Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
|
Reg. N. B. 491.
આમત્રિગાનરિ સુરો ના . કલાકફકલકલકલહકડહર હર શૈ અદ્ધહસ્કરણા .
[ giાત્માનપ્રવીરા
goo..................
૭૦૦૦
—
૦
૪
૦;
c
-
મ
કર
-
-
- -
મારા નાના -
-
-
૬૪ ૬ | ધુ ત્તમ્ ! ! ! હું लक्ष्मीवान् स्वीयलक्ष्मी विसृजतु परमौदा युक्तः सुकार्ये विद्यावान् स्वीयविद्यां वितरतु परमादादराद्वै मुशिष्ये । लक्ष्मीविद्याद्वयं तन्निवस्तु परमैक्येन सर्वेषु सत्सु ‘ શન કવર માં લો અર્ધો વિના. . ge | વીર . ૧૪ . બારક . ર | જ છે જો અવાર-શ્રી નૈને તેમાં તમે ચાર,
વિષયાનુક્રમણિકા. વિષય.
પૃષ્ટ વિષય. ૧ શ્રી જીતેંદ્ર સ્તુતિ' .. ... ફ૩ ૫ બ્રહ્મચર્ય અથવા ઈન્દ્રિય નિગ્રહને ૨ કલ્યાણનાં સાધનો વિમુખ ... અદ્દભુત મહિમા. ... .. ? - પુરૂષનું બંધન કેમ છૂટે? .... ૯૮ ૬ ‘બહાર આવવા સુશીલતાને સેવવાની ૩ સ્વાચ્છ, સફળતા અને શક્તિ... * ભારે જરૂર. ... .. .
પ્રાપ્ત કરવાનું ગુપ્ત રહસ્ય. ... ૯૫ ૭ શ્રી તીર્થ" કર ભગવાનની ક૯યાણક છે . ૪ સ્વઓળખાણ સંબંધી સ્થૂલ ... ઉજવવાનો પ્રસંગ, ... ... ૧૩ રિણું...
... ૧૦૩ ૮ મુનિરાજનું જીવન સ્વદેશી વીરીતે છે. •
૯ સ્વ જીવન સફળ ૩ - રો , ધાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. 1) પાલ ખર્ચ આના ૪. આ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ હલુભાઈએ છાપ્યું–ભાવ . છ છછછછ છે
$ $ $ 9 હજ
P
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચાલતા ( અઢારમા ) વની અપૂર્વ લેટ
શ્રીઆત્માનંદ પ્રકાશના સુજ્ઞ ગ્રાહાને આ અઢરામા વષઁની ભેટની બ્રુક શુમારે વીશ કારમાં મોટા ગ્રંથ આપવાનું મુકરર થયું છે. આવી સખ્ત માંધવારી છતાં દર વર્ષે નિયમિત આટલ ક્ારમની મોટી ભેટની છુક ( માસિકનું લવાજમ કાંપણ નહિં વધાર્યાં છતાં ) આપવાના માત્ર આ સભાએ જ રાખ્યા છે, તે અમારા માનવંતા ગ્રાહકોની ખ્યાત બહાર હતુંજ નહીં, તે કારણ માત્ર જૈન સમાજને સસ્તી કિંમતે ઓછી કિંમતે વાંચનના ડોળા લાભ આપવાના લઇનેજ છે. જેથી દરેક જૈન બધુએ આ માસિકના ગ્રાહક થઇ તેના લાભ લેવા સાથે જ્ઞાન તાને ઉત્તેજન આપવા ચુકવું નહિં, અમારા માનવંતા ગ્રાહકાને આ વર્ષની ભેટની બુક જલદીથી મેટ આપવાની છે જેથી તેનું છપાવવાનું કાર્યાં શરૂ થઇ ચુકયુ છે, જેથી જે.બંધુઓને ગ્રાહક રહેવુ હાય તેમણે હાલમાંજ અમાને પત્ર દ્વારા જણાવવું કે જેથી નાહક જ્ઞાન ખાતાને નુકસાન ન થાય; પરંતુ બારમાસ સુધી ગ્રાહક રહી અે રાખી પછવાડે ભેટની મુક લવાજમ વસુલકરવા વી. પી. થી મોકલવામાં આવે, ત્યારે પાછી મોકલી નકામા ખર્ચ કરાવી વિનાકારણ ાન ખાતાને તુસાન કરવું અને તેના દેવાદાર રહેવું તે યોગ્ય નથી. માટે જેઓએ ગ્રાહક ન રહેવુ હોય તેઓએ અમને સ્પષ્ટ ખુલાસા લખી જણાવવા એવી નમ્ર સુચના કરીએ છીયે.
જીવન–સુધારણાના સન્માર્ગેા.
પ્રત્યેક કુટુંબમાં અવશ્ય રાખવા અને વાંચવા લાયક અત્યુત્તમ લેખને સહ પ્રત્યેાજક—વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ, બી. એ.
જીવનમાં નવીન ઉત્સાહ રૅડનાર, નવીન ચૈતન્ય જગાડનાર, અપૂર્વ આનંદ અને શકિત પ્રેરનાર તેમજ માનસિક શકિતના અજન્મ વિશ્વાસ કરનાર ઉમદા સદ્વિચારોથી ભરપૂર આ પુસ્તક પ્રત્યેક સ્ત્રી પુરૂષ સ્વપરહિત સાધામાં અમૂલ્ય સાહાત્મ્ય આપનાર થઇ પડે તેમ છે. આમાં નિર્દિષ્ટ કરેલા સન્માર્ગો જાણી જીવનયાત્રા સફળ કરવા જરૂર મંગાવા. કિ, રૂ।. ૧ મળવાનાં ઠેકાણું:~
( ૧ ) શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા--ભાવનગર.
( ૨ ) જીવનલાલ અમરથી મહેતા
પીરમશાહ રામાવતા
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૦૦૦૦૦
.. ૬ ક. કાશ. . પ- ૭-~~ -~99%—ક——®®—UR 299 इह हि रागद्वेषमोहाद्यभिजूतेन संसारजन्तुना 880
शरीरमानसानेकातिकटुकदुःखोपनिपातपीडितेन तदपनयनाय हेयोपादेय
पदार्थपरिज्ञाने यत्नो विधेयः
geતા ૨૮]
વીર લંa૩ ૨૪૪૭ જાતિ
ગરમ સંવત ૨૩. [ અંક થશે.
--
श्री जिनेंद्र स्तुति.
(વસંતતિલકા ) જીતેંદ્ર જે ભવસમુદ્રથી તારનાર, સંસારીના અઘસમૂહ નિવારનાર; વિદારતા કઠિન કર્મ કૃપાવતાર, ભંડાર તે ગુણતણું શિવ આપનાર. વાણીથી તે જનનું નામ સદા ઉચારે, જીનેશની વિમલ વાણુ જ કર્ણ ધારે; તેનું કરે મનન નિત્ય હૃદ સુભાવે, ને આચરો પુજન હસ્તવડે સદાયે.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન આત્માનંદ પ્રકાશ.
કલ્યાણનાં સાધનથી વિમુખ પુરૂષનું બંધન કેમ છૂટે ?
રચનાર–રા. ૨. કુબેરલાલ અંબાશંકર ત્રિવેદી,
(વસંત તિલકા..) કીધાં કુકર્મ નર તે નરદેહ પામી, પ્રેમે ભજ્યા ન અરિહંત અરે હરામી; ફાટ્યો ફર્યો ધન, યુવા વયના મથી, રાખ્યું સદા વિમુખ ચિત્ત પ્રભુપદેથી. ઈર્ષ્યાગ્નિથી પ્રતિદિને બળતો રહ્યો તું,
બે મમત્વ જળમાં કરી નિત્ય “હું, હું, તૃષ્ણ તૃષા ન કદિ શાંત થઈજ તારી, આ ઉમંગ રમવા રતિરંગ ભારી. ચા ન લેશ જગમાં પ્રભુથી ડરીને, બેઠે ન કોઈ દિવસે ઘડિયે કરીને, આશા તણું પ્રબળ વેહ વિશે તણુણે, માથે વહ્યો નિશદિને અભિમાન પાણે. ઈચ્છા કરી પરધને પરદાર સંગે, રાએ સદા યુવતિના જ કટાક્ષ અંગે ખેટા અને ક્ષણિક ભેગ સદેવ સેવ્યા,
નેશમાં ન મન ઇંદ્રિયને પરેવ્યા. કાઢયું સમગ્ર વય આમ જ ધૂળ ધૂઈ, નાંખ્યું અમૂલ્ય પણ આ તન વ્યર્થ છે કલ્યાણ સાધન કર્યું નહિં તેં કદાપિ, છૂટે “કુબેર” તુજ બંધન કેમ પાપી?
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વાથ્ય સફલતા અને શક્તિ પ્રાપ્ત કરવાનું ગુપ્ત રહસ્ય.
સ્વાથ્ય, સફલતા અને શક્તિ પ્રાપ્ત કરવાનું ગુપ્ત રહસ્ય.
વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ, બી. એ. જે મનુષ્ય હંમેશાં પિતાના હૃદયમાં ઉત્કૃષ્ટ ભલાઈ અને નેકીને સ્થાન આપ વાને યત્નશીલ રહે છે તે નિશ્ચયપૂર્વક વાસ્તવિક સુખ, સ્વાથ્ય અને સંપત્તિ પ્રાપ્ત કરી શકે છે. ભલાઈ અને નેકી સમાન કોઈપણ વસ્તુ નથી. ભલાઈને અર્થ એ નથી કે બહારથી સદાચારના નિયમનું પાલન કરવું, પરંતુ તે શબ્દ એવા અર્થમાં વાપરેલ છે કે આપણા વિચારે વિશુદ્ધ અને પવિત્ર હોવા જોઈએ, આપણી આકાંક્ષાએ ઉચ્ચ હેવી જોઈએ, આપણે કેમ નિ:સ્વાર્થ હોવો જોઈએ અને આપણામાં
વ્યર્થ અભિમાનને અંશ પણ ન હૈ જોઈએ. જે મનુષ્ય હમેશાં સદ્વિચામાંજ પિતાનું જીવન વ્યતીત કરે છે તેને પ્રભાવ સમસ્ત મનુષ્ય ઉપર પડે છે.
જેવી રીતે સૂર્યના પ્રકાશથી અંધકારને નિર્દૂલ વિલય થઈ જાય છે તે રીજ રીતે વિશુદ્ધ હૃદય અને દઢ વિશ્વ સી મનુષ્યના પ્રબળ વિચારનાં સર્વ પાપી કિરશેની પાપ બુરાઈ તો સર્વ નિર્મળ શક્તિઓ નષ્ટ થઈ જાય છે અને તેનું નામ નિશાન પણ રહેતું નથી. જ્યાં જ્યાં દઢ વિશ્વાસ, સભ્યશ્રદ્ધાન અને પવિત્રતાના સદ્ભાવ હોય છે ત્યાં ત્યાં શક્તિ, સ્વાથ્ય અને સફ લતા મજુ હેય છે. એવી અવસ્થામાં રેગ, આપદા અને નિષ્ફલતા કદિ પણ રહી શકે જ નહિ, કારણકે તેઓની પુષ્ટિને અર્થે ત્યાં કોઈ પણ વસ્તુ હોતી નથી.
શારીરિક અવસ્થાએ પણ માનસિક અવસ્થાઓ ઉપર અધિકતર નિર્ધારિત રહેલી છે. વિજ્ઞાનશાસ્ત્ર પણ આ સિદ્ધાંત માન્ય રાખે છે જે લોકે મન અને આત્માને માનતા નહેતા અને કહેતા હતા કે શરીર સિવાય બીજી કોઈપણ વસ્તુ નથી તેઓ એ માન્યતાને છોડવા લાગ્યા છે. હવે તેઓ માનવા લાગ્યા છે કે મનુષ્ય પિતાનાં શરીર કરતાં ઉચ્ચતર છે, અર્થાત્ મનુષ્યમાં તેનાં શરીર કરતાં ચઢીયાતી કઈ વસ્તુ રહેલી છે અને તેનું શરીર એ છે કે જે તે પોતાની માનસિક શક્તિથી બનાવે છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તે શરીર ઉપર મનુષ્યના માનસિક વિકારોને મહાન પ્રભાવ પડે છે. અમુક મનુષ્યને અજીર્ણ થયું છે તે કારણથી તે ઉદાસ અને અપ્રસન્ન રહે છે તે માન્યતા હવે લેકે છોડવા લાગ્યા છે, પરંતુ એથી ઉલટું એમ માનવા લાગ્યા છે કે અમુક મનુષ્ય ઉદાસ અને અપ્રસન્ન રહે છે તે કારણથી તેને અજર્ણ થયું છે. અને ભવિષ્યમાં એક એ સમય આવશે કે જ્યારે સર્વ કેને બુદ્ધિગત થશે કે જેટલા રોગો છે તે સર્વનું કારણ મનુષ્યનું મન જ છે, અર્થા1 ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારની માનસિક અવાઓને લઈને મનુષ્ય ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના રેગાથી ગ્રસિત રહે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન આત્માનંદ પ્રકાશ. દુનિયામાં કઈ રેગ એ નથી કે જે મનમાંથી ઉન્ન ન થયે હોય, પ્રત્યેક રેગનું કારણ મન જ છે, રેગ, શેક, દુઃખ અને સંતાપને સંબંધ સાંસારિક નિયમો સાથે નથી તેમજ તેઓનું જુદું અસ્તિત્વ પણ નથી. તે સર્વ એવા કાર
થી ઉપન્ન થાય છે કે આપણે પદાર્થોના વાસ્તવિક સંબંધથી અપરિચિત રહીએ છીએ. એક સમય એવો હતો કે ભારતવર્ષમાં એવા સમર્થ તત્વજ્ઞાની પુરુષે રહેતા હતા કે જેઓ પવિત્રતા ભર્યું જીવન વહન કરતા હતા અને તે કારણથી તેઓ દીર્ધાયુષ્ય ભેગવતા હતા. તેઓ રેગોને અક્ષમ્ય ગણતા હતા. કેમકે તેનાથી તેઓના સમજવામાં આવતું કે તેઓએ પ્રાકૃતિક નિયમોની અવજ્ઞા કરી છે. રેગ એ પ્રાકૃતિક નિયમોની અવજ્ઞા કરવા માટેની શિક્ષા છે એ વાત આપણું સમજવામાં આવશે કે તરતજ આપણે સ્વાધ્યના પંથ ઉપર વિચારવા લાગશું. જેઓ રેગને પિતાની તરફ આકર્ષે છે અને જેઓના મન તથા શરીર રોગને ગ્રહણ કરે છે તે લોકેજ રેગથી પીડાય છે. જેઓના દઢ, પવિત્ર અને પ્રબળ વિચારો સ્વાથ્યપ્રદ અવસ્થા ઉપ્તન્ન કરે છે તે લેકેથી રેગ સે ગાઉ દૂર નાસે છે.
જો તમે ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, ઈર્ષા, દ્વેષ અથવા અન્ય કોઈ વાસનાને આધીન રહેતા હો અને તમારૂ સ્વાથ્ય સારૂ રહે એવી આશા રાખતા હે તો તમે નક્કી માને કે તમે અસંભવિત વાતની આશા રાખે છે. એમ કદાપિ બની શકતું જ નથી, કારણ કે તમે નિરંતર તમારા મનમાં રોગના બીજ વાવી રહ્યા છે. બુદ્ધિમાન મનુષ્ય આ પ્રકારની અપ્રિય માનસિક અવસ્થાઓથી હંમેશાં બચે છે, કેમકે તેઓ જાણતા હોય છે કે તે અવસ્થાએ અત્યંત ભયંકર છે.
- જો તમે શારીરિક વ્યાધિઓથી બચવાની અને સંપૂર્ણ સ્વાસ્થ મેળવવાની ઈચ્છા રાખતા હો તો તમારા મનને નિશ્ચિત રાખો અને તમારા વિચારોને એક દિશામાં લગાવો. હર્ષ અને આનંદનાજ વિચાર કરે, પ્રેમ અને વાત્સલ્યને ભાવ તમારા મનમાં ઉત્પન્ન કરો. પછી તમારે કઈ પણ ઓષધની જરૂર રહેશે નહિ. તમારા મનમાંથી ઈર્ષ્યા, દ્વેષ, ભય, શંકા, ચિંતા અને સ્વાર્થના વિચારને સત્વર બહિષ્કાર કરે અને તમારી અજીર્ણ તથા મંદાગ્નિ આદિની તમામ ફરિયાદ દર થઈ જશે, પરંતુ તમે આગ્રહપૂર્વક દુર્વાસનાઓને તમારા મનમાંથી બહિષ્કાર નહિ કરે તો પછી તમારું શરીર વ્યાધિઓથી ગ્રસિત રહે છે એવી નિરર્થક ફરિયાદ
આ સંબંધમાં નીચેનું દ્રષ્ટાંત મનનીય છે. તેનાથી તમને એક વાત સ્પષ્ટતા સમજાશે કે માનસિક વિચારે અને અવસ્થાઓને શારીરિક અવસ્થાઓની સાથે
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વાથ્ય સફળતા અને શક્તિ પ્રાપ્ત કરવાનું ગુપ્ત રહસ્ય. ૨૭ ઘનિષ્ટ સંબંધ રહેલો છે. એક મનુષ્ય કેઈ મહાન રેગથી પીડાતા હતે. તેણે અનેક ઔષધોપચાર કર્યા, પરંતુ તેનાથી કોઈ પણ લાભ થયે નહિ. પછી તે એવે સ્થળે ગયે કે જ્યાંના હવાપાણી રોગનાશક ગણાતા હતા. પરંતુ તેમ કરવાથી પણ તેને કેઈપણ જાતને લાભ થયે નહિ. તેને રેગ જરાપણ શાંત થયે નહિં. એક રાત્રે તેને સ્વપ્ન આવ્યું કે કઈ દિવ્ય પુરૂષ તેને પૂછે છે કે કેમ તે સર્વ પ્રકારના આષધોપચાર અજમાવી લીધા.” તેણે જવાબ આપે કે “હા, મેં ઉપચાર કરવામાં જરાપણ ન્યૂનતા રાખી નથી.” તે સાંભળી તે દિવ્ય પુરૂષે કહ્યું કે “સારું, તું આજે મારી સાથે ચાલ. હું તને એક એવું સરેવર બતાવીશ કે જે તે આજ સુધીમાં કદિ જોયું નહિ હોય. તે બિચારો પિતાના ગિની નિવૃત્તિ અર્થે તેની પાછળ પાછળ ચાલ્યું. તે દિવ્ય પુરૂષ તે માણસને એક સરોવર પાસે લઈ ગયે અને તેણે કહ્યું.
આ સરોવરમાં ડુબકી માર, તારા સર્વ રોગ મટી જશે.” આમ કહીને તે દિવ્ય પુરૂષ અદ્રશ્ય થઈ ગયે. તે રોગી પુરૂષ સરેવરમાં ડુબકી મારી બહાર નીકળ્યો ત્યારે તેને માલુમ પડ્યું કે પોતાની વ્યાધિગ્રસ્ત સ્થિતિને અંત આવી ગયા છે. તેટલામાં તેની આંખે ઉઘડી ગઈ અને જે સ્વપ્ન તેણે જોયું હતું તેને પૂરેપૂરો અર્થ તેને સમજવામાં આવી ગયે. વિચાર કરતાં તેને માલુમ પડ્યું કે તે પોતે અદ્યાપિપર્યત એક પાપને ભાગી બની રહ્યો છે. અને એ કારણથી જ રેશે તેને પીછે છોડ નથી. તેણે અત્યંત પશ્ચાતાપ કર્યો. અને તરત જ એક પ્રતિજ્ઞા લીધી જેનું તે નિરંતર યથાર્થ પાલન કરવા લાગ્યો. તે જ દિવસથી તેની પીડા ઘટવા લાગી અને થોડા દિવસમાં તદ્દન નિરગી અને સ્વસ્થ બની ગયો.
ઘણા લોકોની એવી માન્યતા છે કે અધિક કાર્ય કરવાથી સ્વાથ્ય બગડી જાય છે. પ્રાયે કરીને સ્વાથ્ય એટલા કારણથી જ બગડી જાય છે કે લોકે મુખઈથી પિતાની શકિતને હાસ કરે છે. જે તમે તમારું સ્વાચ્ય બરાબર જાળવવા ઈચ્છતા હો તો તમારે પ્રત્યેક કાર્ય શાંત ચિત્તથી કરવું જોઈએ. ચિંતા કર્યા કરવાથી અથવા ઘડી ઘડીમાં ગભરાઈ જવાથી અને કામને વધાર્યા કરવાની ટેવથી સ્વાથ્ય બગડે છે અને શરીર રોગગ્રસ્ત બને છે. શારીરિક કે માનસિક ગમે તે પ્રકારનું કાર્ય હોય, પણ તે સદા ઊપગી અને સ્વાથ્યપ્રદજ હોય છે. જે મનુષ્ય ભય અને ચિંતાથી મુક્ત બની ને પોતાને જે કાર્ય કરવાનું હોય છે તેમાં જ પિતાનાં મનને એકાગ્ર કરે છે અને જે સંપૂર્ણ શાંતિ પૂર્વક કાર્ય કરે છે તે મનુષ્ય અધિકતર કાર્ય કરી શકે છે એટલું જ નહિ પણ પોતાનાં સ્વાસ્થને સુરક્ષિત રાખી શકે છે. આથી ઉલટું મનુષ્ય નિરંતર ભય અને ચિંતાથી વ્યાકુળ રહે છે તેનું સ્વાસ્ય શીવ્રતાથી બગડી જાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જેન આત્માનંદ પ્રકાશ.
સ્વાચ્ય અને સફળતાની વચ્ચે કાર્ય કારણને સબંધ રહેલો છે. અર્થાત જે મનુષ્યનું સ્વાથ્ય સારું હોય છે તેને અવશ્ય સફળતા મળે છે, કારણકે વિચારરૂપી જગમાં એ બન્નેને પારસ્પરિક સંબંધ છે અને એ સંબંધ કદિપણું ત્રુટે તેવું નથી. જેવી રીતે માનસિક અવસ્થા ઉત્તમ બનવાથી મનુષ્યની શારીરિક અવસ્થા ઉત્તમ બને છે તેવી રીતે મનની મારફત મનુષ્ય પિતાનાં કાર્યોમાં સફલતા પ્રાપ્ત કરી શકે છે. તમારા વિચારેને ઉત્તમ બનાવો અને તમારૂં સમસ્ત જીવન પણ ઉત્તમ બની જશે. જો તમે તમારા કષાય અને દુર્વાસનાઓનાં ભયંકર મોજાં ઉપર શાંતિ રૂપી તેલ નાંખશો અર્થાત શાંતિ ધારણ કરશો તે દુર્ભાગ્ય અને વિપત્તિ જીવનરૂપી સમુદ્રમાં ચાલી રહેલી તમારી આત્મિક નકામાં કઈપણ પ્રકારને સંભ પેદા કરી શકશે નહિ, અને વળી જે તે નકા નાવિક દ્રઢ વિશ્વાસ અને પ્રસન્ન ચિત્ત હશે તો નોકા નિર્વિને સીધી ચાલી જશે અને વિપત્તિઓમાંથી પસાર થઈને પિતાનાં અભીષ્ટ સ્થાને સહીસલામત પહે. ચી જશે. પરંતુ જે નાવિક દ્રઢ વિશ્વાસ અને પ્રસન્ન ચિત્ત નહિ હોય તે નૌકાને વિપત્તિઓમાંથી બચાવ કરવાનું કાર્ય અત્યંત મુશ્કેલ છે. વિશ્વાસના બળથી પ્રત્યેક કાર્યની પૂર્તિ થઈ શકે છે. પરમાત્મામાં શ્રદ્ધા રાખવી, નૈસર્ગિક નિયમમાં વિશ્વાસ રાખ, પિતાનાં કાર્ય ઉપર વિશ્વાસ રાખવો અને પોતાની શકિત ઉપર વિશ્વાસ રાખવે. એ સફળતા પ્રાપ્ત કરવાનું ગુપ્ત રહસ્ય છે. અત્ર કદાચ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થશે કે વિશ્વાસ કેને કહે? પ્રત્યેક દશામાં પિતાના મનની સર્વોચ્ચ ભાવનાઓથી કામ લેવું, પિતાનાં શુદ્ધ અંત:કરણ ઉપર શ્રદ્ધા રાખવી, પિતાના ઉદેશ્યની પુતિને માટે નિર્ભય બની શાંતિપૂર્વક ઉદ્યોગપરાયણ રહેવું અને “ભવિષ્યમાં મારા પ્રત્યેક વિચાર તથા કાર્યને બદલે મને મળશે જ અને જગના નિયમોમાં ભૂલ
થઈ શકતી નથી, જે મારૂં છે તે મને મળશેજ.” એમ નિશ્ચય પૂર્વક માનવું એનું નામજ સારો વિશ્વાસ છે. આ પ્રકારના વિશ્વાસના બળથી સર્વ જાતના સંદેહ દૂર થઈ જાય છે, કઠિનતાના પર્વતે ગર્ણ થઈ જાય છે. તેમ પ્રત્યેક વસ્તુને તજી દઈને સૈથી પહેલાં આ અડગ વિશ્વાસ પ્રાપ્ત કરવાનો સતત ઉદ્યોગ આદર્શો, કારણકે આ પ્રકારનો વિશ્વાસ મનુષ્યને સુખ, સફલતા અને શકિતનું પ્રદાન કરવામાં, જીવનને સર્વ પ્રકારનાં દુઃખોથી બચાવવામાં અને ઉચ્ચતર બનાવવામાં જાદુઈ કામ કરે છે. આ પ્રકારના વિશ્વાસ ઉપર જે ઈમારત બાંધવામાં આવશે તે ચિરસ્થાયી તેમજ દ્રઢ બનશે. ઈટ અને પથ્થરની બનાવેલી ઈમારત કરતાં તે ઈમારત અધિક ઉત્તમ બનશે, કારણકે સમય જતાં તે ઇમારતને નાશ થાય છે, પરંતુ એ ઈમારતને કદિપણ નાશ થશે નહિ. તમે દુઃખ અને વિપત્તિઓથી ગ્રસિત હો અથવા હર્ષ અને આનંદના શિખર ઉપર આરૂઢ છે, તે પણ પ્રત્યેક અવસ્થામાં વિશ્વાસને એક મહાન આલે.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વાથ્ય, સફળતા અને શક્તિ પ્રાપ્ત કરવાનું ગુપ્ત રહસ્ય.
૨૯
બન સમ છે જે તમે એ વિશ્વાસરૂપી આલંબને અવિચળ રીતે વળગી રહેશે તે તમારામાં એવું આધ્યાત્મિક બળ ઉત્પન્ન થશે કે તમે પાપ અને બુરાઈની શકિતઓ ને શીર્ણ વિશીર્ણ કરી શકશે અને તમને એવી સફળતા પ્રાપ્ત થશે કે જે સાંસારિક ધન સંપત્તિની સ્પૃહા રાખનાર માણસને સ્વપ્નમાં પણ અનનુભૂત છે. જે તમારામાં સમ્યક્ શ્રદ્ધા હશે અને કઈ પ્રકારની શંકા નહિ હોય તે તમને કેવળ ઉપર્યુકત વસ્તુઓની જ પ્રાપ્તિ થશે એટલું જ નહિ પણ તમારી શકિતમાં એટલો બધો વધારો થશે કે તમે અસંભવિત બાબતને પણ સંભવિત કરી શકશે અને અપ્રાપ્ય વસ્તુઓને સુપ્રાપ્ય કરી શકશે.
આધુનિક કાળમાં પણ એવા કેટલાક સ્ત્રી પુરૂષે મેજુદ છે કે જેઓને આ સમ્યક્ શ્રદ્ધા સારી રીતે બુદ્ધિગત થયેલ છે, જેઓ રાત દિવસ એમાંજ અને એ દ્વારા જ પોતાનું જીવન વ્યતીત કરે છે, જેઓએ તેને પોતાનાં જીવનમાં ઓતપ્રોત કરી મુકેલ છે. એનું પરીણામ એ આવ્યું છે કે તેઓને શાંતિ અને વિભાવની પ્રાપ્તિ થઈ છે. તેઓનાં મુખમાંથી શબ્દ નીકળતાં વાર તેઓની પાસેથી દુઃખ,શોક, વિપત્તિ, નિરાશા અને માનસિક વા શારીરિક વેદનના પર્વતે હઠી જાય છે અને વિસ્મૃતિના અગાધ સમુદ્રમાં ડુબી જાય છે. જે તમારામાં આ પ્રકારની દ્રઢ શ્રદ્ધા છે તે પછી તમારે તમારી ભાવી સફળતા વા નિષ્ફળતા માટે ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. તમને અવશ્ય સફળતા મળશે જ. તમારે શુભ વા અશુભ પરિણામની પણ ચિંતા કરવાની જરૂર પણ નથી. તમે શાંતિ અને આનંદપૂર્વક તમારા કાર્યો કયે જાઓ. અને જાણે કે સદ્વિચારે અને સત્કાર્યોથી અવશ્યમેવ શુભ પરિણામ નિષ્પન્ન થશે.
એક પુરૂષ એ છે કે જેણે અનેક પ્રકારનાં સુખ પ્રાપ્ત કર્યા છે. એક દિવસે તેના એક મિત્રે તેને કહ્યું કે “અહા, તમે કેવા ભાગ્યશાળી છે કે માત્ર ઈચ્છા કરવાથી જ તમને ઈચ્છીત વસ્તુની પ્રાપ્તિ થઈ જાય છે.” દેખીતી રીતે એમજ માલુમ પડે છે એ નિ:સંદેહ છે, પરંતુ વાસ્તવિક રીતે તેને જે સુખ પ્રાપ્ત થયેલું છે તે સર્વ તેના માનસિક સુખનાં જ પરિણામ રૂપ છે કે જેને માટે તે શરૂઆતથીજ ઉદ્યોગશીલ બની રહ્યું હતું. જ્યારથી તેને જાણવામાં આવ્યું છે ત્યારથી તે પોતાના મનને બરાબર સાધવાના અને પોતાના આત્માને પવિત્ર કરવાના પ્રયત્નો કરી રહેલ છે. કેઈવસ્તુની ઈચ્છા માત્ર કરવાથી નિરાશા સિવાય બીજું કાંઈ મળતું નથી. જે કાંઈ મળે છે તે ઉત્તમ જીવન વહન કરવાથી જ. ઉત્તમ જીવનનો જ કંઈક ઓર પ્રભાવ પડે છે. ભૂખ લેકે કેવળ ઈચ્છા કર્યા કરે છે અને જ્યારે તેઓને કાંઈ નથી મળતું ત્યારે તેઓ બગડવા લાગે છે, પરંતુ બુદ્ધિમાન પુરૂષે તે કાર્ય કરે છે અને ફલની પ્રતીક્ષા કરે છે. ઉક્ત પુરૂષે જે કાંઈ પ્રાપ્ત કર્યું હતું તે સર્વ પિતાના અવિચ્છિન્ન પ્રયત્નોથી જ તેણે પ્રાપ્ત કર્યું હતું તેણે પિતાનાં અંતરંગને સુધાર્યું હતું
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦૦
શ્રી જૈન આત્માનઢ પ્રકાશ.
પેાતાનાં મનને સાધ્યું હતુ અને પેાતાના આત્માને વિશુદ્ધ બનાવ્યા હતા. તેણે પેાતાના આત્માને અલૌકિક અને અદૃશ્ય હાથેાવડે આશા, વિશ્વાસ, પ્રેમ, આનંદ અને ભક્તિ રૂપી બહુમૂલ્ય હીરાઆથી સુÀાભિત પ્રકાશનુ એક સુંદર અને રમણી ચ મંદિર મનાવ્યુ હતુ જેના પ્રકાશમાન કરણેા તેની આસપાસ સદૈવ ફેલાઇ રહેતા હતા. તે કરા તેની આખામાં ચળકતાં હતાં, તેની આકૃતિમાંથી પ્રકટ થતાં હતાં, તેના શબ્દે શબ્દમાં પ્રતીત થતાં હતાં અને જે લેક તેની સમક્ષ આવતા હતા તેના ઉપર તે કિરણેાના ચમત્કારિક પ્રભાવ પડતા હતા અને તેથી તે સર્વ તેના ભક્ત ખની જતા હતા.
ઉપરાક્ત પુરૂષના જેવીજ તમારી સ્થિતિ છે. તમારી સફલતા, તમારી નિસ્ક્લ તા તમારા પ્રભાવ અને તમારાં જીવનનાં સર્વ કાર્યો તમારી અવસ્થામાં આ વાતની સાક્ષી પુરે છે કે તમારાં મનમાં કોઇ પ્રકારના વિચારાની અસર છે. તમે પ્રેમ પવિત્ર તા, અને આનંદના વિચારોને પ્રકાશિત કરશે તેા તમને સુખ ઐશ્વર્ય તેમજ સંપૂર્ણ શાંતિ મળશે. એથી ઉલ્ટુ જો તમે તિરસ્કાર, દ્વેષ, તેમજ અપવિત્રતા અને અપ્રસન્નતાના વિચારાને પ્રકાશિત કરશે તેા સા કાઇ તમારી નિંદા કરશે અને તમે સદા ભય અને ચિંતાથી ગ્રસ્ત રહેશે. તમારા સારા વા નરસા ભાગ્યના ઘડનાર તમે પોતેજ છે. પ્રતિક્ષણ તમારામાંથી એવા ભાવ અને વિચારો પ્રકટ થયા કરે છે કે જેનાથી તમારૂ' જીવન સુધરે છે વા બગડે છે. તમારાં હૃદયને ઉદાર, નિઃસ્વાર્થ અને પ્રેમમય બનાવા; એનાથી તમારા પ્રભાવ વધશે અને તમારી પાસે બિલ્કુલ દ્રવ્ય નહિ હોય તેપણ તમને સ્થાયી સફલતાની પ્રાપ્તિ થશે. પરંતુ 'એથી ઉલ્ટુ જો તમે તમારી જાતને સ્વાર્થમાં જ મગ્ન રાખશે તે તમે લક્ષાધિપતિ કે કેાયાધિપતિ હશે તાપણુ તમારા પ્રભાવ લેશ પણ વધશે નહિ અને તમને સફલતા પણ પ્રાપ્ત થશે. નહિ. તેથી તમે તમારી અંદર એ પવિત્ર અને નિ:સ્વાર્થ ભાવ ઉત્પન્ન કરી અને વિશ્વાસ તેમ જ પવિત્રતા પૂર્ણાંક કાર્ય કરવા ઉપરાંત તમારા શુભ સ ંકલ્પને દૃઢતા પૂર્ણાંક વળગી રહેા. એમ કરવાથી તમારાં મનમાં એવા ભાવ પ્રકટ થશે કે જેને લઇને તમને ઉત્તમ સ્વાસ્થ્ય તેમ જ સ્થાયી સલતા જ પ્રાપ્ત થશે એટલુંજ નહિ પરંતુ તમારાં મળ અને પ્રભાવમાં પશુ અત્યંત વધારા થશે.
જ
તમે તમારી વર્તમાન સ્થિતિથી અપ્રસન્ન રહેતા હા અને તમારૂ મન કામમાં ન ચોંટતુ હાય તે પણ તમે બની શકે ત્યાંસુધી તમારાં કવ્યનું શ્રમ અને સાહસ પૂર્વક પાલન કર્યે જાઓ અને તમારા મનમાં એટલે વિશ્વાસ રાખા કે આ કરતાં સારી અવસ્થા અને સારા અવસર તમારા માટે રાહ જોઇ રહેલ છે. હુમેશાં નવાં નવાં કાર્યોની શેાધમાં રહેા જેનાથી કાર્ય શુભ અવસર મળે અથવા નવા માર્ગ
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વાથ્ય, સફલતા અને શક્તિ પ્રાપ્ત કરવાનું ગુપ્ત રહસ્ય,
૧૦૧
માલુમ પડે ત્યારે તમે તેનો લાભ લઈ શકે અને બુદ્ધિમત્તા, સાવધાનતા તેમજ દૂરદર્શિતાપૂર્વક કાર્ય કરવા માટે તૈયાર બની તે નવું કાર્ય કરવામાં તનમનથી ઉદ્યોગશીલ બને.
તમારે જે કાંઈ કાર્ય કરવાનું હોય તે તમે હમેશાં તન મન ધનથી એકાગ્રચિત્ત બની કરે અને જરા પણ ન્યૂનતા ન રાખે. જે તમે ન્હાના ન્હાનાં કાર્યો પૂર્ણ તાથી કરશે તે તમે મોટાં મોટાં કાર્યો પણ અવશ્ય કરી શકશે. એક વાત સદૈવ ધ્યાનમાં રાખે કે ધીમે ધીમે આમોન્નતિ સાધી શકાય છે. એમ કરવાથી તમારૂં અધ:પતન થવાને કદિ પણ સંભવ નથી. વાસ્તવિક શક્તિ પ્રાપ્ત કરવાને એજ માર્ગ છે. મૂર્ખ મનુ પિતાની સંપૂર્ણ માનસિક અને આત્મિક શક્તિને વ્યર્થ બકવાદ તેમજ સ્વાર્થ યુક્ત વાતમાં નાશ કરે છે અને તે સાથે ખરાબ કાર્યો કરવાથી પિતાની શારીરિક શક્તિને પણ નાશ કરે છે. જો તમે પ્રબલ શક્તિ પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા રાખતા હો તે તમારે શાંતિ, ધેય અને ગંભીરતાપૂર્વક સર્વ કાર્યો કરવાં જોઈએ. બીજા લોકેની સહાયતાની અપેક્ષા ન રાખ, સંપૂર્ણ શક્તિને સ્થિરતા અને દૃઢતા સાથે ગાઢ સંબંધ રહેલો છે. વસ્તુત: તેજ મનુષ્ય બળવાન ગણાય છે કે જે પિતાના સહાયકોની કઈને કઈ પ્રકારની વાસનામાં ગ્રસિત થઈ જવા છતાં પણ પિતે સદાકાળ શાંત, ગંભીર અને સ્થિરથીર રહે છે.
જે મનુષ્ય પિતાની જાતને વશ કરી લીધી હોય છે તે જ મનુષ્ય બીજા લેકે ઉપર શાસન કરી શકે છે અને તેઓને પોતાને વશ રાખી શકે છે. જે લોકે મૂર્ખ, કાયર, વિચારશન્ય હોય છે, જેનામાં બુદ્ધિ અને ગંભીરતા નથી હોતા તેઓને માટે બીજા લોકોની સાથે રહેવું જરૂરનું છે. નહિતે તેઓ નિર્બળ અને અસહાય બની અવનતિની ગર્તામાં પડી જશે, પરંતુ જે મનુષ્ય શાંત, ગંભીર, નિભીક, બુદ્ધિમાન અને દૂરદશી હોય છે તેઓ એકલા અરણ્ય અને પર્વતમાંથી પસાર થઈ શકે છે.
વાસનાઓમાં બિકુલ શક્તિ નથી. એનાથી તે શક્તિને દુરૂપયોગ થાય છે અને કેટલીક વખત વિનાશ પણ થાય છે. એક વખત માર્ટિન લ્યુથરને તેના મિત્રોએ વર્મ્સ નામની જગ્યાએ જવાની મના કરી. તેનું કારણ એ હતું કે તેઓને એવો ભય હતું કે જે લ્યુથર તે સ્થળે જશે તે તેને મારી નાંખવામાં આવશે. લ્યુથરે જવાબમાં કહ્યું કે “ત્યાં આગળ મારા ગમે તેટલા શત્રુઓ હોય તે પણ હું ત્યાં જરૂર જઈશ.” આનું નામ જ સાચી શક્તિ છે. એજ રીતે જ્યારે બેંજામિન ડિઝરાયલી પહેલવહેલાં પાર્લામેંટમાં ભાષણ આપવા ઉભું થયું અને કાંઈ પણ બેલી ન શકે ત્યારે પાર્લામેંટમાં તેની ઘણીજ હાંસી થઈ અને તે સમયે લોકોએ તેને જે કાંઈ કહ્યું હતું તેનાથી તેની વાસ્તવિક અંતરંગ શક્તિને પ્રકાશ થઈ ગયા. તે વખતે તેણે એમ કહ્યું કે “એક દિવસ એવો આવશે કે જ્યારે તમે મારૂં ભાષણ સાંભળવામાં તમારું અહોભાગ્ય માનશે. ”
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૦૨
શ્રી આત્માનă પ્રકારા.
.6
એક યુવકના સંબંધમાં જાણવામાં આવેલ છે કે તે અનેકાનેક વિપત્તિઓ સહન કરતા હતા, છતાં તેને પ્રત્યેક કાર્યમાં નિષ્ફલતા મળતી હતી. તેના મિત્ર તેને એમ કહી ચ્હીડવતા હતા કે “ હુવે તમે ઉદ્યોગ કરવાનું તજી દે, તમને સલતા નહિ મળી શકે. ” તેના જવાબમાં તે યુવક કહેતા હતા કે “ તે સમય દૂર નથી, પરંતુ અત્યંત નિકટ આવ્યા છે, કે જ્યારે તમે મારી સફળતા જોઇને આશ્ચર્યચકિત બની જશે. ” ખરેખરી રીતે તેણે સિદ્ધ કરી આપ્યું કે તેની અંદર એવી ગુપ્ત અને અજય્ય શક્તિ વિદ્યમાન છે કે જેને લઈને તેણે અસ ંખ્ય કઠિનતાઓ ઉપર વિજય મેળવ્યા અને તેણે પેાતાના જીવનમાં સંપૂર્ણ સાલતા
પ્રાપ્ત કરી.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ને તમારામાં આ શક્તિ વિદ્યમાન નથી તેા તમેાને અભ્યાસથી તે પ્રાપ્ત થઈ શકે તેમ છે. જ્યારથી શક્તિના પ્રારંભ થાય છે, ત્યારથી બુદ્ધિમત્તાના પ્રારંભ થાય છે. જે જે નાની નાની ખાખતાને વશ તમે અત્યારસુધી થઇ રહેલા છે. તેને તમારે પેાતાને ભાધીન કરવાના યત્ન આદરા. મ્હોં ફાડીને ખડખડાટ હસવું, નકામી વાત કરવી, બીજાની ઠઠ્ઠામશ્કરી કરવી એ બધું તમારે તજી દેવું જોઇએ. એનાથી કાળક્ષેપ સિવાય બીજો કાઈ લાભ નથી. એટલા માટેજ સેંટ પાલે એશિયા માઇનરમાં એડ્રીસેઝના લેાકેાને મૂર્ખાઇ ભરેલી વાતા નિહુ કરવાના અને ઠઠ્ઠા મશ્કરી નહિ કરવાના ઉપદેશ આપ્યા હતા. તેણે તેમને કહ્યું હતું કે “ એમ કરવાથી સપૂ આત્મિક મળ અને જીવન નષ્ટ થઈ જાય છે. ” જેટલે દરજ્જે તમે તમારી માનસિક શક્તિઓને એ રીતે નષ્ટ થતી બચાવશે તેટલે દરજજે તમને વાસ્તવિક શક્તિનું જ્ઞાન થશે. વળી જે જે ઇચ્છાઓ અને વાસનાએએ તમારા આત્મા ઉપર આધિપત્ય મેળવ્યુ છે. અને જે તમારી ઉન્નતિમાં બાધક બની છે તે સર્વ ઉપર તમે વિજય પ્રાપ્ત કરશે. તે પછી તમે સ્પષ્ટ રીતે સહેલાઇથી આત્માન્નતિ સાધી શકશે.
""
સૌથી જરૂરની વાત એ છે કે તમે તમારા જીવનના એક ઉત્તમ અને ઉપયેગી ઉદ્દેશ નિયત કરી અને હમેશાં તેની પૂર્તિ કરવામાં તન મનથી મડ્યા રહેા. ગમે તેટલી વિપત્તિઓ અને કઠિનતાઓ ઉપસ્થિત થાય તાપણુ તમારા નિશ્ચિત ઉદ્દેશ્યથી જરા પણુ પાછા ન હુઠી. હુમેશાં સ્મરણુમાં રાખા કે જે મનુષ્યના કોઈ નિશ્ચિત ઉદ્દેશ્ય નથી હોતા તેને કોઇ પણુ કાર્યમાં સફલતા મળી શકતી નથી; નવી નવી આાખતા શીખવાને પ્રતિક્ષણ તૈયાર રહેા. તમારાં કાર્ય ને સારી રીતે સમજી યે અને તમે પાતે દરેક કાર્ય કરો, જે જે કાર્ય તમે તમારા અંતરાત્મા અનુસાર વિવેક પૂર્વક કરશે તે તે કાર્ય માં તમને સફલતા મળશે અને તમે આત્માશિત સાધતાં સાધતાં ઉચ્ચ સ્થાનપર પહોંચી જશે અને તમારા ઉદાર વિચારા દ્વારા જીવનનું
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વ એાળખાણ સંબંધી સ્કૂલ વિચારણ. વાસ્તવિક સંદર્ય તમારી ઉપર ધીમે ધીમે પ્રકટ થવા લાગશે. તમારી જાતને વિશુદ્ધ અને પવિત્ર રાખવાથી તમારું સ્વાથ્ય સારું રહેશે, સમ્યક શ્રદ્ધા અને દઢ વિશ્વાસ રાખવાથી તમને સફળતા મળશે, અને તમારા મનને તમારે વશ કરી લેવાથી તમારામાં બળ અને શક્તિ પેદા થશે અને તમે જે કાર્ય કરશો તેમાં તમે અવશ્ય વિજયવંત નીવડશે. જો તમે તમારી બુદ્ધિના દાસ નહિ બનો તે તમે નૈસર્ગિક નિયમાનુસાર કાર્ય કરી શકશે અને એ સ્થિતિમાં તમને જે કાંઇ સ્વાથ્ય અને સલતાને લાભ થશે તે ચિરસ્થાયી બનશે, તેને કદિપણ વિનાશ થશે નહિ અને તમારાં બળ અને પ્રભાવમાં દિનપ્રતિદિન સવિશેષ વધારે થતે જશે.
સ્વ ઓળખાણ સંબંધી સ્થૂલ વિચારણુ.
મનુષ્ય બીજાઓને ઓળખવાને, અને પોતાને ઓળખાવવાને જીજ્ઞાસાવાન હોય છે. છતાં પિતે કણ ને પિતાનું યથાર્થ સ્વરૂપ શું છે? તેનું વાસ્તવીક જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની પિતાની ફરજ છે, એવી જીજ્ઞાસા તેના મનમાં આવતી હોય એમ પ્રાચે માલમ પડતું નથી. પિતે અમુક ગામને, પોતાના માતા-પિતા અમુક, અમુક જ્ઞાતીને અને અમુક કુટુંબ તથા કુળને, અમુક ધર્મને છે. આટલા જ્ઞાનથી સંતોષ માનતો જણાય છે.
પિતાનું યથાર્થ સ્વરૂપ શું છે? એ પ્રશ્ન નવાઈ જે લાગશે હું કેશુ? એ પ્રશ્ન આપણને પુછે છે કેણ? એ પ્રશ્ન આપણા મનમાં આજે કેમ ઉત્પન્ન થયે? એ પ્રશ્નનો જવાબ કોણ આપશે ? આવા પ્રશ્નો પ્રથમ આપણા મનમાં ઉત્પન્ન થવા જોઈએ. ત્યારે શું પ્રશ્ન પુછનાર આપણે અને આપણેજ તેને જવાબ આપવાનું છે? હા. પ્રશ્ન પુછનાર આપણે આત્મા છે અને તેણે પોતે જે કંઈ જ્ઞાન મેળવ્યું હશે તેની વિચારણા કરી તેનો જવાબ આપશે, ત્યારે ફરી પ્રશ્ન ઉભો થયે કે હું કોણ? જગમાં મુખ્યત્વે બે ચીજ છે. ચૈતન્ય અને જડ અથવા જીવ અને અજીવ ત્યારે હું ચૈિતન્ય છું કે જડ છું. હું ચૈતન્યવાન છું પણ જડની સાથે સહવાસમાં રહેનારે છું. હું ચૈતન્ય છતાં જડની સાથે રહેનાર છું એમ બને કેમ? હારામાં ચિતન્ય છે. ચેતના લક્ષણ જીવનું છે. જેનામાં ચેતના નહી તે જીવ નહી. ચેતના લક્ષણ સિવાય જીવનું વિશેષ સ્વરૂપ છે? હા છે. પણ તે ઘણું લંબાણ છે તેથી અહીં સ્થળખાણ માટે યત્કિચીત લક્ષણ ધ્યાનમાં રહે એટલે બસ છે. એમ સમજી એટલાથી જીવ છે એમ પ્રતિતી આપણે કરવી જોઈએ. ચૈતન્ય લક્ષણ જેનામાં નથી એવી તમામ વસ્તુઓ, પદાર્થો દ્રવ્યો જડ યાને અજીવ છે. શરીર એ ચૈતન્યના સહવાસમાં રહે છે. ત્યાં સુધી સજીવ તરીકે ઓળખાય છે. પણ ચેતન્ય યાને જીવ આ શરીર
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ છોડી બીજે ઠેકાણે જતો રહે છે. ત્યારે શરીર એકલું પડી રહે છે. તે વખતે તે જડ છે. એવી આપણી પકકી ખાત્રી થાય છે. કેમકે જે વખતે તે ચૈતન્યના સહવાસમાં હતું તે વખતે તેને જરા પણ ઇજા થતી અથવા અગ્રીને સહેજ પણ તાપ લાગતે તે તેનું તેને દુઃખ થતું. જ્યારે ચૈતન્ય નીકળી ગયા પછી એ જ શરીરને પશ્ચાત કીયા માટે ગમે તેમ બાંધવામાં આવે છે, તેને જ ઉચકી લઇ જવામાં આવે છે; અને અગ્ની કે ભૂમીદાડુ અથવા જળ સમાધી કરવામાં આવે તે પણ તે વખતે તેને કંઇ પણ અસર થતી જણાતી નથી. જે જરા પણ અપાય ખમી શકતુ નહતું તે શરીરને બાળી નાંખવામાં આવે છે, અથવા દાટી દેવામાં આવે છે. તે પણ તે જરા ચું કે ચાં કરતું નથી. એ ઉપરથી આપણી ખાત્રી થાય છે કે ચૈતન્ય રહીતનું શરીર જડ છે. ત્યારે પ્રશ્ન એ ઉભે થયું કે જીવ ચેતન્ય લક્ષણ વાળો છતાં જડ અથવા અજી. વના સહવાસમાં રહે છે કેમ?
આ પ્રશ્ન ઘણું સારે છે અને તેનું સ્વરૂપ જ્યારે ઓળખાશે ત્યારેજ સ્વઓળખાણ થશે. જે બે પ્રકારના છે, એક દેહધારી અને એક દેહ વિનાના. શું દેહ વિના જીવ રહી શકે? હા. જીવ શુદ્ધ સ્વરૂપે અનંતજ્ઞાન, દર્શન ચારિત્ર અને વીર્યવાન છે, અશરીરી, અરૂપી, અવિનાશી અને કમરૂપ ઉપાધીથી રહીત છે. જે જીવોએ કર્મરૂપ ઉપાધીને પોતાના આત્મ પ્રદેશમાંથી સર્વથા કાઢી નાંખી તે નિર્વાણું થયા છે તેઓ મુક્ત યાને સિદ્ધજીવના નામથી ઓળખાય છે. તેઓ જ દેહ વિના રહી શકે છે. ચાર ગતિમાં જન્મ અને મરણથી ભમવાના સ્વભાવવાળા આ અનંત સંસારમાં તેમને જન્મ મરણ કરવા પડતા નથી. તેઓ આ જગતના અગ્રભાગે સાદિ અનંતભાગે અનંતજ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, વીર્ય, રૂપ સ્વરૂપમાં અવ્યાબાધ સુખમાં રહે છે તે મુક્ત છો સિવાયના તમામ છ શરીર સાથે રહેનાર છે. તેથી હું ચૈતન્યવાન છતાં જડ એવા શરીર સાથે રહેનાર છું એમ પ્રતિતી થાય છે.
ત્યારે આ શરીર બનાવ્યું કેણે ? એ પ્રશ્ન તુરત જ ઉભે થાય છે. આ પ્રશ્નના જવાબની વિચારણા કરતા પહેલાં એ વાત જાણવાની જરૂર છે કે આ દેહમાં જીવ આ ક્યાંથી ? અથવા જીવ નવીન ઉત્પન્ન થાય છે ? એ બે વાતે ધ્યાનમાં આવ્યા સિવાય એ પ્રશ્નને ખુલાસા થઈ શકશે નહીં.
જીવને કોઈએ બનાવ્યું નથી. તે અનાદિકાળથી છે. એટલે ભૂતકાળમાં હતું, વર્તમાનમાં છે, અને ભવિષ્યમાં કાયમ રહેનાર છે. એ જીવને કેઈપણ કાળે નાશ થવાનું નથી. આપણે જીવેને મૃત્યુ પામતા જોઈએ છીએ, પરંતુ ખરી રીતે તે જીવ મૃત્યુ પામતું નથી અથવા તેને નાશ થતું નથી. ફક્ત વર્તમાન શરીરમાં થી નીકળી બીજે કઈ ઠેકાણે ફરી જન્મ લે છે. જીવ નીકળી ગયા પછી મૃત્યુ પામે
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વ ઓળખાણ સંબંધી સ્કૂલ વિચારણા.
૧૦૫ એમ જે બેલીએ છીએ, તે વર્તમાન દેહ આશ્રિને બેલીએ છીએ જીવ દ્રય છે. શરીર પર્યાય છે.
શરીર છોડ્યા પછી જીવ શામાટે ફેર જન્મ લે છે ? " જીને જન્મ ધારણ કરવું પડતું નથી તે ઠેકાણે તે કેમ તે નથી. તેનું કારણ એવું છે કે જે શરીરમાંથી જીવ નીકળી જાય છે, તે શરીર સિવાય બીજા બે શરીર જીવની સાથે હમેશ રહે છે. ત્યારે જીવ એકથી વધુ શરીરવાળે છે ? હા. ત્રણ શરીરવાળે છે. જે શરીર પ્રત્યક્ષ દેખાય છે, બીજાઓ અને હું જોઈ શકીએ છીએ તેવા મનુષ્ય અને તિર્યંચના શરીર દારિક શરીર કહેવાય છે. તે સિવાય તેજસ અને કામણ એ બે શરીર આત્મપ્રદેશની સાથે ક્ષીરનીરવત્ અનાદિકાળથી મળેલા છે. તે ઘણાં સૂક્ષ્મ છે. આપણું દષ્ટિએ દેખી શકાતાં નથી. તે શરીર સાથે જીવ આ ભવમાં આવેલો છે. જીવ માતાના ગર્ભાશયમાં ઉત્પન્ન થાય છે તેના પહેલા સમયમાંજ આહાર ગ્રહણ કરે છે એ એક જાતની જીવની શક્તિ છે. એ શક્તિને જેન શાસ્ત્રકાર પતિ નામથી ઓળખાવે છે. આહાર પર્યાપ્તિ, શરીર પર્યાપ્તિ ઇંદ્રિયપયોતિ, શ્વાસોશ્વાસ પર્યાપ્તિ, ભાષા પર્યાપ્તિ, અને મનપયોતિ એ પ્રમાણે જીવની છ પ્રકારની શક્તિ છે. મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થએલે જીવ પર્યાપ્ત પુરી થયા પછી તે શક્તિના અને અંગોપાંગ અને નિર્માણ નામ કર્મના બળે આ શરીરની રચના કરે છે એ જીવને સ્વભાવ છે. તેથી શરીરને કર્તા જીવ છે.
માતાના રૂધિર અને પિતાના વીર્યના એકત્ર મેળાપમાં જીવ ઉત્પન્ન થાય છે. તેમાં રૂધિરનો ભાગ વિશેષ હોય અને વીર્યને ભાગ છેડે હોય તે જીવ સ્ત્રીપણાને પામે છે. વીર્યનો ભાગ વધુ હોય તે પુરૂષપણાને પામે છે અને સમાન હોય તે ન. પુંસકપણાને પામે છે. એમ વૈદક શાસ્ત્રનું કહેવું છે. પણ તેની સાથે બીજી ખાસ લક્ષમાં રાખવા જેવી વાત એ છે કે આ ભવમાં ઉત્પન્ન થતાં પહેલાં જીવે પુરૂષ, સ્ત્રી, કે નપુંસક વેદ એ ત્રણ પ્રકારના મંહની કર્મમાંથી જે પ્રકારનું કર્મ બાંધ્યું હોય તે કર્મ આ ભવમાં ઉદય આવવાથી જીવને તેવા પ્રકારની સામગ્રી પ્રાપ્ત થાય છે. તે સામગ્રીને જીવ ઉપયોગ કરે છે. અને ઉદય આવેલા કર્મના બળે પુરૂષ, સ્ત્રી કે નપુંસકના શરીરની રચના કરે છે અને પુરૂષ અથવા સ્ત્રી અથવા નપુંસક તરીકે જન્મ ધારણ કરે છે તે કારણસર હું વર્તમાન શરીર અને વેદ પામ્યો છું.
છને ઉત્પન્ન થવાની ગતિ ચાર છે. નરક, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવગતિ, તેમાં મનુષ્યગતિમાં ઉત્પન્ન થવાને મનુષ્યગતિનામ કર્મ બાંધવાના કારણના લીધે મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થયેછું.
છ એકેંદ્રિવાળા, બે ઈદ્રિવાળા, ત્રણ ઈદ્રિવાળા, ચાર ઈદ્રિવાળા, અને
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પાંચ ઈદ્રિવાળા હોય છે. તેમાં હું મનુષ્ય પંચેઢિ છું. એવા હું મનુષ્ય પદ્રિવાળા જીવને જે જીને ફરી જન્મ લે પડતો નથી તે સ્થળે નહીં જતાં વારંવાર જન્મ લે પડે છે તેનું કારણ એવું છે કે, હું અષ્ટવીધ કર્મ સહિત છુ, જેઓ મનુષ્ય પદ્રિપણું પામી સ્વશકિતને કેળવી અષ્ટવીધ કર્મથી રહીત થઈ કેવળ નિરાવર્ણ થાય છે. એટલે કર્મને કંઈપણ અંશ જેમનામાં નથી તે જીવાજ તે સ્થાને જવાને શકિતવાળા છે. મેં હજી:તેવી શક્તિ પ્રગટ કરી નથી. તેથી તે સ્થળે જવાને હારામાં શકિત નથી. અને તેજ કારણસર મહારે જન્મ મરણ કરવાં પડે છે.
મારૂં જે નામ જગતમાં પ્રખ્યાત છે અને જે નામથી લેક બોલાવે છે અને એ નામથી બોલાવાથી મને તે બોલાવે છે. એ મને બેધ થાય છે. તે નામ પાડ્યું કોણે? અથવા એ નામ સહીત હું જન્મેલો છું? ના, હું નામ સહીત જન્મેલે નથી. મને ઓળખવાને અનુકુળતા થાય તે કારણથી મારા માતાપિતાએ એ નામ હાર શરીરનું પાડેલું છે. હું જે ચિતન્ય લક્ષણવાળે જીવ શરીરમાં રહું છું. તેનું નામ નથી. છતાં શરીરની સાથે હંમેશ રહેવાથી અને હું શરીરથી ભિન્ન અથવા જુદે છું એવી
હારી જાગૃતી રહેતી નથી. તેથી શરીરના પાડેલા નામથી હું પિતાને તે નામથી પિતાપણું માની લઈ વ્યવહાર કરું છું. અને તે નામની ખાતર શુભાશુભ કર્મ કરી મગરૂર થાઉં છું. એને પરીણામે મનુષ્યજીવનનું કર્તવ્ય મહારા ધ્યાન ઉપર રહેતું નથી. ઉલટું નવીન કર્મોપાર્જન કરી વ્હારા જીવને હું વધુ મલીન કરૂં છું. જીવ તે અરૂપી અનામી છે. જે જે ભવમાં જવાનું થાય તે તે ભવમાં તે શરીર આશ્રીને નવીન નામ પાડવાનું. ભુતકાળમાં આ જીવે અનંત શરીર ધારણ કર્યા અને અનંત નામ તેના લીધે તેના પડ્યાં. વાસ્તવીક તેમાંનું જીવનું કંઈ નહીં. ફક્ત મહિને લીધે યથાર્થ વાત મહારા લક્ષ ઉપર રહેતી નથી. તેથી નામના અંગે હું વિવિધ પ્રકારના પાપારંભ કરી ખુશી થાઉં છું. એટલું જ નહીં, પણ ધન ધાન્યાદિ ચીજો ઉપરથી મૂછ ઉતારી તેને સદુપયોગ કરું તો મહારા આત્મામાં રહેલી દાનશક્તિને હં ખીલવું, તેને બદલે નામનાની ખાતર અનેક પ્રકારના શુભાશુભ કાર્ય કરૂં છું. તેથી જે કે હારી નામના થાય છે. જગતમાં મહારો જશ બેલાય છે હું દાનવીરની ગણત્રીમાં ગણાઈ ખુશી થાઉં છું. પણ તેથી મહારા આત્માને જે વાસ્તવીક ગુણ મ્હારે પ્રગટ કરવો જોઈએ. તે પ્રગટ કરવાનું લક્ષબિંદુ હું ચૂકી જાઉં છું. એવી ભૂલ હવેથી નહીં કરવા હું સદા જાગૃતી રાખીશ, અને એ ધન દ્વારા હારા આત્માની ઉન્નતિ કરીશ.
હું હારા દેહ ઉપર મમત્વભાવ રાખી તેને સુખી રાખવા હંમેશા પ્રયત્ન કરી રહ્યો છું. એ દેહ શેને બને છે? એ વિચાર મહારા મનમાં ઉત્પન્ન થાય છે અને
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વ ઓળખાણ સંબંધી સ્કૂલ વિચારણા.
૧૦૭ હું મુંઝાઉં છું. ઉપર આપણે વિચાર કરી ગયા કે માતાનાં રૂધિર અને પીતાના વીર્યમાં પ્રથમ ઉત્પન્ન થયે. તે શું એજ હારા શરીર રચનાનું બીજ છે? હા તેમ છે. આજે સ્થૂલ શરીર જેને આદારિક શરીર કહે છે. ગર્ભમાં જીવ ઉત્પન્ન થયા પછી સમયે સમયે જીવ આહાર લે છે. અને આહાર ગ્રહણ કર્યા પછી શરીર, ઈદ્રિ, શ્વાસે શ્વાસ ભાષા અને મનની અને અંગોપાંગની રચના કરે છે એ ઉપરથી એટલી વાતવ્હારા ધ્યાનમાં આવે છે કે, હું જે સારે અથવા હલકે, ભક્ષ્ય અથવા અભક્ષ્ય જે આહાર લેઉં તેની અસર આખા શરીર ઉપર થવાની. તે હારે હારૂ શરીર સારૂ અને નિરોગી રાખવું હોય તે આહાર પાણી નિર્દોષ, સ્વચ્છ, અને પવિત્ર અને પથ્ય વાપરવા જોઈએ. આહાર કરવાનું કારણ શરીરની શક્તિ ટકાવવા તથા વધારવાનું છે. એ વાત આહાર કરતી વખતે હારા અને મહારા કુટુંબના લક્ષ ઉપર રહેતી નથી. ફક્ત જીન્હા (રસના) ઇંદ્રિના પોષણના માટે જ આહાર કરું છું, ભજન અથવા ખાદ્ય પદાર્થ સ્વાદિષ્ટ અને મધુર કેમ બને. કે જેથી જમતી વખતે ખરી લહેજત આવે એ તરફ જ હું લક્ષ રાખું છું. સ્વાદિષ્ટ ભજન પચાવવાની શક્તિને ખ્યાલ કર્યા સિવાય અતિશય લાલસાથી મર્યાદાથી વધુ ખેરાક લઉં છું. તેમજ વિવિધ જાતિના પીવાના પદાર્થો હું વાપરૂ છું. પણ તેની અસર હારા શરીર ઉપર કેવી થશે તેને હું વિચાર કરતા નથી. એમાં શરીર રચનાની હારી અજ્ઞાનતા સિવાય મને બીજું કાંઈ જણાતું નથી. કેટલીક વખતે હારા મિત્ર અને સગાઓ ઉત્તમ પકવાનાદિ ભેજનના પ્રસંગે અતિ આગ્રહથી વધુ પ્રમાણમાં ખવરાવવા દબાણ કરે છે. અને તેમની શરમની ખાતર હું તેમના દબાણના તાબે થાઉં છું. એમાં અમે બન્ને ભૂલ કરીએ છીએ. એમ તે વખતે અમને લાગતું નથી, પણ પાછળથી તેનું માઠું પરીણામ મહારે વિવિધ દુઃખરૂપે ભેગવવું પડે છે. શરીરની શક્તિને વિચાર કર્યા સિવાય બેદરકારી અને રસના ઇંદ્રિની લાલસાથી હું જે વિવિધ આચરણ કરું છું તે શરીર લગાર પણ સહન કરી શકતું નથી. તે હારે શરીરરચનાથી પુરતા વાકેફગાર થવું જોઈએ અને શરીરને બાધા પીડા ન ઉપજે એવી રીતે હારે ખાન પાનને ઉપગ રાખ જોઈએ.
મેં આ ભવને જન્મ લીધે તે વખતે તે આ દારિક શરીર રૂપે જ જન્મ લીધે હતે. આ શરીરના મૂળ રૂપે તે હારૂં જન્મ વખતનું શરીર ઘણુંજ ન્હાનું હતું, એ ન્હાના શરીર સિવાય હું કાંઈ પણ લઈને આવેલ નથી. છતાં આજે મારી પાસે ધન ધાન્ય અને પરિવાર જોઉં છું એની પ્રાપ્તિ થવામાં કારણ રૂપે હારૂ પિતાનું પરાક્રમ છે કે બીજે કંઈ હેતુ છે? હમેશા મારૂ માનવું એવું થાય છે કે, આ બધું મેં પેદા કર્યું છે. અને તે માહારૂં છેસામાન્યતામાં કંઈ ભુલ થાય છે કે કેમ? હા. એમાં ભૂલ થાય છે. એ બધી પ્રાપ્તિનું કારણ જીવનું પરાક્રમ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮
શ્રી આત્માન૪ પ્રકાશ.
એટલુ જ હાય તે પછી દરેક માણસ પોતાના પરાક્રમ અળે તે સર્વ પોતાની ઇચ્છા મુજબ મેળવી શકે. પણ તેમ તે તે અનતુ નથી. જીવાની ઇચ્છા અને તે પરાક્રમ કરવાને પ્રબળ પરાક્રમ છતાં ઇચ્છીત વસ્તુ મેળવી શકતા નથી. તેથી એમ પ્રતિતી થાય છે કે તેમાં કંઇ ગુમ કારણ હાવું જોઇએ. એ ગુપ્ત કારણ તે જીવાના પુર્વાપાત શુભા શુભ કર્મો છે. જે કર્મો સહિત જીવ જન્મ લે છે, એ શુભાશુભ કર્મ કયાં રહેતાં હશે ? જીવ જે એ શરીર સહુ માતાના ઉદરમાં આવે છે તે પૈકી એક તેજસ અને બીજું કાર્યણુ તે અન્ને આત્મ પ્રદેશની અંદર મળીને રહે છે. એ કાણુ શરીરજ શુભાશુભ કર્મ પુદ્ગલેાનુ ખનેલુ છે, એ શુભાશુભ કર્મ પુદ્ગલા તેના કાળ પરિપકવ થવાથી ઉદ્ભયમાં આવે છે. તે વખતે તે તે કર્મો અનુસાર તેને મુદ્ધિ થાય છે. અને ખીજી સામગ્રીના તેને સંચાગ થાય છે. આજે ધન ધાન્યાદિ સામગ્રીને મને સંચાગ થયા છે, તેના કુદરતના નિયમ પ્રમાણે વિયેાગ પણુ થવાનાજ. કાંતા તે મ્હારી પાસેથી જતી રહેશે, અથવા હું તેને છેડીને ચાહ્યા જઇશ. તેથી એ સયાગ વિયેાગરૂપ સામગ્રીના યાગે મ્હારે અભિમાન ધરવું ચેાગ્ય નહી, પણ તેના ઉપરથી મૂર્છા કમી કરી અને તેટલા તેના સદુપયોગ કરી લેવા જોઇએ.
મ્હારા પોતાના સ્વઓળખાણુ સંબંધે સૂક્ષ્મ વાતા ઘણી જાણવા અને વિચા રવા જેવી છે. તે પૈકી એક મહત્વની વાતના મ્હારે વિચાર કરવાના છે. તે એ છે કે હું જન્મ્યા તેની સાથે શું લઈને આવ્યા છું ? હું મરણુ લઇને આવ્યા . જીવવુ કેટલું એનું પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન અતિશય જ્ઞાની સિવાય બીજાને હાઇ શકે નહીં. આયુષ્ય કર્મના દળીયાના વિપાકેાય થઇ તે તમામ ભગવાઇ ગયા કે જન્મેલાનુ` મરણુ તા થવાનું નકી જ છે. ત્યારે શું મરવાના ? હાં. કાઈપણ એક વખત હું મરણુને રારણુ થવાના એ વાત નક્કી છે. જે વખતે મ્હારૂં આયુષ્ય પૂર્ણ થશે, અથવા મ્હારા જીવન ઉપર અકસ્માતા હુમલા થઇ હું મરણુને શરણુ થઇશ તે વખતે મ્હારા જીવ આ દારિક શરીર છેાડી ખીજે કોઇ ઠેકાણે જવાના એ નકકી જ છે. એથી ખચવાના કઇં રસ્તા છે ? ના. ત્યારે આ ધન દોલત કુટુંબ પરિવાર બધું જેને હું મ્હારૂં માનું છું તેનું શું ? તે તેા બધું અહીંજ રહેવાનુ, મ્હારી સાથે તેમાંનું કંઇપણુ આવવાનું નહીં, ત્યારે એ બધાને હું મારૂ માનુ છું તે શા કારણથી ? તેનુ નામજ માહુ છે. હું અને મ્હારૂં એ મેહરાજાના મંત્ર છે. મેહ જીવને મુઝાવી નાંખે છે. વાસ્તવીક જે પેાતાનું નથી તેમાં પોતાપણું મનાવે છે. જે પાતાનુ નથી તેમાં પાતા પણાની બુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરીને મેળવવાને માટે જીવનના ઘણા ભાગ તેમાં વ્યતીત કરાવે છે. ત્યારે મ્હારી શું ? જ્ઞાની માહારાજાએ પોતાના આત્માને તથા આત્મ ગુણુને પોતાના માને છે. અને તેને ઓળખવાને માટે પ્રયત્ન કરવા તેને કન્ય માને છે. જ્યારે એમ છે ત્યારે તે દિશા તરફ રહેારા પ્રયત્ન કેળવાતા નથી?
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વ ઓળખાણ સંબંધી સ્થલ વિચારણુ.
૧૦૯
એજ મેહને મહિમા છે. ત્યારે હારે કરવું શું? કરવાનું એજ કે મોહનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમજી જે વસ્તુ પરિણામે આત્માને ગુણ કર્તા નથી તેવી વસ્તુ મેળવવા ખાતર હું જે અન્યાયાદિ પાપાચરણ કરું છું તે નહી કરતાં ભગવંત મહાવીરની આજ્ઞાનુસાર માર્ગોનુસારીના ગુણે તથા શ્રાવકના એકવીશ ગુણ પ્રાપ્ત કરી શુદ્ધ ગ્રહીધર્મ અથવા સાધુધર્મનું સેવન કરવું. ગૃહસ્થ ધર્મપાલનમાં મુખ્યત્વે ન્યાય સંપન્ન વૈભવ મેળવવા અને પાપરહિત પ્રવૃત્તિ કરવાનું લક્ષમાં રાખવું જોઈએ. તેની સાથે જીવનને ઘણો ભાગ હું જે એ ખાતે કાઢું છું, તેમાંથી થોડો વખત બચાવી માહારા પિતાના આત્માને ફાયદો થાય, આત્મસ્વરૂપની ઓળખાણ થાય તેવા પ્રકારના તત્વજ્ઞાનના ગ્રંથના શ્રવણુ વાંચન અને મનનમાં વખત કાઢી સત્સમાગમ અને સદ્દગુરૂના સહવાસથી આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ સમજવું જોઈએ.
મનુષ્ય જીવનનું સાધ્યબિંદુ આત્મિક પ્રગતિ યાને ઉન્નતિનું હોવું જોઈએ. કદિ ઉન્નતિ ન કરી શકાય તે પણ અધોગતિ ન થાય એવા પ્રકારનું જીવન હારે ગુજારવું જોઈએ. જે એ સાધ્યબિંદુ ચુકી જાઉં અને કંઈ પણ ધારણ વગરનું જીવન પુરૂં કરૂં તે તેનું પરિણામ મહારા પિતાના હકમાં જ નુકશાન કર્તા છે, એ વાત હારે હંમેશા ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ. મનુષ્યજીવનની સાર્થકતા સભ્ય જ્ઞાન પુર્વક ઉચ્ચ પ્રકારના ચારિત્રમાં છે. ગૃહસ્થ જીવનને છાજતા ઉચ્ચ પ્રકારના ચારિત્ર લાયક ગુણ હારે મેળવવા જોઈએ. જો હું તેવા ગુણે પ્રાપ્ત નહીં કરું તે હારે આત્મા ઉન્નતિના પ્રદેશ તરફ પ્રયાણ કરવાને લાયક બનશે નહીં. હું જે ઉચ્ચ પ્રકારના ગુણ ખીલવીશ તે ગુણે આગામી ભવમાં ઉન્નતિક્રમમાં આગળ વધવાને ઘણુ સહાયભૂત થશે. નહીં તે સંસારને પાર આવવાને નથી. મનુષ્યજીવનમાં ઉચ્ચ પ્રકારનું ચારિત્ર ઘડવાને માટે જેટલા સંજોગો અને સાધન સામગ્રીની અનુકૂળતા છે તેવી બીજી ગતિમાં નથી એ વાત વીસારી મુકવા જેવી નથી.
વકીલ નંદલાલ લલુભાઈ, વડોદરા,
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્મારામ ચણાશે.”
બ્રહ્મચર્ય અથવા ઈન્દ્રિય નિગ્રહને અદ્ભુત મહિમા
અને તેથી થતા અનેક ઉત્તમ ફાયદા. તથા અબ્રાસેવન (ઈન્દ્રિય પરવશતા ) યા કુશીલતાથી
થતા અનેક ગેરફાયદા..
લેખક-સદગુરુ કપૂરવિજયજી. પરી ગમન તથા વેશ્યા ગમનાદિકથી થતી અનેક પ્રકારની ખુવારી જાણીને ડહાપણથી તે તે દુષ્ટ બદીઓને તરત ત્યાગ કરવો જોઈએ, સ્વઈન્દ્રિય-નિગ્રહ સમું કઈ સુખ નથી, અને ઈન્દ્રિય પરવશતા સમુ કઈ દુઃખ નથી.
એક એક ઇન્દ્રિયની પરવશતાથી પતંગ, ભંગ, મીન, હરણ, અને હાથી પ્રમુખ મરણાન્ત દુ:પામે છે, તે પાંચ ઈન્દ્રિયોને પરવશ પડેલા છાના કેવા હાલ થાર્થ ? તે જરૂર વિચારવું જોઈએ. જે પરઆશાના પાશમાં પડેલા છે તે જગત માત્રના ઓશીયાળા થઈ રહે છે. પણ જે પરઆશાથી મુક્ત થઈ નિઃસ્પૃહ બને છે તેનું દાસત્વ આખી દુનીયા કરે છે. તેમાંથી પસંદ પડે તે માર્ગ આદર. સુખ સહને ગમે છે પણ સુશીલતા વડે જ તે પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. દુ:ખથી સહુ ડરે છે પરંતુ કુશીલ દુઃશીલ જનો તેથી છટકી શકતા નથી. રાવણ જેવા રાજવીના પણ કુશીલતાથી કેવાં માઠા હાલ થયા? સુખના અથી જનોએ સતી સીતા અને રામચંદ્ર જેવા સુશીલ થવું જોઈએ. શીલ સદાચાર સમાન બીજું કઈ શ્રેષ્ઠ ભૂષણ નથી. શીલના પ્રભાવથી જંગલ મંગલ રૂપ થાય છે, અગ્નિ જળરૂપ થાય છે, સર્ષ કુલની માળ રૂપ થાય છે, વિષ અમૃત રૂપથાય છે, અને શત્રુ મિત્ર રૂપ થાય છે. દેવે પણ સુશીલનું દાસત્વ કરે છે, શીલના પ્રભાવથી મંત્ર સિદ્ધિ થાય છે. ચોતરફ યશ કીર્તિ વિસ્તરે છે, તથા અષ્ટ સિદ્ધિ અને નવ નિધિ પણ પ્રાપ્ત થાય છે.
અબ્રા સેવન (વિષયીપણુ) થી નિવિડ પાપ બંધાય છે, સકળ સુકૃત્ય (પુન્ય) નો ફાય થાય છે અને સર્વ કંઈ વિપરીત થવા પામે છે. તેવી દુષ્ટ કુશીલતાથી તે સહુ કે ભાઈ બહેનેએ સાવધાનતા પુર્વક દૂર જ રહેવું જોઈએ. સંતમહંતે તો આત્માનંદી હાઈ ઉકત મહાવ્રતને ધારતાં છતાં વિષય સુખને સર્વથા ત્યાગ કરે છે. તેઓ વિવિધ શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શમાં મુંઝાયા વગર સર્વદા સમભાવે રહે છે–રહી શકે છે.
સુશીલ ગૃહસ્થ સજજનો સ્વદારા (પત્ની) સતિષજ હોય છે, એટલે પરણી પ્રમુખને તેઓ માતા પુત્રી કે સહેદરા સમાન જ લેખે છે. ફક્ત ઓછી સમજને
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બહાચર્ય અથવા સુશીલતાને સેવવાની ભારે જરૂર. ૧ કમ અકલને લઈને મુગ્ધજનેજ ઉચિત મર્યાદાને લેપ કરીને સ્વચ્છેદપણે વિહરતા કામાખ્યબની એવાં અનાચરણ કરે છે કે જેથી અહીં ઈજજતના કાંકરા કરી, ગ્રસ્ત થઈને, બહુ દુઃખી થાય છે અને પરભવવમાં દુષ્કૃત્ય યોગે દુર્ગતિમાં પડી ભારે વિટંબતા પામે છે.
યતઃ—“ કાયનું સુકૃત્ય જાય, ગાંઠનું તે ગર્થ જાય, સ્વારીને નેહ જાય, રૂપ જાય રંગથી ઉત્તમ સહુકમ જાય, કુળના સહ ધર્મ જાય, ગુરૂજનની શર્મ જાય, કામના પ્રસંગથી; ગુણનું રાગ દૂર જાય, ધર્મ પ્રીતી નાશ થાય, રાજાથી પ્રતીત જાય, આત્મ બુદ્ધિ ભંગથી જપ જાય ત૫ જાય સંતાનોની આશ જાય, શિવપુરનો વાસ જાય, વેશ્યાના પ્રસંગથી. ૧
કુલટાસ્ત્રીને સંગ–પ્રસંગ જેમ શુશીલ જનોએ તજવાનો છે, તેમ લંઠ કુરશીલ જન સંગ-પ્રસંગ પણ સુશીલ હેનેએ સાવચેતીથી જરૂર તજવાને છે.
સુશીલતાથીજ સર્વ યોગ ક્ષેમ સંપજે છે, અને કુશીલતાથી તે તેને જ ક્ષય થાય છે. એમ સમજકુશીલતા તજી, સુશીલતા આદરવા સહ ઉજમાળ બને. જેથી સંપૂર્ણ સુખ-સમાધિ સહેજે આવી મળે. ઈતિશમ
બ્રહ્મચર્ય અથવા સુશીલતાને સેવવાની
ભારે જરૂર.
સ્વપર ઉન્નતિ ઇચ્છનારાઓએ બ્રહ્મચર્યનું યથાર્થ પાલન કરવા
ચૂકવું નહિ જોઈએ.
લેખક–સદ્ગુણાનુરાગી કપૂરવિજયજી પાલીતાણુ. શુદ્ધ-પવિત્ર–નિષ્પાપ થવું કોને ગમતું નહીં હોય ? સહુ કોઈને તે ગમેજ. વિશુદ્ધ વિચાર વાણી અને આચારના સમેલનથી જ શુદ્ધ નિષ્પાપ થઇ શકાય છે. બ્રહ્મચારીનું તે એ ખાસ કર્તવ્ય છે.
નિર્દોષ, ક્ષમા, મૃદુતા, સરલતા, સંયમ, તપ અને સંતેષાદિક ધર્માનિત આત્માના સ્વાભાવિક સુખમાં રમણતા રૂપ શુદ્ધ નૈષ્ઠિક બ્રહાચર્યની સિદ્ધિ માટે ઉત્તમ ભાઈ બહેનેએ નિજ મળ વીર્યનું જેમ બને તેમ ચિવટથી સંરક્ષણ કરતા રહેવાની ભારે જરૂર છે,
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર.
ચપળ મન અને ઇન્દ્રિઓને વશ થઈ નહીં જતાં–તેના પ્રભનેમાં ફસાઈ નહીં જતાં સ્વપરના હિત–શ્રેય અર્થે તેમને અંકુશમાં રાખનારા બ્રહ્મચર્યને સારી રીતે સાધી શકે છે.
શુદ્ધ બ્રહ્મચર્યને મહીમા વર્ણવી ન સકાય એ અગમ અને અપાર છે. બ્રહસ્પતિ સરખા પણ તેને દાખવી શકયા નથી.
બ્રહ્મચર્યના સંસેવનવડે સ્વજીવન તત્વ (Vitality) ટકી રહે છે. નિર્મળ જ્ઞાન અને શ્રદ્ધાની વૃદ્ધિ થાય છે. સ્વચારિત્ર્યની રક્ષા શુદ્ધિ અને વૃદ્ધિ થાય છે, જગતમાં પુષ્કળ યશવાદ થાય છે; ઈન્દ્રાદિક દેવે પણ પ્રેમભર પ્રણમે છે, અને અંતે અક્ષય અનંતસુખ સમૃદ્ધિને પણ પામે છે. આવું પ્રભાવશાળી બ્રહ્મચર્ય સુખના અથી સહુ કેઈએ અવશ્ય પાળવું જોઈએ. તેના વડે દીર્ઘ આયુષ્ય, સુંદર આકૃતિ, મજબુત અને સહનશીલ શરીર, પ્રબલ પુન્યપ્રકૃતિ અને ઉત્તમ ઓજસ પ્રમુખ ઉદ્ભવે છે, વળી એના પ્રભાવથી પેદા થનારી પ્રજા પણ સર્વે વાતે સુખી સદગુણ અને પ્રભાવશાળી બની આ લેકનું તેમજ પરલેકનું હિત સહેજે સાધી શકે છે.
શુદ્ધ શીલનું યથાર્થ પાલન કરવાથી પૂર્વે અનેક સાત્વિક સ્ત્રી પુરૂષે એવી ઉંચી કેટીને પામેલાં છે કે તેમના આલંબનથી કઈક ભવ્યાત્માએ સુખી-સદગુણ બની અન્ય અનેક જીવને ઉન્નતિના માર્ગમાં સહાય રૂપ થયા છે. એ બ્રહ્મચર્ય—વત અન્ય અનેક સદગુણેને મેળવી આપે છે. તેથી ખરા સુખના અથી દરેક ભાઈ બહેને તેમાં અત્યંત આદર કરે ઉચિત છે. સ્વાભાવિક સુખને મેળવવા ઇચ્છનારાઓએ તુ વિષય સુખવાળી પશુવૃત્તિ (વિષય લોલુપતા) નિવારીને, સંતેષ વૃત્તિને દ્રઢતાથી સ્વીકારી મન તથા ઈન્દ્રિયોને યથાર્થ નિગ્રહ કરીને આત્મામાં છુપું રહેલું અનંત અતલ, સ્વાભાવિક બેલ–વીર્ય પ્રગટ કરવા ખુબ પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. સુજ્ઞ જનેએ તે તેમાં લગારે પ્રમાદ કરે ઘટે નહીં.
એ રીતે પ્રગટ થતા બલ પરાક્રમ વડે અનેક અચિંત્ય ઉત્તમ ઉપયોગી કાર્યો અનાયાસે સિદ્ધ કરી શકાશે. બ્રહ્મચર્ય એ જ સર્વ સુખની ચાવી-કુંચી છે.
ઈતિશમાં તાક–સમયને સારી રીતે ઓળખી તે મુજબ પ્રમાણિકપણે ચાલનારા સહદય નેતાઓ નૈતિક બળમાં નબળી બની ગયેલી આપણી પ્રજાને ઉન્નત બનાવવા, મન વચન કાયાથી બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવા વડે સ્વ વીર્યની સારી રીતે રક્ષા કરીને તે વીર્ય–શકિતને સારામાં સારો ઉપયોગ કરવા ખુબ જોર શોરથી સહુને ભલામણ કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી તીર્થકર ભગવાનના કલ્યાણક ઉજવવાને પ્રસંગ
શ્રી તીર્થંકર ભગવાનના કલ્યાણક ઉજવવાનો પ્રસંગ.
જયતિ અને કલ્યાણકની એકતા. ભવ્ય સુજ્ઞો ! પ્રમાદ ત્યજે અને આર્થિક સ્થિતિ ઉન્નત કરવાની સાથે સાથે ધાર્મિક દશાને પણ ધ્યાનમાં લે. આજના જમાનામાં જયતિ શબ્દ આ બાલ ગોપાળ પ્રસિદ્ધ છે ત્યારે કલ્યાણક શબ્દને આપણામાંની બહુ જુજ વ્યકતીઓ સમજતી હશે. બન્ને શબ્દને માયને તાત્પર્યરૂપે એકજ જયન્તિ શબ્દ જ્યારે સર્વોત્કર્ષ બતાવે છે ત્યારે કલ્યાણક શબ્દ ત્રણ જગતના જીવોને સુખ આપવાને ઉત્કર્ષ બતાવે છે, આ બાબત નાગણ ચૈત્ર જ પIM પર્વ એ વચનથી શાસ્ત્રસિદ્ધજ છે, આ સર્વોત્કર્ષનું નામ જ જયક્તિ કહો કે કલ્યાણક કહે બન્ને તાત્પર્ય રૂપે એકજ છે. ગુર્નાદિક મહાપુરૂષોની જયન્તિ ઉજવવામાં પણ વિવક્ષિત સદ્ગણ વિષયકજ ઉત્કર્ષ બતાવવાને ઈરાદે રખાય છે, સત્કર્ષને વિતરાગ ભગવાનને જ દર્શાવાતું હોવાથી ખાસ પારિભાષિક કલ્યાણક શબ્દથી તેને વ્યવહાર કરાય છે, આ ઉપરથી સમજી શકાશે કે જયન્તિ જ્યારે સાધારણ અસાધારણ ગુણે માટે ઉજવાય છે ત્યારે કલ્યાણક અસાધારણ ગુણે માટેજ ઉજવાય છે.
જયન્તિ અને કલ્યાણકની ભિન્નતા. જ્યારે જયતિ ઉજવવાનો રીવાજ સર્વ સાધારણ થઈ પડેલો છે, ત્યારે કલ્યાણકને જેઓએ ચાર વાતિકર્મક્ષય કરી કૈવલ્ય દ્વારાએ 'કાલાકના ભાવ જાણી સમ દષ્ટિથી સર્વ વણેને અને દેવાદિને બોધ આપી તીર્થકરપણું સાર્થક કર્યું તેને માટેજ ઉજવી શકાય છે, આજ જયન્તિ અને કલ્યાણક એ બન્નેને ઉદ્દેશ વિષયક ભિન્નતા હોવાથી પ્રત્યક્ષ ભેદ છે, કલ્યાણક ઉજવવાથી શું લાભ છે તે હવે તપાસીયે–
કલ્યાણક ઉજવવાને પ્રકાર. કલ્યાણકાના મેલાવડા કરવાથી તીર્થકર મહારાજાઓમાં કયા કયા કૈવલ્ય આદિ અસાધારણ ગુણ હતા? તે ગુણ તેઓએ કેવી રીતે મેળવ્યા? તેમનું વર્તન અને કથન કેટલું વિલક્ષણ અને અસાધારણ પણે અવિસંવાદી હતું? તે જાણવાનું અને કાલાનુસાર તેનું કેટલેક અંશે અનુકરણ કરવાનું બની શકે છે. હાલના સમયમાં વ્યાપારનું પ્રવૃત્તિ વિલક્ષણ હોવાથી ફુરસદ બહુજ કમ મળવાથી હંમેશાં ચાલતા પૂજાદિ કાર્યોમાં લાભ લઈ બોધ મેળવવાનું અલ્પ જીથી બની શકે છે ત્યારે ખુદ પિતાના ઈષ્ટ દેવના સદગુણો અને તેનું ચરિત્ર જણાવી ઉછરતા જૈન વર્ગમાં આતિક્તા જમાવવાને માટે આવા મેલાવવાની જરૂરીઆત સુજ્ઞ જને જોઈ શકશે. કલ્યાણક
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ની આત્માનંદ પ્રકાશ.
ઉજવવાને માટે પુરાવો જે કે મૂલ આગમમાંજ છે છતાં પણ ૧૪ ગ્રંથકત્તા જેને થયે ૧૫૦૦ લગભગ વર્ષો વીતી ગયાં છે તે અસાધારણ વિદ્વાન હરિભદ્રસુરિજી મહારાજ યાત્રા પંચશકમાં કલ્યાણકને વિષય કઇ રીતે પોષે છે? અને અન્ય દિવસનાધર્મ કરતાં કલ્યાણકના દિવસે કરાતાં ધર્મકૃત્યોપર ગાથામાં તુ શબ્દ મેલી કેટલે ભાર મૂકે છે? અને તેજ ગાથાના ટીકાકાર નવાંગી વૃત્તિકાર અભયદેવસૂરિજી તે ઉલેખનું ચમત્કારિક સ્પષ્ટીકરણ પિતાની ટીકામાં કેવી ખુશીથી આપે છે? તે આ નીચે યાત્રા પંચાશકની ગાથાઓનું તથા ટીકાનું ભાષાંતર આપીને પ્રદર્શિત કરેલ છે તે વાંચવાથી સુજ્ઞજનોને જણાશે. ટીકા તેના અભ્યાસીએ તે ગ્રંથમાંથી વાંચી લેવી. પંચાશકકાર મહાત્મા કહે છે કે –
માથા. ता रह निरकमणादिवि, ए ए उ दिणे पडुच कायन्वं । जंए सो खलु विसओ, पहाणमो ती ए किरियाए । विसय पग्गरिस भावे, किरियामे पि बहु फलं होइ । सकिरिया विहू न तहा, इयरम्मि अवियरागिव्व । तित्थगरे बहूमाणो, अभ्पासो तहय जीय कप्पस्स । देविंदादि अणुगिती, गंभीर परूवणा लोए ॥ वएणो य पक्यणस्सा इयजत्ताए णियमेणं । मग्गाणुसारि भावो, जायइ एत्तो च्चिय विसुद्धो ॥
ક્ષેપકસા.
જિનેશ્વરેના કલ્યાણકના દિવસે રથયાત્રાદિ મહોત્સવ કરવાથી તેના જેનારા અનેક ભવ્યાત્માઓને તીર્થંકરપર, તેમના શાસનપર અને જિનેશ્વર મહારાજે પ્રરૂપેલા ધર્મ ઉપર ભકિત, પ્રેમ અને અનુપમ બહુમાન ઉછળે છે. માટે આ સ્તિક અને કલ્યાણકના દિવસે રથયા, પૂજા, પ્રભાવના આદિ જિનભક્તિના કાર્યો અવશ્ય કરવા-કારણ કે અન્ય દિવસની અપેક્ષાએ કલ્યાણકના દિવસે ધાર્મિક કાર્યો માટે અતિ પ્રશસ્ય છે.”
ટીકાકાર મહારાજા ઉપરની હકીકતને પુષ્ટિ આપતા સતા એટલું વિશેષ કંઈ કહે છે કે –“ કલ્યાણક સિવાયના દિવસે અનાગમત લેવાથી યથાર્થ પૂર્ણ ફળદાયિ
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી કમાણક ઉજવવાના પ્રસંગ. થતા નથી પરંતુ કલ્યાણક આદિના દિવસે ખાસ આગમત લેવાથી અધિક આરાધનીય છે તે દિવસે કરેલું ડું પણ ધર્મકૃત્ય મહાફળદાયી થાય છે. ”
આજ હકીકતને પુષ્ટિ આપતાં મૂળ ગ્રંથકાર કહે છે કે–“જેમ ઉચિત વૃષ્ટિ આદિના સંયોગે અ૫ પણ ખેતી અધિક ફળ આપે છે અને ઉચિત વૃષ્ટિ આદિના અભાવે અધિક પણ ખેતી નિરર્થક થાય છે તેમ ઉત્તમ દિવસોએ કરેલી હે પણ ધાર્મિક આરાધના અને દ્રવ્યને વ્યય ભવ્ય જીવોને અતુલ ફળ આપે છે. આ હકીકતને વધારે પુષ્ટ કરતાં ટીકાકાર કહે છે કે–“જેમ અવીતરાગ પુરૂષમાં ગુણ પ્રક
ને અભાવ હોવાથી તે પુરૂષને પ્રધાનપણે કલ્પી તેની પૂજા ઉત્સવાદિ કરવામાં આવે તે તે યથેષ્ટ ફળ આપવામાં અસમર્થ બને છે, તેજ પ્રમાણે કલ્યાણકાદિ શાસ્ત્રોક્ત દિવસેને તજી દઈને અન્ય દિવસે કરાતા પૂજા ઉત્સવાદિમાં પોતાની કલ્પનાની મુખ્યતા અને સર્વજ્ઞ આજ્ઞાને અનાદર અપાદર હોવાથી તે ઈચ્છિત ફળદાયક થતા નથી. તેથી શાસન પ્રેમીઓએ કલ્યાણકાદિ દિવસોએજ બહુધા પૂજા પ્રભાવના ઉત્સવારિ કરવા કે જેથી સ્વપરને અમોધ ફળદાયી થાય.”
આ હકીક્તની પુષ્ટિમાં વળી ગ્રંથકાર મહાત્મા કહે છે કે-“જિનેશ્વરના જન્મ આદિ કલ્યાણકના દિવસે અથવા તેવા બીજા શાસ્ત્રોકત ઉત્તમ દિવસે રથયાત્રા, પૂજ, પ્રભાવના વિગેરે ઉત્સા કરાય છે તે જોઈને અન્યદર્શનીઓને પણ તીર્થકરાદિ ઉપર બહુમાન ઉપજે છે. અને તેવા તથાવિધ ધર્મ નેહદ્વારા પરિણામે સત્યધર્મને પણ પામે છે. પૂર્વ પુરૂષોએ બાંધેલી પ્રણાલિકાનું અનુકરણ થાય છે. ઈદ્રાદિક દેવ પણ તે દિવસેએ મહત્સવાદિ કરે છે તેથી તેઓના સમ્યગાચારનું પણ અનુકરણ થાય છે. ભવ્ય છે તેની સવિશેષ અનુમોદના કરે છે તેથી તેમને માર્ગાનુસારીપણું પ્રાપ્ત થાય છે અને કેટલાએક ઇવેનું સમકિત પણ નિર્મળ
થાય છે. ”
આ ઉપરથી સુજ્ઞજને સમજી શક્યા હશે કે કલ્યાણક સિવાયના દિવસોમાં કરેલા ધર્મફત્ય અને દ્રવ્યને સભ્યય ત્યારે જ ઉપયોગી થાય છે કે જ્યારે કલ્યાણકના દિવસમાં ખાસ ધાર્મિક અને શાસન પ્રભાવનાના અપૂર્ણ ઉલ્લાસથી અને અસાધારણ દ્રવ્ય વ્યયથી કરવામાં આવે. લોકિક નીતિ પણ તેવી જ હોય છે, એક સગ્ગહસ્થ વિના પ્રસંગે લાખ રૂપિયા ધામધુમ કરી ખર્ચ અને જ્યારે પિતાને લગ્નાદિ પ્રસંગ આવે ત્યારે કંઈ પણ તે વ્યય કરે નહીં તે તે આદર પાત્ર બની શકો નથી તેમજ શાસ્ત્રકારની અપેક્ષાએ કલ્યાણકના દિવસનું સ્મરણ માત્ર પણ ન કરનાર અને તેમાં અપૂર્વ વિલાસ ન બતાવનાર અન્ય દિવસમાં ઘણી ધામધુમે તેમજ રથયાત્રાદિ કર્યા છતાં પણ આત્મિક ગુણને પૂર્ણ લાભ પામી શકતા નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રમશઃ
: : દરેક તીર્થકર મહારાજના પાંચ પાંચ કલ્યાણકજ હોય છે “ અવન, જન્મ, દીક્ષા, કેવળજ્ઞાન અને નિર્વાણ.” વર્તમાન વીશીમાં ૧૨૦ કલ્યાણક ઉજવવાની શક્તિના અભાવે પણ વર્તમાન તીર્થાધિપતિ શ્રી મહાવીર મહારાજાના પાંચ લ્યાણક તે નાના મોટા દરેક જેન વસ્તીવાલા ક્ષેત્રમાં ઉજવવા જ જોઈએ. શ્રી સિદ્ધાચળ 'જીમાં તે શ્રી પાલીતાણા શહેરમાં શ્રી મહાવીર ભગવાનના પાંચ કલ્યાણક ઉજવવાની સાથે ગિરિરાજ ઉપર શ્રી ષભદેવ ભગવાનનાં પાંચ કલ્યાણક ઉજવવાની આવશ્યકતા હોવાથી નીચે લખ્યા મુજબના દિવસે ઉજવવા જોઈએ, જેને લાભ સુજ્ઞજને પિતાની ઉદારતા દર્શાવવા દ્વારાએ આખી જેના કામને આપશે, કહેવાની જરૂર નથી કે જ્યારે પોતાના ક્ષેત્રમાં કરેલા દ્રવ્યના સવ્યયને લાભ બહોલતાએ તેજ ક્ષેત્રવાલાઓ લઈ શકે છે. ત્યારે આવા અપૂર્વ તીર્થ સ્થળમાં કરેલા સદ્દવ્યયને લાભ અવાર નવાર આખી જોન કેમ લઈ શકે છે. *
કલ્યાણકના દિવસો— રૂષભદેવ પ્રભુના પાંચ કલ્યાણકના ચાર દિવસો આ પ્રમાણે છે—
જે વદિ-૪ અવન! ફાગુન વદિ-૮ જન્મ અને દિક્ષા, મહાવદિ ૧૧ કૈવલ્ય ! પોષ વદિ–૧૩ નિર્વાણ
મહાવીર પ્રભુના પાંચ કલ્યાણકના દિવસે.
અશાડ શુદિ ૬. ઓવન, ચૈત્ર શુદિ ૧૩ જન્મ! કાર્તિક વદી ૧૦ દિક્ષા વૈશાખ શુદિ ૧૦ કેવલ્ય આશ્વિન વદિ અમાસ્યા નિર્વાણ.
* શ્રી ઋષભદેવ ભગવાનના પાંચે કલ્યાણક શ્રી શત્રુંજય તીર્થ પરની નવા ટુંકમાં આંગી તેમજ મોટી ટુંકમાં પૂજા, ભાવના, રથયાત્રા વગેરેની વ્યવસ્થા કરવામાં આવશે, તેમજ શ્રી મહાવીર પ્રભુના પંચ કલ્યાણક મહત્સવ વખતે જાહેર ખબર છપાવી પાલીતાણામાં જે વિદ્વાન ત્યાગી મહારાજ હાજર હેય તેમના પ્રમુખ પણ નીચે મેળાવડે, ભાષણો, તેમજ આંગી પૂજા ભાવના વગેરેથી કરવામાં આવશે.
મહાનુભાવો! બુદ્ધના ભક્તોની તથા પ્રકારની વસ્તિ હિંદુસ્તાનમાં નહી છતાં પણ જ્યારે હજારે માઈલેથી આવી તેના ભકતે અને તેની જતી ઉજવવાને લાભ લે છે, ત્યારે જે તીર્થકરની લાખે ની સંખ્યામાં રહેલી ભક્ત કોમ આજ દેશમાં કલ્યાણક ઉજવવાને ઉજમાલ નથાય, એટલું જ નહીં પણ તે કલ્યાણકના દિવસેનું જ્ઞાન માત્ર પણ ન ધરાવે એ કેટલું શોચનીય છે. જ્યારે પિતાની જાતની અને પિ તાના બાલ બચ્ચાંઓની વર્ષગાંઠ ઉજવવામાં ઉજમાલપણું રહે ત્યારે આવા અપૂર્વ તીર્થમાં તીર્થાધિરાજ શ્રી ઋષભદેવ ભગવાનની વર્ષગાંઠ અને કલ્યાણક તેમજ વર્ત
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાધુ મુનિરાજનું જીવન સ્વદેશી અને સ્વાવલંબી કેવી રીતે છે? તે જાણવાની અગત્યતા. ૨૭
માન શાસનપતિ શ્રી વર્તમાન સ્વામિનાં કલ્યાણકે ઉજવામાં પ્રમાદ રહે એ શું વિચારણય નથી? માટે મહાનુભાવ સદગૃહસ્થો ! ઉપરને પ્રબંધ વાંચી તેને સંપૂર્ણ લક્ષ્યમાં લઈ અપૂર્વ વિલાસથી લાભ લેવા ઉત્સુક બને અને તે દ્વારા સ્વ અને પરને જ્ઞાનાદિ ગુણની વૃદ્ધિ કરનારા થાઓ.
તાર ક0 આ કલ્યાણક સંબંધમાં વ્યવસ્થા માટે પુરતી માહીતી મેળવવા માટે એક દિવસને માટે મુંડીરૂપે કે વારા રૂપે રકમ આપવાની ઈચછાવતાં વાળા ગૃહસ્થ પત્ર વ્યવહાર શ્રી પાલીતાણા શ્રી શ્રેયસ્કર મંડળના સેક્રેટરીના નામે કરવો.
ઈતિશમાં
સાધુ મુનિરાજનું જીવન સ્વદેશી અને સ્વાવલંબી કેવી રીતે છે?
(એક મુનિમહારાજ ) આજ કાલ વિદેશી સ્વદેશીને પવન સર્વત્ર કુંકાયો છે, જેમાં સાધુઓના ઉપર પણ આંગળી થતી જોવાય છે તે ખુલાસો થવાની જરૂરત છે જેથી સ્વદેશી વિદેશીને ભેદ નહીં સમજનારને સમજણ પડે. જૈન સાધુઓનું જેટલું જીવન શાસ્ત્રાધિન છે તે બધું સ્વદેશી કહો, સ્વરાજ આશ્રીત કહો કે સ્વાવલંબી કહો, વિચાર પૂર્વક મળતું જ છે. ૧ સાધુઓની દિક્ષાથી માંડી મરણ પર્વતની યાવત્ ક્રિયાઓ થાય છે તેમાં - વિદેશની ગંધ પણ જણાતી નથી. ૨ નિર્દોષ આહાર પાણી જે વિધિથી લેવાની શાસ્ત્રજ્ઞા છે તેમાં પણ વિદેશીપણું
નજરે આવતું નથી. ૩ પાત્ર પણ સ્વદેશી જ છે. ૪ મકાન પણ સ્વદેશી. ૫ સ્વારી કોઈ જાતની કરતા જ નથી એટલે એમાં સ્વદેશી વિદેશીને અવકાશજ
ક્યાં? ૬ પદાર્થ (પરિગ્રહ ) ને ત્યાગ જ છે. છ વ્યાપારને પણ સર્વથા ત્યાગ જ છે. ૮ સીવેલાં વસ્ત્રો વાપરતાં નથી એટલે ફેશનને તે જલાંજલી મળેલી છે. ૯ વાપરવાના વસ્ત્રો પણ ઘણે ભાગે દેશી જ હોય છે, જેમકે કામળી શીયાળામાં
ઓઢવાની પંજાબ વિગેરે દેશની બનેલી હોય છે. ખંભા ઉપર જે લાલપટાની કામળી નાંખવામાં આવે છે તે પણ વીકાનેરની પ્રાય: બનાવટ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જેન આત્માનંદ પ્રકા. ૧૧ ચાદર–પાંગરણ કે ચોલપટ્ટાને માટે લુગડું મલમલ કે એનસુખ હોય છે
આટલામાં ગડબડ થતી હોય તો તે ના ન કહી શકાય, પણ સાધુઓને એ પરીક્ષા પ્રાય: થોડી હોય છે કે જે સમજી શકે; આતે અમુક ઠેકાણુનું કાપડ છે અને આ અમુક ઠેકાણાનું. તેની પાસેથી કેઈએ વેચાતી લેવું નથી તેમ તેને વેચવું પણ નથી, ફક્ત શરીર ઢાંકવાના કામમાં લઈ આખરે ચીંથરાના રૂપે ઠેકાણે કરવામાં આવે છે તે એક નકામી અને તે પણ
પરાશ્રયી ચીજને માટે આટલું ખેંચવામાં આવે અને ગ્રહસ્થ જે સર્વથા નહીં તો બાર આની ભાગ બિલકુલ વિલાયતી બુટલેલ જે નજરે આવે છે તેનું શું થાશે તે ધ્યાનમાં આવતું નથી. જે જે મુનિઓનાં નામ જાહેર આવ્યાં છે, ખુશીની વાત છે પણ એથી એમ નથી સમજી બેસવાનું કે એમના સિવાયના બીજા બધા વિલાયતી બની ગયા છે. જે ખરું કહેવાય તે જેનાં જેનાં નામે આવ્યાં છે તેઓને સમુદાયની સાથે અમુક પ્રકારનો સંબંધ થોડાજ હશે અન્યથા સમુદાયની સાથે રહી સમુદાયના નાયકના નામથી અથવા જે કેઈ હાટા હોય તેના નામથી જાહેરમાં આવે તો અવશ્ય તેની અસર સમાજ તેમજ બીજાઓ ઉપર સારી પડે એમાં શક નથી. શું કઈ પણ સાધુને સાધુના વેષથી જે ઓળખવામાં આવે છે તે ઓળખાય નહિ એવા રૂપમાં કોઈએ જોયો છે? ચાદર, દંડ, કામળી(ખભે નાખવાની ધાબળી) કે તરપ સિવાય પગમાં મોજા અને બુટ, માથે વિલાયતી ટેપી,ગળામાં નેકટાઈ કમરમાં પાતલુન, દૂરથી બુટલેલ જે બનેલે કોઈ સાધુ નજરે આવતો હોય તે તેને માટે જેટલા આક્ષેપો કેઈ કરે તે યેચુજ છે. પજુસણના દિવસોમાં શ્રી વીર ભગવાનના જન્મના ધવલ મંગળ વખતે કેટલેક ઠેકાણે શ્રાવકનાં બાળકે ઓળખમાં નથી આવતાં કે આ અંગ્રેજના છે કે પારસીનાં છે કે દક્ષણનાં છે કે સીધીનાં કે ડુબસીનાં કે ચીનનાં? કેનાં છે ? અવશ્યમેવ આવા સમયે સાધુઓએ બનને ઉપદેશ આપ ઘટે છે, પણ સાધુઓને ઉપદેશ સાંભળી માન્ય કરવાળા તે પાછા એના એજ ઘમચક છે, માટે જે ખરા સ્વદેશી બનવાની ઈચ્છા હોય તે પંદર કર્માદાન જે શાસ્ત્રકારોએ નિષેધ કરેલા છે તે પૈકી હેટી મહેટી મીલે અને કારખાનાઓ ચલાવવાવાળાએ વિચાર કરવાની જરૂરત છે કે જેની હવાથી એ લોકોને મગજ એટલે બધો સડી ગયે છે કે દેરાસર કે સાધુની પાસે જવાનું તે ગમતું નથી. શામાટે જાય ? જાય તે કઈને કોઈ નિયમ કરે પડે, કેઈ પર્વ કાર્યમાં જોડાવું પડે, કોઈ ઠેકાણે પાંચ પૈસા ખર્ચવા પણ પડે. એટલે હવે તે જેમ અમદાવાદ આદિ સ્થળોએ નાતવાળાઓએ મળીને કે પળવાળાઓએ મળીને સત્યાનાસી ચાને ઓટલે ઉખેડી ફેંકી દેવા પ્રયત્ન કર્યો છે, તેમ પ્રયત્ન થાશેતો પછી આપણા લેકે ગાડરીયા
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાધુ મુનિરાજનું જીવન સ્વદેશી અને સ્વાવલંબી કેવી રીતે છે? તે જાણવાની અગત્યતા. ૧૧૯
પ્રવાહની માફક એક બીજાની પાછળ તણુતા બંધ થવા ટપટપ બંદેબસ્ત કરી નાત તરફથી એ બંદેબસ્ત થવા જોઈએ કે લગ્નાદિ પ્રસંગમાં અમુક અમુક વેષ ન હોવો જોઈએ અને કેઈએ પહેરેલ હોય તે ભલે પછી તે મહેટાનગર શેઠની શેઠાણી કેમ ન હોય ઝટ મંડલમાંથી વિદાય કરવી જોઈએ, જેથી બીજાઓને પડે મળે, પણ આતે ગરીબ જે કે ચારે તરફથી બિચારાને સેટા પડવા લાગે અને અમીર જેવે તે આંખ આડા કાન કરી દીધા પછી બસ થઈ ચુકયું. આમ થવાથી કાંઈ બનતું નથી અને એજ માટે જાહેરમાં આવવું એકદમ ઠીક નથી સમજાતું. વિલાયતી ખાંડને માટે એક વખત કેટલી ધમાલ થઈ પડી હતી હાલ તેના તેજ ખાતા નજરે આવે છે.
આમ થુંકીને ચાટવું ના બોલીને ન પાળવું આનું નામ સત્યાગ્રહ ન કહેવાય. જે કે મેં તેત્રીશ વર્ષ થયાં દીક્ષા લીધી છે તે દિવસથી આજસુધી ચાને એક પણ છાંટે મ્હારા શરીરે લાગ્યા નથી ત્યારે પીવાની તે વાત જ શી ? તેમ હું અવસર પામી વ્યાખ્યાનમાં પણ એની બુરાઈ જાહેર કરૂં છું. હારા સહવાસમાં રહેલા સાધુઓ પણ બનતાં સુધી ન છુટકેજ કે વખતે લેતા હશે તે પણ હું ઠીક નથી સમજતે. તેનું કારણ ફક્ત વિલાયતી ચીજ કે રિવાજને લઈને જ નહીં. પણ શરીરને નુકશાન કરે છે, તે ઉપરાંત એના પ્રભાવે પ્રાય: પચ્ચખાણ વગેરેમાં પણ કેટલેક બાધ આવી જાય છે. સવારના પહોરમાંજ તરપણુઓ લઈ લેકેના ઘરે ભટકવું પડે છે, જ્યાં એ ચીજ મળે નહી ત્યાં વિહાર કરવો મુશ્કેલ થઈ પડે, કાંતે ચાના ભક્તો સાથે હોવા જોઈએ ઈત્યાદિ ઘણાં કારણે એવા છે જે સાધુઓને લાયકનાં નથી. માટે ચાની આદત સાધુઓને તે હેવીજ ન જોઈએ. મારી પિતાની એવી માન્યતા છે. જો ખરૂં કહાવે તે તમારા ગુજરાતી ચાભક્તએજ લોકોને શું, અને સાધુ સાધ્વી એને શું પાયમાલ કરવાને ધ શરૂ કરી રાખે છે અને એ ચાના દાસ બની સાધુ સાદ્ધિઓ પણ ઘણે ભાગે જે દેશમાં ચાને રિવાજ નથી કે મારવાડ પંજાબ વગેરે તે ઠેકાણે વિહાર કરતા નથી, કદાપી તીર્થ યાત્રાના પ્રસંગથી જાવાનું થાય છે તે ઝટ યાત્રા કરી પાછા ગુજરાત તરફ મોઢું કરી લે છે, જેથી કેટલાક ગામેવાળા મારવાડી ભાઈઓ જે પરદેશમાં વ્યાપાર નિમિત્તે રહે છે, જાણુને પિતાના દેશમાં જ નહી પીતા હાય, પણ ચા નહી મળવાથી મહારાજ જલદી વિહાર કરી દેશે એવા હેતુથી તે પીવી શરૂ કરી દે છે અને અંતે એઓ પણ ચા ભક્ત બની જાય છે. આ વાતને અનુભવ મને એકલાને જ નથી પણ ઘણું સાધુ સાધ્વીઓને થઈ ચુકયે છે, જેને ખુલાસે મારવાડી ભાઈઓને મેળ થયે કરવા ધારેતે કરી શકે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
થી આત્માનંદ પ્રકાશ. સ્વ જીવન સફળતા કરવાની કુચી. પરજીવ-જીવ માત્રનું હિત ચિત્તવન કરવું કે “સર્વ કેઈસુખી થાવ! સર્વ કેઈ નિગી બની રહે ! સર્વ કેઈ ભદ્ર પામે ! અને કોઈ પણ પાપ આચરણ કરતાં અટકે–પાપ કૃત્ય ન કરે!” “સમસ્ત જગતમાં શાન્તિ વર્ષે! સમસ્ત જને પરહિત કરવા તત્પર બને! દેષ માત્ર દૂર થાવ! સમ સર્વત્ર સર્વ કઈ સુખી થાવ!” આ પ્રકારે સર્વ કેઈનું એકાન્ત હિત ચિત્તવન કરતા રહેવું, કદાપિ કેઈનું પણ અહિત ચિન્તવન ન કરવું તેનું નામ મૈત્રી ભાવના. * આ ભાવનાને (Universal Brotherhood) વિશ્વભાવના કહી શકાય. તે વડે સર્વ જગતના છ સંગાતે એકતા-અભેદતા (Harmony , સાંધી શકાય છે અને એથી આપણા આત્માને તેમજ જગતના જીને શાન્તિ મળી શકે છે. બીજી કરૂણ ભાવના દુઃખી જનનાં દુઃખ દૂર કરવા આપણું શક્તિને સદુપયેગ કરવાથી બને છે. જો કે સહુ કેઈ સુખને માટેજ તલપે છે પરંતુ સુખનો ખરો માર્ગ તેજી, ખેટા માર્ગે સ્વચ્છંદતાવડે ચાલવાથી કઈક જ દુ:ખી દુ:ખી થઈ જાય છે. તેવા દુઃખી જનેનો તેવાં તેવાં દુખેથી ઉદ્ધાર ( છુટકા) થાય તેમ તન, મન ધનથી કે સદુપદેશથી નિ:સ્વાર્થ પણે પ્રયત્ન કરવો એ આ ભાવનાનું રહસ્ય છે, અન્યને દુઃખ મુક્ત કરી સુખ શાંતા પમાડી અભય આપવાથી આપણે પિતે અભય નિર્ભય બની શકીએ છીએ. આપવું એવું લેવું અને વાવવું એવું લણવાનું છે.
ગટ વાતે કરવાથી કશું વળવાનું નથી. આપણામાં સવિવેક જાગ્રત કરી તુચ્છ સ્વાર્થ તજી, બની શકે તેટલું પરમાર્થદા કાર્ય કરવાથીજ હિત થઈ શકે તેમ છે. ત્રિીજી ભાવના પ્રમોદ અથવા મુદિતા નામની છે. જેમ મેઘને ઉદય જોઈ માર કેકારવ કરે છે અને ચંદ્રને ઉદય જોઈ ચકર ખુશી થાય છે તેમ સુખને તેમજ ગુણને ઉદય અન્યમાં જઈ દીલમાં ખુશી થવું જોઈએ. એથીજ આપણે સુખમાં કે ગુણમાં વધારે કરી શકીએ. તેને બદલે ઈર્ષા કે અદેખાઈવશ અન્યનું અનિષ્ટ ચિન્તવવાથી તો પરિણામે આપણું જ અનિષ્ટ થવા પામે છે. જે આપણે સુખી અને સદગુણી બનવું જ હોય તે દ્રષદષ્ટિને સર્વથા તજીદઈ દ્રઢ ગુણાનુરાગી જ બનવું જોઈએ. એથી આપણું હૃદયભૂમિ સારી રીતે ખેડાઈ મૃદુ અને સુયોગ્ય બનશે અને તેમાં બીજ સંસ્કાર પડેલા નકામા જશે નહી. ચોથી ભાવના માધ્યસ્થ અથવા ઉપેક્ષા નામની છે. જ્યારે કોઈ નિર્વે કામ કરનાર નજરે પડે ત્યારે તેના ઉપર દ્વેષ લાવ્યા વગર જે તે કઈ રીતે સુધરી શકે એમ જણાય તો કેવળ કરૂણ દ્રષ્ટિથી તેને સુધારવા પ્રયત્ન કરો, પણ જે તે અસાધ્યું રાધિ જેમ અપ્રતિકાર્ય લાગે તો સમભાવ રાખી અનેરાં સ્વપર હિતકાર્ય કરવામાંજ ઉજમાળ રહેવું. ઈતિશમ્
S
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુનિ મહારાજાઓની નમ્ર વિનંતિ.
હાલમાં ચાતુમાસ પૂર્ણ થયેલ હોવાથી મુનિમહારાજાઓને વિહારને ટાઈમ હે આત્માનંદ પ્રકાશ” માસિક મોકલતાં ગેરવલે ન જાય માટે જે જે મુનિ મહારાજાઓને સદરહુ માસિક મોકલવામાં આવે છે, તેઓશ્રી જ્યારે જ્યારે જે જે સ્થળે હવે પછી મોક્લવાનું અમને લખી જણાવશે તે તે સ્થળે તેઓશ્રીને મેક્લીશું, જેથી તે તે મુનિ મહારાજાઓને કૃપા કરી તે માટે અમને લખી જણાવવા વિનંતિ કરીયે છીયે.
લાઇફ મેમ્બરને ભેટ,
અમારા માનવંતા લાઈફ મેમ્બરને નીચેના ત્રણ ગ્રંથ ભેટ આપવાના છે. ૧ જ્ઞાનામૃત કાવ્યકુંજ. ૨ કામઘટકળા પ્રબંધ. ૩ શ્રી દેવ ભકિતમાળા પ્રકરણ
ઉપરના ત્રણ ગ્રંશે દરેક લાઈફ મેમ્બરેએ બે આનાની પિસ્ટ ટીકીટ મોક્લી મંગાવી લેવા, અથવા વી. પી. થી મંગાવનાર મહાશયને પિજ ખર્ચ રૂ. ત્રણ ૦-૩આનાનું વીપીન કરવામાં આવશે. જેથી સ્વીકારી લેવા વિનંતિ છે.
અમારી સભાનું જ્ઞાનેશ્વાર ખાતું.
૧ સુમુખનુપાદિમિત્ર ચક્ક કથા શા. ૧૦ જસ્થાનક સટીક.
ઉત્તમચંદ હીરજીપ્રભાસ પાટણવાળાતરથી. ૧૧ શ્રાવકધમવિધિ પ્રકરણ સટી. ૨ ચૈત્યવંદન મહાભાગ્ય
૧૨ વિજયચંદ કેવળી ચરિત્રપ્રાકૃત ૩ જૈન મેઘદૂત સટીક
૧૩ લિગાનુશાસન પણ ટીકા સાથે) ૪ જૈન એતિહાસિક ગૂર્જર રાસ સંગ્રહ '૧૪ ધાતુ પારાયણ પ પ્રાચીન જૈન લેખસંગ્રહહિતીય ભાગ ૧૫ શ્રી નદીસૂત્ર-શ્રી હરિભદ્રસૂરિકૃત ટીકા ૬ અતિગરશાંગ વસટીક ભરૂચનિવાસી સાથે બુહારીવાળોઠ મોતીચંદસુરચંદ તરફથી
ઑન ઉજમબહેન તથા હરકારબહેન તરફથી ૧૬ શ્રી અરવિવાઇ-શા. કચરાભાઇ ૭ શ્રી કલ્પસવ-કીરણાવીશેઠ દેલતરામ નેમચંદ ખંભાતવાળા તરફથી વેણચંદના પુત્રરત્ન સ્વરૂપચંદભાઈ તથા તે ૧૭ ગુણમાળા (ભાષાંતર) શેઠ લજજી મના ધર્મપત્નિબાઇચુનીબાઇનીદ્રવ્યસહાયથી દેવાજી રે. કરચલીયા નવસારી ૮ શ્રી ઉપાસક શાંગ સ હારીવાળા એક ૧૮ ઉપચાસપ્તતિકા(ભાતિય) પીતાંબરદાસ પાછા
- ૧૯ ચરતાદિનિશ્ચય ટીશ પરમાર શિપ્રાભવ સી.
સરતન ગાવા મુંબઈવાળા તરફથી
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ધર્મશિક્ષણ. = “આપણું વર્તમાન કેળવણીમાં ધમ શિક્ષણની ખામી છે, એવી ફરિયાદ આજકાલ ચારે તરફથી સંભળાય છે, પણ એ ફરિયાદ ટાળવાના માર્ગ બહુ સહેલા નથી. આપણું રાજકર્તાઓએ ધર્મતટસ્થનું વ્રત લીધું છે, એટલે તેઓ તરફથી સરકારી શાળામાં ધર્મ, શિક્ષણ દાખલ કરી શકાય તેમ નથી, દેશી રાજ્યમાં એ દાખલ કરી શકાય-પણ અનેકધર્મા, વિદ્યાથીઓની શાળામાં માત્ર સામાન્ય ધર્મના મૂળ તત્વોનું તારણ કે ઐતિહાસિક નિરૂપણ તે ઉપરાંત અધિક સાધ્ય નથી અને તેમાં પણ કોઈ ધર્મવાળાઓને લેશ પણ લાગણી ન દુઃખાય એવી સંભાળ લઈ કામ કરવું અતિ કઠિણ છે, પણ ધાર્મિક પ્રગતિ માટે આટલું શિક્ષણ બસ નથી. સર્વ ધર્મમાં સામાન્ય ત જેવા એ ધાર્મિક ઉદારતા સંપાદન કરવા માટે સારું છે, પણ એમ કરનારની વાસ્તવિક સ્થિતિ પગથી વિનાના વિશાળ મેદાનમાં ચોતરફ નજર નાંખતા ઉભેલા મનુષ્યના જેવી છે. ધાર્મિક પ્રયાણ કરવા માટે તે અમુક ધરી ! પંચનો સ્વીકાર કરવાની જરૂર છે. તમે પૂછશે કે વર્તમાન સમયમાં વળી “પંથ” કેવા? ' આનો ઉત્તર હુ એટલોજ આપીશ કે દરેક જણ પોતપોતાની ખાનગી ગલી કાઢે તે કરતાં ! બારી પંથે ચાલ્યો જાય એ પરમાર્થને પ્રાપ્ત કરવાને વધારે સહેલે અને સહીસલા ને ન ! માર્ગ છે. પવન ખડક સામે વાતે હોય તે એવા પવનમાં પણ આપણી હોડી નાંખી એને ખડક સાથે અથડાવા દેવી એમ મારું કહેવું નથી; પણ યાજ્ઞવલક, વ્યાસ, શુક, નારદ, મહાવીર, બુદ્ધ, શંકર, રામાનુજ, વલ્લભ આદિ દરેક ધર્મના પ્રરિ & પ્રાચીન નાવિકને સૌ નૌકા સેપીએ તે ખડકને જરા પણ ભય નથી. તેઓ કુશળ નાવિક છે. આપણી તેની સામર્થમાં દૃઢ શ્રદ્ધા જોઈએ. આપણી શાળાઓના શિક્ષણમાં આ મહાત્માએ સાથે આપણું કાંઈક ઓળખાણ કરાવવામાં આવે છે–પણ એ શિક્ષણ કેવળ બુદ્ધિની ભૂમિકામ હાઈ એ થકી સમર્પણનો ભાવ આપણામાં પ્રેરવામાં આવતા નથી, પણ જેમ પ્રભુને આત્મા નિવેદન કર્યા વિના પ્રભુની મીઠાશનો અનુભવ થતો નથી, તેમ ઉપર કહેલા નાવિકને આપણા કર સોંપ્યા વિના તેઓમાં આપણને ઉદ્ધારવાનું કેવું બળ છે એ સમજાતું નથી. “આ જાતનું સમર્પણ ઉત્પન્ન કરવા માટે તેઓના ગ્રન્થાત્માનું આપણને અનિશ પરિશીલન જોઈએ, એ પરિશિલન કરાવવા માટે ખાસ ધાર્મિક શાળાઓ જોઈએ, શાળાએ તે કેવળ બાળકોને માટે જ નહિ, પણ યુવાન અને વૃદ્ધ જનેને માટે પણ જોઈએ, કારણ કે પ્રભુનાં જ્ઞાનમાં સૌ બાળકજ છીએ, એના ઉપદેષ્ટા પુરૂષે તે માસિક પગારની દૃષ્ટિવાળા શિક્ષકે કે ધન સત્તા આદિની એષણાઓથી ભરેલા અર્ધ સંસ્કારી આચાર્યો નહિ; પણ સાદું જીવન ગાળતા અને પ્રતિદિન પિતાને ધાર્મિક અનુભવ વધારે ઉંચ્ચ, ગંભીર અને વિશાળ કરતા જતા એવા પરોપકારી વિદ્વાન સજજને જોક્કએ.” “આપણે ધમ માંથી . For Private And Personal Use Only