Book Title: Anuyogdwar Sutra ma Nikshepa
Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005690/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zatruIthAlAlUdAyI viloNI :saMkalana H pU.sva.A. bha. zrI.vi. amaragupta sU.ma.sA.nA ziSya pU.A.zrI.vi. candragupta su.ma. :prakAzana : zrI anekAnta prakAzana jaina rIlIjIyasa TrasTa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyogadvAra sUtramAM nipA : saMkalana : pU.sva.A.bha.zrI.vi. amaragupta su.ma.sA.nA ziSya pU.A.zrI.vi. candragupta sU.ma. : Arthika sahakAra : razmikAnta bAbulAla zAha 202, divyadarzana, brAhmaNasabhAlena, malADa (vesTa), muMbaI-400064. : prakAzana : zrI anekAnta prakAzana jaina rIlIjIyasa TrasTa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyogadvAra sUtramAM nikSepa prathama AvRtti 1000 nakala vi.saM. 2018 ma.su. 5 : prAptisthAna : mukuMdabhAI Ara. zAha vijayakara kAMtilAla jhaverI 5, navaratna phleTsa premavardhaka phaleTsa navA vikAsagRha mArga navA vikAsagRha mArga-pAlaDI pAlaDI- amadAvAda-7 amadAvAda- 380007 jatInabhAi hemacaMda zAha 'komala' chAparIyA zerI: mahIdharapurA surata - 395003 rajanIkAMta epha. vorA 655, sAcApIra sTrITa, puNe kaeNmpa, puNe - 411001. zA. sUryakAnta caturalAla mu. po. murabADa (ji. ThANe) : Arthika sahakAra : razmikAnta bAbulAla zAha , 202, divyadarzana, brAhmaNasabhAlena, (vesTa), muMbaI-400064. : mudraNa vyavasthA : kumAra - bI. caMdAvADI, bIje mALe, sI.pI. TaMka roDa, muMbaI 400004. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anantopakArI zrI tIrthaMkaraparamAtmAe prarUpelA samasta jIvAjIvAdi padArthone samagra svarUpe ane prakAro vaDe samajavA mATe nAmAdi nikSepAne varNavyA che. jJAnAvaraNIyAdi karmanA kSayopazavizeSe prApta thayelI pratibhAnA sAmarthyathI samartha zAstrakAra paramarSioe anekAneka nikSepAne jaNAvIne te te zAstronI paramatAraka racanA vaDe ApaNane tattva samajAvavAno khUba ja utkaTa koTino prayAsa karyo che. paraMtu Aje mArganA jJAtA banavAnA badale ApaNe mArgamAM aTavAtA hoIe evuM moTA bhAge lAgyA kare che. AvA saMyogomAM e anekAneka nikSepAne kadAca nA samajI zakAya to ya sarvavyApaka nAma, sthApanA, dravya ane bhAva : A cAra nikSepAne zAstrIya paribhASAe samajI levAnuM Avazyaka hovAthI e aMge ahIM thoDo prayatna karyo che. koI paNa padArthanuM varNAvalI svarUpa nAma ane te nAmanI koI paNa sacetana ke acetana evI tenA arthathI zUnya vastu : e te te padArthano nAma nikSepo che. bhAvAtmaka vastune uddezIne alpa kALa mATe athavA to kAyama mATe kASTha, pASANa, pustaka, citra vageremAM athavA akSa vageremAM AkAra sAthe ke AkAra vinA je sthApanA karAya che athavA to anAdikALathI hoya che, te sthApanA nikSepo che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvAtmaka vastunuM pUrvanuM kAraNa hoya athavA to bhaviSyamAM kAraNa banavAnuM hoya te dravya che. e dravyanikSepo sacetana zarIrasvarUpa athavA to acetana zarIrAdisvarUpa paNa hoya che. vastunI bhAvarahita avasthA, kArya pratyenI asAdhatA, aprazasta (saMsAravardhaka) pariNAmitA vagereno vicAra karIne paNa dravyanikSepAnuM varNana karAya che. , vastunA tAttvika svarUpane laIne bhAvanikSepAnuM varNana thAya che. vada (ghaDo) : A pramANenuM nAma tema ja pada nAmanI koI mANasa vagere vastu nAma che. kASTha vageremAM kotarelo, dorelo ke Alekhelo evo je ghaTano AkAra che athavA to koI paNa akSa vagerene ghaTarUpe kalpelA hoya te badhA sthApanAvaTa che. ghaDAnA ThIkarA, jemAMthI ghaDo thavAno che te mATI, potAnA jalAdi dhAraNa karavA svarUpa kArya karavA mATe anupayogI evo ghaDo, pada zabdanA arthanA upayogathI rahita evo vada zabdanA arthano jJAtA tema ja bhaviSyamAM pada zabdanA arthano jJAtA bananAra ane ghaTa zabdano artha jeNe jANI laIne bIjAne jaNAvyo vagere hoya tenuM mRtAvasthAnuM zarIra : A badhA dravyapada che. pANI vagerethI bharelo ghaDo, ghaTa zabdanA arthano jJAtA tenA upayogamAM vartato hoya, tene samajAvavAnI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyAmAM upayogavALo hoya te badhA bhAvaghaTa che. A rIte yathAsaMbhava vastumAtranA nAmAdi cAra nikSepAno vicAra karI zakAya che. sthUladaSTie karelI A vicAraNA zAstrIya rIte thoDI vistArathI A pustikAmAM karI che. AthI samajI zakAze ke dravya ane sthApanA : A be nikSepAmAM ghaNo pharaka che. gurunI sthApanA ane guruno dravyanikSepo e bannene eka mAnavAnuM ucita nathI. mRta ane jIvita avasthAnA kAraNe sthApanAnikSepomAM koI pharaka paDato nathI. sthApanA kyAre karavI, konI karavI ane zA mATe karavI-e jaNAvavA mATe ahIM sthApanAnikSepAnuM varNana karAyuM nathI. anyatra paNa e rIte karAyuM nathI. sthApanAnuM svarUpa jaNAvavA mATenuM nirUpaNa sthApanAnA vidhAna mATe che'-e kahevuM yuktisaMgata nathI...ItyAdino khyAla Ave e mATeno A eka prayAsa che. nAma ane tenA arthathI rahita te nAmavALI vastu : A banne nAmanikSepA che. AkAravALI athavA AkAra vinAnI, alpakAlIna athavA yAvadarthakAlIna sthApanA aneka prakAranI che. Agamane AzrayIne ane noAgamane AzrayIne dravyanikSepo mukhyapaNe be prakArano che. noAgamane AzrayIne dravyanikSepAnA mukhya traNa prakAra che. jJazarIra, bhavya zarIra ane te baMnnethI vyatirikta-jJazarIra bhavyazarIravyatirikta dravyanikSepAnA vakatAnI vivakSA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mujaba aneka prakAro che. te te graMthamAM tenA nirUpaNanA avasare te varNavelA che. dravyanipAno vicAra karatI vakhate bhAvanI kAraNatA ane upayoganA abhAvane moTA bhAge lakSyamAM levAya che. bhAvanuM svarUpa pratIta che. Agama ane no-Agamane AzrayIne upayoganI pradhAnatAthI tenI vicAraNA karAya che. no-Agamane AzrayIne bhAvanikSepAnA paNa aneka prakAro che, je te te graMthamAM tenA nirUpaNanA avasare darzAvyA che. A viSayane anulakSIne thoDI vistArathI zAstrIya rIte ahIM vicAraNA karI che. enA vAMcana ane mananathI mumukSu AtmAo nAmAdi nikSepAno yogya rIte nikSepa kare ane potAnI bhAvamumukSu avasthAnI sAdhanA dvArA potAnI dravyasiddhAvasthAne bhAvasiddhAvasthAmAM pariNamAve evI AzA sAthe viramuM chuM. -A.vi. candragumasUri navasArI mA.va.12, 2018 tA. 10-1-2002 guruvAra Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyogadvArasUtramAM nikSepA jattha ya jaM jANejA nikkhevaM nikkhive niravasesaM / jatthavia na jANejA caukkagaM nikkhive tattha // 1 // zrI anuyogadvArasUtramAM sUtra 7 pachInI A gAthAthI pharamAvyuM che ke-jIvAdi vastuomAM jyAM nAma, sthApanA, dravya, bhAva, kSetra, bhava ane kALa vagere jeTalA nikSepA jANavAmAM Ave tyAM teTalA badhA ja nikSepA jaNAvavA. paraMtu jyAM e badhA nikSepA jANavAmAM na Ave tyAM paNa nAma, sthApanA, dravya ane bhAva : A cAra nikSepA to jaNAvavA ja. kAraNa ke vastumAtranA e cAra nikSepA to hoya che ja. evI koI vastu nathI ke jenA nAma, sthApanA, dravya ane bhAva: A cAra nikSepa na hoya. jeTalA saMbhavI zake te rIte nAma, dravya ane sthApanAdi dvArA te te jIvAdibhedo-prakAronuM je nirUpaNa karAya che, tene nikSepa kahevAya che. "vastunA lakSaNa(svarUpa) ane prakArane AzrayIne vistArathI jIvAdi vastunuM je nirUpaNa karAya che, tene vastuno nyAsa eTale ke vastuno nikSepa kahevAya che.'-A . pramANe tattvArthasUtranA bhASyamAM (sU. 1-5) jaNAvyuM che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e nikSepAthI vastunuM vistArathI jJAna thAya che. ghaTaM zRNomi; citre'smin ayaM ghaTaH; atra ghaTa utpadyate ane napU yara-ahIM badhA prayogomAM pada zabdano prayoga che, zabda eka ja che, paraMtu tenAthI pratIyamAna artha eka ja nathI. "rapadane sAMbhaLuM chuM.' ahIM ghaTa zabda nAmaghaTane samajAve che. A citramAM A ghaTa che.' ahIM vaTa zabdathI sthApanAvaTa pratIta thAya che. ahIM ghaTa utpanna thAya che. ahIM ghaTa zabdano artha dravyaghaTa che ane A pANIthI bharelo ghaDo che. ahIM vaTa zabdathI bhAvaghaTa jaNAvAya che. AthI samajI levuM joIe ke eka pada zabda; nAma, sthApanA, dravya ane bhAva: A cAra prakAranA ghaTane jaNAve che. A rIte dareka zabdanA nAmAdi cAra nikSepe cAra artha samajI levA. upara jaNAvyA mujaba cAra nikSepA sAmAnyathI suprasiddha che. zAstrIya rIte e aMge ahIM thoDI vicAraNA karI levAnuM atyAre Avazyaka banyuM che. zrI anuyogadvAra vagere sUtramAM varNavelA e cAra nikSepAnuM svarUpa samajI levAthI vartamAnamAM cAlI rahelI nikSepAnI vAto keTalI yuktAyukta che : teno spaSTa khyAla Avaze. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma : ''yad vastuno'miyAna sthitamanyArthe tartha - nirapekSam / paryAyAnabhidheyaJca nAma yAdRcchikaJca tathA" - "vastunuM je nAma che; tene 'nAma' nikSepo kahevAya che. je nAma potAnA arthane choDIne bIjA arthane jaNAve che, potAnA (tenA)arthane jaNAvatuM nathI ane e nAmathI jaNAto artha paryAyavAcaka nAmathI vAcya hoto nathI te artha paNa 'nAma' nikSepo che. tema ja koIe paNa potAnI IcchAthI tevA prakAranI vyutpattithI rahita je nAma rAkhyuM hoya te paNa nAma che.''-A pramANe sAmAnyathI upara jaNAvelI gAthAno artha che. enA paramArthane samajAvatAM zrI anuyogadvArasUtranA AThamA sUtranI TIkAmAM TIkAkAra paramarSie jaNAvyuM che ke- . Indra vagere vastunuM 'ndra' ItyAdi svarUpa je varSAvalImAtra(phandra A be varNasvarUpa)svarUpa nAma che tene nAmanikSepo kahevAya che. AthI samajI zakAze ke koI paNa vastunuM potAnuM je nAma che tene nAmanikSepo kahevAya che. vastunuM nAma, vastuno nAmanikSepo che arthAr vastunuM nAma nAmavastu che. A pramANe gAthAmAMnA 'yat vastunoDavidhAnam' A padothI eka rIte nAmanikSepAnuM varNana karIne, Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sthitamanyArthe tathanirapekSa paryAyAnabhidheyA' A padothI bIjI rIte nAmanikSepAnuM varNana karAya che. kahevAno Azaya e che ke saudharmAdi IndronuM phandra AvuM je nAma che te 'nAma-Indra' che; te jaNAvIne have nAmanikSepAno bIjA prakAre vicAra karAya che. govALiyAnA koI eka chokarAnuM enA pAlake je phandra A pramANe nAma rAkhyuM e nAmaIndra. tyAM phandra nAma; saudharmAdi IndrasvarUpa potAnA arthane badale tenAthI bIjA evA govALiyAnA chokarAne ke jenuM phanka A pramANe nAma rAkhyuM che tene samajAve che tema ja vRndra nAmanA arthasvarUpa saudharmAdi Indrane samajAvatuM nathI ane saudharmAdi IndranA paryAyavAcaka nAma svarUpa zacIpati, maghavA vagere nAmathI abhidheya (kahI zakAtuM) nathI. saudharmAdi Indrane jema ndra zacIpati mathavA...ItyAdi nAmathI jaNAvAya che tema 'Indra' A pramANe jenuM nAma rAkhyuM che te govALiyAnA chokarAne phaeNndra nAme varNavavA chatAM zacIpati mathavA vagere (paryAyavAcakasamAnArthaka) nAmathI varNavAto nathI. kAraNa ke phaeNndra zabdanA arthathI nirapekSapaNe ahIM OMndra zabda vaparAyo che. tethI govALiyAnA chokarAnuM 'Indra' A nAma paryAyathI anabhi Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dheya che. joke abhidheya artha hoya che ane nAma tenuM abhi-dhAna ke abhidhAyaka hoya che. paraMtu nAma ane teno artha : e bene kathaMcidra abheda hoya che enI apekSAe upara jaNAvelI gAthAmAM nAmane paNa anabhidheya(avAcya) tarIke varNavyuM che. je abhidheya(vAcya-kahevAyogya)thI bhinna che tene anabhidheya kahevAya che. rUdra zapurandA... ItyAdi zabdanA abhidheya tarIke saudharmendra prasiddha che. govALiyAno chokaro; tenuM 'Indra' nAma rAkheluM hovAthI phendra nAmano te abhidheya che, paraMtu zapurandA Adi zabdano abhidheya nathI, anabhidheya che. AthI samajI zakAze ke vAstavika saudharma IndrAdi svarUpa IndramAM prasiddha evuM pha' nAma tenA arthathI zUnya evA govALiyAnA chokarAmAM Aropita karAya che, te paNa nAma che. trIjA prakAre nAmanuM varNana " yAjha tathar" A padothI karAyuM che. eno Azaya e che ke zabdanI vyutpattithI zunya evA kistha vitya ItyAdi nAmo paNa nAma che. zabdanI niSpattimAM je nimitta bane che, tene sAmAnyathI vyutpattinimitta kahevAya che. dA.ta. phendranA 6 rU. ahIM parama aizvaryathI zobhe che mATe Indra kahevAya che-A pramANe Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndra dhAtu uparathI rU nAma bane che. temAM tAdaza aizvaryanI zobhA nimitta bane che. tenI vyutpattinuM te nimitta che. IndranuM phandra nAma, govALiyAnA chokarAnuM rU nAma ane koInuM paNa philtha vitya vagere nAma : A nAmanA traNa prakAra Tu vastuno...ItyAdi gAthA dvArA jaNAvyA che. prathama prakAramAM zabdArtha ghaTe che, bIjA prakAramAM zabdArtha ghaTato nathI ane trIjA prakAramAM zabdano koI artha nathI, mAtra saMketa che. A pramANe nAmanuM vividha svarUpa varNavyuM che. emAM rUddha A pramANenI varNazreNI "nAmaIndra che ane jIva ke ajIva, ke jenuM Indra A pramANe nAma rAkhavAmAM AvyuM che te govALano chokaro vagere paNa nAmaIndra che. arthadranAmasvarUpa Indra ane nAmanA kAraNe IndraH A be rIte nAgendranuM arthAH IndranA nAmanikSepAnuM varNana karI zakAya che. ghaTa(ghaDo), paTa(kapaDuM) vagerenuM je ghaTa ghaTa vagere nAma che tene nAmaghaTa (nAmasvarUpa ghaTa) ane nAmapaTa (nAmasvarUpa paTa) vagere kahevAya che tema ja je koI paNa vastunuM da ra vagere nAma pADyuM hoya te te vastune nAmaghaTa (nAmathI ghaTa), nAmapaTa (nAmathI paTa) vagere kahevAya che. AvI ja rIte vastumAtrano nAmanikSepAthI vicAra karavo joIe. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanA : yattu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa yacca tatkaraNi / lepyAdikarma tatsthApaneti kriyate'lpakAlaM ca // zrI anuyogadvArasUtranI TIkAmAM sthApanAnuM svarUpa varNavatI vakhate uparanI gAthAno ullekha che. "je alpakALa mATe athavA to sadAne mATe; bhAvathI rahita ane bhAvanA abhiprAye tenA sAdazyane dharanAruM athavA to nahi dharanAruM je lepyAdi karma (pUtaLI vagere svarUpa kArya karAya che, tene sthApanA kahevAya che. A pramANe sAmAnyathI gAthAno artha che. ziSyonA anugraha mATe TIkAkAra paramarSie e gAthAnuM vivaraNa karyuM che, je akSarazaH nIce mujaba che. tu-zabdo nAmalakSaNAt sthApanAlakSaNasya bhedasUcakaH; sa cAsAvarthazca tadartho-bhAvendrabhAvAvazyakAdilakSaNastena viyuktaM rahitaM yad vastu tadabhiprAyeNa' bhAvendrAdyabhiprAyeNa 'kriyate' sthApyate tat sthApaneti sambandhaH; kiMviziSTaM yadityAha-yacca 'tatkaraNi' tena-bhAvendrAdinA saha karaNiH sAdRzyaM yasya(tat) tatkaraNi-tatsadRzamityarthaH; cazabdAttadakaraNi cAkSAdi vastu gRhyate, asadRzamityarthaH; kiM punastadevaMbhUtaM vastvityAha- lepyAdikarmeti lepyaputtalikAdItyarthaH, AdizabdAt kASThaputtalikAdi gRhyate; akSAdi . Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA'nAkAraM; kiyantaM kAlaM tat kriyata ityAha-alpaH kAlo .. yasya tadalpakAlam-itvarakAlamityarthaH, cazabdAdyAvatkathikaM ca zAzvatapratimAdi, yat punarbhAvendrAdyartharahitaM sAkAramanAkAraM vA tadarthAbhiprAyeNa kriyate tatsthApaneti taatprymityaaryaarthH|| upara jaNAvelI gAthA ane tenI vRtti(TIkA) vAMcavAthI samajAze ke sUtrakAra paramarSinA Azaya sudhI pahoMcavA mATe vyAkhyApaddhati kevI hoya che. vRttino vicAra karavAmAM na Ave to ekalI gAthAthI sUtrakArazrInA Azayane samajavAnuM zakya nathI. saMskRta bhASAnA jANakAro vRttino artha samajI zake che. gujarAtI vagere bhASAmAM vRttino artha samajavAnuM thoDuM agharuM che. cA ahIM je tu zabda che te, pUrve jaNAvelA nAmanA svarUpathI sthApanAnuM svarUpa bhinna (juduM) che e jaNAvavA mATe che. "te evo je artha' tene tadartha tarIke jaNAvyo che, je bhAvendra bhAvAvazyaka.vagere svarUpa che. tenAthI rahita je vastu, bhAvendra vagerenA abhiprAya (dhAraNA-kalpanA)thI karAya che eTale ke sthapAya che tene sthApanA kahevAya che. e vastu kevI hoya che ke je sthApavAmAM Ave che, te kahe che- ta La bhAvendra vagerenI sAthe karaNi eTale ke sAdezya (sarakhApaNuM) jene - (1 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tene tatkaraNi arthAt tatsadaza kahevAya che. yajJa ahIM ra zabdathI tadakaraNitadasadazanuM paNa grahaNa karAya che. bhAvendrAdisvarUpa vastunA abhiprAyathI tenA jevI athavA to tenA jevI nahi arthAt tenA AkAravALI ke tenA AkAra vinAnI je sthApanArUpe vastu sthapAya che te kevI hoya che te kahevAya che- je vyavivA" lepya-mATI vagerethI banAvelI pUtaLI-bAvaluM vagere svarUpa te sthApanA hoya che. mAHi zabdathI ahIM kASThanI pUtaLI ke dhAtunI pUtaLI vagerenuM grahaNa karAya che athavA ' ' padathI AkArayukta pratimAnuM grahaNa che ane mA'i zabdathI AkAra vinAnI akSa(zaMkha) vagere svarUpa vastunuM grahaNa karAya che. A sthApanA keTalA kALa mATe karAya che, te kahe che'kriya " eno Azaya e che ke sthApanA alpakALa(ItvarakALa)vALI hoya che. ahIM ra zabdathI thAvatruthika(jyAM sudhI rahe tyAM sudhI) zAzvata pratimAdi svarUpa sthApanAnuM grahaNa karavuM. arthAt sthApanA alpakALavALI paNa hoya che ane cirakALavALI-sadAnI paNa hoya che. ahIM yAda rAkhavuM ke jyAre alpakAlIna ke cirakAlIna Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanAnI vivakSA karIe tyAre sthApyata rUti sthApanAAvI vyutpatti samajavI ane jyAre zAzvatapratimAjI vagere svarUpa sthApanAnI vivakSA karIe tyAre sA tikatati (sadA rahe che tethI) sthApanA AvI vyutpatti samajavI. AryA(gAthA)nuM tAtparya e che ke alpakAlAdi mATe bhAvendrAdi vastunA svarUpathI rahita sAkAra ke anAkAra bhAvendrAdi vastunA abhiprAyathI je vastu karAya che te sthApanA che. kASThamAM kaMDArelI; citramAM AlekhelI; vastra, pustaka athavA tADapatrAdimAM banAvelI; mATI vagere dravyathI banAvelI; dorA vagerene gAMTho mArIne karelI; puSpo goThavIne karelI athavA vastronA paridhAnathI thayelI; dhAtu (pittalAdi) nI bharelI; vastronA kaTakAne sAMdhIne banAvelI tema ja zaMkha, koDA, hAthIdAMta...vagerethI banAvelI sthApanA aneka prakAranI che. ahIM mAtra sthApanAnuM svarUpa varNavyuM che; sthApanA kaI vihita che kaI vihita nathI ?, kyAre karavI kyAre na karavI ?, kyAM karavI kyAM na karavI ?, konI karavI konI na karavI ?, koNe karavI ane koNe na karavI ? ItyAdinuM ahIM nirUpaNa karyuM nathI. vastumAtranI sthApanAne uddezIne tenA svarUpanuM varNana karyuM che. sAmAnya rIte Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanA; sadbhAva(sAkAra) ane asadbhAva(anAkAra) hoya che tema ja bhAvasvarUpa vastunI hoya che. vidyamAna ane avidyamAna, jIvita ane mRta.. vagere avasthAmAM paNa bhAvane uddezIne ja sthApanA karAtI hovAthI, te apekSAe temAM koI ja bheda nathI. jIvita ane mRtanI avasthAne laIne sthApanAmAM bheda mAnavAnuM ucita nathI. 2 "nAma ane sthApanAmAM koI vizeSatA nathI, kAraNa ke IndrAdi bhAvArthathI rahita evA govALiyAnA chokarA vageremAM (jIvAjavAdi dravyamAtramAM) jema Indra vagere nAma karAya che tema sthApanA paNa IndrAdi bhAvArthathI rahita evA kASThamadimAM(dravyamAtramAM) karAya che. tethI bhAvazUnya dravyamAtramAM karAvApaNAnA kAraNe nAma ane sthApanAmAM koI bheda nathI." A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke nAma potAnA AzrayabhUta dravyanA astitva sudhI rahe che paraMtu vacce ja naSTa thatuM nathI, tethI te vAvatha che. jyAre sthApanA to svalpakALa mATenI athavA to yAvatruthika hoya che. akSa vageremAM karelI te te sthApanA kSaNAntaramAM prayojanavizeSe utthApIne tenAthI bIjAnI sthApanA paNa te ja akSa vageremAM karAya che. zAzvatI pratimAjI vagere CC Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa sthApanAo yAvaskathika che. A rIte phevara (alpakAlIna) ane bhAvatha: A bhedathI sthApanA be prakAranI hoya che ane nAma to upara jaNAvyA mujaba vAvatha ja hoya che. yadyapi sthApanAnI jema, koInA nAmamAM parivartana karAtuM hovAthI nAma "sva"-alpakAlIna paNa hoya che. paraMtu prAya: nAma yAvatruthika hoya che. Ilvara nAma bahu ja alpa pramANamAM vacidra hoya che tethI tenI virakSA karI nathI, mATe kALanI apekSAe nAma ane sthApanAmAM bheda mAnavAmAM koI doSa nathI. kALanI apekSAe ja nAma ane sthApanAmAM vizeSa-bheda che;' evuM nathI, bIjI rIte paNa temAM bheda (pharaka) che. jema ke IndrAdinI pratimAdisvarUpa sthApanAmAM kuMDala ane bAjubaMdhAdi alaMkArothI zobhatA tema ja IndrANI vaja vagerenuM sAnnidhya jemAM hoya evA AkAranI je upalabdhi thAya che tema IndrAdinA nAmamAM thatuM nathI. IndrAdinI sthApanA jovAthI je bhAva ullasita thAya che te bhAva, IndrAdi nAmanA zravaNamAtrathI ullasita thato nathI. tema ja te sthApanAnI mAnatA mAnIne tenI pUjA vagere Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAthI lokane ISTaprApti vagere thatI jovAya che tema nAmendrAdimAM nathI banatuM...vagere kAraNe paNa nAma ane sthApanAmAM bheda-vizeSa manAya che. zrI anuyogadvArasUtramAM varNaveluM A sthApanA nikSepAnuM svarUpa zrItattvArthAdhigamasUtramAM paNa varNavyuM che. vastumAtranI sthApanA kASThakarmAdimAM ane akSAdimAM karAya che, je anukrame sadbhAva ane asadbhAva sthApanA svarUpa che. jIvAdino AkAra (sajIva zarIrAdino AkAra) akSAdimAM na hovAthI akSAdine jIvAdinI sthApanA tarIke kaI rIte varNavAya ? A praznanA uttaramAM tyAM jaNAvyuM che ke bahArathI tyAM AkAra na hoya to paNa AkAranI buddhie tyAM tenI sthApanA che. AthI ja nAma ane dravya karatAM sthApanAmAM ghaNo pharaka che. kAraNa ke sthApanA zabda nathI ane bhAvanA virahanI vivakSA paNa tyAM karAtI nathI. A pramANe jaNAveluM hovA chatAM Aje keTalAka vidvAno sthApanA ane dravyane eka jaNAvI rahyA che, te ucita nathI. - guruvaMdanabhASyamAM paNa sAmAnyathI pU. gurubhagavaMtanI sthApanAnuM varNana kyuM che. pU. gurudevazrInI anupasthitimAM teozrInI sAkSIe pratikramaNAdinI kriyA mATe teozrInI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanA karavAnuM tyAM pharamAvyuM che. teozrInI jIvaMta athavA kALadharma pAmyA pachInI avasthAne laIne sthApanAnA prakAro tyAM varNavyA nathI. tyAM sadbhAvasthApanA ane asadbhAva sthApanA varNavelI hovA chatAM pratikramaNAdinI kriyA mATe asadbhAvasthApanAno ja upayoga karavAmAM Ave che, sadbhAvasthApanAno upayoga karAto nathI. Ama chatAM e gAthAnA AdhAre pU. gurubhagavaMtanA phoTA vagere banAvavAnuM vidhAna karAya che-te vicAraNIya che. ahIM to mAtra nikSepAnuM svarUpa samajAvavAnuM tAtparya hovAthI enI vicAraNA ahIM karI nathI. e viSayamAM have pachI jaNAvIza. dravya : mUta bhAvino vA mAvasya di Ara tu yalloke / tad dravyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM kathitam // dravyanuM svarUpa varNavatI vakhate zrI anuyogadvAra sUtranI TIkAmAM A gAthAnI vyAkhyA dvArA jaNAvyuM che ke atItakALanA athavA to bhaviSyakALanA bhAvaparyAyanuM lokamAM je kAraNa che te sacetana ke acetanane tattvanA jJAtAo dravya' kahe che. Azaya e che ke vastunA pariNAmane paryAya kahevAya che. mATIno paryAya ghaTe che. kAlAdinA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe te te vastumAM bhinna bhinna avasthAo utpanna thAya che, e badhI paryAyasvarUpa che. jIvAdi dravyonA sahabhAvI jJAnAdiguNo che ane kamabhAve thanArA te te (devatvAdi) paryAyo che. bhUtakALanA paryAyonuM je kAraNa banyuM che ane bhaviSyanA paryAyanuM je kAraNa banavAnuM che tene tattvajJa puruSoe dravya tarIke varNavyuM che. te dravya, puruSAdisvarUpa sacetana hoya che ane kAjhasvarUpa acetana hoya che. je pUrve svargAdimAM IndrAdirUpe thaIne vartamAnamAM manuSyarUpe pariNAmane pAmyo che, te bhUtakALanA IndrAdiparyAyanuM kAraNa banelo hovAthI tene (te manuSyane) dravyaIndra (dravyane AzrayIne Indra vagere) kahevAya che. maMtrIpadathI bhraSTa thayelAne jema maMtrI kahevAya che, tema bhUtakALamAM IndrAdi thaIne vartamAnamAM manuSya thayelAne dravyaIndra vagere kahevAya che. tema ja vartamAnamAM je manuSya che ane bhaviSyamAM te Indra vagere thavAno hoya to tene paNa dravyaIndra vagere kahevAya che. kAraNa ke bhaviSyatkALanA IndrAdi paryAyanuM te kAraNa banavAno che. bhaviSyamAM je rAjA thavAno che evA vartamAnanA rAjakumArane jema rAjA kahevAya che, tema bhaviSyamAM thanArA IndrAdiparyAyane yogya evA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyane dravyaIndra vagere kahevAya che. AvI ja rIte acetana evA kAja vageremAM paNa samajavuM. pratimAdinAM kAraNa banI cUkelAM athavA bhaviSyamAM tenAM kAraNa bananArAM e kAja vagerene dravyapratimA vagere kahevAya che. AthI samajI zakAya che ke sAdhu banIne zALadharma pAmelA te mahAtmAnA puNyazarIrane dravyasAdhu kahevAya che. A dravyanikSepAnA 'AgamathI dravyanikSepo' ane 'no-AgamathI dravyanikSepo' : ema mukhya be bheda che. Agamane AzrayIne dravyaIndra tene kahevAya che ke jene 'rUndra' padanA arthanuM jJAna che, paraMtu temAM upayoga nathI arthAt tenI vAcanA, pRcchanA, parAvartanA ke dharmakathA vaDe teno upayoga nathI evA mANasane Agamane AzrayIne dravyaIndra kahevAya che. kAraNa ke anupayoga dravya che. upayoga jIvano bhAva che, tenuM vartamAnamAM astitva na hovAthI jIvane te te upayoganA abhAvavALo eTale ke anupayoga kahevAya che. vivakSita IndrAdinA viSayavALo upayoga na hovA chatAM te jIva tenuM kAraNa che tethI te dravyasvarUpa che. kAraNa ke bhAvanuM kAraNa dravya hoya che. saMkSepathI samajI zakAya che ke te te vastuno jJAtA paraMtu te te vastunA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoga vinA vAcanAdimAM vartamAna manuSya, Agamane AzrayIne te te vastuno dravyanikSepo che... AvI ja rIte Agamane AzrayIne dravyaghaTAdinuM svarUpa barAbara samajI levuM. ahIM e yAda rAkhavuM joIe ke Agama jJAnasvarUpa che ane jJAna bhAvasvarUpa che. Agamane AzrayIne dravyanikSepAmAM AgamanI apekSA hovAthI te apekSAe manuSya(upayogarahita tevA manuSya)ne dravyarUpe capi varNavavo nA joIe; paraMtu Agama(jJAna)nuM kAraNa AtmA che, tenAthI adhiSThita zarIra che ane zabda upayogarahita mAtra sUtroccAraNa (paddoccAraNa) svarUpa che; sAkSAd Agama ahIM nathI. AtmA, zarIra ane zabda : A traNe ya AgamanA kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karavAnA kAraNe Agama kahevAya che ane vikSita te te bhAvanuM kAraNa dravya ja hoya che. AthI Agamane AzrayIne tevA manuSyane te te vastunA dravyanikSepA tarIke varNavyo che. AthI spaSTa rIte samajI zakAze ke AgamathI dravyanikSepAnuM varNana karavAmAM upayogarahita avasthAno mukhyapaNe vicAra karyo che. te te padonuM suparizuddha-doSarahita jJAna-uccAraNa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovA chatAM jo upayoga na hoya to te dravyanikSepa che. no-AgamathI dravyanikSepAnA traNa prakAra che. jJazarIra dravyanikSepa, bhavyazarIradravyanikSepa ane tavyatirikta (jJa ane bhavyazarIrathI atirikta) dravyanikSepa : A traNa prakAre no-Agamane AzrayIne dravyanikSepAnuM varNana karAya che. no-Agamano artha, sarvathA Agamano abhAva tema ja dravyanA eka dezamAM Agamano abhAva : A pramANe baMnne thAya che. vaktAnI vivakSA mujaba prayukta zabdonA arthane samajavA mATe nikSepAnI vicAraNA karAya che. vaktAnA vAstavika Azayane hAni pahoMcADavA mATenI ahIM vicAraNA nathI. jJazarIrasvarUpa no-AgamathI dravyanikSepA sthaLe ane bhavyazarIra svarUpa no-AgamathI dravyanikSepA sthaLe no zabdano artha 'sarvathA abhAva' thAya che ane anyatra no-AgamathI dravyanikSepAsthaLe no zabdano artha 'dravyanA eka dezamAM abhAva' evo thAya che. je zabdano artha ApaNI IcchA mujaba karavAno nathI-e yAda rAkhavAnuM che. sAmAnya rIte no-Agamane AzrayIne jJazarIradravyanikSepo tene kahevAya che ke-jenA nikSepAno vicAra 22 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAno che tenA arthanA jJAtAnuM je mRtAvasthAnuM zarIra che te zarIra jJazarIradravyanikSepa che. mRta avasthAmAM rahelA te zarIramAM sarvathA Agamano abhAva che ane A pUrve Agama (jJAna)nuM te kAraNa baneluM che. bhUtakAlIna bhAvanI kAraNatAne laIne ane vartamAnakAlIna AgamanA sarvathA abhAvane laIne mRtAvasthAnA e zarIrane te te vastuno no-AgamathI jJazarIradravyanikSepa kahevAya che. AvI ja rIte jenA nikSepAno vicAra karavAno che tenA arthanuM jJAna vartamAnamAM jene nathI paraMtu bhaviSyamAM tenA arthanuM jJAna prApta karanAro te thaze, te manuSyane vartamAnamAM no-AgamathI bhavya zarIradravyanikSepa kahevAya che. bhaviSyakAlIna jJAnanI kAraNatAne laIne teno upacAra karIne) ane vartamAnakAlIna AgamanA sarvathA abhAvane laIne evA zarIrane(manuSyAdine) no-AgamathI bhavyazarIra dravyanikSepa kahevAya che. - A baMnnemAM no-AgamathI je dravyanipAno samAveza thato nathI te no-AgamathI dravyanipAne jJazarIra-bhavyazarIra-vyatirikta no-AgamathI dravyanikSepa kahevAya che. tenA aneka prakAro che. vaktAnI vivakSA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mujaba te te prakAro samajI levA joIe. zrI anuyogadvAra sUtramAM Avazyakane laIne karelI no-AgamathI dravyanikSepAnI vicAraNAne anusarIne te nikSepAne nIce jaNAvyA mujaba samajI levo. je sAdhubhagavaMtAdie AvazyakasUtranuM jJAna prApta karI zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJA mujaba tenI ArAdhanA -prarUpaNA karI che ane tyAra bAda teo kALadharma pAmyA che te vakhatanuM zayyA, saMthAro ane zilA vageremAM raheluM je acetana zarIra che, te no-AgamathI jJazarIra dravyAvazyaka che. je manuSya-mumukSue AvazyakasUtranuM jJAna hajI prAma karyuM nathI, paraMtu bhaviSyamAM te jJAnane prApta karI AvazyakakriyA vagere karaze te mumukSunA zarIrane no-AgamathI bhavyazarIradravyAvazyaka kahevAya che. ahIM baMnne sthAne AvazyakasUtranA jJAna svarUpa Agamano sarvathA abhAva che. jJazarIra acetana che ane bhavyazarIra sacetana che. je sAdhubhagavaMtAdi zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJAthI nirapekSa svacchaMdapaNe Avazyaka kare che te upayoga rahitapaNe Avazyaka karanArA sAdhubhagavaMtAdine no 24 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamathI jJazarIrabhavyazarIra-vyatiriphata dravyAvazyaka kahevAya che. ahIM AvI upayogarahitapaNe kriyA karanArA sAdhubhagavaMtAdinA kyiAsvarUpa eka dezamAM Agamano abhAva che. no-AgamathI zarIrabhavya zarIravyatiriphata dravyAvazyakanA traNa bheda che. laukika, kujhAvacanika ane lokottara. emAMthI "no-Agamane AzrayIne jJazarIrabhavyazarIravyatirita lokottara dravyAvazyaka" A trIjo bheda jaNAvyo. "no-AgamathI jJazarIrabhavya zarIravyatirita laukika dravyAvazyaka"nuM varNana karatAM tyAM jaNAvyuM che kerAjA, maMtrI, nagarazeTha vagere loko savAre mukha dhovuM, dAMta sApha karavA vagere je prAtaHkarma karIne potapotAnA kAme jAya che te badhI mukha dhovA vagerenI kyiA; no-AgamathI jJazarIrabhavyazarIravyatirikta laukikadravyAvazyaka che. yadyapi A rIte mukha dhovA vagerenI kriyA Avazyaka hovA chatAM tene dravya tarIke varNavavAnuM ucita nathI. kAraNa ke je bhAvanuM kAraNa hoya che tene dravya kahevAya che. bhUtakAlIna athavA bhaviSyakAlIna bhAvAvazyakanuM kAraNa, e mukhadhAvanAdi kyiA nathI tethI tene dravya tarIke varNavavAnuM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucita nathI. paraMtu "bhAvanuM kAraNa dravya hoya che tene ja dravya kahevAya che."-evuM nathI. apradhAnane paNa dravya kahevAya che. mokSanA kAraNabhUta cAritra vagerenI apekSAe saMsAranA kAraNa svarUpa mukhadhAvanAdi apradhAna che. tethI tene dravya tarIke varNavavAmAM doSa nathI...ItyAdi barAbara samajI levuM. "no-AgamathI jJazarIrabhavya zarIravyatiriphata kujhAvacanika dravyAvazyaka"nuM varNana karatAM zrI anuyogadvAra sUtramAM pharamAvyuM che ke jemanuM pravacana kutsita che evA caraka vagere saMnyAsIo savAramAM Indra ane kArtikeya vagerenI je pUjAdi kare che te pUjA vagere no-AgamathI jJazarIrabhavyazarIravyatirikta kupravacanikadravyAvazyaka che. laukika ane kujhAvacanika A dravyAvazyakamAM Agamano sarvathA abhAva hovAthI ahIM no zabda sarvathA niSedhArthaka che ane pUrve jaNAvyA mujaba saMsAranuM kAraNatva hovAthI apradhAnadravyatva emAM spaSTa che. A rIte dravyanikSepAnuM svarUpa sarvatra samajI levuM. nikSepAnuM svarUpa samajatI vakhate khUba upayogapUrvaka vakatAnA Azayane hAni na pahoMce e rIte samajavAno prayatna karavo joIe. no () Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamane AzrayIne zarIrabhavyazarIravyatiriphata dravyanikSepAnuM varNana anekAneka rIte karAyeluM che. ene dhyAnamAM lIdhA vinA tenuM varNana karavAmAM Ave to dharmadezaka evA paramopakArI maharSionA Azaya sudhI pahoMcavAnuM koI paNa rIte zakya nahi bane. dArzanika paribhASA ane Agamika paribhASA : e banne parasparabAdhaka nathI, paraMtu parasparapUraka che. zrI anuyogadvArasUtramAM je vastu varNavI hoya tenAthI viruddha to zrInayarahasya, zrI nayopadeza vagere graMthamAM nahi ja varNavI hoya : e bhUlavuM na joIe. padArthanI gaMbhIratA ane chIcharI vidvattA : A beno yoga khUba ja gaMbhIra paristhitine sarje che. emAMthI kadAgraha janme che, jethI paristhiti vaNasI jAya che. bhAva : dravyanikSepAnuM varNana karIne bhAvanikSepAnuM varNana karatAM-"bhAvo vivaNitaziyADanubhUtiyu di hai samAhayAta: I sarindrAvitteijanAjiyADanumavA 'A gAthAthI "bhAva"nuM svarUpa varNavyuM che. eno Azaya e che ke parama aizvaryAdi pariNAmasvarUpa IndanAdi kriyAno anubhava karatA hovAthI devalomAM rahelA Indrane jema bhAvendra kahevAya che tema vaktAe je kriyAnI vivakSA D Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kahevAnI IcchA) karI hoya te kriyAnA anubhavathI yukta je artha che tene sarvajJa bhagavaMtoe bhAva tarIke varNavyo che. yadyapi A artha kriyAyukta hovAthI tene bhAva kahevAnA badale bhAvavAna varNavavo joIe. paraMtu bhAva(kriyApariNAma) ane bhAvavAna : baMnneno kathaMcid abheda hovAthI e arthane bhAvasvarUpe varNavyo che. Agama ane no-Agamane AzrayIne bhAvanikSepAnA be prakAra che. AvazyakakriyAne AzrayIne AgamathI bhAvAvaNyakanuM varNana karatAM zrI anuyogadvArasUtramAM pharamAvyuM che ke-je sAdhubhagavaMtAdi AvazyakasUtranA jJAtA che ane te jJAnathI utpanna thayelA saMvegane laIne vizuddha pariNAmane dhAraNa karanArA upayogavALA che te sAdhubhagavaMtAdine bhAvAvazyaka kahevAya che. sAmAnya rIte vivakSita bhAvanA jJAtA evA, tenA upayogavALA pU. sAdhubhagavaMtAdi Agamane AzrayIne bhAva che. bhAva ane bhAvavAnane kathaMcid abheda hovAthI e vivakSA che. no-Agamane AzrayIne bhAvAvazyaka traNa prakAranuM che. laukika, phuprAvacanika ane lokottara. savAre tema ja sAMje loko mahAbhArata ane rAmAyaNa vagere vAMce che, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMbhaLe che; te vAMcavAnI ke sAMbhaLavAnI kriyA karanArA lokone no-AgamathI laukika bhAvAvazyaka kahevAya che. ahIM avazyakaravApaNuM hovAthI Avazyatva che, upayogapUrvaka karatA hovAthI bhAvatva che ane hAtha joDavA, pustakanAM pAnAM pheravavAM vagere kiyAsvarUpa eka dezamAM jJAnano abhAva hovAthI no-Agamatva paNa che...ItyAdi samajI zakAya che. AvI ja rIte caraka vagere mujhAvacaniko dararoja upayogapUrvaka yajJa vagere anuSThAna karatA hovAthI, noAgamane AzrayIne kupravacanikabhAvAvazyaka tevA caraka vagere saMnyAsIne kahevAya che...ItyAdi paNa spaSTa che. ahIM te te kriyA ane kriyAvAnane bhAvAvazyaka kahevAya che. kAraNa ke bhAvane AzrayIne ane bhAvasvarUpa te te kyiA Avazyaka che, ane tene tavAna(diyAvaMta)nI sAthe kathaMci abheda che. e yAda rAkhavuM. no-Agamane AzrayIne lokottara bhAvAvakanuM varNana karatAM zrI anuyogadvArasUtramAM pharamAvyuM che ke pU. sAdhusAdhvI, zrAvazrAvikAo dararoja ekAgracitte upayogapUrvaka ubhayakALa je Avazyaka kare che te no-AgamathI lokottara bhAvAvazyaka che. kAraNa ke tyAM muhapattI paDilehaNA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane pramArjanAdi kriyA svarUpa eka dezamAM Agamano abhAva che...ItyAdi upara jaNAvyA mujaba spaSTa che. bhAvanikSepAno vicAra karatI vakhate mukhyapaNe upayoganI vicAraNA karavI joIe. vastumAtrano koIne koI upayoga hoya che, jene zAstrIya paribhASAmAM arthayiAkAritva tarIke varNavAya che. tenI vidyamAnatAmAM ja vastunuM bhAvatva varNavI zakAya che. tene najara sAme rAkhIne vastumAtranA bhAvanikSepAno vicAra karavo joIe. " aMte zrI anuyogadvAra, zrI tattvArthAdhigama...vagere sUtramAM varNavelA e nikSepAnuM svarUpa samajIne AtmAnA zuddha svabhAvanA AvirbhAva mATe ApaNe sau prayatnazIla banI rahIe, e ja eka zubhAbhilASA.. _ _ _ _ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- _