. એમાં તે સારાયે ફિરકાનું બળ ઈશું “પંક્તિ: વાર્થ દિવા' અથૉત્ “ઝાઝા હાથ રળિયામણું” એ ઉક્તિનું પાલન કરવું પડશે. એમાં ધનવાન, વિદ્વાન અને સેવા અપનાર રૂપ ત્રિપુટીને યોગ સધાવો જોઈશે. ધન અને જ્ઞાન છતાં ક્રિયામાં મુકનાર વિના કાર્ય ક્યાની કિંમત શૂન્યવત્ સમજી લેવી. હવે એ પ્રશ્નો તરફ દ્રષ્ટિ દેડાવીયે.
૧ તીર્થોની તેમજ તેના હક્કોની સલામતી–શ્રી શત્રુંજયતીર્થની તેમજ શ્રી કેશરીયાજી. મક્ષીજી, તારંગાજી અને પાવાપુરી આદિના કજીયાથી એટલું તે જરૂર સમજી રાખવું ઘટે કે એ સંબંધી પૂર્ણ પણે ઉહાપોહ કરી, એક બળથી કમર કસવામાં નહીં આવે છે અને અત્યારસુધી જેમ થતું આવ્યું છે, તેમ મુગલાક રીતથી એટલે કે થતા હે હોતા હે એ રીતે કામ ચાલશે તે ખચીત માનવું કે એક સામટા નહિતે કકડે બચકે આપણે અત્યારે જે હકકો ભેગવી રહ્યા છીએ તે પણ ગુમાવીશું અને કાયમને માટે પોતાના જ સ્થાનમાં પરાયી સત્તાને અંકુશ સ્વહસ્તે વહારી લઇશું. ગમે તેવી એક સંસ્થા મોટી હોય તેથી શું થયું ? જ્યાં લગી તેને સારીયે જનતાને હાર્દિક ટેકે ન હોય, અથવાતે સંચાલકોમાં પુરતી અવકાશ સાથેનો આંતર પ્રેમ ન હોય, અગરતે અનુભવી સલાહકારોની યોગ્ય સૂચનાઓ પ્રસંગોપાત મળતી રહેતી ન હોય, ત્યાં લગી છુટા હાથે ધન ભલેને વેરાતું હોય કે લાંબી લખાપટી ચાલતી હોય તેથી શું વળવાનું ! કદાચ ફળ આવે તો તે “આખીરાત દળી કુળડમાં વાવ્યા સરખું હોવાનું. જૂદા જૂદા સંઘે યાને વહીવટ કર્તાએ જુદી રીતે, પિતે માની લીધેલા ખલાને વરસોનાં વરસ સુધી લડયા

Page #25

વર્તમાન પરિસ્થિતિ.
કરે તેથી તીર્થ સ ંબંધી અગડાના અંત આવી જાય એમ માનવું ભૂલભરેલુ છે. નિવેન ણુગા ફુટતાજ જાય છે અને સમય જતાં એકાદ બે વારના મેળવેલા જયા અંતે પરાજયના રૂપમાં ફેરવાઈ જઇ પુન: નવેસરથી લડવાનુ ઉભું રહે છે. તીર્થં રક્ષક કિમિટ જેવી અલગ સ ંસ્થાની અગત્ય છે. એટલુ ઇશારારૂપ કહી એ વિષે વધુ વિચાર કરવાના રાખી બીજા પ્રશ્ન તરફ વળીએ.
૧૦૭
૨. સાહિત્યપર થતાં આક્ષેામાંથી રક્ષણ—આપણા જેવા પંચમકાળના જીવાને તરવાનાં સાધનાના એક મૂતિ યા તી સ ંબ ંધી વિચાર કરી ગયા ખાદ ખાસ મહત્વના બીજા સાધન તરીકે ‘ આગમા અને આપણું સાહિત્ય ’ આવે છે. ભાગ્યે જ કાઇ એવા જૈન મળી આવશે કે છેલ્લા કેટલાક માસમાં એ પર થયેલા અણુછાજતા હુમલાઓથી અજાણ હશે ? જેના પાને પાનેથી ધર્મ–નીતિરૂપ વચનામૃતની વર્ષો સતત્ વહ્યાં કરે છે, અરે જેમાં ઘડીભર ડોકીયું કરવા માત્રથી શાંતિની, સમતાની, સુમધુર લહરીયા આવી તપ્ત હૃદયને શીતળતા અર્પે છે; એવા વરિષ્ટ પ્રકારના સાહિત્ય માટે અથવાતા તેના પ્રયાજકેા સારૂ લખનારાએ ગમે તેમ ભરડી મારે એ કરતાં આપણી શક્તિનુ અન્ય દેવાળુ કયુ હાઇ શકે ?
૩. ઘટતી જતી વસ્તી.~~~વસ્તીપત્રકના આંકડા નિહાળતાં દીપકની માફક માલમ પડે છે કે સંખ્યામાં આપણે છેલ્લા પાટલે જતાં જઈએ છીએ. એના કારણે। શેાધવા જઇશુ. આજે તેા આપણે એકજ ધર્મ પાળનાર આપણા સ્વધમી એમાં પણ નાના નાના ભેદો ઉપસ્થિત કરી આખી સમાજને વાડામાં વહેંચી દઇ એનુ બળ એટલી હદે નષ્ટ કર્યું છે કે ભાગ્યે જ એકાદુ ગામ એવું હશે જયાં કલેશનું નામ નહી હાય ! નવા આવનાર માટે ઉભવાની જગ્યા નથી, જૂના છે તેમને પેાતાના કરી લેવાની આવડત નથી. કેવલ ભૂતકાળના કક્કા છુટયા કરવા છે અને આટલુ ઓછુ હોય એમ જાણી ખાળલગ્ન અને વૃદ્ધ લગ્ન રૂપ દૈત્ય અહર્નિશ આપણને બેધ મળે છે. છતાં આપણામાંજ જડ નાખી બેઠા છે, તેને મારી હઠાવવાની વાત તેા વેગળી રહી પણ તેમાંથી આપણી જાતને મુકત કરવાના રસ્તા શેાધવા ચે નથી ગમતા, એવી વાતા કરનારાને સુધરેલા કહી નિંદા કરવામાં મેટાઈ માનનાર વર્ગ પણ હજી આપણે ત્યાં છે. વસ્તી તે ક્યાંથી વધવાની છે અને શાસનના રસીયા તે શી રીતે બનાવીશુ ! અંતરની ભાવના કે સમુદાયિક ધગશ વિના એ બનશે ખરૂ ?
૪. સંઘ બંધારણની પુનઃરચના—એક કાળ એવા હતા કે સઘ બહાર ’ ની શિક્ષાએ કાળા પાણીની શિક્ષા કરતાં પણ વધુ કપરી ગણાતી, તે કાળે એના અમલ ન છૂટકે જ કરાતા. પણ પાછળથી સંઘના આગેવાન ગણાતા માણસામાં વિષમતા પેઠી અને તેઓ તે હુકમના અમલ છાશવારે કરતાં થયા

Page #26

૧૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ત્યારથી જ એનું મહત્વ ઘટી ગયું. સંઘમાં ગણવા કરતાં કેટલાક સમજીએ એ કાર્યથી અલગ રહેવા લાગ્યા અને તે દિવસે શ્રી વીરનો ચતુર્વિધ સંઘ સંખ્યાબંધ શાખા-પ્રશાખામાં વહેંચાઈ ગયે. આજે તે એક શહેરના સંઘમાં પણ તડા દ્રષ્ટિ ગોચર થાય છે! શ્રીમાળી, ઓસવાળ કે પરવાડ યાતો દશા–વીશાના ભેદો ત્યાં પણ આડખીલી કરી રહ્યા છે. પરમાત્મા મહાવીર દેવને રટણ કરનાર, તેમના કથિત ધર્મનું પાલન કરેનાર વ્યકિતઓ આજે એવા કલહોના કારણે સાથે બેસી ધર્મના જમણા પણ ન જમી શકે, અરે ઉપધાન જેવી કેવળ ધાર્મિક ક્રિયા પણ સાથે બેસી ન કરી શકે. અત્યારની આપણું સમજનો આ કદરૂપો નમુનો! સંઘ ના ઢીલા બંધારણાથી દેવદ્રવ્યાદિ ખાતાઓમાં કેટલીયે પિલ ચાલે છે, ઘણાએ કામ રખડે છે. હજુપણ નહિં ચેતીયે તો કેવી કઢંગી દશા થઈ પડશે એ કહેવું મુશ્કેલ છે.
૫. સમાજીક રિવાજોમાં કરવા જોઈતા ફેરફારે–જૈન ધર્મ જરૂર આત્મિક કલ્યાણ તરફ દોરવતો હોવાથી, સાંસારિક બાબતો સંબંધી તેમાં ખાસ સૂચનાઓ કે નિયમો દ્રષ્ટિગોચર થતા નથી, છતાં શ્રાદ્ધગણની કુશળતા અર્થે પૂર્વાચાર્યોએ એ સંબંધી ઓછુંવતું જૂદા જૂદા ગ્રંથોમાં જરૂર આળેખેલું છે. વિવેકવિલાસ, શ્રાદ્ધવિધિ અને ધર્મબિંદુ પ્રકરણ આદિ પુસ્તકોને એની પૂર્તિમાં મૂકી શકાય. એકવાર એ વસ્તુનું દિગ્દર્શન તેમાંથી ન પણ જડતું હોય તો પણ દેશ કાળ જોઈ ઘટતા રિવાજે સમાજ કરી શકે છે. હવે મૂળ વાત પર આવતાં આપણું સમાજમાં ખાસ નજરે ચઢે તેવી બે બાબતો છે. બાળમરણ અથવા તે વધુમરણ પ્રમાણ અને વિધવાઓની વધતી જતી સંખ્યા. જમ્યા એ જરૂર મરવાના છતાં આપણે કસુરોને લઈને અથવાતો બિનઆવડતથી આવા મરણે નિપજતાં હોય તો એ વાત પર ખાસ લક્ષ આપવું જ જોઈએ. છઠની સાતમ કઈ કરનાર નથી એમ કહી સંતોષ પકડ ન ઘટે. સાત પ્રકારે આયુષ્ય તુટે છે એ પ્રભુ વચન પર શ્રદ્ધા રાખી, એવી વાતોમાંથી કેમ બચી શકાય તેવા યત્ન સેવવા જોઈએ.
એવીજ બાબત બાળવિધવા સંબંધી છે. નસિબે વિધવા બનાવી એમ કહી નાંખવા કરતાં લગ્ન જેડતાંજ વિચાર કરવાની અગત્ય છે; એ સાથે કર્મચાગે તેવા બનાવો બને તે વિધવાઓ ઘરગથ્થુ હુન્નર દ્વારા સ્વપોષણ મેળવી, ધાર્મિક જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી આત્મ ઉન્નતિના પંથે પળે તેવા વિધવાશ્રમ ખોલવાની જરૂર રહે છે. માતાઓને બાળરક્ષણ સંબંધી જ્ઞાન મળે એ અર્થે સારા પ્રમાણમાં એ વિષયને લગતી સૂચનાઓ ફેલાવવાની અગત્ય છે. પણ મુદ્દાની વસ્તુ તો એ છે કે
જ્યાં લગી એ ઉભય કાર્યોને પેદા કરનારા મૂળને દૂર કરવામાં ન આવે ત્યાં લગી મહત્વને સુધારે નહીં થઈ શકે, તેથી એના મૂળો ક્યાં રહેલાં છે એ તપાસતાં આપણને આપણું લગ્ન પ્રણાલિકા પ્રતિ દ્રષ્ટિ ફેંકવી પડશે. એના ઉપાય તરીકે

Page #27

શિખરઉપરથી દષ્ટિપાત.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
બાળલગ્ન અને વૃદ્ધ લગ્ન ઉપર સખ્ત અંકુશ મુકવા પડશે તે વિના એ પ્રશ્નને પૂર્ણ નિચોડ નહીજ આવે. પાકી વય સિવાયના લોથી આપણું સંસારની ઘણું ભયંકર પાયમાલી થઈ રહી છે. જે જોડલાંઓ સંસાર વિષે યા પતિ-પત્નીની ફરજે વિષે અજ્ઞાત ભેટે અથવાતો જેના શરીર પૂર્ણપણે હજુ વિકસ્વરપણે નથી થયાં હતાં અગરતો જેમને હજુ અભ્યાસ કરવાનો હોય છે એમના જીવન સાંધી, એમને સંસારની આંટી-ઘૂંટીમાં પરેવી, આપણે સુફળ ચાખવાની આશા ધરીએ છીએ તે તો દૂર રહી પણ તેને બદલે નારીવર્ગમાં સંખ્યાબંધ રોગોનો જન્મ (ખાસ કરી સુવાવડને લગતા) અને પુરૂષ વર્ગમાં આજીવિકાદિની ચિંતાને અંગે વધુ જુવાન મરણે નિરખીએ છીએ.
વૃદ્ધ ઉમરના લગ્નો વિષે તો સૈ કઈ જાણતું થયું છે. જે વય કેવળ પરભવની તેયારી રૂપ ધમ ચિંતનમાં વ્યતીત કરવાની છે, તેમાં ઘોડે ચઢવાના મનોરથે કેમ ઉપજે છે એજ અજાયબી જેવું છે. પરણીને બે પાંચ વરસનું જીવન જીવી પ્રયાણ કરી જનાર વૃદ્ધોની વિધવાઓ આખું જીવન કેવી રીતે ગાળવાની હતી! પવિત્રતાની રક્ષા કેટલી થશે ? ટુંકમાં આવા આવા સંખ્યાબંધ પ્રશ્નો છે. એ બંધ બેસતા ધારાધોરણ ઘડવાની અને તેનો ઈછાપૂર્વક અમલ કરવાની અનિવાર્ય અગત્ય છે જે સંગઠન વિના પાર પડવાની નથી. સંગઠન વિષે હવે પછી વિચારી શું.
- મોહનલાલ દી. ચેકસી.
શિખર પરથી દષ્ટિપાત ?
T
જ્ઞાન પંચમી આ માસમાં એક મહાન દિવસ તરીકે આવી ગયો. આપણે જ્ઞાનનુંજ્ઞાન પંચમીનું સાચું મહામ્ય કયારે શીખીશું? વર્ષમાં એક દિવસ ભંડારનાં પાનાં ઉઘાડવાં, તેને ધૂપ કરવો અથવા તો બહુ થાય તે જાહેર રીતે બહાર મુકી શણગારવા શું આમાંજ આપણી ઈત કર્તવ્યતા છે. આજે એવાં ઘણું ભંડારો છે કે તેનાં સુંદર પ્રાચિન પુસ્તકે ઉધઈનાં ભક્ષ્ય બને છે. પણ સૂર્યના પ્રકાશ નથી પામતાં. જે જેને એકવાર જ્ઞાન લક્ષ્મીના જ ઉપાસક હતા તેઓ આજે માત્ર લક્ષ્મીના જ ઉપાસક બનતા જાય છે. આજે જ્ઞાન માત્ર ઉદર નિર્વાહ અર્થે જ પ્રાપ્ત કરાય છે. જે જ્ઞાન આત્મ વિકાસ ન સાધે, જે વિદ્યા આત્મભાન ન કરાવે તે જ્ઞાન અને તે વિદ્યાથી પણ શું ? આપણામાં આજે ધાર્મિક જ્ઞાનના અભ્યાસીઓ ઓછા થતા જાય છે. આ વીસમી સદીમાંજ એક યુગ એવો હતો કે ઠેર ઠેર પાઠશાળાઓ સ્થપાતી, તેને ઉત્તેજન આપવા ખૂબ પ્રયત્નો થતા તે વખતે અધ્યાપકોની ખામીજ હતી છતાં પાઠશાળાઓ સ્થપાતી અને આપણે આપણું બાળકના ધાર્મિક જ્ઞાનમાં રસ લેતા

Page #28

૧૧૦
શ્રી અમાન પ્રકાશ.
આજે નિશાળામાં એટલી બધી મહેનત વધી પડી છે કે આપણા બાળકને ધાર્મિક જ્ઞાનશાળાએમાં જવાની ફૂરસદ નથી. તેમજ માબાપને પુરી કાળજી પણ નથી. કેટલાક વિદ્વાને કહે છે કે આપણામાં જ્ઞાન વધ્યું છે, આપણી વેપારી સમાજમાં પણ હવે જ્ઞાન પિપાસા જાગી છે. પણું હું પુછું છું કે જે જ્ઞાન માત્ર ઐહિક સુખ આપનાર હોય તે સાચું જ્ઞાન કહેવાય ખરું? એક્લા જડવાદના જ્ઞાનથી આત્મ વિકાસ કદી પણ થવાનો છે ખરો?
આજથી ત્રણ વર્ષ પૂર્ણ થયેલા જગદ્ ગુરૂ શ્રી હીરવિજય સૂરિને એકવાર આપણું દષ્ટિ સમૂખ ખડા કરી તેમના બાલ્યકાળ તપાસો તે શું ભણ્યા છે. * શ્રી હીરવિજયસર રાસકાર શ્રાવક કવિ. શ્રી ઋષભદાસજી શું કથે છે તે તેમની રસ ભરી વાણીમાં જ તપાસીએ.
“ મુક્યો મુનિવર કેરે સંગે, નવપદ શીખે મનને રંગે; પંચેદિયઈરિયાવહી જે સકળ સુતરાં શીખ્યો તેહ. નવ તત્વને જીવ વિચાર, ઉપદેશમાળા શીખે સાર; સંઘયણી યોગ શાસ્ત્ર વિચાર, થોડા દિન નર પામ્યો પાર. આરાધના ભણતો ચઉશણું, દર્શન સિત્તરી તે શુભકર્ણ; ભણી સુત્રને અર્થભે યદા, હીર વૈરાગી હુઓ તદા;
અનુક્રમે જાએ વરષ૪ બાર, બેસી હાટે કરે વ્યાપાર. આ કાવ્યને અર્થ તે સમજાય તેવો છે. બાર વર્ષનો બાળક જીવ વિચાર, નવ તત્વ, ઉપદેશમાળા, સંધયણી, યોગશાસ્ત્ર, ચઉશરણુપયન્નો, અને દર્શન મિતરીઆદિ ગ્રંથો અર્થ સહ ભણ્યો છે. એ કાંઈ ધર્મનું જ શીખ્યો છે તેમ નથી; વ્યવહારીક જ્ઞાન પણ મેળવ્યું છે અને બારમે વર્ષે દુકાને બેસી ન્યાયથી વ્યાપાર કરે છે અત્યારના આપણુ યુવાન વિદ્યાર્થીઓ કોલેજીયનો પતાને તપાસે પોતે કેટલું જ્ઞાન મેળવ્યું છે. તે તે ગ્રંથો જેવા છે ? તેનાં દર્શન પણ કર્યા છે ? જે કે તદન નહિંજ નીકળે એવું કહેવાને મારો આશય નથી બહુ રત્નાની વસુંધરા છે. પરન્તુ આપણું યુવાનોમાંથી આ જડવાદની કેળવણીના પ્રતાપે ધર્મ શ્રદ્ધા-આસ્તિકતા ઘટતી જાય છે તેમાં તો લગારે સંશય જેવું નથી. આનું મુખ્ય કારણ એકજ છે કે બાલકને બાલ્યાવસ્થામાં જ સારા ધાર્મિક સંસ્કાર નથી પાડવામાં આવતા. બાલ્યાવસ્થામાં જ સારૂં ધામિક જ્ઞાન હોય, સાધાર્મિક સંસ્કાર પડ્યા હોય, તેનું તત્વ જ્ઞાન બરાબર સમજાયું હોય તો પછી મોટી ઉમ્મરે તે ગમે ત્યાં જાય, ગમે તે દર્શન શાસ્ત્રના ગ્રંથો ભણે, પણ મૂળ સંસ્કાર નહિં ભૂલે, ભલે તે કદી રસ્તો ભૂલશે આડે માર્ગે જશે તે પણ પૂર્વના સજજડ સંસ્કારો તેને જાગૃત રાખશે. તે રસ્તેથી પાછો વાળશે. અને સાચો માર્ગ જરૂર બતાવશે. આપણુ યુવાને કંઇક સમજે, આપણું કાર્ય ર્તાઓ કંઈક જાગે અને સાચા જ્ઞાન પિપાસુઓજ્ઞાનના ઉપાસકે વધે તેને માટે યોગ્ય પ્રયત્નો કરે.
im
એક સમય એવો હતો કે માબાપ પોતાના બાળકોને સાધુ પાસે અભ્યાસ કરવા મુક્તા. હીરહર્ષ (શ્રી હીર વિજય સૂરિશ્વરજી.) સાધુ પાસેજ ભણ્યા હતા. આપણામાં અત્યારે પણ ઘણું વિદ્વાનો એવા હતા અને છે કે જેમણે બાલ્યાવસ્થામાં સાધુઓ પાસે અભ્યાસ કર્યો છે. દાખલા તરીકે અપચંદભાઇ, મૂળચંદભાઈ, ઝવેરભાઈ અને વિદ્યમાન કુંવરજીભાઈ. આદિના નામ

Page #29

શિખર ઉપરથી દષ્ટિપાત.
આપી શકાય. આજે તે પ્રથમ એજ છે કે બાળકને નિશાળના અભ્યાસમાંથી માથું ઉચું કરવાની ફુરસદ નથી. અને કુરસદ છે તે માબાપને એટલી દરકાર નથી. અને બીજું સાધુઓ પાસે બાળકને ભણવા કેમ મુકાય ? રખેને સાધુ થઈ જાય તો ? આ હાઉથી ઘણું બીવે છે. પણ વસ્તુતઃ શું છે તે જોવાની અને જાણવાની દરકાર ઘેડાને છે. શું સાધુઓ પાસે ભણનાર બધા સાધુઓ જ થાય છે ? ના જુઓ હરગોવિંદાસ પંડિત, બેચરદાસ પંડિત, આદિ ઘણા વિદ્વાન જૈન સાધુઓ પાસેજ ભણ્યા છે. છતાં તેઓ નથી થયા સાધુ કે નથી તેમને કર્યા કોઈએ સાધુ ? એટલે બધાને સાધુજ કરે છે તેવું જ કાંઈ નથી. વળી કેટલાએક માબાપ તે એવી માન્યતા ધરાવે છે કે છોકરાને ક્યાં સાધુ બનાવે છે કે ધાર્મિક જ્ઞાન વધારે અપાવવું આ વિચારોથી પરિણામ શું આવે છે. તેને ખ્યાલ હમણાં થોડાને આવશે પણ આપણે જ ભવિષ્યમાં પસ્તાવું પડશે. હવે સાચું જ્ઞાન કયાંથી પ્રાપ્ત થાય એને માટે એક જ રસ્તો છે કે ગુરૂ, વિદ્યાલયે છાત્રાલયો, બાળાશ્રમો ઠેર ઠેર ઉઘાડવાં; પણ હવે આ સંબંધી હવે પછી વિચાર કરીશું તેના રસ્તા, સાચું જ્ઞાન, અને દષ્ટાંતો એ બધું હવે પછી.
શ્રી મુનશીના નામથી ભાગ્યેજ જેનોમાં કોઈ અજાણ્યું હશે. પિતાની નવલકથાઓમાં જેને પાત્રને વિકૃત હલકા ચિતરી તેમણે આપણી લાગણી ઘણી ઘણીવાર દુ;ખાવી છે. વળી હમણું તેમણે એક પત્રમાં “ગુજરાતનો જ્યોતિર્ધર” નામનો લેખ પ્રસિદ્ધ કરાવ્યો છે. પણ તેમાં ભૂલ સુધારવાને બદલે વધારી છે. એમ કહેવામાં લગારે અયુક્તિ જેવું નથી. તેમનાં કેટલાંક વાકયો વાંચવા જેવાં છે.
“જીને શાસનની સ્થિતિ તે વખતે કફોડી હતી. ગુજરાત સિવાય બીજે તેનું પ્રાબલ્ય નહોતું.” આમ લખી તેઓ શું કરવા માગે છે તે નથી સમજાતું. તેઓ ભારતના ઈતિહાસથી અજાણ્યા હાય અને કાંતો ઇરાદાપૂર્વક ઈતિહાસની અવગણના કરતા હોય તેમ લાગે છે. આ સિવાય બીજું કશું નથી. પૂર્વ દેશમાં અને મહારાષ્ટ્રમાં તેમજ રાજપુતાના, લાટ, અને સૌરાષ્ટ્રમાં તેમનું જોર ખુબજ હતું–જેન ધર્મ ત્યાં ફેલાયેલો જ હતો. એ વખતે ગુજરાત નામ પણ હેતું પડ્યું ત્યારે લાટ અને સૌરાષ્ટ્ર આદિ દેશોમાં જૈન ધર્મોની વિજય પતાકા ફરકતી હતી. વલ્લભી પ્રભાસપાટણ, અને ભરૂચ (ભગુકચ્છ ) માં જૈન ધર્મની પુરેપુરી જાહોજલાલી હતી. જૈન ધર્મનાં મુખ્ય તીર્થ શત્રુંજય અને ગીરનાર સૌરાષ્ટ્રમાંજ આવ્યાં છે તેમજ સારાષ્ટ્રમાં મધુમતી (મહુવા) વર્ધમાનપુર, (વઢવાણ શહેર.) આ બાજુ આનંદપુર (વડનર ) ખેટકપુર અને પંચાસર, વટપદ્ર આદિ સ્થલે જૈન ધર્મના અનુયાયીઓ ખુબ હતા.
લગાર જુનો ઈતિહાસ તપાસ, ઈતિહાસ શું કર્થ છે ? મથુરા અને ખારવેલના શિલાલેખો જુઓ તે શું સૂચવે છે? જૈન ધર્મનું પ્રાબલ્ય તેને વિજયધ્વજ સૂચવે છે સમજ્યા મુનશીજી? અરે એ બધું દૂર રહ્યું તમારા આદ્યશંકરાચાર્યને વિજયધ્વજ વાંચો ઠેર ઠેર જૈન અને બૌદ્ધ સાધુઓ સાથે તેને વાદમાં ઉતરવું પડે છે. ક્યાંક છળથી, ક્યાંક રાજ્ય બળથી અને ક્યાંક સ્વયંશક્તિથી તે વિજય મેળવે છે; તે આ બધું શું સૂચવે છે જૈન ધર્મનું પ્રાબલ્ય અરે દ્વારિકાનું મદિર કેવું છે? જૈન ધર્મનું છે ? એ તોઇતિહાસ કહે છે. તે પછી મુનશીજીનાં ઉપયુકત વા શું કામ લખા હશે ? છેવટે ભાઈ મુનશી જે લખે તે વિચારીને ઈતિહાસ વાંચીને

Page #30

૧૧૨
માનંદ પ્રફારા.
અને તેને અભ્યાસ કરીને લખે તો સારું. આ લેખ જાણે તેમણે પરાણે લખ્યો હોય તેવું લાગે છે, તેમાં નથી તેમની રમતીયાળ પ્રવાહમયી ભાષા કે તેમાં નથી જોસ, જાણે અમુકજ લખવું તે ઇરાદાથી લખાયું છે.
તુલનાત્મક દૃષ્ટિ.
જૈન સમાજને નમ્ર સૂચના.
આજે લગભગ અઢાર માસ થયા છતાં તીર્થયાત્રા ત્યાગને તપ આપણે સેવી રહ્યા છીયે. કારતક સુદ ૧૫ અને યાત્રા કરવાના માસે શરૂ થયા છે છતાં, જ્યાં સુધી આપણે સંતોષકારક પરિણામ મેળવી શકીએ નહિ ત્યાંસુધી આ યાત્રાત્યાગરૂપ સંગીનશસ્ત્રને અપણે જે અખત્યાર, કરેલ છે અને સર્વ દિશાએથી અને સર્વ કાઈ અત્યારસુધી વળગી રહ્યા છીયે તેને હવે પછી પણ આપણું મોભો જાળવવા અને સ્વમાનને વૃદ્ધિ થયેલી છે તે બરાબર સાચવી રાખવું અને
જ્યાં સુધી શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી તરફથી યાત્રા ખુલ્લી મુકવાને ખાસ સંદેશ મળે નહિ ત્યાં સુધી યાત્રાત્યાગના ઠરાવને દરેક જૈન બંધુઓ અને બહેનોએ વળગી રહેવું. અને શ્રી સંધની આજ્ઞાને ભંગ કરવો નહિ એમ શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી તરફથી હાલમાં થયેલ માનપૂર્વક આજ્ઞાને વળગી રહેવા અમો નમ્ર સુચના કરીયે છીએ.
-- -- વર્તમાન સમાચાર
નવા સેક્રેટરીની નિમણુંક. શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ મુંબઈ ઓફીસ તરફથી અમોને સમાચાર મળ્યા છે કે એકટીંગ રેસીડેન્ટ જનરલ સેક્રેટરીએ ર૦ રા૦ શ્રીયુત મકનજી જે મહેતા બા એટલે તથા મોહનલાલ બી. ઝવેરી સોલીસીટરે પોતાના રાજીનામાં આવ્યા છે જો કે તેમના પ્રત્યે સંપૂર્ણ વિશ્વાસ હેંડીંગ કમીટીએ જાહેર કરી અત્યાર સુધીના કાર્યની કદર બુઝી છે; ને તેવા યોગ્ય પુરૂષો માટે યોગ્ય થયું છે. પરંતુ સમાજ જાણવા માગે છે કે એવા તે કયા કારણે ઉત્પન્ન થયા છે કે આવા અનુભવી કાર્યવાહકો ઓચીંતા રાજીનામાં આપવા પડયા છે. ગમે તેમ બન્યુ હોય પરંતુ અમે તેઓ બંને બંધુઓને નમ્ર સુચના કરીયે છીયે કે ગમે કારણોએ ભલે આપ જવાબદારીમાંથી ફારેગ થયાં, પરંતુ કેન્ફરન્સ પ્રત્યેની આપની લાગણી, ઉત્સાહ છે ન થાય અને જરૂરી વખતે ભોગ આપવા માટે આપ દૂર ન રહે તેમ સમાજ ઇચ્છે છે. આ બંને બંધુઓનું જગ્યાનું જવાબદારીવાળું સ્થાન લેનાર રાવ રા. શ્રીયુત શેઠ ચીનુભાઈ લાલભાઈ સોલીસીટરને અમે તે નિમણુંક સ્થાન લેવા માટે મુબારકબાદી આપીયે છીએ અને પૂર્ણ ઉત્સાહ અને લાગણી સાથે જૈન કોન્ફરન્સની જવાબદારી સંભાળી જૈનસમાજની સેવા કરવા તેઓશ્રી ભાગ્યશાળી નિવડે એમ અંતઃકરણ પૂર્વક ઈચ્છીએ છીએ.
નીચેના ગ્રંથ ભેટ મળ્યા છે જે ઉપકાર સાથે સ્વીકારવામાં આવે છે. શ્રી તત્વસંગ્રહ- ા
અ ાભાઇ આણલાલ-લાલ સમકત સ્વરૂપ ભાવના.

Page #31

આ
જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગર તરફથી
પ્રસિદ્ધ થયેલા ગ્રંથોનું (સંસ્કૃત માગઘી, મૂળ ટીકાના તથા ગુજરાતી ભાષાના ભાષાંતરના તથા
a જેના ઐતિહાસિક વગેરે પ્રથાનું)
શા વ્યાં છેત્રણ
વીર સંવત ૨૪૫૭
- આત્મ સંવત ૩૨
વિક્રમ સંવત ૧૯૮૩
ને સૂચના-સિવાય અમારે ત્યાં જૈનધર્મનાં તમામ ગ્રંથી, જેવા કે-શાહે ભીમશી
માણેક-મુંબઈ, શાહ મેઘજી હીરજી–મુંબઈ, શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા-ભાવનગર, શેઠ દેવચંદ લાલભાઈ પુસ્તકાહાર કુંડ-મુંબઈ, શાહે વ્હીસાલ હંસરાજ-જામનગર, સલાત અમૃતલાલ અમરચંદ–પાલીતાણા, શ્રી જૈન સસ્તી વાંચનમાળા ભાવનગર, વિગેરે પુસ્તકો પ્રકર્તાના તમામ પુસ્તકો, તેમજ અન્યના પુસ્તકો, નકશાઓ, અને મુનિરાજ તથા તીર્થોના તેમજ શ્રી તીર્થકર ભગવાન તથા શ્રીગૌતમસ્વામીના ફોટોગ્રાફ ( શ્મીયે ) અમારે ત્યાંથી મળશે. નફે જ્ઞાનખાતામાં જાય છે, જેથી મંગાવનારને તે પણ લાભ થાય છે.
' લખા:-શ્રી જૈન આત્માનદ સભા. |
ભાવનગ૨ =>| -- આનંદ પ્રેસ-ભાવનગર. <>|--| =

Page #32

આ સભા તરથી અત્યાર સુધીમાં પ્રસિદ્ધ
થયેલા ગ્રંથા. ( સંસ્કૃત, માગધી અને મૂળ ટીકાના ગ્રંથા. )
H
|
અ .
- ર૭ પકમાલા કથા. .. + ૧ સમવસરણું સ્તવઃ અવશૂરિ ૦–૧-૦ ૨૮ સમ્યકત્વકૌમૃદિ. + ૨ ક્ષુલ્લકભવાવલી ... ... ... ૦–૧–૦ +૨૯ શ્રાદ્ધગુણુવિવરણુ, ... + 8 લોકનાલિકા દ્વાત્રિશિકા. ૦-ર-૦ ૩ ૦ ધર્મરત્ન પ્રકરણુ. ... ૦-૧૨-e - ૪ ચાનિસ્તવઃ.
| +૩૧ શ્રી ક૯પસૂત્રસુબાધિકા... .... -૭-૭-૭ + ૫ કાલસપ્તતિકા. ... ... ... ૦-૧-૬ +૪૨ શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસત્ર. .. ૫-૦=૦ + ૬ દેહસ્થિતિ. ... ... ૦ ૦-૧-૦ +૩૩ ઉપદેશ સપ્તતિકા.
૦-૧૨-૭ + ૭ સિદ્ધદંડિકા. ... ... ૦-૧-૦ +૩૪ કુમારપાળ પ્રબંધુ. .. • ૧-૦-૦૦ + ૮ કાય સ્થિતિ. ... ... ૦-ર-૦ +૩ ૫ આચારપદેશ. ... ... ... ૯-૩-૦ - ૯ ભાવ પ્રકરશુ...
૦–૨–૦ ૩ ૬ રોહિણી અશોકચંદ્ર સ્થા. ... ૦–૨–૦ +૧૦ નવતત્ત્વ ભાષ્ય.
૦-૧૨-૦ +૩૭ ગુરુગુણત્રિશિકા. ૦ ૦ ૦-૧૦-o +૧૧ વિચારપંચાશિકા
+૩ ૮ સાનુસાર અષ્ટક મૂળ તથા ટીકા. ૧-૪-૦ -૧૨ અધષટ્ ત્રિશિકા.
૦૨-૦ +૩૯ સમયસાર. ... ... . ૦-૧૦- +૧૩ પરમાણુ પુદ્ગલ, નિગાદ
+૪૦ સુકૃતસાગર.
૦-૧૨-૭ પટ્ટત્રિશિકા .. •••
+૪૧ સ્મિલકથા.
૦–૨-૭ +૧૪ શ્રાવકત્રત ભંગ પ્રકરણુ. ... 0-૨-૦ ૪૨ પ્રતિમાશતક. ... ... ૦-૮-૦ +૧૫ દેવવન ભાષ્ય. ... ... ૦-૫૦૦ ૪ધન્ય કથા.
૭-૨-૨ - ૧૬ સિદ્ધપંચાશિકા.
૦-૨-૭ જ ચતુવિ ‘શતિજિન સ્તુતિ સંગ્રહ, ૧૭ અજાયઉંછકુલકમ ... ... ૦–– ૪૫ રાહણેય ચરિત્ર. . ૦=૨-૭ ૧૮ વિચાર સમિતિકા. ... ... -a-e - ૪૬ શ્રી ક્ષેત્રસમાસ. . ૧-૦-૭ ૧૯ અહેપબહુત્ર શ્રી મહાવીર સ્તવ, 2n૨–૦ +૪૭ બૃહત સંધયણુ. ... ... ૨-૮-૩ ૨૦ પંચસૂત્રમ. છે . ૦-૬-૯ ૪૮ શ્રાદ્ધવિધિ. ... ૪૦ % ૨૮૨૧ શ્રી જ મુચરિત્ર.
. ૦-જ-છ +૪૯ કુદર્શન સમુચ્ચય મૂળ ટીકા. 8-9-9 ૨૨ ૨પાળનૂપકથા.
૫૦ પંચસંગ્રહ. . . -૮૨૩ સુક્ત ૨૮નાવી.. • .. •૦૦ ૦-૪૦ ૫૧ સુકૃત સંક્તિન અહાકામિ છે. ૪-૮૭ ૨૪ એલ.
. ૯-૪૦ +૫ર પ્રાચીન ચાર કેમ થ સટીક. ૨-૮-છ ૨૫ ચેતાક્રુત .. 9-૪-૦ +૫૩ સંશાધસિત્તરી...
૦૦૦ ૦-૧૦૧૭ ૨૬ પકું ધુણાન્વિક વ્યાખ્યાનું. * ૦-૬-૦ સ્પ૪ કુવલયમાળા. .. we • ૧-૮-છ
કે આ નીશાનીવાળા પુસ્તકો સીલંકે નથી.

Page #33

- [
૩]
૫૫ સામાચારી પ્રકરણ ... ... ૭-૮-૦ ૭રે ચગદાન ( હિંદી ) ... » ૫૬ કર્ણાવતી નાટક
છ8 મંડલ-મકરશુ. પૂછ કુમારપાળ મહાકાવ્યમ.
૭૪ દેવેન્દ્ર નરકેન્દ્ર પ્રકરણુ ૦-૧૨-૭ ૮ શ્રી મહાવીર ચરિત્ર ... ... ૧૦-૦ ૭૫ સુમુખ તૃપાદિ કયા... ૦-૧૧-૦ બાહ કૌમુદિ ચિત્રાણુંદ નાટકમ ... ૦-૬-૦ ૭૬ જૈન મેઘદૂત ....
- ૨-૦- ૬૯ ગણુદ્ધ ચાહિયમ ... ... ૦-૫-૦ | ૭૭ શ્રાવક ધર્મ વિધિ
૦-૮- ૬૧ મોમ્યુટ્યમ, ... ... ન ૦-૪-૦ ૭૮ ગુરૂતત્વ વિનિશ્ચય. ... ... ૨-૭૨ પંચનિગOી પ્રજ્ઞાપના તૃતીય
| વસુદેવ હડિ
છપાય છે. પાદ સંમહેણી પ્રકરણ : ૬૩ યેશુહરી કથા. . ૦-૬૦
e ( વગર: નખરના. ) ૬૫ સિદ્ધ પ્રાભૂત સટીકમ્..... ૦૬૧૦-૦ ૧ સુસઢ ચરિત્ર. ... .... ૦-ર+૬૫ દાનપ્રદીપ. . . . . . ૨-૦-૦ ૨ શ્રી અનુત્તરાવવાઈ ચત્ર. ... ૦-૬૬૬ હતયત્રિભંગી પ્રકરણ ૦.૧૦૦ ૩ નળ દમયંતી મળ... ... ભેટ. ૬૭ ધમપરિક્ષા. ... ... ... ૧-૦-૦ x ૪ મેરૂ યાદશી કથા ... ... ૦-૪-૨ ૬૮ સપ્તતિસત સ્થાન પ્રકરણ. ... ૧-૦-૦ x ૫ સુદર્શના ચરિત્ર (પ્રથમ ભાગ) ૦-૬-૧ ૬૯ ચૈત્યવદન મહાભાષ્ય. ... ૧-૧૨-૨ x ૬ જ૯૫મંજરી... ... ... ૦-૨૭૦ પ્રશ્ન પદ્ધતિ ... ... ... ૦=૨૦૦ x છ જૈન વૃત્ત ક્ષિા વિધિ... ... ભેટ. -૭૧ શ્રી કલ્પસૂત્ર કિરણાવલી. ...
૮ સાધુઆવસ્યક ક્રિયાના સૂા. ભેટ. ર૦ શ્રી કાંટ જેન તિહાસિક ગ્રંથ. + ૧ વિજ્ઞપ્તિ ત્રિવેણી. ... ... ૧-૦-૦ ૫ દ્રૌપદી સ્વયંવર નાટક ... ૦૪-૦ ૨ કૃપારસક્રાણ
૬ પ્રાચીન લેખ સંગ્રહું ભા. ૨ જે.૩-૮-૧ + 8 શ્રીશત્રુંજય તીર્થોદ્વાર પ્રબંધ. ૦-૧૦૦૦ ૭ જૈને ઐતિહાસિક ગુર્જર નક ૪ પ્રાચીન જૈન લેખ...
કાવ્ય સંચય. .. ••• ૨-૧૨-૭ સંગ્રહ પ્રથમ ભાગ
૮, ૧-૦-૦
અન્ય ગ્રંથા. તત્વ નિ ય પ્રાસાદ.
૦-૦-૦ ૧૦ શ્રી મહાવીર સ્વામીની છબી રંગીન. ૦-૮૨ સિદ્ધાંત મુક્તાવલી..
૯-૪-૦ ૧૧ સત્તર ભેદી પૂજ (હારમોનીયમ છે જેન ભાનું.
નટેશન સારીગમ સાથે.). - c-૪
... ૭-૮-૦ ૪ વિરોષ નિર્ણય. ..
૧૨ ચૌદ રાજલોક પુન. - - - હe.
૧૭ સમ્યક દર્શન પૂન... ... ૨ વિજલ વિનાદ, ..
૧૪ શ્રી પદેના સંત.
૧-૦દે રાજન સુન્મીત્ર..
૧૫ શ્રી ગાંગેય ભંગ પ્રકરશુ સંરક્ત. ૩-૪- છ અભયકુમાર ચરિત્ર ભાગ ૧ ૨ ૧ ૧૬ શ્રી આત્મવીશ્ન પૂજન સમાd... ૧-૮4 અક્ષયકુમાર ચરિત્ર ભાગ ૨ જે. ૩-૦-૦ ૧૭ સઝાય માળા ભાગ ૧ થી ૪ દિ શ્રી ગૌતમ સ્વામીની છબી રંગીન. ૭*૧૦૦૦ દરેકના... ... ... ... ૨-હ+ આ નીશાનીવાળા પુસ્તકા સીલકમાં નથી.
'
* ?. ? ? ?

Page #34

[ ૪ ] ગુજરાતી ભાષાના-ભાષાંતર વગેરેના ગ્રંથા.
૧ જૈન તત્વદર્શ. ... ... પ-૦૦ +૩ ૦ શ્રીશ્રાદ્ધગુણુ વિવરણ. ... ૨ જાન + ૨ અજ્ઞાનતિમિરભાસ્કર. ... ૨-૮-૦ ૩૧ ચંપકુમાલા કથા. .૦–૨ન
૩ ધર્મબિન્દુગ્રંથ. બીજી આવૃત્તિ. ૨-૦-૦ +૩૨ કુમારપાળ ચરિત્ર. ... ... ૦-૬-હ ૪ આત્મપ્રધગ્રંથ.
૨-૮-૦ ૩૩ સભ્યત્વ કૌમુદિ. ... ... ૧-૦ના + ૫ ધ્યાનવિચાર
••• ૦-૩- ૩૪ પ્રકરણપુષ્પમાલા. ( ૬ શ્રી પ્રકરણ સંગ્રહ. , ... ૦૪-૦ -૦૫ અનુયાગ દ્વારસૂત્ર.
પણ ૭ શ્રાવક કપતરૂ.
- ૩૬ અધ્યાત્મ મત પરિક્ષા. .. ૦૪-e+ ૮ આત્માનાંત. e ... ... ૦-૧૦-૦ in ૩૭ ગુરુગુણ છત્રીશિ. ... ... ૦-૬+ ૯ પ્રકરણુપુષ્પમાળા,
- ૩૮ શ્રી શત્રુંજય તીર્થ સ્તવનાવળા. ૦૫-e ૧૦ વિવિધ પૂજા સંગ્રહ.... ૦ ૧-૮-૦
A ૩૯ આત્મકાંતિ પ્રકાશ. . ૧૦૦ ૦-૮-c ૧૧ જૈન ધર્મ વિષયિક પ્રશ્નોત્તર. ૭-૮-
- ૪૦ જ્ઞાનામૃત કાવ્યકુંજ ૦ ૦ ૦=== ૧૨ કુમારવિહારશતક. ... ... ૧-૮-૦
+૪૧ દેવભક્તિમાળા પ્રકરણ. ... ૧–૦+૧૩ દેવસરાઈ પ્રતિક્રમણ. . ૭-૩-૦
૪૨ ઉપદેશ સપ્તતિકા. ... ... ૧=૦— ૧૪ હંસવિના. ... ... ... ૦-૧૨-૦
૪૩ સંબધ સપ્તતિકા. ... ... ૧–૦-t ૧૫ પ્રશ્નોત્તર પુષ્પમાળા.
૦-૧૪-૦
૪૪ પંચ પરમેષ્ટી ગુણ રત્નમાળા. ૧-૮૧૬ નવતત્વના સુંદરબધુ. ૦-૧૦-૦
૪૫ શ્રી નમનાથ ચરિત્ર. . ૦૧ ૨-૦=C ૧૭ આત્મવલ્લભ સ્તવનાવળી. ૦-૬-૦
૪૬ સુમુખ તૃપાદિ કથા. ... ... ૧=૦૦૦ ૧૮ જીવવિચારવૃત્તિ. .... .... ૦-૬-૦
-જે૭ શ્રીસુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ ૧લી. ૨-૦e ૧૯ દંડક વિચારવૃત્તિ.... ૦-૮-૦
૪૮ આદર્શ જૈન સ્ત્રીરત્નો. ... ૧–૦૨૦ નમાર્ગ દર્શક. ૨૧ જૈન તત્ત્વસાર મૂળ તથા ...
૪૯ શ્રીસુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ ૨ જે. ૨-૮-૦ ભાષાંતર.
૫૦ દાન પ્રદીપ. ... ... ... ૦-૬-૦
8-2રર સદર ભાષાંતર.
- ૫૧ શ્રીનવપદજી પૂજા અર્થ સહિત. ૧-૪-૦ ૨૭ મોક્ષપદ સોપાન.. ... ... ૦-૧૨-૦
પુર કાવ્ય સુધાકર. - • ૨-૮-૦ ૨૪ શ્રીજંબુસ્વામી ચરિત્ર. ... ૦-૮-૦
e ૫ આચારપદેશ.... ૧૦૦ ..... ૦-૮-e ૨૫ નવાણુ પ્રકારી પૂજા અર્થ સાથે. ૦–૮–૦
* ૫૪ ધમ રન પ્રકરણું. ૨૦ :.. ૧-૦ -૦ - ૨૬ જૈન ગ્રંથ ગાઈડ, મ . ૧-૦-૦ પપ પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર અર્થ સહિત. ૧-૧૨-૭ - ૨૭ ત૫ારત્નમહોદધિ ( તપાવલી ) પર ૫૬ આત્મવિશુદ્ધિ ... . ૦-૬-૦ , ભાગ ૧, ૨ છે. . . ૧૭-૦ પ૭ શ્રી કુમારપાળ પ્રતિબોધ ..૩-૧૨-૦
૨૮ વિવિધપૂજાસંગ્રહ નવી આવૃત્તિ. ૧-૮-૦ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર છપાય છે. - ર૯ શ્રી સમ્યકત્વ સ્વરૂપ સ્તવ. .. –૦ શ્રીપ્રભાવક ચરિત્ર..
- લખો શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર + આ નિશાનીવાળા પુસ્તકે શીલકમાં નથી.
૦-૧૨-૭

Page #35

આ માસિકના સુજ્ઞ ગ્રાહકોને વધારાની ભેટની બુક આગમાનુસાર મુહુપત્તિ નિણય-નામની બુક ઉપાધ્યાયજી મહારાજશ્રી સુમતિસાગરજી શિષ્ય ૫૦ શ્રી મણિસાગરજી મહારાજના તરફથી, અમારા ઓ માસિકના માનવતા તમામ ગ્રાહુકાને ભેટ આપવા અમાને મળેલી છે. દ્વારા પ્રમાણે ભેટની બુક જે અપાય છે તે ઉપરાંત આ વધારાની ભેટ આમાનદ પ્રકાશના તમામ ગ્રાહકોને ભેટ આપવાની છે, જેથી દરેક ગ્રાહક મહાશયે પાછની એક આનાની ટીકીટ મેકલી ઉપરની ભેટની બુક મંગાવી લેવા નમ્ર સુચના છે. ઉપરોક્ત મુનિ મહારાજાઓને તે માટે ઉપકાર માનવામાં આવે છે.
૮૮ જૈન પંચાંગ ( કાતકી) ગ્રાહકોને ભેટ ચાલુ વર્ષના જૈન પંચાગ જૈન બંધુએ પોતાના આચાર, અને ધાર્મિક દરેક ક્રિયામાં ઉપયોગ રાખી આત્મિક લાભ પ્રાપ્ત કરે તે માટે અમાએ પ્રકટ કરેલ છે. આ માસિકના ગ્રાહકોને આ સાથે ભેટ મળેલ છે. અન્ય માટે મુદલ કિંમત માત્ર પાણે આના (ન્ડ પાઈ ) પાસ્ટેજ જુદું.
સુચનો આ સભા તરફથી પ્રસિદ્ધ થયેલ શ્રી નવતવના સુંદર બાધ, શ્રી જીવવિચાર વૃત્તિ તથા શ્રી દંડક વિચાર વૃત્તિ આ ત્રણ ગ્રંથ ( મૂળ, ભાષ્ય અને ભાષાંતર સાથે) જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, વધારાળામાં ખાસ ચલાવવા ચેાગ્ય તેમજ ધાર્મિક શિક્ષણ માટેના અતિ ઉપચાગી હાઈ તે ત્રણ બુકા આ સભા તરફથી તેવી ધામિક શાળાઓને ભેટ આપવાની છે. ત્રણ વર્ષ કરતાં વધારે વર્ષ થયા ચાલતી કાઈપણ શાળાઓના વ્યવસ્થાપકાએ તે તે ગામના મુખ્ય. અગ્રસરની લેખીત ભલામણ મોકલવાથી ( શીખનારની સંખ્યા સાથે લખી મોકલવાથી ) માત્ર પારસલ કે પાસ્ટ ખર્ચ લઈ સીલીકે હશે ત્યાં સુધી ભેટ માકલવામાં આવશે.
هم لم ا
و
આવતી સાલમાં શું વાંચશો ? સં. ૧૮૪ ની સાલના પુસ્તકે માગશર માસમાં તેયાર થશે.
તે માટે ચાલુ સાલથીજ ગ્રાહુકમાં નામ લખાવો. ૧ મગધરાજ શ્રેણિક ચરિત્ર
પૃષ્ટ - ૩૫૦ ૧-૮-૦ શ્રી સ્થભન પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર
૩૫૦ ૧-૮-૦ ૩ પૃથ્વીકુમાર યાને મહામંત્રી પેથડ
૨૫૦ ૧-૪-૦ માનતુ ગ-માનવતી યાને બુદ્ધિમતી અમદા , ૧૦૦ ૦-૬-૦
૧૯૫૦ ૪-૧૦-૨ ગ્રાહકોને રૂા. ૩) અને પોસ્ટ ખર્ચના રૂા. ૦–૧૦–૦ મળી રૂા. ૩–૧૦–૦
ખાસ યાદી શેઠશ્રી નગીનદાસ કરમચંદે પાટણથી કાઢેલા મહાસંઘ વર્તમાનકાળના ઇતિહાસમાં મશહુર છે. આ સંઘ યાત્રાની હકીક્તનું દળદાર પુસ્તક ૧૫-૨૦ ચિત્રો સાથે પ્રગટ થાય છે. અગાઉથી ગ્રાહકે થનારને રૂા. ૨) પાછળથી રૂા. ૨-૮-૦ પાસ્ટ ખર્ચ અલગ,
લખા – શ્રી જૈન સસ્તી વાંચનમાળા. રાંધનપુરી બજાર-ભાવનગર,

Page #36
શ્રી કુમારપાળ. પ્રાતિબોધ-ભાષાંતર . અખિલ વિદ્યાપારંગત, સકલશાસ્ત્રનિષ્ણાત, જ્ઞાનના મહાસાગર, કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજે ગુજરાતના પ્રખ્યાત ચૌલુકય રાજા કુમારપાળ મહારાજને સમયે સમયે જૈનધર્મને આધ, વિવિધ વ્યાખ્યાનદારા તે તે વિષયની અનેક સુંદર રસિક કથાઓ સહિત આપેલ, કે જેની અસરથી કુમારપાળ નરેશ જૈનધર્મના સ્વીકાર ( શિવધર્મ છોડી દઈ ) ક્રમશ: કેવી રીતે કર્યો, અને સનાતન જૈનધર્મના સ્વીકાર કરી મહારાજા કુમારપાળે કરેલ જિન ધર્મની અતુલ પ્રભાવના, વગડાવેલ જીવદયાના ( અહિંસા ધર્મના ) હંક્રા, કરેલ તીર્થ અને રથયાત્રા કરવામાં આવેલ શાસનની વિપુલ પ્રભાવના, રાજાની દિવસ તથા રાત્રીની ચર્ચા ( રાજકીય વ્યવહારિક તેમજ ધાર્મિક કર્તવ્યપાલના), નૃપતિની ઉચ્ચ ભાવના, નિત્ય સ્મરણ વગેરે અનેક બનાવો આ સર્વે સરલ, સુંદર, રસિક, હાવાથી દરેક વાચકના હૃદય ઓતપ્રોત થઈ. જતાં વૈરાગ્ય રસથી આત્મા છલકાઈ જઈ મોક્ષને અભિલાષી બને છે. આ ગ્રંથ જૈનેતર વાંચે તા જેન બની જાય, તો જૈન કુળમાં જન્મેલ વાંચતાં પરમ જૈન બને તે નિર્વિવાદ છે. | સાહિત્યના સાગરના તરગાને ઉછાળનાર, શાંત રસાદિ સૌંદર્યથી સુશોભિત, અને ભગ્યજનાને રસભર કથાએાના પાન સાથે, સત્ય ઉપદેશ અને સદ્દજ્ઞાન રૂપી અમૃતનું પાન કરાવનાર, આ ગ્રંથના લેખક શ્રી સોમપ્રભાચાર્ય મહારાજ છે, કે જે રાજા કુમારપાળના સમકાલીન વિદ્યમાન ( હૈયાત ) હતા. આ ગ્રંથ કુમારપાળ રાજાના સ્વર્ગવાસ પછી 11 મે વર્ષે જ લેખક મહાત્માએ લખેલ છે જેથી તેની તમામ ઘટનાને તેજ સત્ય પુરાવા છે. આ ગ્રંથના પઠન પાઠનથી મહામંગળરૂપ ધર્મ, તેની પ્રાપ્તિ થતાં આત્મજ્ઞાનની ભાવનાઓ પ્રગટ થતાં નિર્મળ સમ્યકત્વ, જૈનત્વ, અને છેવટે પરમાત્મત્વ પ્રકટ કરાવનાર એક ઉત્તમ અને અપૂર્વ રચના છે, કે જે શેઠ શ્રી નાગરદાસભાઈ પુરૂષોતમદાસ રાણપુર નિવાસીની સીરીઝ તરીકે ( મદદવડે ) છપાયેલ છે. - શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્યજી તથા પરમાહંત કુમારપાળ મહારાજા બંને મહા પુરૂષેની વિવિધ 2 ગાથી ભરપૂર છબીઓ કલાની દષ્ટિએ મોટો ખર્ચ કરી બહુજ સુંદર, આકર્ષક, જિજ્ઞાસુઓને દર્શન કરવાની અભિલાષા પૂર્ણ કરવા માટે તૈયાર કરાવી આ ગ્રંથમાં દાખલ કરેલ છે. ઉંચા કાગળા ઉપર સુંદર ટાઈપથી છપાવી, સુશોભિત કપડાના પાકા બાઈડીંગથી બંધાવી આ અમુલ્ય ગ્રંથને અલ કાર રૂપે તૈયાર કરેલ છે. સુમારે સાઠ ફાર્મ રીયલ સાઈઝ આઠપેજી પાંચસેહ પાનાના આ ગ્રંથની રૂા. 3-12-0 પાણચાર રૂપિયા કિંમત રાખેલ છે. જૈન નામ ધરાવનારા કાઈ પણ બંધુ બહેનના ગૃહમાં, નિવાસ સ્થાનમાં અને નિરંતર અભ્યાસ માટે પેાતા પાસે આ ગ્રંથ હોવેજિ જોઇએ. લખાઃશ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર, For Private And Personal Use Only