Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
sitessencess-secgreg13
श्रीमजियानन्दसरि सद्गुरुज्यो नमः
आत्मानन्दप्रकाश
AAAAAAA
प
00000000000000000000-0000000000000000000008
स्रग्धरावृत्तम् ॥ 000०००००००००००००००००००००00000000000000000
आत्मानन्दं प्रयाति स्मरणकरणतः श्रीप्रभार्यत्प्रकाशात पुण्यं ज्ञानं ददाति प्रतिदिनमथ यदाचनं सज्जनेभ्यः । यस्य स्तुत्यप्रयत्नः समुदयकरणे सत्यधर्म रतानां।
"आत्मानन्दप्रकाश' बहतु हृदि मुदं मासिकं तदुधानाम् ॥१॥ - d. 003. 30d -ad
-aपु. १७. वीर सं. २४४६-फाल्गुन. आत्म सं.२४ अंक
-esperso.960-00056ses१ प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर, -929899Dane assasar SEE SCEBOSSNESS-8009005
વિષયાનુક્રમણિકા विषय.
५४. श्री प्रभु स्तुति.... ... - ૨ સામાઇકસમભાવ સામતા પ્રાપ્તિ ઉપાય.
... १५८ 9 भन भनेन्द्रिय मन ४२वानी गति धी३२ छ. ...
४ सहाध्या . ... ... ... ... ... ૫ દેવદ્રવ્ય સંબંધી મુનિરાજશ્રી કલ્યવિજયજી મહારાજનો પત્ર,
२०३८ VEGण भासता . ... ... ... ... ...
२०८ नभमा ...
२१३ शु ndsal १२ जे ?...
...२१४ २ अभावाना नगर शहपयोगी ३२मान.... ૧૦ આત્માનંદમાં વિહરતા ઉa કૈટના મનુષ્યનું જીવન કેવું હોય છે ! 21 वर्तमान सभाया२. १२ अथावान....
&000000000000000000000000000000000000000000
२२०
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ) ટપાલ ખુ" માના ૪.. 5800 भान भी-टीम सभा का सामन्या सुखाये यू-मापन,0008
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નીચેના ગ્રંથો છપાવવા માટે ( ભાષાંતર ) તૈયાર થાય છે. (પ્રસિદ્ધ કરવા માટે--જ્ઞાનેશદ્વારના કાયના ઉત્તેજન માટે સહાયની જરૂર છે ). ૨. શ્રી દાન પ્રદીપ (મહા પાધ્યાય શ્રીચારિત્રગણી કૃત) દાનગુણનું સ્વરૂપ જણાવનાર ૨. શ્રી મહાવીર ચરિત્ર ( શ્રી નેમીચંદ્ર સૂરિકૃત) આ ગ્રંથ ઘણા પ્રાચીન છે. બારમા સૈ
કામાં તે લખાયેલ છે. પાટણના ભંડારની તાડપત્રની મત ઉપરથી
અમેાએ સૂલ છપાવેલ છે. અપૂર્વ ચરિત્ર છે. . શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર ( શ્રી જ્ઞાનસાગરસૂરિ કૃત ) અપૂર્વ ચરિત્ર. ૪. શ્રી ઉપદેશ સસંતિકા (શ્રી સામધમગણિ વિરચિત ), 'પ. શ્રી ધર્મપરિક્ષા ( અપૂર્વ કથાનક ગ્રંથ . ૬. શ્રી સાધુ સંતતિ-બા રતનશેખ રસૂરિ વિરચિત અનેક ધર્મની હકીકત જાણ્યાવતારા ગ્રંથ
ઉપરના ગ્રંથા રસિક, મેધદાયક અને ખાસ પદપાઠન કરવામાં ઉપયોગી છે. તે સાથે વાચકોને આનંદ સાથે ધર્મનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તેવા છે. જ્ઞાનદ્ધાર કરવાના ઉત્સાહી બધુએાએ આવા ગાનાહારના કાર્યને સહાય આપી મળ ન લમીન સાથે જ કરવાનું છે, વર્તમાન સમયમાં ધર્મના આવા સારા સારા પ્રથા પ્રસિદ્ધ કરી-કરાવી ધમ ના કલાવા તે વડે કરવાની આ અમૂલ્ય તક છે. વળી બહાળા પ્રમાણમાં તેના ખપી મુનિમહારાજાએ, સાકવીમહારાજ અને જ્ઞાનભંડાર વિગેરે (વગર કિંમતે ) ભેટ અપાય છે. સહાય આપનારને તે લાભ સાથે તેના જે નફા આવે તે તેવા જ નાનખાતામાં ઉપયોગ થાય છે જેથી એવડે લાભ લેવા જેવું છે.
શ્રીવીરતત્વ પ્રકાશક મ ડલ.. ઉપર્યુક્ત મડલમાં ઉપદેશક તરીકે તૈયાર થવા ઈ . છ નારા જૈન ઉમેદવારોએ પેાતાની અ૨જીઓ નીચેના સરનામે તાકીદે મોકલી આપવી.
માતૃ ભાષાનું સારું જ્ઞાન ધરાવનાર ઓછા માં ઓછી ૧૬ વર્ષ ની ઉમરના ઉમેદવારોને દાખલ કરવામાં આવશે.
સંસ્કૃત ભાષા લઈને બી. એ. માં પાસ થયેલા અથવા તેટલા અભ્યાસ કરેલા વિદ્યાર્થીચાને સારી સ્કોલરશીપ સાથે પહેલી પસંદગી આપવામાં આવશે.
જૈનતાને સારો અભ્યાસ કરેલા તૈયાર ઉપદેશકૈાને પણ દાખલ કરવામાં આવશે. ગાડીના ઉપાશ્રય, પાયધુની.
e આ. જનરલ સેક્રેટરીએ. મુંબઈ તા. ૨૫-૨-૨૦
શ્રીવીરતત્વ પ્રકાશક મંડળ.
નવા દાખલ થયેલા સભાસદો. ૧ છે. ત્રીભોવનદાસ ધરમચંદ.
મુંબઈ ૫. વ. લાઈફ મેમ્બર. ૨ શેઠ દામોદરદાસ ત્રીભોવનદાસ ભાથુજી #વનગર ૩ શેઠ હીરાલાલ અમૃતલાલ ૪ દોશી કેશવજી ઝું ઝાભાઈ
તળાજા
બી. વ. લાઈફ મેમ્બર ૫ શા. ખુશાલચંદ ઝવેરચંદ
મુંબઈ
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
8[ , e કચ્છ @–~—ઉછે–અશ્વ—ઉછ-~~ીજી— | यह हि रागषमोहाद्यन्निनूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानकातिकटुकडःखोपनिपातपीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेयपदार्थपरिज्ञाने यत्नो विधेयः ॥
v
d% ૨૭] વીર વત ૨૪૪૬. નિ . ગામ સંવત ૨૪. [અંક ૮ મી. == === == = z= == = =
श्री प्रभुस्तुति.
(મંદાક્રાંતા.) ઉદ્ધાર્યા છે અગણિત જનો બધિ બીજે જ જેણે, સર્વે દેશે શિવકર સદા ઉપદેશે પ્રસા; ટાળ્યા મિથ્યા કુમતિ જનના દોષ સ હૃદેથી, વિદ્વાનનું પરમતતણ જેમણે ગર્વ છેડયું. તારે છે જે ભવજલધિથી કર્મ સવે દહીને, યા નિત્યે જીનવરજી એ દેવ દેવાધિ દેવા; સે નિત્યે ત્રિકરણ કરી શુદ્ધ સદ્દભાવનાથી, ગા ભાવે ગુણ ગણતણા ગાન સૌ તે પ્રભુના.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૯૮
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
સામાયક—સમભાવ સમતા પ્રાપ્તિ ઉપાય.
શમ
શ્રુત સામાયક, સમકિત સામાયક, દેશવિરતિ સા॰ અને સવવરિત સામાયક એમ ચાર પ્રકારે સામાયક હાઇ શકે છે. શ્રુત-શાસ્ત્ર અભ્યાસવડ, સ વેગ, નવેદ, અનુકંપા અને મસ્તિકય લક્ષણુ સમ્યકત્વ વડે, સ્થલ હિંસા, શૂડ, ચારી પ્રમુખ તજવા વડે અને સર્વથા હિ ંસાદિક પાપવૃત્તિનેા ત્યાગ કરવા વડે સાધ્ય દ્રષ્ટિવ’ત જીવને સમતા–સામાયકની લાભ થાય છે. બાહ્ય દ્રષ્ટિવાળા જીન્ન તેવા અપૂર્વ લાભ મેળવી શકે નહીં. સંવિતિવત સાધુજનોને સામાયક જીંદગી પર્યન્તુ હાય છે અન દેશવિરતિકૃત શ્રાવકને તે ક્રમમાં કમ બે ઘડીનુ હાય છે. આત્મલક્ષથી તેમાં જેટલેા વધારે સમય લેવાય તેથી અધિક લાભ જ થાય છે. હાની નથી જ. યાંસુધી શ્રાવક સામાયક ( સમતાભાવ ) માં વતે` ત્યાંસુધી તે સાધુ જેવા પાપાર ભરહિત લેખાય છે તે જ ભાવિત શ્રાવક શ્રાવિકાએ અવકાશ પામી તેને અધિક ખપ કરે છે. ભવ્યાત્માએ તેને અધિકા ધિક પ કરવાજ ઘટે છે, કેમકે તેમાં જે સમય જાય છે. તે અપૂર્વ લાભકારી હાવાથો અમૂલ્ય છે. જેમ જેમ તેના અભ્યાસ આત્મલક્ષપૂર્વક અધિકાધિક વામાં આવે છે તેમ તેમ આત્માર્થાન્તમાં વધારા જ થતા જાય છે, એ વાત સ્વાનુ ભવથી સિદ્ધ કરી શકાય એમ છે. કંઇક મુગ્ધજના પોતાના સમય ફેગટ ગપ્પા સપ્પામાં ગાળે છે તે કઇક ક્ષણિક મેાજમજા માણવામાં ગાળે છે. કઇક કલેશ કકાસ કરવામાં તે કઇંક કપાળ,ગુ થવામાં એમસ્વેચ્છાચારમાં જ માપડા માનવ ભવ ફોગટ હારી ય છે. કાઇક વિરા આત્માથી જના જ પુણીયા શ્રાવકની પેરે અથવા આણંદ કામદેાદિકની પેરે પોતાને અમૂલ્ય માનવભવ ધમ આરા ધન કરવા વડે લેખે કરે છે. સુલસા, ચંદનબાળા, સીતા, દ્રોપદી પ્રમુખ સતીએ પેાતાનાં પવિત્ર આચરણથી પ્રસિદ્ધ થઈ છે. ગરીબ-ભીખારી સરખા પણ સામાયક ચારિત્રના પ્રભાવથી ઇન્દ્ર અને નરેન્દ્રાદિક વડે પૂજિત મને છે. એ સામાયકના આઠ પાંય નામેા સજવા ચેાગ્ય છે.
કર્
3
૧ સામાઈયસા ચિ=ક્ષા ક્ષમતાની પ્રાપ્તિ.
૨. સમય-સમયિક - ગયાપૂર્વક સર્વ જીવ પ્રત્યે પ્રવર્તન ૩ સમ્વાએ સમ્યવાદ: રાગદ્વેષ રહિત યથાસ્થિત કથન. ૪ સહા=સ્તાક ( થ્રેડા ) અયુરા વડે કર્મનાશક તવામે ધ ૫સ ખેવા-સક્ષેપ:=અક્ષર થોડા પણુ અર્થ ગભીર દ્વાદશાંગી. હું અણુવર્ચ્યા-અનવદ્ય નિષ્પાપ ચણુ,
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મન અને ઇન્દ્રિય દમન કરવાની અતિ ઘણી જરૂર. ૧૯૦ ૭ પરિણા--પરિજ્ઞા પાપત્યાગ વડે એક સાથે વસ્તુતત્ત્વનું જ્ઞાન. ૮ ખાણ-પ્રત્યાખ્યાન તજવા ગ્ય વસ્તુનો ત્યાગ.
એ આઠ પર્યાય નામનું રહસ્ય મનન કરવા ચોગ્ય છે. સહજ સ્વાભાવિક આત્મિક સુખ પ્રગટ કરવાના અભિલાષી જનેએ પ્રતિદિન અવકાશ મેળવી ઉક્ત સામાયિકનો જેમ અધિક લાભ મેળવાય તેમ પ્રયત્ન કરવો ઘટે છે. સામાયક એટલે સમભાવની પ્રાપ્તિ અને વૃદ્ધિ જે રીતે જે માગે અધિક થવા પામે તે રીતે તે માગે અધિક કાળજીથી પ્રવર્તન કરવું ઉચિત છે. દેશવિરતિ શ્રાવકને સામાયિક કાળ બે ઘડીથી એ છે ન હોય પણ કદાચ પાંચ દશ મીનીટનો અવકાશ મળે તો તેનો પણ સદુપગ કરી સમભાવ-સમતા ગુણની પ્રાપ્તિ અને વૃદ્ધિ કરવાનું ભૂલવું જોઈએ નહીં. જે પ્રતિજ્ઞા કરવામાં આવે તેનું રહસ્ય સારી રીતે લક્ષમાં રાખી તેને સફળ કરવા કાળજી રાખવી જોઈએ. મન, વચન અને કાયાવડે પાપાચરણને જાતે આદર કરવો કે કરાવવો નહીં. ભાવના ઉદાર રાખવી. મૈત્રી, કરૂણા, મુદિતા અને માધ્યષ્યનો કાયમ અભ્યાસ રાખ. સંસારની અસારતાદિક સમજી તેમાં ભાગ્યયોગે પ્રાપ્ત થયેલ માનવભવાદિક સામગ્રીની સફળતા થી વ્ર કરી લેવી ઘટે છે.
ઈતિશ. મુનિ મહારાજશ્રી કરવિજયજી મહારાજ
મન અને ઈન્દ્રિય-દમન કરવાની અતિ ઘણી જરૂર.
મન મારા જેવું અથવા પવન જેવું અતિ ચંચળ-ચપળ વેગવાળું હોવાથી તેને દમવું–વશ કરવું વધારે મુશ્કેલ પડે છે. પણ તેને દમવાની જરૂરતો છેજ. સંકલ્પ અને વિકલ્પરૂપ ઘડાઓ વડે તે અત્યંત વેગવાળું બનતું જાય છે. રાગ દ્વેષના પ્રમાણમાં તે સંક૯પ વિકપ ઉઠે છે, વધે છે કે મંદ પડે છે. જીવ - આત્મા, જેવા સારા નરસાં નિમિત્ત મેળવી, શુભાશુભ પ્રવૃત્તિ કરે છે તેવા રાગદ્વેષનાં પરિ. ણામથી સંક૯પ વિકપમાં ફેરફાર થયાં કરે છે. પૂર્વનાં જમાં કોઈ રૂડાં કમ ( પુન્ય) સંગે જ્ઞાની પુરૂષના ઉપદેશથી કે સહજ આત્માની પ્રેરાથી સારા ભાવથી કર્યા હૈય, તેનાં ફળ પરિપાક તરીકે જ આ વર્તમાન ભલા મનુષ્ય જન્મમાં કંઈક મનગમની અનુકૂળ) શુભ સામગ્રી પામી શકાય છે તેને અત્યારે જે સારે કે નરસે ઉપગ કરવામાં આવે તેના ઉપર જ આપણું ભવિષ્ય (શુભા શુભ ) નું નિર્માણ થઈ શકે છે. પાંચે કિયે પરવડી ( પુરેપૂરી આબાદ), શરીર નિરગી, સત્યાસત્ય, હિતાહિત, લાભાલાભ અને ગુણવાદિકને બરાબર પારખવાની,
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૦
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ
કળા ( સમજ શક્તિ ) ઉપરાંત દીર્ઘ-લાંબુ આયુષ્ય, સારા જ્ઞાની અને સદાચરણી સજ્જનાને સંગ-મેળાપ, તેમની સાથે નિર્મળ~નિ:સ્વાર્થ પ્રેમ-પ્રીતિ, તેમનાં એકાન્ત હિત વચન ( ઉપદેશ ) માં ઉંડી શ્રદ્ધા ( આસ્થા ) અને તે મુજબ વન કરા ઉજમાળતા ( પુરૂષાર્થ ) આ સઘળાં આપણું ભવિષ્ય સુધારી લેવાનાં રૂડાં સાધન મળેલાં છતાં તે આપણે તેને લાભ લઈ ન શકીએ અને અનેક પ્રકારનાં અન્નદાચરણા સ્વેચ્છા મુજમ સેવી, મળેલા અમૂલ્ય સમય નકામા વીતાવી દઈએ, એક સુખમાં જ રચ્યા પચ્યા રહીયે, પરલેાકની (પરભવની) દરકાર જ ન કરીએ, મત અને ઇન્દ્રિયાને સાવ મેાકળા મૂકી દઈએ, તેમને સ્વેચ્છા મુજબ ચાલવા દઇ, બધી રીતે પાપ-અનથનુ જ પાષણ કરીએ અને પ્રાપ્ત સામગ્રીના કંઇ પણ સદ્પાગ નજ કરીએ તે આપણે આત્મદ્રોહી યા આત્મઘાતી જ લેખાઇએ. કેમકે તેથી સ્વ પરહિત કરવાની અમૂલ્ય તક ફોગટ ગુમાવી સ્વેચ્છાચારવડે આપણે નીચી ગતિમાં જ જવુ ડે, જ્યાં અતિ ઘણેા કાળ કેવળ.દુ:ખી હાલતમાં જ પસાર કરવા પડે તેમ છતાં જે અમૂલ્ય તક આપણે મૂર્ખાઈથી સ્વચ્છ દપણે ચાલવામાં ગુમાવી ડાય તે પાછી અપાર કષ્ટ સહન કરવા છતાં પામવી અતિ ઘણી મુશ્કેલ થઇ પડે ધારે। કે આ માનવ ભવમાં આપણને મળેલી પુન્યસામગ્રીના કા રૂડા ઉપયેગ આપણે કરી સ્વપર હિત આચરણ વડે સ ચેલા પુન્ય ચેગે ઊંચી તિ પામી શકીએ. વૈમાનિક દેવ તરીકે, કે જેમાં ત્રિકાળ સંબધી જ્ઞાન આખી જીંદગી સુધી રહે એવુ રૂડું અવિધ જ્ઞાન જ્યાં વિદ્યમાન હેય એવા ગમે તે દેવ નિકાયમાં જન્મ ધારીએ તે આપણું ભવિષ્ય સુધારવાને કેવા કેવા ઉપાય યેાજવાની ખાસ જરૂર છે તેનું આપણને સાક્ષાત્ ( પ્રત્યક્ષ ) ભાન થાય, તેથી તે તે ઉપાય આદરવા ચિત અને જરૂરના જ છે એમ દ્રઢ પ્રતીતિ ( શ્રદ્ધા ) થાય અને આપણું બળ-વીર્ય ૫હોંચે તેટલા પ્રમાણમાં તે તે સદુપાયેા પ્રમાદ રહત આદરી-આદરવા દ્રઢ નિશ્ચય કરી દ્રઢ પ્રયત્ન ચેાગે તેમાંથી અમેધ-અચુક ફળ મેળવી શકીએ. એ વાન સ્પષ્ટ છે. સમાધિ મરણુ-આરાધકપણાની ઈચ્છા રાખી તે મુજબ સન સેવવા નિજ પુરૂષાર્થ ફેરવનારા સજ્રના તે થોડાજ વખતમાં જન્મમરણુના ફેરા ટાળી અક્ષય-અવિનાશી પરમાનદ-મેક્ષપદ પામી શકે છે. પરતુ પૂર્વના પુન્યયેાગે પ્રાપ્ત થયેલી આ બધી દુર્લભ સામગ્રાને વિષય-કષાયાક્રિક સ્વેચ્છાચાર વડે નિષ્ફળ નિરર્થક કરી નાંખી કરેલાં દુષ્કૃત્યે વડે જે મુગ્ધ ( અજ્ઞાની ) જના નરક પશુ જેવી નીચી ગતિમાં જન્મ ધારણ કરે છે તેમના હાથમાંથી જે અમૂલ્ય તક સરી ગઇ તે ગમે તેવાં ભારે કા પછી સહન કરવા છતાં પાછી મળવી અતિ અતિ દુર્લભ છે. તેથીજ મત અને ઇન્દ્રિયાને લગામમાં રાખી અવળે રસ્તે જતાં અટકાવી સવળે સાચે રસ્તે દોરવી આપણી ઉન્નતિ સાધવામાં જ ઉપયોગી બનાવી દેવી ઉચિત છે. ઇતિશમ લેવ મુનિ મહારાજશ્રી કરવિજયજી.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સવા.
૨૦૧
સદ્ધા.
૧ કરેલાં પાપનાં ફલ ભેગવતાં હે મનુષ્ય તું બીજા ઉપર કોપાયમાન નથા તથા વચ્ચે આવતાં સાધનને નિમિત્ત માત્ર જાણ,
૨ સપ્તમાં સખ્ત અપરાધ કરનારને પણ ક્ષમા આપી તેના ઉપર ઉપકાર કરતા શીખ.
? ભણેલો છે, આત્માનું ખરું સ્વરૂપ જાણનાર છે, પણ બ્રહ્મચર્ય વગર
નકામું છે.
૪ પરનિંદા કરતાં સ્વાત્માનીજ નિંદા કર. ૫ પરનિંદા કરતાં પોતામાં તે ગુણ દાખલ થાય છે.
૬ આત્મ વખાણ, પરનિંદા, જીહાની લોલુપતા, સ્ત્રી પુરૂષની અભિલાષા, ધાદિ એ સદગુણેને નાશ કરે છે.
૭ સનપુરૂષ છે પણ પ્રિય લાગે એવું મધુર ગર્વ રહિત બેલે છે.
૮ સત્પરૂાએ જોયેલી અને સાંભળેલી બધી જ વાતો બાલવા લાયક હતી નથી.
૯ રાગ અને દ્વેષ શત્રુઓ કરતાં વધારે અનર્થ કરે છે.
૧૦ બે સત્પરૂથી જ પૃથ્વી શોભાયમાન છે. ઉપકાર કરનાર અને કરેલ ઉપકાર નહિ વિસરનાર.
૧૧ વિષયે આરંભમાં રમ્ય લાગે છે પણ પરિણામે અતિ ભયંકર છે, હસ્તિના બંધનની જેમ.
૧૨ ઇંદ્રિયોની હાની, જરાનું આવવું, રોગની પીડા, થાય નહિ તેટલી વારમાં તારું જીવન સતકાર્યમાં જોડ.
૧૩ એક ભવના શત્રુ કરતાં પહેલાં અનંત ભવના શત્રુથી ચેત. ૧૪ તું તૃષ્ણા ત્યાગીને સત્કાર્યમાં જોડા; કારણ કે મૃત્યુ અનિશ્ચિત છે.
૧૫ ત્યાગી પુરૂષે કે જે જન્મ જરા અને મૃત્યુથી કંટાળેલા છે તેઓ દરેકના અપરાધની ક્ષમા આપે છે.
૧૬ જે તું સંપ કરવા ઈચ્છતો હોય તે તું બધું સહન કરતા શીખ અને તું એવું બોલ બીજાને સહન કરવું ન પડે.
૧૭ નખે કરી ખોલવાથી જે સુખ મળે છે તેવું સુખ કમી પુરૂષે મેળવે છે; માટે તું ચિત.
૧૮ બોલવા કરતાં કરી બતાવવું એ શ્રેષ્ઠ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
૧૯ વિચાર કરતાં કાર્યવાહકેની વધારે જરૂર છે. ૨૦ સદા પ્રમાદથી વિરકત થા.
૨૧ સતકાર્ય દઢતાથી કરી બતાવશે તો તમારે પક્ષ સબલ થતાં જરા પણ વાર લાગશે નહિ.
૨૨ સારસ પક્ષીની માફક ન કરતાં બોલ્યા પ્રમાણે કરવું. ૨૩ વિચારીને કાર્ય આરંભવું. આરંભ્યા પછી ખંતથી મંડયા રહેવું. ૨૪ દુર્વ્યસન અને તેને સેવનાર માણસથી દૂર થા.
- મુ. કમલવિજય–કડાદ,
દેવદ્રવ્ય સંબંધી મુનિ મહારાજ શ્રી કલ્યાણવિજયજીનો એક પત્ર. ૪
પાટણવાળાની ધર્મશાળા.
પાલીતાણું તા. ૧-૧૦-૧૯ શ્રીયુત મુનિશ્રી બુદ્ધિવિજ્યજી મહારાજ, જસપરા. વંદનાદિ નિવેદન. વિશેષ, પત્ર આપને તારીખ વગરને પહોંચે, સમાચાર જાય છે.
હારા છેલ્લા લેખના સંબંધમાં આપે જે જે સૂચનાઓ કરી છે દેવદ્રવ્યની આવક ભાંગી પડવાને ભય અને તેનાં સાધક પ્રમાણોના જે જે ઉલ્લેખે કર્યા છે તે સર્વની આશંકાઓ લેખ લખતી વેળાએજ મહારા હૃદયમાં જાગૃત હતી, વિચારાની સાથે તેમનું યુદ્ધ ચાલ્યું હતું અને અંતે વિચાર-સત્યતાની આગળ તેઓને પિતાની હાર કબૂલવી પડી હતી. આપ શો અને વિચારશે તો દસ્પર્ય એ જ આવશે કે આ સઘળી આશંકાઓ–દેવદ્રવ્યની આવડ ભાંગી પડવાના ભયની આગા.
* હાલમાં ચર્ચાતા દેવદ્રવ્યના વિષયમાં મુનિરાજશ્રી બુદ્ધિવિજયજી કે જેઓ ગયું ચાતુર્માસ જસપરામાં હતા તેઓશ્રીએ આચાર્ય મહારાજ શ્રીમાન સિદ્ધિવિજયજી મહારાજના વિધાન શિય માન મુનિરાજ શ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજ ઉપર જેને પગમાં “શ્રીયુત ધમેચંદને ઉત્તર” એ મથાળાને લેખ આવેલો તેમાં “ખની આવક સાધારણમાં લેવા અને સુપન સાધારણુ ખાતા હોય તો તે ઉપજ સાધારણુ ખાતામાં લઈ શકાય ” આવા આશ૧નું ઉક મહાત્મા શ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજનું લખાણ વાંધા ભર્યું છે. આવી મતલબને એક પત્ર મુનિરાજ શ્રી બુદ્ધિવિજયજીએ મુનિરાજ શ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજ ઉપર લખેલે, તેનો ઉત્તર મુનિરાજશ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજે પત્રકાર આવેલો તે પત્ર જૈન સમાજને ઉપયોગી હોવાથી ઉક્ત મહાત્માએ અમને છાપવા મોકલ્યો છે જેથી તે અત્ર અક્ષરશ: પ્રકટ કરવામાં આવે છે.
સેક્રેટરી.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુનિરાજ શ્રી કલ્યાણવિજયજીના પત્ર.
૨૦૬ હિઓ વાસ્તવમાં કાંઈ જ નથી, ગતિ કરનારને પગ ઉપાડવામાં ભય માન એ તેના કાય ની નિષ્ફળતાનું સૂચન છે.
મહારો લેખ પ્રમાણિક મનાતે હોઇ તેને આધારે દેવદ્રવ્યની ઉપજનાં સાધન સાધારણમાં બદલાવવાને અને તેમ થતાં દેવદ્રવ્યની આવક પડી ભાંગવાનો જે આપ ભય રાખ્યો છે તે મારી સમજ પ્રમાણે વધારે પડતા છે. ધારો કે હારી માન્યતા લોકોને ગ્ય લાગી જાય અને તે પ્રમાણે સાધારણ ખાતામાં સાધને લાવવામાં બાધ ન મનાય તે પણ તેનો સાર્વત્રિક અમલ તો ન જ થઈ શકે. આપ વિચાર કરશે તે જણાશે કે, જ્યાં દેવદ્રવ્યની આવક ખર્ચના પ્રમાણમાં જ હશે અથવા શીલકમાં નાણું પૂરતું નહિ હશે તે સ્થળે હારી માન્યતાનો અમલ થવો અશક્ય છે, અને
ક્યાં દેવદ્રવ્યની ઉપજ ખર્ચના પ્રમાણથી ઘણી અધિક હશે અને ભંડારમાં પણ નાણું પૂરતું હશે ત્યાં આજે મનાતાં દેવદ્રવ્યની ઉપજનાં સાધને સાધારણમાં બદલી લેવામાં આવશે તો તેથી નુકસાન શું છે?
આ૫ દલીલ કરે છે કે સુપન વિગેરે કરાવનારનો અભિપ્રાય દેવદ્રવ્યની વૃદ્ધિ કરવાના હોવાથી તે સાધને સાધારણ વિગેરેમાં લઈ શકાય નહિં, મ્હારે આ વિષયમાં એટલું જ કહેવાનું છે કે કરાવનારને અભિપ્રાય ગમે તે હોય પણ તેના અભિપ્રાયનું સ્વરૂપ એવું તે ન જ હોઈ શકે કે દેવદ્રવ્યની જરૂર હોય યા ન હોય પણ આ સ્વપનદ્વારા તે દેવદ્રવ્યની જ વૃદ્ધિ કયો કરવી.
એ વાત પ્રત્યક્ષ છે કે આજે જે દેવદ્રવ્યની ઉપજનાં સાધને પ્રચલિત છે તેમાંને ઘણો ભાગ આપવાદિક છે એટલે કે દેવદ્રવ્યની તંગીને પહોંચી વળવાને શ્રાવકકોએ કલ્પી કાઢેલા માર્ગો છે, આવા માર્ગોની આવશ્યકતા દેવદ્રવ્યની આવશ્યકતાની સાથે બંધાયેલી હોય છે તેથી દેવદ્રવ્યની પૂર્તિ થતાં જ તેની જરૂરત મટી જાય છે, જરૂર વિના તે કારણિક માર્ગોનું અવલ બન લેવું તે વિના કારણે આપવાદિક માર્ગનું સેવવું છે. આ પરથી આપ સમજી શકશે કે દેવદ્રવ્યની વૃદ્ધિ માટે સ્વપ્ન વિગેરે કરાવનારના આશયની હદ ત્યાં સુધી જ હોઈ શકે કે જ્યાં સુધી તે દ્રવ્યની ખાસ જરૂર છે.
આવી વસ્તુસ્થિતિ છતાં પણ એમ માનવામાં આવે કે “ચાલતી રૂઢિમાં ફેરફાર કરવાથી પ્રથમના સંઘનું અપમાન થાય છે તો દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ અને ભાવને વિચારીને ચાલવાના સિદ્ધાંતને જલાંજલિ આપવી પડશે, કારણ કે ઉપર્યુક્ત સિદ્ધાંતો અર્થ જ એ છે કે “આવશ્યકતાઓને વશ થઈ અમુક ચાલુ પ્રવૃત્તિમાં ફેરફાર કરે અને આવશ્યકતા પરત્વે પણ ચાલુ રૂઢિમાં ફેરફાર કરો એ આપની માન્યતા પ્રમાણે પ્રથમને સંઘનું અપમાન કરવું છે ત્યારે કહે કે આ સિદ્ધાંતની આપણને જરૂર થી ?
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
આપ જાણે છે કે સ્વપ્નની આવક દેવ ખાતે લેવાને પ્રથમ ઠરાવ થયેલ હોવાથી તે આવક બીજે લઈ શકાય નહિ. પણ હું પૂછું છું કે આપ કહે છે તેવો ઠરાવ પ્રથમના કયા સંઘે કર્યો છે તે જણાવશે? સ્વપન અને તેવી જ જાતની અન્ય પ્રવૃત્તિઓનો ઇતિહાસ તપાસશે તો માલમ પડશે કે તે સાધનો દ્વારા ઉત્પન્ન થતાં દ્રવ્યને દેવદ્રવ્યમાં જ લેવું એવો ખાસ ઠરાવ સંઘે કઈ કાળે કર્યો નથી. જે એવો ઠરાવ થયેલ હોય તો આજે જે ગામોગામ તે વિષયની ભિન્ન ભિન્ન પ્રવૃત્તિઓ જોવાય છે તે સંભવે નહિ. ખરી વાત તે એ છે કે તે તે ગામનો શ્રાવકસંઘ પોતે જ પિતાની જરૂરીયાત વિચારી તેવા દ્રવ્યને માટે માર્ગો શોધી કહાડે છે, અને જે આપ સંઘનો ઠરાવ કહેતા હો તો તેમાં હારે વાંધો નથી, અને હું માનું છું કે આવી રીતે માત્ર પોતાની જ મરજીથી ઠરાવ કરવાની શક્તિવાળો તે તે ગામનો સંઘ તેમાં ફેરફાર કરવાની કે તેને બિલકુલ ૨દ કરવાની પણ પૂર્ણ સત્તા ધરાવે છે.
આમાં એવો ભય માનો કે તેથી દેવદ્રવ્યની આવક ભાંગી પડશે” મારી માન્યતા પ્રમાણે નિરર્થક છે. આપણે જાણીએ છીયે કે નીક દ્વારા જે પ્રમાણમાં જલ પ્રવાહ એક ક્ષેત્રમાં જાય છે તેને ક્ષેત્રાંતમાં વહેંચી નાખવાથી પ્રથમના ક્ષેત્રમાં જળની આવક ઓછી થશે એ અનિવાર્ય છે, પણ તેથી એમ કરવું ઉચિત ગણાશે કે પ્રથમનું ક્ષેત્ર ભલે જળમાં તય કરે, અને બીજા તે વિના સુકાઈ જાય, પણ પ્રથમથી જે પ્રવાહ જ્યાં જતું હતું તેને ત્યાં જ જવા દેવો? જે આપની માન્યતાને અર્થ એટલો જ કે ગમે તેટલા લાભનું કારણ હેય પણ દેવદ્રવ્યની ચાલુ આવકમાં લેશ પણ ખામી આવે તેવો ઉપદેશ કરવો તે પાપનું કારણ છે તે હારે ખુલી રીતે કહેવું પડશે, કે એ માન્યતા ન્યાયડિત અને પૂર્વાચાર્યોના મતને બાધા કરનારી છે. પૂર્વાચાર્યો કહે છે કે “જે વેળા જે ક્ષેત્ર સીદાતું હોય તે વેળા તેનો ઉદ્ધાર કરવો એ વિશેષ લાભદાયક છે. વળી તેઓ એમ પણ ઉપદેશે છે કે “ધર્મમાર્ગે દ્રવ્ય ખર્ચવાની અભિલાષા હોય તો સાધારણ ખાતામાં વિશેષ આપવું તે ઘણું સલાહ ભરેલું છે.” એક ક્ષણ વાર પણ પૂર્વબદ્ધ વિચારેને કોરાણે મુકીને આપ વિચાર કરશો તો જણાશે કે પૂર્વાચાર્યના અને આપના વિચારમાં કેટલી બધી વિષમતા છે?
આપે લખેલી સંબધ પ્રકરણની ગાથા હારી માન્યતાને કઈ પણ રીતે બાધા કરનારી નથી. પૂર્વાચાર્યોએ આપેલા અને એના શબ્દોથી પણ ઉપસ્થિત થતા અર્થનો વિચાર કરશે તો જણાશે કે મહારા વિચારો કોઈ પણ રીતે “આદાન ભંજક, થઈ શકતા નથી.
આરતી પૂજાના ધીને સાધારણમાં લાવવાની હારા લેખમાં આજસુધી હિમાયત થઈ જ નથી; છતાં આપ એ સવાલને ચાલુ પ્રકરણુમાં જેકી દઈને પ્રસ્તુત
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુનિરાજ શ્રી કલ્યાણવજયજીનો પત્ર.
૨૦૫ ચર્ચાનો વિષયાંતરની સાથે મિશ્ર બનાવી દીધી છે, હું તેવી રીતે વિષયાંતરમાં ઉતરવા માગતો નથી. “ન કે તેવી જ જાતની બીજી ચીજો કે જેનો જનભક્તિની સાથે વાસ્તવિક સંબંધ નથી તે સાધારણ વિગેરેમાં બદલવામાં આવે તે શાસ્ત્રીય વાંધો નથી” એટલું જ પ્રસ્તુત ચર્ચાનું મૂળ છે.
આપની માન્યતા એ છે કે ઘડી આ પારણાં વિગેશમાં બલાતું ઘી જીનભક્તિ નિમિત્તક હોવાથી તે દેવદ્રવ્યમાં જ જવું જોઈએ,’ પણ આપ ઉંડા વિચાર કરશે તો જણાશે કે તે પ્રસંગમાં ઘી બોલનારનો આવો આશય ભાગ્યે જ હોય છે કે “ આ મહારા ઘીના દ્રવ્ય વડે ભગવંતની ભક્તિ થાઓ તેનો ખરે આશય એ હોય છે કે આ દ્રવ્ય વડે હ બ તાત્કાલિક ભક્તિમાં અગ્રેસર તરીકે ભાગ લઉં. તાત્પર્ય એ છે કે અમુક દ્રવ્ય સંઘની સેવામાં હાજર કરીને તે મુક્તિ કાર્યમાં પોતે સંઘ પાસેથી પ્રથમ હક મેળવે છે, અને આ રીતે અગ્રેસરપણાના બદલા તરીકે આવેલા દ્રવ્યપર સંઘનો જ હક્ક હોઈ તે ધારે તે માટે ખર્ચવાને શક્તિવાન છે.
એ વાત ખરી છે કે “દેવદ્રવ્ય” વડે શ્રાવકોના ઉદ્ધારની આશા રાખવી તે નિરર્થક છે, પણ આવી આશાને ઉત્તેજન આપવાની મહારા લેખમાં ગંધ પણ ક્યાં છે તે બતાવશે?
દેવદ્રવ્ય ભક્ષકોની દુર્દશાનો ખ્યાલ તમે મહને આપે છે તે હારા ધ્યાન બહાર નથી, હું માનું છું કે દેવદ્રવ્ય કે કેઈ પણ બીજાની માલેધનું દ્રવ્ય કે જેના ઉપર પોતાનો કાંઈ પણ હક્ક નથી તેને પોતાને માટે ઉપયોગ કરનાર ગુન્હો કરે છે–અન્યાય માગે ગમન કરે છે, અને તેમ કરનારને તેને અન્યાય લેશ જ કફળ આપે છે, બાકી દેવદ્રવ્ય” કાંઈ સમલ કે વછનાગ ઝેર નથી કે જે હક્કથી ખાનારને પણ મારી નાખે. ખેદની વાત છે કે “દેવદ્રવ્ય-ભક્ષg”નો અર્થ આજે ઘણે જ વિકૃત કરવામાં આવે છે, જાત મહેનત કે વસ્તુની કીમત તરીકે દેવદ્રવ્ય લેનાર પણ ગતાનુગતિક સિદ્ધાંતની દષ્ટિમાં આજે દેવદ્રવ્ય-ક્ષક ગણાય છે, તેની જોડે બેસીને જમનાર પાપના ભાગી મનાય છે અને તેના ઘરથી ભિક્ષા લેનાર સાધુઓને પણ ભવભ્રમણનો ભય બતાવાય છે. શું આ અવિચારની પરાકાકા નથી ? હુને પૂછવા ઘા કે જે લેકે “દેવદ્રવ્યભક્ષણ” ની આવી વ્યાખ્યાને સર્વજ્ઞભાષિત માનીને વળગી રહ્યા છે તેમના મતમાં દેવદ્રવ્યના નામથી એક રાતી પાઈ પણ સંઘવી ઉચિત ગણાશે ખરી? જીર્ણોદ્ધારાદિ કાર્યોમાં સેંકડો લોકોને રેકીને દેવદ્રવ્ય તરીકે મનાયેલા હજારે અને લાખો રૂપિયા તેઓને આપી દેવા એ તેમના મત પ્રમાણે લાભકારક ગણાશે ખરું કે ? આપ જરા વિચાર કરશે તો જણાયા વગર રહેશે નહિં કે “દેવદ્રવ્યભક્ષણ”ની ઉપર્યુક્ત પાખ્યા કેટલી બધી આપત્તિજનક છે ?
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આ માનદ પ્રકાશ.
વારંવાર એમ કહેવામાં આવે છે કે શાસ્ત્રના પુરાવા સિવાય દેવદ્રવ્યની આવક સાધારણ ખાતામાં લાવવી યોગ્ય નથી.” હું કબૂલ કરું છું કે દેવદ્રવ્યની આવક સાધારણના ઉગમાં લઈ શકાય નહિં, પણ જે સાધનોની ઉત્પત્તિ જ શાસ્ત્રનિરપેક્ષ હોય, જે સામગ્રી લોકોએ પોતાની જ સુનવણીથી જડેલી હોય તે સાધનમાં અને તે સામગ્રીમાં ફેરફાર કરતાં શાસ્ત્રીય બાવા સંભવે ખરી ? જે કાર્યની. પ્રવૃત્તિમાં શાસ્ત્રનો હાથ જ ન હોય તેની નિવૃત્તિના શાસ્ત્રા નિષેધ કરી શકે ખરા? અનાગામિક પ્રવૃત્તિના નિવનમાં શાસ્ત્રીય પ્રમાણ માંગવું ન્યાય ગણાશે કે ?
આપે જણાવેલ દિવ્ય પ્રતિકાનો સિદ્ધાંત હું અમર . તે વિષયની હારી માન્યતા પણ તેવી જ છે. જે ઉપર બતાવી ચુક્યા છે. પણ કીમત આપીને દેવકીય ચીજ સાધારણમાં બદલવી અને બદલો આપ્યા વગર સાધારણમાં લેવી એ બંને ભિન્ન પ્રકારો છે. બીજા પ્રકારને માટે લખાયેલ સિદ્ધાંત પ્રથમમાં લાગુ પાડવે એ નિગ્રહસ્થાન છે તે કેમ ભૂલી જાઓ છો ?
એ વાત માય છે કે જિના જ્ઞાધારી જીવોના સમુદાયને જ જૈનસંઘ કહેવા ઉચિત છે, પણ આજકાલ આપણે જિનશાયુક્ત અને જિનાજ્ઞારહિત અથવા સંઘ અને સંઘ બાઘની જે વ્યાખ્યા કરીએ છીએ તે ઘણી વિષમ છે. ગતાનુમતિક કે અનાગામિક પરંપરાઓને પણ સર્વજ્ઞની આજ્ઞા માની લઈ તેથી વિરૂદ્ધ વર્તનારાઓને જિનાજ્ઞા બાહ્ય અને મિથ્યાત્વી કહેવામાં આપણે કેટલી બધી ઉતાવળ કરીયે છીયે તે ખાસ વિચારવા જેવું છે !
હવે હું આપના સૂચવેલા સુધારાના સબંધમાં બે અક્ષર કહેવા માગું છું. આપ લખે છે કે “આ હીંદુ-થાન સંઘ જે સવાનુમતે પસાર કરે અને તે નવો ધારે વર્તમાન કાળના સઘળા આચાર્યોની સામતિથી કરાય જ તેવા ફેરફારને માટે મેગ્યતા હોવાનું હવે આપ લખવાની કૃપા અવશ્ય કરશે ? એ તે ઠીક, પણ જયારે આપને એવા જ મત છે કે જે વસ્તુની ઉપજ આજ સુધી દેવદ્રવ્યમાં ગઈ હોય તે વસ્તુને કીંમત આપીને પણ સાધારણ ખાતે લાવી શકાય જ નહિં, તો પછી આ સુધારો શું આપને બાધાકારી નહ થા? આખા હિંદુસ્થાનને સંઘ દેવદ્રવ્યનાં સાધનો સાધારણ ખાતામાં લેવાનો ઠરાવ કરશે તે શું તેથી દેવદ્રવ્ય આવક વિશેષ રીતે ભાગી ન પડે ? અથવા તેવા ઠરાવથી દેવદ્રવ્યની આ વક ભાંગી પડવાથી આખા હિંદુસ્થાનના સંધને સંસારબ્રમણ કરવું નહિં પડે ? કદાચ એમ કહેવામાં આવે કે આખા હિંદુસ્થાનના સંઘને તેમ કરવાની સત્તા હાવાથી પૂરત દોષાપત્તિ નથી તો મારે કહેવું પડશે કે જેમ આખા હિંદુસ્થાનને સંઘ લાભાલાભ જેઈને આખા હિંદુસ્થાનના સંઘને માટે કોઈ પણ નવો ફેરફાર કરવાની સત્તા ધરાવતે હાઈ તેત્રા ફિફારો કર દો ને ભાગી બનતો નથી તેજ
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુનિરાજ શ્રી કલ્યાણવિજયજીનો પત્ર.
પ્રમાણે પ્રત્યેક ગામના સઘ પણ પેાતાની સ્થાનિક પ્રવૃત્તિઓમાં ફેરફાર કરવાની સત્તાવાળા હાઇ તેમ કરતાં દોષનું પાત્ર મની શકતા નથી. હા, આખા હિંદુસ્થાનના સથે મળીને આવે! ઠરાવ કર્યો હાય કે ' સ્વપ્નની આવક દેવદ્રવ્ય ખાતે જ લેવી ’ ત્યારે તે આપની માન્યતા પ્રમાણે ગી શકાય કે તેવા ફેરફાર કરવા આખાહિંદુસ્થાનના સવને આધીન છે, પણ તેવુ તે છે જહ એ હુ પહેલાં જ કહી ગયે
૨૦૭
શી વર્તમાન કાળના સર્વ આચાર્યોની સમ્મિત હોય તે જ તેવે ફેરફાર થઇ શકે એ પણ આપની માન્યતા ભુલ ભરે છે. આચાર્યની સલાહ લેવી તે ઉચિત છે, પણ તે સની તેમાં સમ્મતિ હોવી જ જોઇયે એવા નિયમ બાંધવા ગેરવ્યાજખી છે. શું તે પ્રવૃત્તિની શરૂઆત તે કાળના સવ આચાર્યોની સમ્મતિથી થયેલી છે કે તેના ફેરફારમાં વર્તમાનકાલીન સર્વ આચાર્યની સમ્મતિ લેવાને આગ્રહ કરવામાં આવે છે? જે કાર્યની પ્રવૃત્તિમાં આચાર્યની સમ્મતિની જરૂર જ ન સ્વીકારાઇ હાય તેના ફેરફારમાં તેમની સમતિની ખાસ રાહ જોવી એ મારી માન્યતા પ્રમાણે મીનજરૂરી છે,
આ સર્વ જોતાં સખેદ જણાવવુ પડે છે કે માપને સુચવેલે સુધારે! જે પ્રાકૃત વિષયમાં કેવળ અર્થા વિનાના છે તે હું સ્વીકારી શકતા નથી.
સ્વપ્નની આવકના સંબંધમાં તમકાલીન પુન્ય મુનિરાઠેની માન્યતાના ઇસારા કર્યા તેના ઉત્તરમાં લખવાનું કે ઉક્ત મ્હારે લેખ અત્ર વિરાજતા ઘણા વિદ્વાન મુનિમહારાજની દ્રષ્ટિમાં નિકળ્યા પછીજ પ્રસિદ્ધ થયે છે, અને છપાયા પછી પણ ઘણાઓની દ્રષ્ટિમાં પડયા હશે, પણ સ્થિતપ્રજ્ઞતાથી વિચાર કરતાં કાઇને પશુ કેાઇ જાતને તેમાં વિરાધ ભાસ્યા નથી, પરંતુ આશ્ચર્યની વાત એટલી જ છે કે આપ જેવા એક સુ! મુનિને તેમાં વિરોધની ગંધ આવે છે.
For Private And Personal Use Only
વળી આપ સ્વમાન્યતાની પુષ્ટિમાં અમદાવાદ અને ભાવનગરના મોટા મેટા માણસાના પણ આવાજ વિચાર હૈાવાતુ જણાવે છે, પણ મ્હારે કહેવું પડશે કે ગમે તેવા મ્હોટા માણસાને તેવા વિચાર હાય પણ પ્રમાણુ યુકિત શુન્ય તેવા વિચા ને હું માન આપી શકતા નથી. તીર્થંકરા, ગણધરો, અને રધર આચાયોનાં વચનેા પર વિશ્વાસ, શ્રદ્ધા રાખવી તે જૈનાને માટે અનિવાર્ય છે, પશુ એક સામાન્ય વ્યકિતનાં કથન પર પશુ તેવી મૂક શ્રદ્ધાથીનિભર રહેવાનો વખત હવે રહ્યો નથી, હું જાર્ છુ કે મ્હારા જે ઉત્તર તમને વિરૂદ્ધ જળુાયા છે તેજ ઉત્તર અમુક ગૃહસ્થ વ્યકિતઓને પણુ ભયજનક લાગ્યા છે. પણ તેથી શું વસ્તુ સત્યતાને દાખી દઇને હતું પણ તેમની સાથે અંધારામાં કામ કરૂં ? આપ સત્ય માન છે કે ગનાનુ
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આમાનંદ પ્રા. ગતિક કે અંધપરંપરાઓને હું વિરોધી છું, સત્ય વાતને પડદામાં રાખીને નિર્મલ રૂઢિના પૂજારીઓનાં મન મનાવવા હુને પાલવશે નહિં.
છેવટ–આપના પત્રનો આ ઉત્તર કેટલાક અનિવાર્ય કાર્યોને લીધે જરા વિ. લંબથી લખાય છે, તેમજ ઘણી જ નમ્રતાથી સૂચવેલે આપનો સુધારો પણ હું સ્વીકારી શક નથી તે બદલ ક્ષમા યાચી આ પત્ર હવે સમાપ્ત કરું છું.
લી. મુનિ કલ્યાણુવિજય.
નિફલતામાં સફલતા.
લેવ-વિઠ્ઠલદાસ ખૂકાદ શહુ. બી. એ.
“કઈ લાખો નિરાશામાં અમર આશા છુપાઈ છે.” ઉઘોગ કરવામાં આવે અને કદાચ નિલતા મળે તો તે નિષ્ફળતાનાં દુઃખને સહન કરવાનું તથા ભવિષ્યનાં પરિણામ ઉપર આશા રાખવાનું, નિરાશ ન બનવાનું તેમજ પોતાના કર્તવ્યમાર્ગ ઉપર વીરતાપૂર્વક વિચારવાનું ચાલુ રાખનું કાર્ય સહેલું નથી. તે કાર્ય અત્યંત કઠિનતાભર્યું છે અને તેને માટે ઘણી હિમ્મતની જરૂર છે, પરંતુ ઘણે ભાગે એવું બને છે કે જે વાત માં આપણે નિરાશા યાને નિષ્ફલતા સમજીએ છીએ, તેમાંથી કોઈ મહાન સફલતાને પ્રાદુર્ભાવ થાય છે. એક કાર્યના કેઈ છિન્નભિન્ન કટકે કઈ કઈ વખત એક મહાન કાર્યને આધાર બની જાય છે અને નવી નવી વાતો ઉપર કરી શકે છે.
જે જે મહાપુરૂ થઇ ગયા તે સર્વનાં જીવનવૃત્તાંતને જે સારી રીતે અભ્યાસ કરવામાં આવે તો માલુમ પડશે કે તેઓની બાબતમાં એકાદ નિષ્ફળતાથી બીજી સફલતાનું દ્વાર ઉઘડી ગયેલું હોય છે. રાજા પ્રતાપસિંહને જયપુર નરેશની સેવામાં કહેવામાં જે નિલતા ન મળી હતી તે તે કદાપિ એક રાજયની સ્થાપના કરી શકત નહિ. જયપુરનો ત્યાગ કરીને તેઓના ભરતપુર ચાલ્યા જવાથી એવા પ્રકાર ની સામગ્રી એકઠી થઈ ગઈ કે જેને લઇને તેઓ પોતે એક રાજ્યના માલેક બની ગયા અને ઉકત રાજ્ય રાજપુતાનામાં અલવરના નામથી પ્રસિદ્ધ રાજાની ટિમાં લેખાય છે. અમેરિકામાં પહેલવહેલાં કેનેડામાંથી ન્યુયોર્કમાં લાકડાં મોકલવાની એક નવીન યુતિની શોધ કરવામાં આવી હતી. તે એ હતી કે લાકડાની ભારી બે બાંધીને સમુદ્રમાં મુકવામાં આવી હતી જે પાણીના વહનની સાથે ન્યુની નજીક પહોંચી ગઈ હતી, પરંતુ અચાનક સમુદ્રનાં પાણીમાં એટલી બધી હલચલ
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નિષ્ફલતામાં સફલતા,
૨૦૯
થઈ ગઈ કે સઘળાં લાકડાં છુટા પડી ગયા અને કયાંના ક્યાં તણાઈ ગયા. આ પ્રમાણે તે કાર્યમાં સફલતા મળી નહિ, પરંતુ એ નિષ્ફળતામાંથી અજાયબીભરેલી સફલતા નિપન્ન થઈ હતી. સમુદ્ર ઉપર કાર્ય કરનારાઓએ તે ખબર સાંભળીને દરેક જગ્યાએ માણસને લખ્યું કે જ્યાં જ્યાં એ લાકડાંઓ જાય તેની ખબર તુરત તેઓને પોંચાડવી. આનું પરિણામ એ આવ્યું કે સમુદ્ર પર કામ કરનારા લોકોને એક અગત્યનાં જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થઈ. તેઓના જાણવામાં આવ્યું કે તેફાન આવ્યા પછી સમુદ્રમાં પાણીનો પ્રવાહ કયી તરફ વળે છે, કેટલા જેથી સમુદ્રમાં મોજાં ઉછળે છે, અને કયાં સુધી પાણીનું વહન ચાલે છે. આ પ્રકારનાં જ્ઞાનથી દુનિયાને મહાન લાભ થયે હતે.
એવાં અનેક ઉદાહરણ આપી શકાય એમ છે કે જેમાં ઈસિત કાર્યમાં સફલતા ન મળી હોય, પરંતુ તેનાથી બીજાં ઘણાં કાર્યો કરવામાં આવ્યાં હોય, રસાયણ બનાવનારા લોકોને એવી ધૂન લાગી હતી કે કોઈ પણ ક્રિયાથી ત્રાંબામાંથી
નું બનાવવું. એ ઉદ્યોગ કરવામાં હજારો વર્ષ વ્યતીત થઈ ગયા. તે પણ ત્રાંબામાંથી સેનું બનાવવામાં કેઈને સફળતા મળી નહિ, પરંતુ એ ઉદ્યોગનું એક અગત્યનું પરિણામ એ આવ્યું છે કે આજકાલ રસાયણશાસ્ત્ર ઘણું ઉન્નત દશાએ પહોંચ્યું છે અને તેની સહાય વડે અનેક કામ કરવામાં આવ્યા છે. આ સંબંધી વધારે ઉદાહરણ ન આપતાં હવે એટલું બતાવવું જરૂરનું છે કે પ્રકૃતિના નિયમાનુસાર એક કાર્યમાં નિષ્ફળતા એટલા માટે જ મળે છે કે તે નિલતામાંથી બીજી મહાન સફલતા નિપન્ન થવાની હૈય છે. આ ઉપરથી મનુષ્ય શાંતિ અને સંતોષ રાખવા જોઈએ. કદાચ કોઈ કાર્ય આપણી ઇચ્છાનુસાર ન થાય તો તેથી અધીર ન બનતાં હમેશાં ધર્ય રાખવું જોઈએ, કારણ કે તે કાર્ય કદાચ ન થાય તે પણ તેનાથી કિઈ બીજું મહાન કાર્ય જરૂર થશેજ. મનુષ્ય કદાપિ નિરાશ બનવું જોઈએ નહિ. માત્ર ઉદ્યોગમાં જ મગ્ન રહેવું જોઈએ. જો કે ઉદ્યોગ કદિ પણ નિષ્ફલ જતો નથી તે પણ ફળની ચિંતા કર્યા વગર પ્રત્યેક મનુષ્ય નિષ્કામ ઉદ્યોગ કરવા તરફ વૃત્તિ રાખવી જોઈએ, કેમકે
“कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन " કેટલીક વખત નિષ્ફલતા આપણું જીવનમાં મહાન પરિવર્તન ઉત્પન્ન કરે છે. આપણને બહાનાં કાર્યોમાંથી પસાર કરી મોટાં કાર્યો તરફ દોરે છે. એ કાર્ય કરવામાં કદાચ આપણને ધનની પ્રાતિ ન થાય અને યશ ન મળે એ સંભવિત છે, પરંતુ એટલું તે ચોક્કસ છે કે આપણું માનસિક તથા આત્મિક શકિતઓનો એટલે બધે વિકાસ થઈ જાય છે કે આપણું ભાવી જીવન સુધરી જાય છે. આપણને જે કાંઈ મળે છે
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
તેને વાસ્તવિક જીવન કહી શકાતું નથી, પરંતુ આપણે એનાથી નિશ્ચય કરીને જે કંઈ યત્ન વડે પ્રાપ્ત કરીએ છીએ તેને જ સાચું જીવન કહી શકાય છે. જ્યારે
ગ્ય સમય ચાલ્યો જાય છે ત્યારે એવા વિચાર કરવા નિરર્થક છે કે આપણી પાસે દ્રવ્ય હતું કે નહિ, આપણને સફલતા મળી હતી કે નહિ. તમારા માટે હવે તો માત્ર એક જ પ્રશ્ન છે કે એ સઘળી વાતોથી તમારા હદય ઉપર કેવી અસર થઈ, તમને દ્રવ્ય વડે કેવી રીતે લાભ થયો અને કેવી રીતે તમે નિર્ધનતાની સામે થયા. આ વાત ઉપર સફલતા અને નિષ્ફળતા નિર્ભર છે. જો તમે નિર્ધનતા સહન કરીને સદાચારી અને સાત્વિક બન્યા હે તો જાણે કે તમને સફળતા મળી છે. જો તમે દ્રવ્ય સંપાદન કર્યું હોય, પરંતુ તેનાથી તમારામાં અભિમાન, મદ, ઘમંડ આદિ અવગુણે આવી ગયા હોય તે જાણે કે તમને જરા પણ સફળતા મળી નથી. આવું દ્રવ્ય મેળવવા કરતાં નિધન રહેવું જ વધારે સારું છે. એનું નામ સફલતા નથી, તે તો નિષ્ફળતા જ કહેવાય છે. એનાથી તો તમે અવળે માર્ગે ચડી ગયા. તેથી કઈ વસ્તુની પ્રાપ્તિ થવી એટલું જ માત્ર ઉપાગી નથી, પરંતુ એનાથી તમને કેટલો લાભ થયે અને તમારા ઉપર તેની શું અસર થઈ તેને વિચાર કરવાની જરૂર છે. તેનાથી જે તમે ઉન્નતિના માર્ગ ઉપર ચઢ્યા હો, અને તમને સત્ય આદિ સદગુણની સંપ્રાપ્તિ થઈ હોય તો તે વસ્તુ દેખાવમાં ગમે તેટલી ખરાબ હોય તે પણ લાભદાયક ગણાય છે. એથી ઉકયું તેનાથી અવનતિ થાય છે અને દુર્ગણે તરફ મનનું વલણ થાય છે તે તે વસ્તુ દેખાવમાં ગમે તેટલી સુંદર અને સુભગ હોય તે પણ હાનિકારક ગણાય છે.
જે ઉપાથી પ્રકૃતિ મનુષ્યને બોધ આપે છે તેમાં નિષ્ફળતાને પણ ગણવામાં આવે છે. તેનાથી અનુભવજ્ઞાન વધે છે અને હવપ્નમાં પણ કદિ ખ્યાલ ન હોય તેવા ઉન્નતિના માર્ગ તરફ મનુષ્યનું પ્રયાણ થાય છે. જગના ઈતિહાસમાં જે જે ઉત્તમ પુરૂ થઈ ગયા છે અને જેઓ પિતાનાં જીવનમાં વાસ્તવિક ઉન્નતિ સાધી શક્યા છે તે સઘળા પિતાની નિષ્ફળતાઓને અત્યંત પ્રેમ અને આનંદની દષ્ટિથી જેતા હતા. સમયને મહિમા અદ્દભુત છે. જ્યારે સમય ચાલ્યો જાય છે ત્યારે ગત સમયની વાત બહુ યાદ આવે છે. અને ત્યારેજ એ સમયના વાસ્તવિક ગુણોની કિંમતની ખબર પડે છે. જગમાં એ એક નિયમ છે કે વર્તમાન સમયમાં વર્તમાન પદાર્થોની કશી પણ કદર થતી નથી એટલું જ નહિ પણ મનુષ્ય વર્તમાન પદાર્થોને હમેશાં પ્રતિકૂલ સમજે છે. પરંતુ અલ્પ સમય વીત્યા પછી તેને માલુમ પડે છે કે જે બાબતેને પહેલાં પ્રતિકૃળ માનવામાં આવતી હતી તે મહાન લાભ કર્તા થઈ પડે એમ છે.
ઘણુ મનુષ્ય એવા જોવામાં આવે છે કે જેઓ “અમુક કાર્યમાં સફળતા ન
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નિષ્ફલતામાં સલતા.
૧૧
મળી તેા સારૂ થયુ ’ એમ વિચારી આનંદ માને છે. કેમકે તેએ એમ માને છે કે “ એ સમયે સફલતા મળી હાત તે અમને અધિક સાહસ અને શ્રમ કરવાના અવસર ન મળત. અમે સ્વીકૃત કાર્યને તજી ન દીધું અને તેથી આજે અમે તે કરતાં પણ મેટા કાર્યોમાં સફલતા મેળવી શકયા છીએ. ” તે ઉપરાંત જ્યારે મનુષ્ય એમ વિચારે છે કે ગત સમયની નિષ્ફલતાથી મને અત્યંત લાભ થયા છે ત્યારે એમ માનવાનું કશું કારણ રહેતુ નથી કે વર્તમાન સમયમાં પશુ તે નિષ્ફલતાઓને વીરતા પૂર્વક સહન નહિ કરે અને એવે દઢ વિશ્વાસ નહિ રાખેકે વર્તમાન નિષ્કુલતાઓ અને આપત્તિએ ભાવી સફલતા અને આશાએની સીઢીયેા છે, જે દ્વારા ભવિષ્યમાં સફલતા મળશેજ. કાઇ કાઇ વખત આપણી મેાટી માટી આશાઓના પણ ભંગ એટલા વાસ્તે જ થાય છે કે આપણે તેનાથી પણ અધિક ઉત્તમ વાતે માટે તૈયાર બની શકીએ. પુષ્પકની બગડી જઇને પુષ્પ અની જાય છે. ખીજ સડી જઇને વધારે અ ન્નની ઉત્પત્તિનુ કારણ બને છે. જ્યારે પ્રકૃતિમાં આવી આવી ઘટનાએ દ્રષ્ટિગેાચર થાય છે ત્યારે પછી મનુષ્યેા આપત્તિ સમયે અધીરા કેમ બની જાય છે તે સમજી શકાતુ નથી. પ્રત્યેક મનુષ્યે દઢતાપૂર્વક માનવું જોઈએ કે આપત્તિસમય વીતી ગયા બાદ માતાને સફલતા અવશ્ય મળશે અને તે અધિકતર મળશે. ફાઇ પણ કાર્ય માં નિષ્ફલ થવાથી ભયભીત અની જવું જોઇએ નહિ. આપણું કાર્ય કરવામાં આપણે સત્ય માર્ગથી વ્યુત ન થઇ જઇએ એટલીજ સભાળ રાખવાની જરૂર છે. સત્ય માર્ગે ચાલીને કાર્ય કરવું એ મનુષ્યાનુ કર્તવ્ય છે. પછી પરિણામે સફલતા મળે કે નિષ્ફલતા મળે તેની દરકાર રાખવાની જરૂર નથી. હમેશાં આ આપણુ ધ્યેય હોવુ જોઇએ.
જો આપણે આપણાં જીવનના કેઇ મહુાન પ્રસંગ અથવા કોઇ મહાન સફલતા અથવા કોઇ ગાઢ સ્નેહીના વિષય પર વિચાર કરીએ કે એ પ્રસ’ગ, એ સફલતા અથવા એ ગાઢ સ્નેહીની પ્રાપ્તિ કેવી રીતે થઇ તે આપણને માલુમ પડશે કે તેનુ રહસ્ય અત્યંત આશ્ચર્યજનક છે. જ્યારે ભૂતકાળની ખમતાનું રહસ્ય આપણા જાણવામાં આવે છે અને અમુક સતા કેવી રીતે મળી તેના વિચાર કરીએ છીએ ત્યારે આપણને બુદ્ધિગત થાય છે કે તેના ખાતર આપણને અનેક મુશ્કેલીઓની સામા થવું પડયું હાય છે અને અનેક નિષ્ફલતાએ સહન કરવી પડી હૈાય છે. જો આપણે તે સમયે તે મુશ્કેલીઓ અને નિષ્ફલતાએ સહન ન કરી હોત તેા આપણુને કદાપિ પ્રસન્ન મનવાના પ્રસંગ મળી શકત નહિ. ઉન્નતિના માર્ગ કસાધ્ય છે, તેથી તેની પ્રાપ્તિ અર્થે મહાન મુશખતે વેઠવી પડે છે. જેવી રીતે નદીએ ઘ. ભાગે અંધારાવાળી પહાડી ગુફાઓમાંથી વહે છે, પરંતુ પછી ખુલ્લાં મેદાનેામાં વહીને લેાકેાને લાભદાયક બને છે તેવી રીતે આપણી ઉન્નતિ શરૂઆતમાં નિષ્ફલતા
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
દેખાડે છે, પરંતુ તે નિષ્કલતાથી કદિ પણ ગભરાટ ઉત્પન્ન થવું જોઈએ નહિ–તેનું તે આપણે હૃદયપૂર્વક સ્વાગત કરવું જોઈએ. નિરંતર સ્મરણમાં રાખવું કે ઉદ્યોગ કઈ દિવસ નિષ્ફલ જ નથી. કેઈ કઈ વખત ઉઘોગ નિષ્ફળ જાય છે એવું દેખાય છે, પરંતુ વસ્તુતઃ તેનાથી આપણને કોઈ ને કોઈ નવીન શીખવાનું મળે છે. આપણું નિષ્ફળતાનું રહસ્ય આપણું વાસ્તે સફલતાઓનું કારણ બને છે. જે મનુષ્ય પિતાનાં જીવનને કેઈ ઉદ્દેશ નિયત કરીને તદનુસાર પોતાનું જીવન નિર્વહન કરે છે તેજ ખરેખરી સફળતા મેળવે છે. લોકો તેને સફલતા કહે છે ન કહે તો પણ તેજ વાસ્તવિક સફલતા છે એ નિ:સંદેહ છે. અનેક મનુષ્ય સત્વર ફલ મળી જાય એવી આશા રાખે છે અને કંઈ પણ શ્રમ કર્યા વગર અને મુશીબતો સહન કર્યા વગર સફલતા મેળવવાની ઈચ્છા રાખે છે. તેઓ એમ વિચાર નથી કરતા કે કઈ પણ કાર્યમાં સફલ થવા માટે સમયની જરૂર છે આજે બીજ વાવીને આવતી કાલે ફલ મેળવવાની આશા રાખવી તે મૂર્ખતા છે. સંપૂર્ણ શાંતિ અને ધીરજ સહિત વૃક્ષની રક્ષા કરવામાં આવે તે થોડા દિવસમાં સ્વાદિષ્ટ ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે. ઉતાવળથી કશું શુભ પરિણામ આવી શકતું નથી. આપણામાં કહેવત છે કે “ ઉતાવળે આંબા પાકતા નથી” માટે કોઈ પણ કાર્યમાં ઉતાવળ નકામી છે.
આપણે ઉદ્દેશ યોગ્ય અને ઉચ્ચ હોય અને આપણે સારી રીતે ઉગ કરતા હોઈએ તે બાહ્ય નિષ્ફલતાઓની આપણા ઉપર જરા પણ સત્તા ચાલતી નથી. તેનાથી આપણે નિરાશ અને હતોત્સાહ બનવું જોઈએ નહિ, બલકે વધારે દઢ બનવું જોઈએ. સરલતા કરતાં કઠિનતા વિશેષ ઉપયોગી નીવડે છે. જ્યારે સમુદ્ર પર પવન બિલકુલ હેતે નથી ત્યારે હાણુ સારી રીતે ચાલી શકતું નથી, પરંતુ જ્યારે જેસબંધ પવન વાવા લાગે છે ત્યારે તે સારી રીતે ચાલી શકે છે. એ જ પ્રમાણે જે મનુષ્ય કઠિનતા ભર્યા કાર્યો ન કરે તો તેનામાં જ્હોટાં કાર્યો કરવાની યેગ્યતા આવતી નથી. સોનાને અગ્નિમાં ગાળવામાં આવે તો જ તે કુન્દન બને છે. મેતી વિંધાય છે તે જ તે રાજામહારાજાઓનાં કંડને સુશોભિત કરી શકે છે. પ્રકૃતિના નિયમાનુસાર હમેશાં હાની લ્હાની નિષ્કલતાઓ મેટાં મોટાં કાર્યોને માટે માર્ગ તૈયાર કરે છે. નિષ્ફળતાઓથી આપણે ગભરાઈ જઈએ છીએ તે આપણી માટી ભૂલ છે. આપછે કદિપણ એમ કરવું જોઈએ નહિ. આપણા માટે એજ એગ્ય છે કે હમેશાં સત્ય માર્ગ પર દઢતાપૂર્વક નમન કરવું, ઉદ્યોગપરાયણ રહેવું અને ઘટનાઓની લેશ પણું ચિંતા કરવી નહિ અને નિરંતર સ્મરણમાં રાખવું કે નિષ્ફળતામાં સફલતા રહેલી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેન કેમમાં કેળવણું.
૨૧૩
જૈન કેમમાં કેળવણી,
રા. ૨. નરેમદાસ બી. શાહ મુંબઈ. છેલ્લાં બે વર્ષમાં મુંબઈ ઈલાકામાં સરકારી જીલ્લાની પ્રાથમિક, માધ્યમિક, તથા વિશિષ્ટ શાળાઓમાં અને કૉલેજોમાં ભણતા જૈન વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા દર્શા. વનારા આંકડા મુંબઈ ઇલાકાના કેળવણી ખાતાના ઉપરી અધિકારી તરફથી બહાર પડેલા રિપોર્ટમાં નીચે મુજબ આપવામાં આવ્યા છે. શાળાનું નામ. ૧૯૧૮ ની સાલમાં ૧૯૧૯ ની સાલમાં
વિધાથીઓની સંખ્યા. વિદ્યાથીઓની સંખ્યા. પ્રાથમિક શાળા. ૧૬૭૧૪
૧૮૨૯૧ માધ્યમિક શાળા.
૨૪૫૮
૩૮૪૦ વિશિષ્ટ શાળા.
૩૫૩
૨૧૦ કૉલેજ.
२२८ ઉપરના આંકડા પરથી સમજી શકાશે કે કેળવણીની પ્રગતિ માટે પ્રતિ વર્ષ જેન કેમમાં નવી નવી સંસ્થાઓ ઉપન્ન થાય છે છતાં પણ કોલેજમાં અભ્યાસ ચાલુ રાખનાર જૈન વિદ્યાથીઓની સંખ્યા પહેલાં વર્ષ કરતાં બીજા વર્ષમાં ઘટી ગઈ છે. જોકે ૧૯૧૮ ની સાલ કરતાં ૧૯૧૯ ની સાલમાં પ્રાથમિક શાળામાં ભણતા જૈન વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યામાં કંઈક વધારે થયેલે જણાય છે, તે પણ માધ્યમિક શાળામાં અભ્યાસ આગળ ચાલુ ન રાખનારની સંખ્યામાં ત્રણ ટકાને “ વધારો થયો છે તે અત્યંત ખેદ ઉપજાવે તે વિષય છે. આ પ્રમાણે કોમના હિતના પ્રકોમાં જેઓ રસ લે છે તેની કેળવણીના ક્ષેત્રમાં પ્રગતિ કરવાની ઈચ્છા ફળીભૂત થઈ શકી નથી. એગ્ય બંધારણવાળી એક સંસ્થાની ખામી અને એકજ હેતુ સાધવા માટે કાર્ય કરતી જુદી જુદી અસંખ્ય સંસ્થાઓમાં જેનોની સખાવતની અસમાન વહેંચણી–એ કેળવણીમાં પછાત પડી જવાનાં મુખ્ય કારણે ગણી શકાય. એમ છતાં સાદડીમાં હમણાં જ ભરાયલી બારમી જેન વેતાંબર કોન્ફરન્સના અધિવેશનમાં એક પંચાયત ફંડ એકઠું કરવા સંબંધી જે ઠરાવ પસાર કરવામાં આવ્યું છે તે આનંદજનક છે. ઉક્ત જનાના કેટલાક ઘડનારાઓએ નજીકના ગામોમાં ફરીને ફંડ એકઠું કરવાનું સ્વીકાર્યું છે અને બીજાઓએ તેમને અનુસરવાનું અને શ્રીમંતોને સમજાવી તેમજ જેઓ એક રૂપિઓ અથવા તેથી વધારે આપી શકે તેમ હોય તેઓને સભ્ય તરીકે દાખલ કરી યોજનાને કોઈ પણ પ્રકારે મદદરૂપ બનવાનૂ વચન આપ્યું છે. જે ઉક્ત યોજના મુજબ સમજણપૂર્વક કામ કરવામાં આવશે તે જે વિદ્યાથીએ દુર્ભાગ્યવશાત્ પિતાને અભ્યાસ આગળ ચાલુ
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
રાખી શકતા નથી તેને તેનાથી કિ ંમતી સહાય મળી શકશે. કેટલીક સસ્થાઓની મામતમાં એવુ બન્યું છે કે સ્થાપના વખતે શરૂઆતમાં લેકે તરફથી ઘણા જ ઉત્સાહ દર્શાવવામાં આવે છે અને પાછળથી કાઇ પણ જાતનુ સત્રકારક પરિ ણામ લાવ્પા વગર કાર્ય ૠહુકાની નબળાઇને લીધે અધવચધો તજી દેવામાં આવે છે. તેવું આ ચેજનાના સબંધમાં નહિં અને એમ આશા રાખામાં આવે છે. આ ઉપરાંત વ્યાપારી તરીકે જેને પૈસા રળવામાં રચ્યાપચ્યા રહે છે. તેએએસમજવું જોઇએ કે આ વિનશ્વર જીવનમાં ન્ય સચય કરવામાં માંડ્યા રહી ક્ષણિક કીર્તિ મેળવવા કરતાં કંઇક વિશેષ સારી વસ્તુ મેળવવાની છે.
શું જગત હતા ઈશ્વર છે?
રા. હા. નંદલાલ લલ્લુભાઇ કીલ.
વર્તમાન યુરોપમાં ચાલતી લડાઇએ જગતને ઘણું જ શિક્ષણુ આપે છે. સાંસારિક અને રાજ્યદ્વારિક દ્રષ્ટિથી તપાસતાં તેમાંથી ઘણું ઘણું જાગ્રુવનું, જોવાનુ અને અનુભવવાનું મળ્યુ છે. રાજ્ય અને રૈયત વચ્ચે કૅવે સબંધ હાવા જોઇએ તેનું અદ્ભુત શિક્ષણ ઉભયને પ્રાપ્ત થયુ છે. રાજ્યકર્તા પુરૂષેાના વિચાર, વાણી, અને કૃતિમાં પરિવર્તન થયુ છે, તેવીજ રીતે પ્રજામાં પણ થયુ છે. પ્રજાને પોતાના સ્વરૂપ અને હક્કનુ જ્ઞાન થયુ છે. સ્વાર્થસાધકતા અને સ્વાથત્યાગ એમાં શે! તફાવત છે, અને તેમાંથી ઉદયને માટે શેના આદર કરવા જોઇએ તેના વિચાર થાય છે. સ્વાન્નતિ, સ્વમાન, સ્ત્રઢુક્ર, સ્વરાજય, ઇત્યાદિ શબ્દોમાં શુ ગઢ રહેલું છે તેને બેધ થયા છે. તેજ પ્રમાણે તત્વજ્ઞાનની દ્રષ્ટિથી જે આપણે તેમાંથી કાંઇ મેળવવાના પ્રયત્ન કરીયે તે તેમાં પણુ આપણે ઘણુ મેળવી શકશું.
એ
પ્રાચીન કાળમાં હિંદુસ્થાનમાં જે લડાઈઓ થતી હતી. તેમાં ઘણી ખરી લ ડાઇએ જુદી જુદી જાત અને જુદા જુદા ધર્મ માનનારા વચ્ચેની હતી તેમજ એક જાત વચ્ચે ખુદા જુદા હેતુથી થતી હતી. એમ ઈતિહાસ વાંચવાથી આપણે જાણીયે છીયે. દૈવ અને દૈત્ય, મનુષ્ય અને રાક્ષસ, હિંદુ અને મુસલમાન, વચ્ચેની લડાઇએ તેમાં મુખ્ય છે.
વર્ત માન લડાઈ એક જાતિની ખ્રીસ્તિ પ્રજા વચ્ચે છે. તેમાં જેઆ ઇશ્વરને માનનાશ છે તે એક ઇશ્વર-ઇશુને માનનારા છે, ભજનારા છે અને પુજનારા છે. તેએ, ઇશ્વરે આપણને પેદા કર્યા અને ઇશ્વર આપણને સુખ દુ:ખ આપનાર છે; ઇશ્વરની મરજીથી સ` થાય છે, અને ઇશ્વર આપણને પાપથી મુક્ત કરનાર છે એમ માનનાર છે,
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શું જગત કર્તા ઇધર છે?
આ જગને કર્તા ઈશ્વર છે કે નહિ એ બાબત જુદા જુદા ધર્મના પુસ્તકોમાં ઘણે વાદવિવાદ છે, તે સાથે હાલ આપણને કોઇ કામ નથી અને તેમણે પોત પોતાના પક્ષને પ્રતિપાદન કરવા સારૂ જે જે કારણે આપેલા હશે તે જાણીને આપણે ડેમમાં પડવાને આ વખત નથી, પણ વર્તમાન સ્થિતિ ઉપરથી વસ્તુત: આપણને જે જે વિચારો ઉપન્ન થાય છે તેનો જ અત્રે વિચાર કરવાને છે
જે જગતને કર્તા ઇશ્વર હેય. અને જે ઇશ્વરે તે બોને બનાવ્યા છે તે પછી જર્મન પ્રજાના મનમાં પિતાના બંધુ, એકજ પિતાના પુત્ર, એકજ ધર્મ પાળનાર અને સાંસારિક સગાં, તેઓના વિરૂદ્ધ લડાઈ ઉડાવવાનો વિચાર કેમ ઉપન્ન થશે ? વિચાર ઉત્પન્ન થયે એટલું જ નહિ પણ તેમનો નાશ કરવા તેમના ધન, માલ, પ્રાણ અને દેશ છીનવી લેવા અને તેવા પ્રકારનું જ્ઞાન પોતાના દેશ માં ફેલાવવાને ઇશ્વરે તેમનામાં બુદ્ધિ કેમ ઉત્પન્ન કરી ? શુ જર્મન અને તેના પક્ષમાં રહેનાર અને મિત્ર રાજ્ય અને તેમના પક્ષમાં ઉડનારના ઈશ્વર જુદા જુદા છે? જે એક ઈશ્વર છે, અને તેણે જ બધાંને ઉત્પન્ન કરેલ છે અને તેની ઈરછા વિના એક સળી પણ ચાલી શકતી નથી એમ માનવામાં આવે તો તેમણે આ સ ગ્રામ, લેર્ડ લેવડ ઉનના કડે વા પ્રમાણે આ સુધરેલી દુનિયાનો નાશ થાય છે, તેનો નાશ કરવાને પરસ્પર ઉત્પન્ન કરવાની બુદ્ધિ અને પ્રજમાં કેમ ઉત્પન્ન કરી ? શુ આ લડાઈ ઈશ્વર થી થઈ છે. કે ઈરછા વિના ? તેના જાણપણામાં થઈ છે કે અજાણપણામાં? આ લડાઈ ઉભી કર વાની પ્રેરણા કરવાને ઈશ્વરને શું કારણ મળ્યું ? લડાઈમા મનુષ્ય અન્ય પ્ર એને કેવું કેવું દુ:ખ પડતું હશે અને તેમને નાશ કેવી રીતે થાય છે તેનો દયાજનક અને કમકમાટી ઉપજાવનાર ચિતાર તે જે છે તે જગ્યાએ હાજર રહી ન૪નજર જેનાર હશે તેમના (મન માં ) ધ્યાનમાં આપી શકે. આપણે રોવી લડાઈ હકીકત જાણનાર, હારજીતના ખબર મેળવનારના ધ્યાન માં એ ચિતાર આવશે જ મુકેલ છે.
લડાઈથી કેટલાક દેશ, પ્રગણુ અને આખા ગામના ગામ નાશ થઈ ગયા છે. રાજા છે અને શ્રીમંત ઘરબાર વિનાનાં અને રંક થઈ ગયાં છે. જેઓને રહેવાને માટે મેટા મેટા દેવતાઈ બંગલા હતા અને મેજ મેળવવાને માટે બગીચાઓ હતા, તેઓને રહેવાને ગુ પડી પણ રહી નથી. જેમાં હજારેની કીંમતના વસ્ત્રભુષણ પહેરતા હતા તેઓનુ સર્વસ્વ નાશ પામી ગયું છે. જેઓના એક ટકના ભેજનની કીંમત પાઉન્ડોની સંખ્યાથી અંકાની તેમને પિટપુરતી ભાખરી કે પાંઉની કટકી પણ મળવી મુશ્કેલ થઈ છે. રાજ્યકર્તાને ખાવાની વસ્તુઓ ઉપર કાયદા કરી અંકુશ મુકવાને મરાંગ પિન્ન થયો અને કઈ પણ માણસ પોતાની ભુખ પુરતું અનાજ કે ખોરાક ખાઇ શકે નહિ, પણ અમુક મયદા પુરતું જ ખાઈ શકે એ આ કુશ મુકાઈ ગયા છે. આ સ્થિતિ શું ઓછું દુ:ખ ઉત્પન્ન કરનારી
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર
છે આ સ્થિતિ શું ઇશ્વરે પેદા કરી ? જે ઈશ્વરે ઉત્પન્ન કરી હોય તે પછી ઈશ્વરના મનમાં દયાળુપણાનો ગુણ કયાં રહ્યો? જે પિતા પોતાની સતતિને આપસ આપસમાં લડાઈ ઉપન્ન કરાવી પિતે મેજ મજા મેળવે, જે પ્રજા પિતાના તાબાની પ્રજાને આપસ આપસમાં લડાઈ ઉત્પન્ન કરી તેમને અને તેમ ની મીલકતનો નાશ થવા દે અને રક્ષણ કરે નહીં, તે પિતા અને રાજા પિતાની પદવી ની લાયકાત ધરાવતા નથી એમજ ન્યાય બુદ્ધિવાળા માણસ માનશે. તે જ પ્રમાણે જે ઈશ્વર પિતે ઉત્પન્ન કરેલી સંતતિમાં અરસપરસ લડવાની બુદ્ધિ અને શક્તિ ઉપન્ન કરે, તેમને ભયંકર અને ઘાતકી રીતે નાશ થવા દે, જીવતાઓને પણ અનેક રીતે દુ:ખ થાય એવાં સાધને ઉભા કરવાની બુદ્ધિ આપે, તેનામાં ઈશ્વર વ ક્યાં રહ્યું ? જે જગકર્તા ઈશ્વર માનીયે અને આ લડાઈ ઈશ્વર ઈચ્છાથી જ ઉત્પન્ન થઈ છે, તેની મ જી વિના પ્રાણી કાંઈ પણ કરવા સમર્થ નથી એમ માનવામાં આવે તો શું આ સુધરેલી ગણાતી પ્રજા અને વિજ્ઞાનમાં આગળ વધેલા દેશો ઉપર ઈશ્વરને દ્રવ ઉત્પન્ન થયે શુ? કે તેમની ઉન્નતિ ઈશ્વરથી સહન થઈ શકી નહિ? કે તેમનામાં આપ આપસમાં નાશ કરવાની બુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરી છે? છે તેમ માનવામાં આવે તે, ઈશ્વર નિર્બળ અને દ્રષિમાં ગણાય કેમકે નિર્બળ પ્રાણી જ બળવાન છેષ કરે છે.
એક વખત એકની હાર થાય છે, બીજી વખત બી ની હાર થાય છે, એમ આપણુ જાણવામાં આવે છે. એવી રીતે હારજીતના તમાસા બાજીગર લેકની પેઠે કરાવવાથી ઈશ્વરને શું ફાયદો? શું ઈશ્વર આ તમાસો જોઈ ખુશી થાય છે ? લડાઈ પૂવે એક વખત એવો હતો કે રૂપીયન સત્તા બળવાન ગણાતી હતી. હિંદુસ્થાનને કઈ પણ રાખવાનું કારણ હોય છે તે રૂશિયા તરફ જ ગણાતું, ને તજ કારણથી સરહદ ઉપર બચા નો બેનકાબ કી તથા બયા ને વાતે લકમાં વધારો કરવા માં આ ને અને અફગાનિસ્તાનના અમીરને પિતાના પક્ષમાં કાયમ રમવાને તેને હિંદુસ્થાન ની સરકાર ૨ સીવ લાખ રૂપિયાનું સાલી પણું આપતી. તેજ રૂશીયન સત્તા હાલ કવી નર્મળ બની ગઈ છે? રૂશીયન રાજા ગરી વિના રખડતો થઈ ગયો છે! રૂશીયલ રાજાના કેટલા શહેરનો નાશ થઈ ગયો છે? અને એ રાજયમાં અંધાધુંધી ઉપન્ન થઈ છે, એ શું ઈશ્વરે બનવું? અથવા ઈશ્વરના હુકમથી બન્યું છે? એ પ્રમાણે કરવાને ઈશ્વરને શું કારણું મળ્યું? શું રૂશીયન પ્રજાને ઈધર જુદો છે? અથવા ઇશ્વરે રૂશી અને પ્રજાને નહોતી બનાવી ? જે ઈશ્વરે જ બનાવી હતી તે પછી પેદારી બનાવેલી પ્રજાનો નાશ કરે વાનું કારણ શું? ઈ-યાદિ ઈયર સ બંધ શતાઓ ઉત્પન્ન થાય છે. જે જગતના કઈશ્વર માનવામાં આવે તે પછી જુદા જુદા દેશ ની પ્રજાના જુદા જુદા
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
શું જગત કર્તા ઈશ્વર છે? ઇશ્વર હોવા જોઈએ અને જે જુદા જુદા દેશની પ્રજાના જુદા જુદા ઈશ્વર હે તે દરેક દેશના લોકમાં મનુષત્વની જે ખાસીયતો એક પ્રકારની છે, તેવી હોય નહિ, પણ જુદા જુદા પ્રકારની હોય. આ બધી વાતને પરંપરાથી ચાલતી આવેલી અંધશ્રદ્ધાથી વિચાર કરવાનો નથી પણ સમ્યકુ જ્ઞાન અને ન્યાયબુદ્ધિથી વિચાર કરવાનો છે. અંધશ્રદ્ધાને આ વિષય નથી.
આ જગતની અંદર દરેક વ્યક્તિ જુદી જુદી છે. તેઓના જીવ જુદા જુદા છે. જે બધાના જીવ જુદા જુદા ન હોય અને એકજ હોય તે એકના સુખદુઃખનો અનુભવ બીજાને થ જોઈએ, તે થતો નથી. જે જીવે સંસારથી મુકત થયેલા છે, જેમણે પિતાના આત્મામાં લાગેલાં શુભાશુમ કમને નાશ કરી પિતાના આત્માને શુદ્ધ, નિર્મળ બનાયે છે અને જેને સંસારમાં જન્મમરણ કરવાનું નથી એવાં મુક્ત જીવો સિવાય તમામ સંસારી જી જુદા જુદા છે અને તેઓ દરેકનાં કર્મ પણ જુદાં જુદાં છે. દરેક જીવ પોતે કરેલાં શુભાશુભ કર્મોનાં ફળ આ ભવમાં ભગવે છે અને ભોગવતાં બાકી રહેલાં કર્મ માટે ફરી જન્મ લે છે. જીવ સમય સમય જુના કર્મના ઉદયના ફળ વિપાક ભેગવે છે, અને તે ભેળવવામાં માધ્ય વૃત્તિથી નહિ રહેતાં રાગદ્વેશની પ્રગતિથી નવીન મને બંધ કરે છે. એણે અનંત : કાળ સંસારચક્રમાં અજ્ઞાનદશના ગે જન્મમરણ કર્યો છે અને કરે છે.
જ્યારે જીવને શુદ્ધ નિમિત્ત વેગે સમ્યક જ્ઞાન પુર્વક પિતાના આત્મસ્વરૂપનું સત્ય સ્વરૂપ સમજાય છે ત્યારે નવીન કર્મબંધ ઓછા થાય અથવા સમુળગા ન થાય એવા પ્રકારની કાળજી રાખી સદ્દવર્તનની શૈલી પર ચઢવા પ્રયન આરંભે છે અને પોતાની અને સત્તા પ્રગટ કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે અને આત્મામાં જે વિજાતીય તત્વ પુરપાપરૂપ રહેલું છે તેને નાશ કરવાને અપૂર્વ ઉદ્યમ કરી પરિણામ આત્માની શુદ્ધ સત્તા પ્રગટ કરે છે. આત્માના અનંતજ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને વીર્યગુણ પ્રગટ થવાથી જગતમાં રહેલા પદાર્થમાને તે જાણે છે અને જુવે છે. જો જગતના જીવો જુદી જુદી વ્યક્તિ સ્વરૂપ ન હોય અને તમામ જી એકજ હેય તે એક જીવે એ પ્રમાણે કરેલા પુરૂષાર્થને લાભ એકી વખતે તમામને મળે. પણ તે પ્રણાણે મળ નથી, તેથી એમ પ્રતીતિ થાય છે કે દરેક વ્યક્તિના જીવ જુદા જુદા છે.
દરેક જીવ જુદા જુદા છે તેમ તેઓના કર્મો પણ જુદા જુદા છે. દરેક જીવને પિતાના કર્મવિપાક ફળ પણ જુદા જુદા ભોગવવા પડે છે અને તે ભોગવવા માટે જન્મમરણ ધારણ કરવા પડે છે. પુનર્જન્મે છે. જીવ કપંથી મુક્ત થઈ પરમામા થઈ શકે છે, અને તે મુક્ત થવાના ઉપાય છે એટલી વાનની આપણને
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રતીતિ, ખાત્રી કે શ્રદ્ધા થાય તે જ આ વિષયમાં આપણે કંઈ પણ યથાયેગ્ય વિચારણ કરી શકીએ.
દરેક જીવના સુખદુ:ખનો કર્તા તે જીવ પિતે છે. સુખદુઃખ તે તેણે પૂર્વે સંચય કરેલા શુભાશુભ કર્મના ફળવિપાકરૂપ છે. વર્તમાનમાં આપણે દરેક વ્યક્તિ જે સુખ દુઃખને અનુભવ કરીયે છીયે, તે આપણા પિતાના જ પૂવે કરેલા શુભાશુભ કર્મના જે દલીયાં આત્માના પ્રદેશમાં લાગેલાં છે તેનું પરિણામ છે. એકે કરેલા શુભાશુભ કર્મનું પરિણામ બીજાને ભેગવવું પડતું નથી.
આપણે પિતાને ઉદ્ધાર કર, ઉન્નતિની ટેચે પહોંચવું, એને આધાર આપણ પોતાના શુભ વિચાર અને શુભ પ્રયત્ન ઉપર રહે છે. બેશક, તેમાં નિમિત્ત કારણે બીજા ઘણું રહેલાં છે. જે જે નિમિત્તે કારણે છે તે તે નિમિત્ત કારણેને સદુપયોગ કરે એ આપણા પિતાના અખત્યારમાં છે. સારા નિમિત્તો-સંજોગેછતાં પણ જે આપણે પિતાની ઉન્નતિ માટે પ્રયત્ન નહી કરીયે તે આપણે ઉદય કદાપિ થવાને નથી. આપણા આત્મામાં અનંત જ્ઞાન અને અનંત શક્તિ રહેલા છે. તે જ્ઞાન અને શક્તિને યોગ્ય ઉદ્યમથી ખીલવવા એ કેવળ આપણા પિતાના પુરૂષાર્થપર જ આધાર રાખે છે. જે આપણે પ્રમાદ કરી આપણું જીવનને
દુપયોગ નહિ કરીયે, અને વૃથા કાળ ગુમાવીશું તે પછી કદાપિ આપણે ઉદય થવાનું નથી. આવા પ્રકારની સમ્યક્ શ્રદ્ધા આપણામાં ઉત્પન્ન કરવી એ આપણું દરેકની પહેલામાં પહેલી ફરજ છે.
ઉન્નતિના ઘણા પ્રકારો છે. વ્યવહારિક, સાંસારિક, ધાર્મિક કે આત્મિક, જાતિ ઉન્નતિ કે દેશ ઉન્નતિ, ગમે તે પ્રકારની ઉક્તિની ઈચ્છા આપણામાં હોય, પણ તે દરેકમાં ઉન્નતિનું મુખ્ય તત્વ તે ઉપર બતાવેલું તેજ છે. પોતાની તિ માટે પોતે એકલાએ વિચાર અને પુરુષાર્થ કરવાનો છે. અને સમુદાયની ઉન્નતિ માટે સમુદાયે એકસંપી, એક દીથી વિચાર અને પુરૂષાર્થ કરવાનું છે. આપણે જ આપણા પ્રારબ્ધના બનાવનાર છીયે. ઈશ્વરને તેમાં કંઈ પણ સંબંધ નથી. એમ
જ્યારે માનીયે ત્યારે શું જગતમાં ઈશ્વર નથી એ પ્રશ્ન સ્વાભાવિક ઉત્પન્ન થાય છે. બેશક, ઇશ્વર તો છે. અને તે જ્ઞાની છે. તે જગતની વ્યવસ્થા પિતાનાં જ્ઞાનથી જાણે છે અને દેખે છે. તેને તે કે ઇ જીવ પિતાને કે પરાયે છે જ નહી. તે કોઈને સુખ આપતો નથી કે કોઈને દુઃખ આપતો નથી અને તે જગત બનાવવાની ઉપાધી કે ખટપટ કરતો નથી. જે સિદ્ધ પરમાત્મા છે, તેજ ઈશ્વર છે. જેઓ સિદ્ધ પરમા
ભા થયેલા છે તેમણે જે જે ઉપાયોનો ઉપગ કરે છે તેનો આપણે ઉપગ કરી, તેમના માગે ગમન. કરીયે તો આપણે પણ ઇશ્વરત્વની સ્થિતિ પરંપરા પ્રાપ્ત કરી શકીયે. આ જગત અનાદિ છે. વસ્તુમાત્રમાં ઉત્પન્ન થવાને અને
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શુ’ જગત્ કો ઇશ્વર છે ?
૨૯
નાશ થવાન, તથા પ્રવાહ સ્વરૂપે કાયમ રહેવાના સ્વભાવ છે. સ યોગ અને વિયેાગ એ તેના ધર્મ છે. કાળ, સ્ત્રભાવ, નિયતિ ( ભવિતવ્યતા ) જીવાના કર્મ અને ઉદ્યાગ એ પાંચ નિર્મિત્તથી સર્વ પદાર્થો પેાતાતાના કાર્ય કરે છે. પદાના સયેાગમાં આ પાંચજ નિમિત્ત છે. પદાર્થ માત્રમાં અનત શક્તિ રહેલી છે.
અનાદિ કાળથી જીવ અને અજીવ એ એ મુખ્ય તત્વા જગતમાં છે. આપણે બધા સંસારિ જીવા છીયે. આપણે પ્રત્યેક જુદા જુદા છીયે, એ વાત તેા પ્રત્યક્ષ પ્રમાણભૂત છે. એના માટે વિશેષ વિચારણાની જરૂર નથી. જો આપણે બધા એક હાઇચે તેા પછી આપણી દરેકની પ્રકૃતિ, સ્વભાવ,-રહેણી કરણી, વિગેરે સખ્યામધ ખાખામાં ભિન્નતા જોઇયે છીયે, તે હાવી નહી જોઇએ. બેશક, આપણા દરેકમાં ચૈતન્ય લક્ષણ છે. તે તથા જીવનું સ્વરૂપ એક પ્રકારનુ છે. આપણા દરેકના શુભાશુભ કર્મ જે પુણ્ય અને પાપ તત્ત્વના નામથી ઓળખાય છે તે જુદા જુદા છે, તેથી આપણે સુખદુ:ખના અનુભવ જુદો જુદો કરીયે છીએ, વિચાર આ ઠેકાણે જ કરવાના છે, કે આપણે જે શુભાશુભ કર્મ કરીયે છીએ તે આપણે પોતાના સ્વતંત્ર વિચારથી કરીયે છીયે કે તે ઇશ્વર કરાવે છે? આપણે જે કાંઇ કૃત્ય કરીયે છીએ તે આપણે શ્વેતાના સારાસાર વિચારથી કરતા નથી અને ઇશ્વર આપણને પ્રેરણા કરે છે તે પ્રમાણે કરીયે છીએ, તે પછી આપણે દરેકે વ્યવડારિક કે ધાર્મિક કેળવણી લઇ આપણા વિચારા અને આચાર સુધારવા જે પ્રયત્ન કરીયે છીએ તે કરવાની જરૂર રહેશે નહિ. કેમકે આપણે જે કાંઇ કરીએ છીયે તે આપણી પેાતાની ઇચ્છા કે મરજીથી કરી શકતા નથી, પણ આપણી પાસે ઇશ્વર કરાવે છે. જેમ લશ્કરમાં રહેનાર સીપાઈએ લડાઇના પ્રસંગે પેાતાની મરજીથી કંઇ પણ કરી શકે નહિં પણુ પોતાના ઉપરી-કમાન્ડરના હુકમ પ્રમાણેજ લડાઇનું કામ કરી શકે ને તેથી આખી પલટણના નાશ થવા કે મચાવ ધવે, કે યશ અપયશ મળવેા તે ઘણે ભાગે તે પલટણ કે ટુકડીના ઉપરી ઉપર આધાર રાખે છે. તે દરેક ટુકડી કે પલટણના ઉપરી જુદા જુદા હોય છે. તેમ જો આપણે સર્વે ઇશ્વરના હુકમ પ્રમાણે કરીએ છીયે એમ માનીયે તા દરેક જાત, સમુદાય, પ્રગણા કે દેશના ઇશ્વર પણ જુદા જુદા છે એમ સાબીત થાય અને તેમ ઠરે તા આખા જગતના ઇશ્વર કર્તા છે એ વાત સત્ય ઠરતી નથી. આ વિષય ઘણેાજ વાદરૂપ છે, તેમાં સત્ય શુ છે તેના વિચાર આપણે કેવી રીતે કરવા તેટલા માટેજ આ પ્રયત્ન કરેલા છે. કેાઈની પણ લાગણી દુ:ખાવવાના ઉદ્દેશ નથી. ઇશ્વર પરમાત્મા છે . પણ જગતના કર્તા છે કે નહિ ? તેની ચેાગ્ય વિચારણા કરવામાં આવશે તે આપણે આપણુ પેાતાનું સ્વરૂપ કેવા પ્રકારનુ છે તેનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકશું. અને આપણે આપણી સ્વાન્નતી માટે પરાવલ’ખી નહિ થતાં સ્વાવલાંખી થઈ શકશું.
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૨૦
શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
અમદાવાદના નગરશેઠનુ ઉપયાગી ફરમાન.
પવિત્ર તી શ્રી સિદ્ધાચળજીના રક્ષણની ખામતમાં આ શહેરના એક માહમેદન કાજી કુટુંબના વડાલેાએ આપણા પવિત્ર તીશ્રી સિદ્ધાચળજીનું મુગલ ખાદશાહ ઔર ંગઝેમના વખતમાં રક્ષણ કર્યું' તેની ખુશાલીમાં શેડ આણુંઢજી કલ્યાણુજીની કમીટીના પ્રમુખ નગરશેઠના વડીલ શાંતિદાસ શેઠ તે મુસલમાન કુટુંબને જરૂર પડે ત્યારે જૈન કામે મદદ આપવી તે માટે તેમને કરી આપેલ એક ફરમાન
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉમાં શીક્કો બાદશાહે અલી આર ગજેબ
સવત ૧૬૯૫ ના વરસે પાષ શુદ ૫ ને વાર રવિ દ્વીને તારીખ ૧૭ માહે ૨મઝાન સને ૧૦૪૯ ના હીજરીના ૪૦ કાજી ઇબાદુલ્લા વિ. કાજી અખ્ખાશેરી અત્રેની ગાદીવાળા જેંગ લી૰ નગરશેઠ શાંતીદાસ શેશકરણ જ્ઞાતે શ્રાવક વાણીયા રહેવાસી શહેર અમદાવાદનાં જત તમે શહેર અમદાવાદની મહમદનાં દીનની સરયતની ગાદીના મુખતીઆર હેાવાથી બાદશાહે અવર ગજેમ તરફથી તમારી ઉપર અમારા સીદ્ધાચળ નામના ડુંગરા ઉપરના દેરાં તથા દેવળા પાડીને નાશ કરવાના હુકમ આવેલા તે બાબતમાં તમે ઘણીજ ઇકરારથી અમારા શ્રાવકનાં મદદ કરવાને ભાટ લેાકેાનાં આઠદશ મરણ થયા. પણ હરેક રીતે માદશહુને સમજાવીને તે દેવળા તથા દહેરાં આબાદ રાખેલા છે તેન! ઇનામમાં અમેા રાજી થઇને તમેાને રૂપી લાખા આપતાં પશુ નામેાસી છે તેથી તમેાએ લીધેલા નથી એટલે આ બાદશાહી ફેંકકા દિલ્લીએથી મગાવીને લખી આપીએ છીએ કે ચારે ધર્માંની અંદર શ્રાવક વાણીયાઓના વશમાં વસે છે તે તમારા એટલે કાજી ઈબાદુલ્લાના વશના કાજીની ખનતી કેાશીશ કરીને ઘણી સારી રીતે મદદ કરવી જરૂર છે એટલે તમા૬ા વશમાંના કાછની એલાદમાં કે!ઇ પણ ગરીબ હાલતે આવી પડે જેવીરીતે બની શકે, અથવા જેવી રીતે તમે મદદ માંગા તેવી રીતે આપવાથી શ્રાવકને દીકરા ક્ તા કુળ સુત્રના શાસ્ત્રથી ફરે. આ લખાટા અમારી ૨ાજી ખુસીથી કરી આપ્યા છે, તે અમ શ્રાવક વાણીઆ જ્ઞાતીને કબુલ મંજુર છે સહી, અત્ર નીઆ અદ્દાષ્ટની સહી : પેતે. ભતુ
જૈ
For Private And Personal Use Only
તંત્ર સાંથીઢાસ રોશકરણની સહી ૬ઃ પાતે શાખ
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ઉર્દુ સીક્રે
અલી અલકાર અબદુલરહીમ
આત્માનઢમાં વિહરતા ઉચ્ચ કોટીના મનુષ્યનું જીવન કેવુ હાય છે?
ઉર્દુ શીકો
ઉર્દુ શીક્કો
અલીઅલર હમીઢ બાદશાહુ અલીકદર એર ગજેમ હીજરી ૧૧૧૮ અસલ ઉપરથી નકલ
રજુ કરનાર ઇમદુલ્લા કાજીના વશો
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉર્દુ શીશ્નો
કાઝી મહમદભાઈ નનુભાઈ કાઝી કરીમભાઇ રહેમાનભાઇ
For Private And Personal Use Only
હજરત સુલમાત ક્મ્મા
आत्मानंदमां विहरता उच्च कोटिना मनुष्यनुं जीवन केवुं होय छे ?
( ઉદ્ધવજી સદેશો કહેજો શ્યામને—એ રાહુ. ) આત્માનઃ તણી શી મિ ઊછળે, જ્યારે મીઠી નિદ્રા લેતુ વિશ્વ જે; સુખદુ:ખ જીવન મરણતણી જે ભાવના; જેથી જાગે અંતર જેનુ સદૈવ જો—આત્મા વીણાના ૐકારસમા એ નાદ છે, સંગીત જેમાં હૃદયસુરા લય થાય જો; એ કાર તણા ધ્વનિએ પ્રકટી રહે, ચિત્તવૃત્તિમાં અમીરસ શું... ઉભરાય —આત્મા૦ ૨ ક્ષણક્ષણમાં જે સત્ત્વ જગતનું ચુસતા, રાગદ્વેષ રૂપી મે દૈત્ય કરાલ જો;
૨૧૭
૧
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
બલ તેનું નિઃસર્વ કરી સંગ્રામમાં, અદ્દભુત રોગ વિષે વહેતો શુભ કાલ જે–આત્મા. ૩ જીવનની શુભ પુણ્યક્ષ પ્રકટાવતી, નિર્મલ શાંતિ સરેવર લહરી જન્ય જે; શુદ્ધ ચેતના સ્મરણપથે જેને થઈ, જન્માક્તરની વિમયમૂર્તિ ધન્ય –આત્મા. ૪ ક્ષણજીવીસતુષાર ઉષાને ઢાંકતી, તૃષ્ણ તેમજ આવરતી જીવ તેજ જે; અનુભવજ્ઞાન પ્રવા ઉદયાચળ આવતાં, અળપાતી એ દેહબુદ્ધિમાં હેજ જે-આત્મા ૫ ઝગમગતી સંધ્યા જેમ ક્ષણક્ષણમાં સરે, અંધારી રજનીમાં તેમ વિલાય જે જીવનતિ જન્મમૃત્યુ પર્યાયમાં, જ્ઞાનદૃષ્ટિથી -ગવંs કળાય જે-આત્મા ૬ જેમ પલકમાં ચંદ્ર ઉદય પામ્યા પછી, રાત્રિની નિદ્રા–અંધારું જાય જે; પૂર્વપરિચિત સંસ્કારો અજ્ઞાનના, દૂર દૂર સદ્દજ્ઞાનરહિમથી થાય જે–આત્મા. ૭ વિવેનું ઐશ્વર્ય! તું સર્વ છે, પૂર્ણ છે, સકલ દીનતાનું છે મહા અવસાન જે, પરમાત્મા શ્રી વીરતણું પગલે હવે, સંચરવું સામર્થ્યવડે શિવસ્થાન –આત્મા૮
ર
-
ફતહચંદ ઝવેરભાઈ.
વર્તમાન સમાચાર. શ્રી આત્માનંદ જૈન વિદ્યાલય ખુલ્લું મુકાયું. જૈનાચાર્યશ્રી આત્મારામજી મહારાજના પ્રશિષ્ય મુનિ મહારાજશ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજના પ્રયાસથી ગડવાડ-મારવાડ ઉદ્ધારક જે કાર્ય શરૂ થએલ છે અને જેમાં પ્રથમથી સાદડીના શ્રી સંઘે ઉત્સાહભર્યો ભાગ લીધેલ જે કેન્ફરન્સના પ્રસંગે અનુભવ થઈ
૧ શક્તિ વગરનું. ૨ વિસ્મય પમાડે તેવું શુદ્ધ ચેતનાદર્શન. ૩ ચેડા કાળ રહેનારી. ૪ ઝાકળ. ૫ પ્રાતઃકાળને સમય વિશેષ. ૬ તરત. ૭ મળે. ૮ સમ્યગજ્ઞાનના કિરણોથી. હું છેલ્લું વિનાશસ્થાન–અમાને સંપૂર્ણ ઉત્કર્ષ થતાં સર્વ દીનતાને વિનાશ થાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
ગ્રંથાવલોકન.
ચુક છે, પરંતુ પાછળથી સાદડીના શ્રી સંઘને જોઈએ તેવો ઉત્સાહ નજરે ન આવવાથી મહારાજશ્રીએ પિતે કોન્ફરન્સના મંડપમાં બોલાએલ બોલને માન આપી પંજાબના વિહારની ઈચ્છા કરી, સાદડીથી સીધા મુડારા ગામ થઈ ખુડાલા ગામ પધાર્યા. દરમીઆ ગામવાળાને ખબર પડતાં મહારાજને પ્રાથના કરી વિહાર અટકાવી, કઈ કારણ પ્રસંગથી સે સલી તીર્થ જે બાલીથી દોઢેક ગાઉ છે ત્યાં ગૌડવાડ મહાજન એકઠું મળ્યું હતું તેને ખબર આપતાં ત્યાંના પચે નિર્ણય કર્યો કે ગમે તે ભોગે પશું આ કાર્ય અવશ્ય કરવું, ને મહા સુદી તેરશનું મુહૂર્તો ફાલના સ્ટેશનની ધર્મશાળામાં સાચવવું. આ નિશ્ચય મહારાજશ્રી ને જણાવી ખુડાલા ગામથી ગોડવાડનાં ગામોમાં આમંત્રણ પત્રિકા મોકલી આપવામાં આવી છે. આ શુભ કાર્યો ભાંગી પડતુ પાછું પગભર ઉભું કરવાવાળા સજજનોને ધન્યવાદ ઘટે છે. ખાસ કરી પ્રારંભમાં જેમ સાદડીના શ્રી સંઘે ભાગ લીધો હતો તેમ આ વખતે બાલી અને ખંડાલાના શ્રી સંઘે ભાગ લીધો છે. માટે એમને પણ ધન્યવાદ આપ યોગ્ય છે. આવનાર સદ્દગૃહસ્થોની આગતા-સ્વાગતાને માટે ખુડાલાના શ્રી સંઘે માથે લીધેલ છે.
હાલમાં અમારા જાણવામાં આવ્યું છે કે ઉક્ત જૈન વિદ્યાલય ખુલ્લું મુકવામાં આવ્યું છે. જેથી અમે અમારો આનંદ જહેર કરીયે છીયે,
ઇનામ આપવાનો મેળાવડો, - શ્રી રાજનગર જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક ધાર્મિક પરિક્ષાની સંસ્થાએ ભાદરવા માસમાં લીધેલ પરીક્ષાને ઈનામને મેળાવડો આ સંસ્થા તરફથી તા ૧-૫-૨૦ ના રોજ આચાર્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરિજી મહારાજની હાજરીમાં કરવામાં આવ્યો હતો. પ્રથમ ગત વર્ષને રીપોર્ટ વાંચી સંભળાવ્યા બાદ, પાસ થયેલ વિદ્યાર્થીઓને તથા કન્યાઓને ઇનામ તથા સર્ટીફીકેટ આપવામાં આવ્યા હતા. ત્યારબાદ ઉક્ત આચાર્ય મહારાજના ઉપદેશથી કેટલાક સદગૃહસ્થોએ આવતી સાલની પરીક્ષામાં પાસ થનાર વિદ્યાર્થી તથા કન્યાઓને ઇનામ આપવા માટે જીડી જુદી રકમ આપવા ઈચછા જણાવી હતી. ત્યારબાદ મેળાવડ વિસર્જન થયો હતે.
ગ્રંથાવલોકન,
પારસમણું યાને હૃદયતેજ.” મુંબઈના જાણીતા દૈનીક પત્ર સાથે લગભગ વીસ વર્ષથી સંબંધ ધરાવનાર જાણીતા લેખક ઝવેરી સાકરચંદ માણેકચંદ ઘડીયાળી તરફથી તૈયાર થયેલું સુંદર બા... હીંગ અને છપાઈવાળું “પારસ પણ યાને હદયતેજ” નામનું પુસ્તક અમને અવલેનાથે મળ્યું છે જે અમે આભાર સાથે સાાકારીએ છીએ.
એ પુસ્તકનું અવલોકન અમે સાવંત કર્યું છે અને તેથી અમને કહેવાને જરાપણું સંશય નથી થતો કે આવા પુસ્તકો ગુજરાતી ભાષાના ગૌરવ રૂપ છે અને એવા બીજા અનેક પુસ્તકો જે હીંદની દરેક ભાષામાં પ્રગટ થાય તો તે છવા યોગ્ય છે. પારસમણ યાને હ જ એવા નામથી લેખક પિતાના પુસ્તકને ઓળખાવે છે તે યોગ્ય જ છે અને જેઓને પોતાના ઉપર, બીજાએ ઉપર, દુની આ ઉપર અને બ્રહ્માંડ ઉપર કાબુ મેળવવા હોય તેઓ જે આ પુસ્તક વાંચશતો તેઓને ધશે લાલ થયા વગરજ નહિ રહે.
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૦
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ.
"The first study of mankind is man એ વાકય જાણીતા કવિરત્ન પોપ ( Pop ) લખી ગયા છે. એ વાકયને કર્તાએ આખા પુસ્તકમાં લંબાણુથી ઘટાવી મનુષ્ય પોતાનામનારાજ્ય ઉપર જય કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરી શકે તે સરળ ભાષમાં સારી રીતે દર્શાવ્યુ છે અને તે વાંચી પેાતાના ઉપર તેમજ દુનિયાના દરેક પદાર્થ ઉપર જય મેળવવા શું કરવું જોએ તે દરેક જણ શીખશે તેા પોતાના મન ઉપર, દર્દી ઉપર, ઇચ્છાઓ ઉપર અને દરેક ચીજ ઉપર જીત મેળવવાના માર્ગ તેને આ પુસ્તક વાંચવાથી મળ્યા વગર્ હિંદુ રહે.
પુસ્તક અંતરના પ્રેમ સાથે અર્પણ કરતાં જે પુસ્તકના ઉદ્ઘાત જાણીતા વિચારક અને .. ના અધિપતિ મી, વાડીલાલ મેાતીલાલ શાહે
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
39
""
કર્તાએ પેાતાના દેશ બાંધવાને પોતાનું વિચારે જણાવ્યા છે મનન કરવા ચાગ્ય છે. લેખક “ જૈન હિતેચ્છુ ” અને “ જૈન સમાચાર લખેલ છે, જે પણ ખાસ ધ્યાન ખેંચનારી છે. તેઓ જણાવે છે કે આ પુસ્તકમાં આશાવાદ ઉપયાગી હીપ્નોટીઝમ સ્થળે સ્થળે દટોગેચર થાય છે અને તે કારણથી આવા પુસ્તકા સમાજને આશીર્વાંદ રૂપ થઇ પડે એમાં શક નથી, આ પુસ્તકનું નામ પારસમણી છે કે જે Will (ઇચ્છા શકિત) માટે મૂકાયેલા શબ્દ છે. માણુસની બુદ્ધિને ચ્છા શકિતને સ્પર્શ થતાંજ શકિત ઉત્પન્ન થાય છે-પ્રકટી નીકળે છે અને કિત સઘળા વિનયનું, સઘળા આનંદનું, સઘળા જ્ઞાનનું, મૂળ છે. ઉભરાઈ જતી રાતિજ મનુષ્યને ખરા અર્થમાં ઉદાર ચિરત બનાવી શકે. ઉભરાઇ જતી શકિતજ દુઃખ અને સંકટાને પેાતાના પ્રતિનું સાધન બનાવી શકે. ઉભરાઇ જતી શકિતને લક્ષ્મી આદિ જે ચીને માસની “તને નિમય બનાવે છે તેજ ચીજને એક રમકડા કે હથીયાર તરીકે વાપરી તેમાંથી પોતાની આનંદ મેળવવા સાથે પેાતાને વધુ શક્તિમાન બનાવવાની કળા આપી શકે. બધા સવાલ કિતને છે અને શકિતનું ઘર “ Jill ( પૃચ્છા ખળ ) છે, Will ને જગાડી તે શતિ અવશ્ય પેદા થવાની. પછી એ શકિતને વધુ ખીલવવા માટે શારીરિક શ્રમ, માનિગ્રહુ માન આદિ સાધના ના ઉપયાગ કરી શકાય.
એ શકિત ખીલવવી તેને લેખક સ્વરાજય કહેવા માગે છે જેના માર્ગ પુસ્તકને પાને પાને દર્શાવવામાં આવ્યો છે જે વાંચવ અને તેના અભ્યાસ કરવા અમે દરેકને ભલામણ કરીએ છીએ. પારસમણી યાને હ્રદયતેજ--—કિમત રૂપિયા એ–કર્તા અને પ્રકાશક ઝવેરી સાકરચંદ માણેકચ૬ ઘડીયાળી પારસી ગલી મીરઝાસ્ટ્રીટ—મુંબઇ ન.. ૩
For Private And Personal Use Only
TREET 985413
મુનિરાજ શ્રી રત્નવિજયજીના સ્વર્ગવાસ— ન્યાયાંભાનિધિ શ્રીમદ્ વિજયાનંદ સુરીશ્વરના પ્રશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી લબ્ધિવિજયજીના સુશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી રત્નવિજયજી શ્રી સુરતથી શ્રી શત્રુ ંજય તીની યાત્રા માટે નીકળેલા શ્રી સંધ સાથે ભરૂચ આવતાં માત્ર ટુંક મુદતની તાવની બીમારીમાં પાંત્રીશ વર્ષની ઉમરે આ માસની શુદ ૮ શુક્રવારના રાજ સાંજના પાંચવાગે સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. ઉકત મહાત્મા સ્વભાવે શાંત સરલ અને ચારિત્ર પાત્ર મુનિ હતા. પાટણ તેઓશ્રીની જન્મ ભૂમિ હતુ, સાળ વર્ષે દીક્ષાપર્યાંય પાળો અંતઃ સમયે પવિત્ર સિદ્ધગીરીની ભાવના ભાવતાં કાળ ધર્મ પામ્યા છે, જેને માટે એક મુનિ રત્નની ખોટ પડી છે. અમે અમારી દિલગીરી જાહેર કરીએ છીએ. તેમના પવિત્ર આત્માને પરમ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પ્રાથના કરીએ છીએ.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
અમારી સભાનું જ્ઞાને
૧ સુમુખ
મિત્ર ચતુષ્ક કથા. શા.
ઉત્તમય દ હીરજી પ્રભાસ પાટણવાળા તરફથી. હું ચૈત્યવંદન મહાભાષ્ય. ૩ જૈન મેઘદૂત સટીક. ૪ જૈન ઐતિહાસિક ગૂજર રાસ સંગ્રહ, ૫ પ્રાચીન જૈનલેખસ ંગ્રહ દ્વિતીય ભાગ. - અંતગદશાંગ સૂત્ર સટીક ભરૂચ નિવાસી અદ્વૈત ઉજમ॰હેન તથા હરકારšન તરફથી. ૭ શ્રી કલ્પસૂત્ર-કીર્ણાવળી શેડ દોલતરામ વેણીચંદના પુત્રરત્ન સ્વરૂપચંદભાઇ તથા તેમનાં ધર્મ પત્નિ બાઇ ચુનીબાઇની દ્રશ્ય સહાયથી. ૮ શ્રી ઉપાસકદશાંગ સૂત્ર બુહારીવાળા શેડ પી ́બરદાસ પન્નાજી.
૯ સિદ્ધપ્રાભૂત સટી.
૧૦ ષસ્થાનક સટીક.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દ્ધાર ખાતું.
૧૧ વિજ્ઞપ્તિ સ‘ગ્રહુ.
૧૨ સસ્તારક પ્રકી ક સટીક ૧૩ શ્રાવકધમ વિધિ પ્રકરણ સટીક. ૧૪ વિજયચ’દ્રુ કેવળી‘ચિત્ર પ્રાકૃત. ૧૫ વિજયદેવસૂરિ માહાત્મ્ય ૧૬ જૈન ગ્રંથ પ્રસ્તિત સ ંગ્રહ. ૧૭ લિ’ગાનુયાસ 1 સ્વેદજ્ઞ (ટીકા સાથે) ૧૮ ધાતુ પારાયણ.
૧૯ શ્રી નંદીસૂત્ર-શ્રી હરિભદ્રસૂરિ કૃત ટીકા સાથે ડારીવાળા શેડ માતીચંદ સરચંદ તરફથી.
૨૦ શ્રી અનુત્તરાવવાઇશા, કચરાભાખ નેમચંદ ખંભાતવાળા તરથી. ૨૧ ગુણમાળા ( ભાષાંતર ) શેઠ દુલભજી દેવાજી રે. કરચલીયા-નવસારી.
શ્રીમાન ઉપાધ્યાયજી યીવિજયજી મહારાજ કૃત
શ્રી અધ્યાત્મ સતપરિક્ષા ગ્રંથ.
For Private And Personal Use Only
( મૂળ સાથે ભાષાંતર )
સતરમાં સૈકામાં કે જ્યારે જૈન દર્શનની અંદર પડેલ ભિન્ન ભિન્ન શાખામાં ધમ સબંધી અનેક વિવાદો ચાલતા હતા, તે દરમ્યાન બાળ જીવોને સત્ય શું ? અને શુદ્ધ તા શેમાં છે? તે શાવવાની મુશ્કેલી જણાતાં તેવા થવાના ઉપકાર કરવા નિમિતે જ આ અધ્યાત્મિક ગ્રંથની ફક્ત મહાત્માએ રચના કરી છે. ગ્રંથની શરૂઆતમાં અઘ્યાત્મ કાને કહેવું તેતી વ્યાખ્યા સાથે નામ સ્થાપના દ્રવ્ય અને ભાવ; એ ચારમાં મેાક્ષના કારણુ એવા ભાવઅધ્યાત્મ વિષે વિવેચન કરી તેની અંદર જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રની ઉચ્ચ ઘટના કેવી રીતે થઇ શકે, તે માટે મહાત્મા ગ્રંથકાર મહારાજે યુક્તિપૂર્વક બતાવ્યું છે, તે સાથે અધ્યાત્મની સિદ્ધિ કયારે થઇ શકે તેને અ ંગે
શા સમાધાન પૂર્વક અન્ય ગ્રંથેાના પ્રમાણુ આપી પુરવાર કરી બતાવ્યુ છે. ત્યારબાદ જેમના અતના વિચાર કર્ત્તવ્ય છે તેવા નામ-અધ્યાત્મી કે જે શુદ્ધ અધ્યાત્મથી તેમની હકીકત કેળ જુદી અને વિરાધી છે અને શુદ્ધ ભાવઅધ્યાત્મ જ મેાક્ષનું કારણ છે, તેનું સ્ફુટ વિવેચન ગ્રંથતો શ્રીમાને અસરકારઢ રીતે બતાવ્યું છે. અધ્યાત્મના ખપી અને રસીકને આ અપૂર્વ ગ્રંથ ખાસ પાન પાદન કરવા જેવો છે. કિંમત રૂ. ૦-૮–૦ પાસ્ટેજ જુદું. અમારી પાસેથી મળશે..
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir વેપારી શ્રીમંત | Kરૂ, મોતી, ગીની, ચાંદી, હુંડી, અને શેરના વેપારમાં, અનેકાના ભેગે સટ્ટા રૂપી કમાઈથી જેઓ શ્રીમંતાઈ અને અશ્વ પ્રાપ્ત કરે છે, તેઓ પણ ખરા વિજયી નથી ગણાતા. દ્રવ્ય કે સારી કમાઈથી મનુષ્ય શ્રીમંત ગણાય છે અને માન મેળવી શકે છે. એ ખરું છે, પણ તેમાં જ નિષ્ફળતાના અંશે ઘણીવાર હોય છે. ધનના ધણી થવાથી વિજ્ય ગાનારાઓમાંના ઘણાઓ તેજ કારણથી અનેક દુfણના પણ ધણું થઈ બેસે છે, તેમનાં મન અનેક કુત અને દુષ્ટ વાંચ્છનાઓથી ભરપૂર બની ચુક્યાં હોય છે, તેમની નીતિ નાશ પામી ચુકી હોય છે, તેમનાં મનનું સમતોલપણું તેઓ પિ ચૂક્યા હોય છે, તેમનાં શરીરો નિર્બળ બની ચુકયાં હોય છે, તેમનામાંના અનેકને ઘેલછા પણ લાગુ પડી ચુકી હોય છે, અને ઘણીવાર અતિ દુષ્ટ અને જાલમ રોગના તેઓ ભેગી થઈ પડ્યા હોય છે; તેમને પળની શાંતિ હતી નથી, શાંત વગરનું મન સ્વાદ વગરનાં ભોજન સમાન છે, તેમના સાંસારિક સુખ આકાશપુષ્પવત હોય છે; તેઓ તત્વજ્ઞાન અને આમિક ફિલેસેીિમાં સમજતા નથી, તેમને સદજ્ઞાનની વાતને વિચારવાને અવકાશ રહેતો નથી.” ઉત્તમ ચારિત્રય વગર લક્ષ્મી પતિ થવામાં ખરેખર વિજય નથી, અને તે કારણે ગામ, મુલકો, ખેતર, પશુઓ, રેલ્વેએ, ખાણે અને વ્યાપાર વ્યવહારના માલીક થવામાંજ ખરેખર વિજય થયો છે એમ માની શકાય એમ નથી. ધનના લેભમાં કે ખાનના મદમાં તણાયા વગર પણ કેટલાક વિજ્યી થયા છે, અને તેવાજ ઘખલાઓ અભ્યાસીઓ માટે આદર્શ રૂપ છે. એક પણ પળ પૈસા મેળવવામાં નિષ્ફળ ગુમાવ્યા વગર અબજો પતિ થનારાઓ, રાજવહારી તેમજ ધાર્મિક બાબતમાં મેટી નામના કાઢનારાઓ અને દરેક ઠેકાણે પૂજાતા મનુષ્યનું ખાનગી જીવન જે અવલેહવામાં આવે તો તેમને વિજયી ગણવાની જે ભૂલ થાય છે તે થાય નહિ. તેઓની તંદુરસ્તી તૂટી પડી હોય છે, અને પૈસે મેળવવા જતાં તેઓએ જીવનને આનંદ ગુમાવ્યું હોય છે. મનની કે આત્માની કેળવણીના ભાગે, તેમજ પિતાના પત્ની, પુત્ર કે સગા સંબંધીઓના સાચા પ્રેમના હાવા વિનાનું તેઓનું જીવન દોડધામવાળું જ હોય છે. તેઓ અનેક મેળાવડાઓ, નાટક, સિનેમાઓ કે એવાં બાહ્ય આનંદી દેખાતાં કામમાં આગેવાની લેતા જણાય છે, છતાં તેઓ પોતાના કુટુંબીઓ, સ. ગાંઓ, મિત્ર કે બંધુઓનાં દુઃખો તરફ ઝખીને જવાની ફુરસદે ધરાવતા નથી. તેઓ કેવળ જાહેર પ્રજાના માન અને બાહ્ય આડંબર ઉપરજ જીવે છે, એટલું જ નહિ પણ તેઓ મદમાં માતેલા બન્યા છતાં પણ ખરા સુખી કે વિજયી હતા નથી, એ તેમના પરિચયમાં આવતા ઘણાએ જોઈ શકે છે. ઉપરની બીના ખરી છતાં, અને ધન મેળવનારામાંના ઘણાક દુનિઆને ભારરૂપ હોવા છતાં એ ઉપલા કારણોથી ધન ધિકકારવા યોગ્ય છે તે પ્રાપ્ત કરવામાં પાપ છે એમ નથી માની લેવાનું. કેવળ શ્રીમંતાઇકે ગરીબાઈથી મા સના વિજયનું માપ થઈ શકે એમ નથી. " વીસમી સદી For Private And Personal Use Only